Một số đề xuất trong việc cải tiến nội dung môn tin học đại cương theo hướng nâng cao và hỗ trợ quá trình tự học của sinh viên

Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế 
ISSN 1859-1612, Số 03(19)/2011: tr. 162-168 
MỘT SỐ ĐỀ XUẤT TRONG VIỆC CẢI TIẾN 
NỘI DUNG MÔN TIN HỌC ĐẠI CƯƠNG THEO HƯỚNG NÂNG CAO 
VÀ HỖ TRỢ QUÁ TRÌNH TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN 
NGUYỄN TƯƠNG TRI 
Trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế 
Tóm tắt: Phương pháp tự học, tự nghiên cứu ngày càng được quan tâm 
trong tiến trình đổi mới PPDH ở các trường đại học hiện nay [2]. Tin học đại 
cương là môn học mà phần lớn các sinh viên đã được học trong nhà trường 
phổ thông nên việc phát huy những kiến thức sẵn có, tăng cường khả năng tự 
học, giảm thời lượng lên lớp nhưng vẫn đảm bảo được chất lượng đào tạo là 
việc làm hết sức cần thiết. Bài báo trình bày một số đề xuất cải tiến nội dung 
kiến thức môn Tin học theo hướng cô đọng và nâng cao nhằm đáp ứng ngày 
càng cao của chương trình đào tạo và hỗ trợ việc tự học của sinh viên. 
1. ĐẶC ĐIỂM CỦA CHƯƠNG TRÌNH TIN HỌC ĐẠI CƯƠNG 
1.1. Về mặt kiến thức 
Chương trình hiện hành bao gồm các nội dung: Một số khái niệm và thao tác trên 
Windows; Sơ lược về mạng máy tính và Internet; Soạn thảo văn bản với MS Word; Xử 
lý bảng tính với MS Excel [1]. 
Nội dung chương trình Tin học đại cương không thực sự mới đối với sinh viên mà chỉ 
mang tính chất hoàn thiện học vấn phổ thông và góp phần nâng cao kỹ năng sử dụng 
máy tính của sinh viên nhằm đáp ứng tốt hơn về khai thác và sử dụng hiệu quả máy tính 
phục vụ cho việc học tập và nghiên cứu về sau. 
1.2. Về mặt thời lượng và thời gian tổ chức học phần 
Học phần được tổ chức vào kỳ thứ nhất hoặc kỳ thứ hai của toàn khóa học, với thời 
lượng 45 giờ (3 tín chỉ), trong đó có 02 tín chỉ lý thuyết và 01 tín chỉ thực hành. 
1.3. Khó khăn khi thực hiện học phần 
+ Trình độ kiến thức và kỹ năng sử dụng máy tính của sinh viên không đồng đều; 
+ Tính mới của học phần ít; 
+ Lợi ích của môn học mang lại cho người học không rõ ràng; 
+ Thời lượng không cho phép triển khai dạy học theo lối truyền thống. 
Chính vì thế, cần xem xét lại từ nội dung chương trình đến việc triển khai tổ chức dạy 
học nhằm phát huy những kiến thức sẵn có (kiến thức tin học mà SV đã được học ở bậc 
THCS và THPT), nâng cao nội dung chương trình, tăng cường khả năng tự học để đáp 
ứng mục tiêu đào tạo trong giai đoạn hiện nay. 
MỘT SỐ ĐỀ XUẤT TRONG VIỆC CẢI TIẾN NỘI DUNG MÔN TIN HỌC ĐẠI CƯƠNG... 
163 
2. ĐỀ XUẤT THIẾT KẾ LẠI NỘI DUNG MÔN TIN HỌC ĐẠI CƯƠNG THEO 
HƯỚNG NÂNG CAO KIẾN THỨC VÀ HỖ TRỢ QUÁ TRÌNH TỰ HỌC, TỰ 
NGHIÊN CỨU CỦA SINH VIÊN 
Qua thời gian giảng dạy, theo chúng tôi, để chương trình Tin học đại cương được tổ 
chức một cách có hiệu quả nên quan tâm cụ thể đến hai vấn đề: Trước hết là phải xem 
xét lại nội dung chi tiết của chương trình vì trong giai đoạn mới hiện nay kiến thức tin 
học của sinh viên (trước khi học học phần tin học đại cương) đã đạt chuẩn nhất định (do 
đã được học ở bậc THPT); tiếp đến, cần phải xây dựng quy trình tổ chức dạy học để đáp 
ứng được nội dung mới. 
2.1. Về nội dung chương trình 
Theo chúng tôi, nội dung chương trình Tin học đại cương [1] nên được xây dựng lại 
dưới dạng 13 bài học và 02 bài ôn tập và kiểm tra (mỗi bài có thời lượng 03 giờ) và với 
nội dung được nâng cao hơn nhằm khắc phục được một số khó khăn mà chúng tôi đã 
nêu ra và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội, cụ thể: 
Bảng 1. Sơ lược về các nội dung học phần 
Bài Nội dung chính (mỗi bài được tính 01 giờ LT và 02 giờ TH và 03 giờ tự học) 
1 Một số khái niệm cơ bản (phần cứng, phần mềm, hệ điều hành, cấu trúc máy tính, hệ 
đếm). Hệ điều hành (HĐH) Windows và các ứng dụng trên HĐH 
2 Mạng máy tính và Internet; Một số kỹ năng tìm và lấy thông tin trên Internet 
3 Tổng quan về soạn thảo văn bản (Quy trình soạn thảo, Giới thiệu MS.Word) 
4 Định dạng văn bản (Font, Paragraph, Style, Picture, WordArt, Chart...) 
5 Sử dụng thanh công cụ Drawing và Xử lý bảng biểu trong Word (Tạo, Sắp xếp, Tính 
toán, Chuyển đổi giữa bảng với văn bản và ngược lại...) 
6 Một số tính năng khác (trộn thư, AutoText, In ấn, Autocorrect) 
7 Ôn tập và kiểm tra (cả lý thuyết và thực hành) 
8 Giới thiệu và làm việc với bảng tính Excel. Khái niệm địa chỉ, tham chiếu) 
9 Khai thác một số hàm thường dùng 
10 Các hàm về cơ sở dữ liệu. Ý nghĩa của các dạng biểu đồ và cách tạo biểu đồ 
11 Một số thao tác trên danh sách dữ liệu (Sắp xếp, Lọc dữ liệu, Tổng con, In ấn) 
12 Một số tính năng nâng cao (PivotTable Reports, Giải toán trên Excel) 
13 Cách tạo bài thuyết trình đơn giản (PowerPoint). Thay đổi định dạng của bài thuyết 
trình (Font, Hiệu ứng, Âm thanh, Hình ảnh, Biểu đồ) 
14 Một số phần mềm thường dùng (Adobe Acrobat, AntiVirus, Lạc Việt) và một số 
trang web, phần mềm hỗ trợ học tập trực tuyến 
15 Ôn tập và kiểm tra (cả lý thuyết và thực hành) 
So với chương trình hiện hành, chúng tôi đề xuất xây dựng thêm 03 bài học mới (bao 
gồm bài 12. Vận dụng Excel giải quyết một số bài toán tối ưu, bài 13. Khai thác phần 
mềm trình chiếu Powerpoint và bài 13. Sử dụng một số phần mềm hỗ trợ học tập khác 
như Acrobat, Lạc việt, phần mềm diệt virus...) và cô đọng nội dung của chương trình 
hiện hành về 10 bài học. Vì theo mục 1.1 chúng tôi đã trình bày thì việc giảm tải cho 
những nội dung đã được học ở phổ thông là cần thiết, bên cạnh đó với những nội dung 
NGUYỄN TƯƠNG TRI 
164 
mới đề xuất sẽ mang lại sự hứng thú và giúp người học khai thác Tin học như một công 
cụ hữu ích vào quá trình học tập chuyên ngành của mình. 
Việc đưa thêm phần mềm PowerPoint vào chương trình môn học của học phần Tin học 
đại cương là rất cần thiết vì đặc thù của đào tạo tín chỉ là tăng cường tính chủ động, tích 
cực của sinh viên, phát huy các phương pháp dạy học như thảo luận nhóm, báo cáo bài 
tập nhóm, thuyết trình trước lớp... Bên cạnh đó, các phần mềm như Lạc Việt, Acrobat 
rất hữu dụng cho các em trong tra cứu từ điển, hỗ trợ dịch thuật, đọc và soạn thảo file 
văn bản dạng PDF. 
Tuy nhiên, để có thể đáp ứng chương trình trên cần sự nổ lực từ cả hai phía người học 
và người dạy. Do nội dung nhiều và thời lượng ít (03 tín chỉ bao gồm cả lý thuyết và 
thực hành) nên cần có sự thay đổi trong cách tổ chức dạy học và cần có sự phối hợp 
nhịp nhàng, đồng bộ giữa hai chủ thể của quá trình dạy học – người dạy và người học. 
2.2. Xây dựng quy trình tổ chức dạy học 
Chúng ta cần mạnh dạn tổ chức theo phương pháp mới phát huy tinh thần tự học, tự 
nghiên cứu của sinh viên (người học). Tuyệt đối không ủng hộ cách thức học tập của 
một số sinh viên thụ động, trông chờ vào thầy, không chủ động trong tìm kiếm thông tin 
tự nghiên cứu, khám phá nội dung chương trình. Mặt khác, với chương trình mới được 
đề xuất sẽ không cho phép giáo viên tổ chức dạy học theo lối truyền thống được. 
Chính vì thế, cần xây dựng quy trình tổ chức dạy học, đặc biệt là đổi mới phương pháp 
dạy học theo hướng tăng tính tích cực chủ động của sinh viên. Giảng viên có thể tự thiết 
kế các trang web đơn giản [3] để giúp sinh viên chủ động trong việc chiếm lĩnh tri thức. 
Giảng viên cũng có thể khai thác các phần mềm quản lý nội dung học tập trực tuyến 
(LCMS) như Moodle ( làm môi trường và thiết kế các 
bài học dưới dạng các liều kiến thức, để cung cấp cho người học. Điểm mạnh của giải 
pháp này là tính kịp thời về mặt cung cấp tri thức và công nghệ, theo dõi thường xuyên 
dễ dàng nhờ có hệ thống quản lý thời gian học của sinh viên (online). Để thực hiện hiệu 
quả giải pháp này, chúng ta nên kết hợp quá trình tự học, tự nghiên cứu của sinh viên 
với việc trao đổi kiểm tra trực tiếp để xác thực việc tự học của sinh viên. 
Việc lấy ý tưởng của phương pháp dạy học chương trình hóa để xây dựng nội dung bài 
học theo liều kiến thức tạo thành một quy trình được chúng tôi đánh giá cao và lựa chọn 
để đề xuất cho việc tổ chức lại quy trình dạy học môn học này. Lúc bấy giờ mỗi bài học 
tương ứng với mỗi liều kiến thức cung cấp cho sinh viên. Quá trình giảng dạy học phần 
được thực hiện dưới dạng kết hợp lên lớp với quá trình tự học tự nghiên cứu và thực 
hành của sinh viên, thông qua các liều kiến thức với hệ thống bài tập, bài thực hành và 
bài kiểm tra được giảng viên cung cấp. 
Như vậy, giờ lên lớp của giảng viên là thời gian để giới thiệu về liều kiến thức mới, 
đồng thời giải quyết những vướng mắc của sinh viên trong liều học trước và định hướng 
cho sinh viên những kiến thức cần bổ trợ nhằm đáp ứng được yêu cầu của từng bài học 
và của học phần. 
MỘT SỐ ĐỀ XUẤT TRONG VIỆC CẢI TIẾN NỘI DUNG MÔN TIN HỌC ĐẠI CƯƠNG... 
165 
Quy trình dạy học có thể được cụ thể hóa bằng mô hình sau: 
Hình 1. Quy trình tổ chức các bài học của học phần 
Kết thúc 
học phần 
Chưa phải bài học cuối 
Đúng là bài học cuối 
Giáo viên giới thiệu học phần 
Chuẩn kiến thức, kỹ năng 
Sinh viên tự nghiên cứu theo tài liệu 
dựa trên các yêu cầu 
Giáo viên trình bày bài học 
Sinh viên thực hành, vận dụng 
Giáo viên xác nhận kiến thức, kỹ năng của SV thông qua bài tập trắc 
nghiệm/tự luận và qua giờ thực hành 
Giáo viên giới thiệu chuẩn kiến thức, kỹ năng (bài tiếp theo) 
Bài học cuối ? 
NGUYỄN TƯƠNG TRI 
166 
Thành phần của một bài học bao gồm 5 yếu tố: 
(1) Chuẩn kiến thức, kỹ năng 
Hệ thống kiến thức cần đạt và có thể đạt được cùng với những yêu cầu về kỹ năng cần 
rèn luyện sau khi hoàn thành bài học. 
(2) Một số điểm cần lưu ý 
Giới thiệu cách thức tiếp cận nội dung bài học và một số kỹ năng, kỹ xảo và tình huống 
vận dụng tri thức xử lý hiệu quả công việc. 
(3) Hệ thống bài tập, bài thực hành 
Giúp sinh viên rèn luyện các kỹ năng và vận dụng những tri thức của bài học vào thực tế. 
(4) Hệ thống câu hỏi tự luận, trắc nghiệm 
Giúp củng cố tri thức và đánh giá mức độ nhận thức của sinh viên. 
(5) Phiếu phản hồi của sinh viên 
Tạo cơ hội cho sinh viên phản ánh những khó khăn và đề xuất một số cách tiếp cận hay, 
hiệu quả. Đồng thời giúp giảng viên điều chỉnh phương pháp dạy của mình (nếu có). 
2.3. Dự kiến chuẩn kiến thức, kỹ năng của học phần 
Bảng 2. Dự kiến tên bài học và chuẩn kiến thức, kỹ năng 
Bài học Chuẩn kiến thức, kỹ năng (dự kiến) 
Tổng quan về máy tính và 
một số ứng dụng trên hệ điều 
hành Windows 
Biết một số khái niệm cơ bản (phần cứng, phần mềm, hệ 
điều hành, cấu trúc máy tính, hệ đếm) 
Sử dụng được Windows và các ứng dụng trên HĐH 
Mạng máy tính và khai thác 
thông tin Internet 
Biết khái niệm Mạng máy tính và Internet; Nắm được một số 
kỹ năng tìm và lấy thông tin trên Internet 
Soạn thảo văn bản với 
MicroSoft Word 
Nắm quy trình soạn thảo văn bản và vận dụng được trong xử 
lý văn bản với MS. Word 
Thao tác định dạng và trang 
trí văn bản 
Hiểu khái niệm định dạng văn bản 
Thao tác thành thạo với các chức năng định dạng (Font, 
Paragraph, Style) và chèn các đối tượng vào văn bản 
(Symbol, Picture, WordArt, Chart, Index and Table...) 
Tạo và làm việc với bảng. 
Khai thác thanh công cụ đồ 
họa 
Sử dụng được thanh công cụ Drawing và xử lý bảng biểu 
trong Word. Tạo bảng, sắp xếp, tính toán, chuyển đổi giữa 
bảng với văn bản và ngược lại... 
Sử dụng các dạng văn bản và 
chế độ tự động trong Word 
Biết sử dụng một số tính năng khác (trộn thư, văn bản tự 
động, in ấn, tạo chú thích, thiết lập chế độ chỉnh sửa văn bản 
tự động) 
Ôn tập Ôn tập và kiểm tra - 01 bài lý thuyết và 01 bài thực hành 
Tổng quan về MicroSoft 
Excel 
Biết bảng tính Excel, các thành phần của nó. 
Hiểu được các khái niệm định dạng dữ liệu, công thức, khái 
niệm địa chỉ, tham chiếu 
MỘT SỐ ĐỀ XUẤT TRONG VIỆC CẢI TIẾN NỘI DUNG MÔN TIN HỌC ĐẠI CƯƠNG... 
167 
Giới thiệu các hàm cơ bản Hiểu các hàm thường dùng 
Vận dụng được các hàm để giải quyết các bài toán 
Biểu đồ và cơ sở dữ liệu trong 
Excel 
Hiểu ý nghĩa của các dạng biểu đồ và cách tạo biểu đồ 
Biết phân tích các yêu cầu của bài toán 
Vận dụng được các hàm về cơ sở dữ liệu 
Một số thao tác trên danh 
sách dữ liệu 
Vận dụng được một số thao tác trên danh sách dữ liệu (Sắp 
xếp, Lọc dữ liệu, Tổng con, In ấn...) 
Một số chức năng nâng cao 
của Excel 
Biết một số tính năng nâng cao (Chia sẻ dữ liệu Sharepoint, 
cách tạo PivotTable reports, giải toán trên Excel) 
Tạo một bản trình diễn với 
MS.PowerPoint 
Biết cách tạo bài thuyết trình đơn giản (PowerPoint) 
Thao tác được với các chức năng của phần mềm (font, hiệu 
ứng, âm thanh, hình ảnh, biểu đồ) 
Một số phần mềm ứng dụng 
phổ biến 
Biết sử dụng cơ bản một số phần mềm thường dùng hỗ trợ 
học tập và nghiên cứu (Adobe Acrobat, AntiVirus, Lạc 
Việt) và một số trang web và phần mềm hỗ trợ học tập 
trực tuyến 
Ôn tập cuối học phần Ôn tập và kiểm tra 1 tiết 
3. KẾT LUẬN 
Với qui chế đào tạo tín chỉ, chúng ta cần phải có những động thái tích cực trong đổi mới 
phương pháp dạy học theo hướng kích thích ý thức tự giác, tích cực, độc lập sáng tạo của 
người học. Bên cạnh đó, cần tạo ra cho người học những điều kiện về mặt tư liệu, thời 
gian và kể cả vấn đề giao trách nhiệm một cách cụ thể, rõ ràng. Bài báo chỉ muốn đề xuất 
một cách thức tổ chức dạy học mới với ba nội dung cần được coi trọng, thứ nhất kế thừa 
các kiến thức đã có của người học để rút ngắn thời gian và xây dựng kiến thức cần cung 
cấp ở một mức độ cao hơn; thứ hai là đổi mới cách thức lên lớp theo hướng giao nhiệm 
vụ để sinh viên tự nghiên cứu và chỉ dành một ít thời gian để giới thiệu cô đọng về nội 
dung bài học; nội dung thứ ba là nghiêm túc trong đánh giá, tự đánh giá và lấy ý kiến của 
sinh viên qua mỗi bài học để kịp thời bổ sung và điều chỉnh quá trình đào tạo. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Nguyễn Tương Tri (2007). Giáo trình Tin học đại cương. Trường Đại học Sư phạm – 
Đại học Huế. 
[2] Đặng Thành Hưng (2004). Thiết kế phương pháp dạy học theo hướng tích cực hoá. 
Tạp chí Giáo dục, số 102. 
[3] Nguyễn Tương Tri (2008). Tổ chức bài học chương trình hóa bằng các trang Web sử 
dụng ngôn ngữ HTML và JavaScript. Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học 
Sư phạm – Đại học Huế, số 2(6)/2008. 
NGUYỄN TƯƠNG TRI 
168 
Title: SOME SUGGESTIONS IN IMPROVING THE CONTENT 
OF THE GENERAL INFORMATICS SUBJECT FOR THE ENHANCEMENT 
AND SUPPORT THE STUDENT'S SELF-STUDY 
Abstract: The self-study and research method are more and more interested in the renovation 
process methodology in universities today. General Informatics is a subject that most students 
have learned in the schools should promote the availability of knowledge, enhanced self-study, 
reduction of class time, while ensuring quality training is essential. This paper presents a 
proposed design of the content knowledge towards condensed and advanced to increasing 
training programs and support the student's self-study. 
ThS. NGUYỄN TƯƠNG TRI 
Khoa Tin học, Trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế