Thực trạng và giải pháp phát triển du lịch bền vững ở Phú Quốc

65
Thực trạng và giải pháp ...
TÓM TẮT
Tăng trưởng của ngành du lịch đã đóng góp 
quan trọng vào phát triển kinh tế – xã hội của 
huyện Phú Quốc nói riêng, tỉnh Kiên Giang nói 
chung. Một khảo sát đã được thực hiện với 468 du 
khách, 75 người dân và 15 cán bộ địa phương để 
nghiên cứu thực trạng phát triển du lịch và đánh 
giá tính bền vững của sự phát triển này. Kết quả 
khảo sát đã cho thấy du lịch Phú Quốc đang phát 
triển khá thuận lợi, đóng góp vào sự tăng trưởng 
kinh tế của địa phương, giảm tỷ lệ hộ nghèo, giải 
quyết việc làm cho lao động địa phương. Tuy 
nhiên, hiện nay, du lịch Phú Quốc đang phải đối 
phó với các nguy cơ phát triển thiếu bền vững: 
những vấn đề về nguy cơ ô nhiễm môi trường, sự 
suy thoái về văn hóa, nguy cơ mất ổn định về an 
ninh, trật tự trên địa bàn. Nghiên cứu đã gợi ý 
một số giải pháp về chính sách và quy hoạch phát 
triển du lịch, nâng cao chất lượng nguồn nhân 
lực du lịch, đẩy mạnh xúc tiến quảng bá, bảo vệ 
môi trường để phát triển bền vững du lịch biển 
đảo Phú Quốc. 
Từ khóa: Phát triển du lịch, du lịch bền 
vững, Phú Quốc. 
ABSTRACT
Phu Quoc Tourism plays an important role 
in an economic – social development of Phu 
Quoc island district, Kien Giang province. 
A survey was carried out through surveying 
468 tourists, 75 local people, 15 local leaders 
and staffs in order to analyze the current 
situation of tourism development anh assess its 
sustainability. The results of the study showed 
that tourist activities is growing, contributing 
to economic growth, reducing the poverty rate, 
and creating jobs for local people. However, 
the tourism of Phu Quoc currently faces 
of the environmental pollution, traditional 
cultural eterioration, and risk of destabilizing 
security and order. The study has provided 
recommendations and key solutions for 
sustainable tourism development on planning, 
environmental protection, human resources 
improvement and tourism promotion. 
Keywords: development tourism, sustain-
able tourism, Phu Quoc island. 
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH 
BỀN VỮNG Ở PHÚ QUỐC
THE REAL SITUATION AND SOME SOLUTIONS FOR SUSTAINABLE 
TOURISM DEVELOPMENT IN PHU QUOC
 Đặng Thanh Sơn*, Nguyễn Vương** 
 * TS. GV. Trường Đại học Kiên Giang
** ThS, GV. Trường Đại học Kiên Giang
66
Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Phú Quốc là một trong những hòn đảo lớn 
nhất Việt Nam, đang tập trung đầu tư xây dựng 
thành trung tâm du lịch sinh thái biển, đảo chất 
lượng cao của cả nước, giới theo Quyết định 
633/QĐ-TTg năm 2010 của Thủ tướng Chính 
phủ [3]. Sự phát triển đa dạng các loại hình du 
lịch, các sản phẩm du lịch trong thời gian qua đã 
thu hút khách du lịch đến với Phú Quốc nhiều 
hơn, góp phần giải quyết việc làm cho lao động 
tại địa phương, thúc đẩy ngành kinh tế phát 
triển, làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế - xã hội 
huyện đảo theo hướng tích cực [5]. Tuy nhiên, 
tình trạng đầu tư xây dựng các công trình, san 
lắp mặt bằng ồ ạt đã dẫn đến thu hẹp diện tích 
rừng tự nhiên và cảnh quan thiên nhiên biến 
đổi, môi trường sinh thái bị ô nhiễm, xuống cấp 
và dần mất đi đặc thù địa phương [5]. Những 
vấn đề trên đã và đang ảnh hưởng tiêu cực đến 
tính bền vững của hoạt động phát triển du lịch. 
Trong bối cảnh đó việc nghiên cứu thực trạng 
phát triển du lịch bền vững và nêu ra một số 
giải phát triển du lịch Phú Quốc theo hướng 
bền vững là rất cần thiết và có ý nghĩa quan 
trọng đối với sự phát triển của ngành du lịch 
của huyện đảo.
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Nguồn số liệu thứ cấp về tình hình phát 
triển du lịch ở Phú Quốc, các chính sách và 
công tác quy hoạch phát triển du lịch biển, đảo; 
các chỉ tiêu đánh giá về phát triển du lịch được 
tổng hợp từ các báo cáo tình hình kinh tế xã 
hội hàng năm giai đoạn từ 2010 đến 2015 của 
UBND huyện Phú Quốc, chi cục Thống kê Phú 
Quốc và Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch 
Kiên Giang. Nguồn số liệu sơ cấp được thu 
thập từ việc khảo sát 648 du khách đã đi du 
lịch Phú Quốc, 75 người dân và 15 cán bộ du 
lịch của địa phương.
Các phương pháp thống kê mô tả, phân tích 
và so sánh được sử dụng cho tính toán và phân 
tích trong nghiên cứu. Việc đánh giá thực trạng 
phát triển du lịch bền vững tại Phú Quốc được 
thực hiện thông qua bộ chỉ số phát triển du lịch 
biển đảo do tổ chức du lịch thế giới (WTO) xây 
dựng, kết hợp với sự cân nhắc của đặc điểm tự 
nhiên, kinh tế, xã hội của đảo [2]. 
3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN 
 BỀN VỮNG DU LỊCH PHÚ QUỐC
Kết quả phát triển hoạt động du lịch của 
hoạt động du lịch Phú Quốc trong thời gian 
qua đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận. 
Dựa trên tiêu chí về đánh giá phát triển du 
lịch bền vững, một số chỉ tiêu được tổng hợp 
như sau:
1.1. Từ góc độ bền vững về kinh tế
Du lịch Phú Quốc trong giai đoạn 2010 
– 2015 phát triển khá nhanh, cụ thể số lượng 
du khách quốc tế đến Phú Quốc năm 2015 đạt 
163.000 lượt khách tăng bình quân 117,3% và 
du khách nội địa năm 2015 đạt 687.000 lượt 
khách tăng 132,8% /năm [1]. Do lợi thế về cảnh 
quan biển đảo, kết hợp với các sản phẩm du 
lịch ngày càng phong phú, đa dạng nên khách 
đến và nghỉ lại cao hơn và chi tiêu nhiều hơn 
cho các dịch vụ du lịch khác (doanh thu tăng 
bình quân 143,0%/năm, cao hơn tốc độ tăng 
về lượng khách [1]). Trong thời gian tới cùng 
với sự đầu tư phát triển nâng cao chất lượng 
phục vụ tại các điểm du lịch, du khách nội địa 
sẽ tăng trưởng ổn định khi thời gian rỗi và thu 
nhập đảm bảo hơn.
Cùng với sự phát triển về số lượng du 
khách, cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch phát triển 
với tốc độ nhanh bình quân 116,38%. Theo chi 
cục thống kê Phú Quốc, năm 2010 toàn huyện 
có 74 cơ sở lưu trú, có 1.552 phòng, với 2.607 
giường thì đến năm 2015 có 158 cơ sở lưu trú, 
có 5.000 phòng với 9.425 giường [1]. Đây là kết 
quả của hoạt động đầu tư của tất cả các thành 
phần kinh tế đều tham gia kinh doanh dịch vụ 
lưu trú và ăn uống. Mặc dù các cơ sở lưu trú 
thì nhiều, song quy mô nhỏ, phần lớn từ 6 - 45 
phòng, số khách sạn có quy mô trên 100 phòng 
67
Thực trạng và giải pháp ...
rất ít. Điều đó đặt ra cho huyện đảo là cần ưu 
tiên phát triển các khách sạn cao cấp, đúng tiêu 
chuẩn quy định, hạn chế việc xây dựng các nhà 
khách, nhà nghỉ, nhà trọ có quy mô nhỏ. 
Hệ thống các cơ sở ăn uống đa dạng, phong 
phú, hệ thống các nhà hàng, các quán ăn từ 
bình dân đến cao cấp với các món ăn đặc sản 
của miền biển tươi, ngon: tôm, cua, cá, ốc,
luôn sẵn sàng phục vụ mà mỗi du khách một lần 
nếm thử thì khó lòng quên được. Tuy nhiên, vấn 
đề cần được quan tâm là vệ sinh thực phẩm, đồ 
uống, giá cả và chất lượng phục vụ của đội ngũ 
nhân viên. Nếu giải quyết tốt vấn đề này thì sẽ 
hấp dẫn du khách hơn, nâng cao sự hài lòng của 
du khách, từ đó góp phần bảo đảm du lịch phát 
triển một cách bền vững
Bảng 1. Các kết quả cơ bản của phát triển du lịch Phú Quốc, giai đoạn 2010-2015
Chỉ tiêu 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Số lượt du khách (lượt) 239.794 278.370 313.581 425.912 586.034 850.000
Số ngày lưu trú (ngày) 537.387 659.087 814.339 1.084.536 1.517.059 2.199.736
Doanh thu (tỷ đồng) 501 710 910 1.209 2.228 3.000 
Số cơ sở lưu trú (cơ sở) 74 89 100 125 144 158
Tổng số phòng (phòng) 1.552 1.815 1.975 2.475 3.606 5.000
 Nguồn: Chi cục Thống kê Phú Quốc, 2016 [1].
Nguồn lao động trong lĩnh vực du lịch Phú 
Quốc năm 2015 có trình độ học vấn tương đối 
thấp. Trình độ sau đại học chiếm 0,1% và trình 
độ đại học đạt 4,9%, trình độ cao đẳng 7,7%, 
trình độ trung cấp đạt 10,9%, trình độ khác đạt 
7,8%. Tổng số lao động du lịch chưa qua đào 
tạo chiếm 68,7%. Đồng thời, thông qua số liệu 
được thu thập từ Sở Văn hoá – Thể thao – Du 
lịch tỉnh Kiên Giang được trình bày trong bảng 
2 cho thấy Phú Quốc đã đang và rất cố gắng 
trong việc cải thiện, nâng cao trình độ của nguồn 
lao động du lịch, thể hiện ở số lượng nhân viên 
đã qua đào tạo tăng dần qua các năm từ sơ cấp 
đến sau đại học. Trong giai đoạn năm 2011 - 
2015, tỷ lệ lao động đã qua đào tạo tăng thêm 
5,16%. Trong đó, tốc độ tăng của nhóm nhân 
viên có trình độ Đại học và Cao đẳng khá cao 
lần lượt là 375,8% và 225,4% [1]. Số lượng các 
nhân viên chưa qua đào tạo mặc dù còn chiếm 
số lượng lớn nhưng tốc độ tăng lại có dấu hiệu 
chậm dần qua các năm. Điều này chứng tỏ, công 
tác đào tạo chuyên môn nghiệp vụ của nhân viên 
trong ngành đã được các cấp lãnh đạo quan tâm 
sâu sát nhằm nâng dần chất lượng phục vụ của 
ngành du lịch.
Hiện nay, Phú Quốc đã được biết đến là địa 
điểm du lịch không thể bỏ qua, cả khách nội địa 
và quốc tế đều bị thu hút bởi vẻ đẹp hoang sơ, 
không khí yên bình nơi này nên việc cải thiện 
trình độ nguồn lao động là hoàn toàn cần thiết 
nhằm đón làn sóng du khách được dự báo sẽ gia 
tăng nhanh chóng trong vài năm tới.
68
Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật
 Xét về góc độ kinh tế, ngành du lịch Phú 
Quốc đang phát triển bền vững, tạo công ăn việc 
làm, tăng thu nhập cho người dân địa phương, 
đóng góp vào ngày càng nhiều vào GDP của 
huyện với tốc độ tăng trưởng bình quân hàng 
năm khá cao và bền vững.
1.2. Từ góc độ bền vững về môi trường
Theo thống kê sơ bộ 2016, hiện mỗi ngày 
trên huyện đảo Phú Quốc có khoảng 180 tấn rác 
được thải ra, trong khi đó năng lực thu gom của 
các đơn vị chỉ đạt trên 50% [5]. Trên địa bàn 
huyện chưa được đầu tư nhà máy xử lý rác thải 
nên đa phần rác thải thu gom được phải xử lý 
bằng cách đốt hoặc đưa về tập trung tạm thời ở 2 
bãi rác thuộc thị trấn An Thới và xã Cửa Cạn. Số 
rác thải chưa được thu gom và nước thải chưa 
qua xử lý trôi dạt trong tự nhiên, theo các cống, 
kênh rạch, sông ngòi trôi thẳng ra biển gây ô 
nhiễm môi trường sinh thái biển của Phú Quốc. 
Căn cứ vào số lượng khách lưu trú, số lượng lao 
động du lịch trực tiếp, nghiên cứu đã ước tính 
được lượng rác thải và lượng nước thải từ hoạt 
động du lịch hàng năm như sau:
Bảng 2. Trình độ nguồn nhân lực phục vụ du lịch Phú Quốc giai đoạn 2011-2015
Đơn vị: Người
Danh Mục 2011 2012 2013 2014 2015 Chênh lệch 2015/2011
Tuyệt đối Tương đối
Sau đại học 0 1 2 4 5 5 -
Đại học 62 74 150 251 295 233 375,8%
Cao đẳng 142 192 213 264 462 320 225,4%
Trung cấp 198 225 285 397 651 453 228,8%
Khác 168 187 225 368 467 299 178,0%
Chưa qua đào tạo 1.608 1.691 2.095 3.043 4.587 2.979 185,3%
Tổng nguồn lao động 2.178 2.370 2.970 4.327 6.000 3.822 175,5%
Tỷ lệ % LĐ qua đào tạo 26,17 28,65 29,46 29,67 31,33 5,16 19,7
Nguồn: Sở Văn hoá – Thể thao – Du lịch tỉnh Kiên Giang, 2015
Biểu đồ 1. Lượng rác thải và lượng nước thải từ hoạt động du lịch
 Nguồn: Tính toán của tác giả, 2016.
69
Thực trạng và giải pháp ...
Lượng rác thải từ hoạt động du lịch có xu 
hướng tăng nhanh, mức tăng trưởng bìnhh quân 
là 32,5%/năm giai đoạn 2010 – 2015. Nếu như 
2010 lượng rác thải từ hoạt động du lịch là 97 
tấn thì đến năm 2015 là 396 tấn gấp 3 lần so 
với năm 2010. Lượng nước thải cũng có mức 
tăng trưởng bình quân 32,6%. Lượng nước thải 
này kết hợp với lượng nước thải sinh hoạt và 
sản xuất của người dân hầu hết chỉ được xử lý 
thô sơ, lắng đọng rồi sau đó thải ra kênh, biển; 
đã góp phần làm gia tăng hàm lượng các chất ô 
nhiễm có trong môi trường nước, gây ảnh hưởng 
đến chất lượng nước trong khu vực. 
Như vậy, với sự phát triển nhanh chóng của 
lượng khách du lịch hàng năm, các hoạt động du 
lịch là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng 
tiêu cực đến môi trường, mà trực tiếp là tác động 
đến hệ sinh thái tự nhiên các khu bảo tồn thiên 
nhiên, các vùng nước ven bờ bị thu hẹp, .đã 
làm cho môi trường biển đảo của địa phương 
đang có nguy cơ đối mặt với sự phát triển thiếu 
bền vững dưới góc độ môi trường.
1.3. Từ góc độ bền vững về văn hóa – xã hội
Du lịch tác động đến việc giải quyết công ăn 
việc làm và đem lại thu nhập cho lao động địa 
phương, tỷ lệ lao động địa phương tham gia trực 
tiếp vào hoạt động du lịch rất cao và thu nhập 
bình quân đầu người đạt  Về tỷ lệ hộ nghèo đã 
giảm từ 2,9% vào năm 2010 xuống còn 1,29% 
vào năm 2015 theo tiêu chí hiện nay [5]. Điều 
đó, chứng tỏ du lịch phát triển đã góp phần giải 
quyết công ăn việc làm và đem lại nguồn thu 
nhập cao cho lao động tại địa phương.
Tuy nhiên, các tác động tiêu cực trong quá 
trình phát triển như: vấn đề an ninh trật tự tại 
địa phương, vấn đề về người nhập cư, vấn đề 
về giá cả sinh hoạt đã bắt đầu xuất hiện. Kết 
quả khảo sát cho thấy, du lịch đã làm hàng hóa 
trở lên khan hiếm và tăng giá gây khó khăn cho 
đời sống người dân địa phương, nhất là mùa du 
lịch cao điểm, có 63,1% người tham gia khảo 
sát đồng ý với nhân định này. Ý kiến của người 
dân về việc du lịch làm tăng tỷ lệ tội phạm cũng 
tương đối cao, với 74,7% số người đồng ý.
Biểu đồ 2. Ý kiến của cộng đồng địa phương về tác động của du lịch đến văn hóa - xã hội
 Nguồn: Tính toán từ số liệu điều tra, 2016
 Như vậy, có thể nhận thấy tác động của 
du lịch lên phân hệ văn hóa - xã hội mang tính 
tích cực nhiều hơn tiêu cực. Các tệ nạn xã hội 
như ma túy, mại dâm luôn nằm trong tầm kiểm 
soát của địa phương. Các hoạt động truyền 
thống như các phong tục, tập quán, lễ hội của 
địa phương được giữ gìn và tôn tạo mà không bị 
mai một.
70
Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật
3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN 
DU LỊCH PHÚ QUỐC THEO HƯỚNG 
BỀN VỮNG
3.1. Đối với cơ quan quản lý nhà nước
Để đảm bảo cho phát triển du lịch bền 
vững, cần bổ sung trong quy hoạch phát triển 
văn hóa, thể thao và du lịch Phú Quốc đến năm 
2020 như sau:
- Điều tra, thống kê những chỉ tiêu về 
kinh tế, môi trường và xã hội tác động đến du 
lịch thành phố. Qua đó, đánh giá mức độ cảnh 
báo ở mỗi tiêu chí định hướng cụ thể cho triển 
khai thực hiện quy hoạch hiệu quả hơn; phân 
bổ hợp lý, tránh sự đầu tư lãng phí, không đúng 
đối tượng.
- Đánh giá thực trạng công tác bảo tồn, tôn 
tạo các khu danh thắng thông qua các chỉ tiêu 
về quy mô đầu tư, số lượng và chất lượng các 
công trình được quy hoạch tu bổ; xây dựng giải 
pháp cho công tác tôn tạo các khu danh thắng, 
các khu di tích lịch sử nhằm đảm bảo công tác 
bảo tồn các giá trị của nguồn tài nguyên.
- Đánh giá chất lượng các dự án ảnh hưởng 
tới môi trường du lịch; kiểm tra định kỳ hoặc 
đột xuất về công nghệ, thiết bị, quy trình vận 
hành hệ thống xử lý nước thải và khả năng ứng 
phó với sự cố môi trường của các cơ sở kinh 
doanh du lịch.
3.2. Đối với các doanh nghiệp kinh doanh 
du lịch
Tập trung xây dựng một số khu vui chơi 
giải trí tổng hợp với nhiều loại hình kết hợp 
giữa tính dân tộc và hiện đại. Xã hội hóa và 
đa dạng hóa sản phẩm du lịch, hướng tới sản 
phẩm có giá trị cao, tạo được lợi thế so sánh 
với các địa phương khác, tăng sức hấp dẫn 
của sản phẩm du lịch nhằm thu hút du khách, 
tạo nhiều công ăn việc làm, đóng góp vào sự 
nghiệp phát triển du lịch của địa phương một 
cách bền vững. Đồng thời, phải xử lý và hạn 
chế chất thải; giảm thiểu ô nhiễm bằng việc sử 
dụng hóa chất, nguyên vật liệu thân thiện với 
môi trường, tăng cường bán sản phẩm du lịch 
xanh
3.3. Đối với cộng đồng cư dân địa phương
Cần có thái độ ứng xử thân thiện, tôn trọng 
và hỗ trợ du khách trong quá trình tham quan, 
tìm hiểu tại địa phương; hiểu biết về nguồn tài 
nguyên và giới thiệu đến với du khách; tham 
gia hoạt động du lịch một cách có tổ chức, tránh 
tình trạng tự phát, gây lộn xộn, thiếu văn minh 
đô thị,Bên cạnh đó, cộng đồng cần tham gia 
vào tất cả các giai đoạn của việc lập kế hoạch 
bao gồm: việc đánh giá nguồn lợi, xác định các 
vấn đề và định nghĩa những hành động để giải 
quyết chúng. 
3.4. Đối với du khách 
Du khách là người tham gia cuối cùng 
trong việc đưa du lịch bền vững vào thực 
tiễn. Nếu du khách không chọn để đến thăm 
quan Phú Quốc, hoặc không sẵn lòng trả phí 
để hỗ trợ cho du lịch bền vững thì mục tiêu 
phát triển du lịch bền vững khó đạt được. Vì 
vậy, cần tìm hiểu và tuân thủ các tập tục địa 
phương; lựa chọn các doanh nghiệp có quan 
điểm, tôn chỉ và hoạt động hướng đến sự bền 
vững và có trách nhiệm; có ý thức tiết kiệm 
năng lượng; sẵn sàng tham gia các hoạt động 
môi trường, ủng hộ phát triển kinh tế - xã hội 
địa phương; có ý thức bảo vệ môi trường, văn 
hóa bản địa,
4. KẾT LUẬN
Phát triển du lịch bền vững ở Phú Quốc 
sẽ kéo theo sự ổn định về kinh tế - xã hội và 
môi trường, góp phần phát triển kinh tế địa 
phương, tạo sự bình đẳng xã hội, phân chia lợi 
ích công bằng, tạo sự bình đẳng xã hội; nâng 
cao ý thức, trách nhiệm của mọi tầng lớp xã 
hội về văn hóa, truyền thống dân tộc, bảo vệ 
tài nguyên tự nhiên và môi trường sinh thái. 
Để thực hiện mục tiêu này cần phải có sự phối 
hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà 
nước, các doanh nghiệp du lịch và cộng đồng 
71
Thực trạng và giải pháp ...
địa phương nhằm tạo nền tảng vững chắc cho 
sự phát triển toàn diện của ngành du lịch Phú 
Quốc trong tương lai.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Chi cục thống kê huyện Phú Quốc, Tình 
hình kinh tế - xã hội huyện Phú Quốc, năm 
2010, 2015.
[2]. Manning E.W. (1996), Carrying Capacity 
and Environmenta Indicatiors, WTO News. 
June/1996.
[3].Quyết định số 01/2007/QĐ-TTg, ngày 
08/01/2007 của Thủ tướng Chính phủ “Về việc 
phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch 
đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang thời kỳ 2006-
2020”.
[4]. Quyết định số 868/QĐ-TTg, ngày 
17/06/2015 của Thủ tướng Chính phủ về việc 
“Phê duyệt điều chỉnh cục bộ điều chỉnh Quy 
hoạch chung xây dựng đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên 
Giang đến năm 2030”.
[5]. UBND huyện Phú Quốc, Báo cáo tổng kết 
năm 2015.