Hiệu quả của nội soi mật tụy ngược dòng với gây mê nội khí quản trong điều trị sỏi ống mật chủ ở người cao tuổi

Nghiên cứu Y học  Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014
Chuyên Đề Ngoại Khoa 418
HIỆU QUẢ CỦA NỘI SOI MẬT TỤY NGƯỢC DÒNG  
VỚI GÂY MÊ NỘI KHÍ QUẢN TRONG ĐIỀU TRỊ SỎI ỐNG MẬT CHỦ 
 Ở NGƯỜI CAO TUỔI 
Quách Trọng Đức*, Trần Văn Huy*, Lê Quang Nhân*, Phạm Công Khánh*, Nguyễn Thúy Oanh*,  
Trịnh Đình Hỷ* 
TÓM TẮT 
Mở  đầu: Nội soi mật  tụy ngược dòng  (NSMTND) được phương pháp điều  trị được ưu  tiên hàng đầu 
trong các trường hợp sỏi ống mật chủ (OMC), đặc biệt là khi không kèm với sỏi trong gan và sỏi túi mật. Ít các 
nghiên cứu trong nước đề cập đến hiệu quả và độ an toàn của NSMTND lấy sỏi OMC ở bệnh nhân cao tuổi.  
Mục tiêu: Nghiên cứu này được tiến hành nhằm đánh giá hiệu quả và độ an toàn của NSMTND dưới gây 
mê nội khí quản trong điều trị sỏi OMC ở bệnh nhân cao tuổi. 
Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu đoàn hệ hồi cứu trên các bệnh nhân ≥ 60 tuổi bị sỏi OMC được 
thực hiện nội soi mật tụy ngược dòng (NSMTND) điều trị tại Bệnh viện ĐHYD TP. HCM trong thời gian 
06/2010 – 06/2012. 
Kết quả: Có 139 bệnh nhân trong nghiên cứu với tuổi trung bình là 75,1 ± 9,8 (nhỏ nhất: 60, lớn nhất: 
100); tỉ  lệ nam: nữ  là 1:2. Có 33,8% (47/139) trường hợp có tiền sử điều trị sỏi đường mật trước đó. 92,1% 
(128/139) được lấy sỏi OMC thành công, trong đó tỉ lệ lấy hết sỏi OMC ở lần thực hiện NSMTND đầu tiên là 
82% (114/139). Tán sỏi qua nội soi được tiến hành trong 31/128 trường hợp. Chỉ có 1/11 trường hợp không lấy 
được sỏi  là do kích thước sỏi  lớn. Tỉ  lệ viêm tụy cấp và chảy máu sau thủ thuật  là 4,3% và 0,8%. Không có 
trường hợp nào bị biến chứng nhiễm trùng hoặc thủng. Không có biến chứng nặng liên quan vô cảm.  
Kết luận: NSMTND với gây mê nội khí quản là một phương pháp an toàn và hữu hiệu trong điều trị sỏi 
OMC ở bệnh nhân cao tuổi.  
Từ khóa: nội soi mật tụy ngược dòng, sỏi mật, cao tuổi  
ABSTRACT 
THE EFFICACY OF ERCP UNDER INTUBATED GENERAL ANESTHESIA  
FOR THE MANAGEMENT OF COMMON BILE DUCT STONES IN ELDERLY PATIENTS 
Quach Trong Duc, Tran Van Huy, Le Quang Nhan, Pham Cong Khanh, Nguyen Thuy Oanh,  
Trinh Đinh Hy * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 1 ‐ 2014: 418 ‐ 423 
Background: Endoscopic retrograde cholangio‐pancreaticography (ERCP) is preferred in the management 
of common bile duct (CBD) stones, especially when not accompanying with gallstones and intrahepatic stones. 
Few Vietnamese studies have reported on the efficacy and the safety profile of this technique in elderly patients.  
Aim:  To  assess  the  efficacy  and  the  safety  profile  of  therapeutic  ERCP  under  general  anesthesia with 
intubation in elderly patients with CBD stones.  
Patients and Methods: A retrospective cohort study in elderly patients (i.e. ≥ 60 year‐of‐age) who suffered 
from CBD stones and underwent therapeutic ERCP at the HCMC University Medical Center from June 2010 to 
June 2012. 
* Đại học Y Dược TPHCM 
Tác giả liên lạc: TS. Quách Trọng Đức   ĐT: 0918080225     Email: [email protected] 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014  Nghiên cứu Y học
Ngoại Tổng Quát  419
Results: There were 139 patients with the mean age of 75.1 ± 9.8 (60 – 100) and the male‐to‐female ratio of 
1:2. 33.8%  (47/139) patients have had prior history  treatment  for biliary stones. The rates of successful CBD 
stone  removal  and  completely CBD  stone  removal  at  the  first  time ERCP were  92.1%  (128/139)  and  82% 
(114/139), respectively. Mechanical lithotripsy were performed in 24.2% (31/128). Of 11 patients who was failed 
to remove CBD stones, only one patients was due the large size of stone. The rates of post‐ERCP pancreatitis and 
gastrointestinal  bleeding were  4.3%  and  0.8%,  respectively. No  patients  suffered  from  perforation  or  severe 
anesthetic‐related complications.  
Conclusion:  Therapeutic  ERCP  under  general  anesthesia  is  an  effective  and  safe  procedure  for  the 
management of CBD stones in elderly patients.  
Key words: ERCP, billiary stone, elderly  
ĐẶT VẤN ĐỀ 
Sỏi mật  là một  bệnh  lý  thường  gặp  ở Việt 
Nam và có thể gây nhiều biến chứng cấp tính có 
thể đe dọa tử vong như nhiễm trùng đường mật 
và viêm  tụy cấp. Với xu hướng can  thiệp ngày 
càng ít xâm lấn, các kỹ thuật lấy sỏi qua nội soi 
ngày càng được áp dụng  rộng  rãi và  rất  thành 
công tại Việt Nam. Phương pháp nội soi mật tụy 
ngược dòng (NSMTND) được ưu tiên hàng đầu 
trong các  trường hợp  sỏi OMC,  đặc biệt  là khi 
không kèm với sỏi trong gan và sỏi túi mật do có 
vị  trí  tiếp  cận  đơn  giản,  hiệu  quả  điều  trị  cao 
trong  khi  tránh  được  cho  bệnh  nhân  nguy  cơ 
phẫu  thuật.  Nghiên  cứu  này  được  tiến  hành 
nhằm đánh giá hiệu quả và độ an  toàn của kỹ 
thuật NSMTND dưới gây mê nội khí quản trong 
điều trị sỏi OMC ở bệnh nhân cao tuổi. 
ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 
Đối tượng 
Các bệnh nhân cao tuổi được chẩn đoán sỏi 
OMCđược  chỉ  định  thực  hiện  nội  soi mật  tụy 
ngược  dòng  (NSMTND)  lấy  sỏi  tại  Bệnh  viện 
ĐHYD  TP.  HCM  trong  thời  gian  06/2010  – 
06/2012. 
Phương pháp 
Đoàn hệ hồi cứu. 
Tiêu chuẩn chọn bệnh 
Tuổi ≥ 60. 
Được xác lập chẩn đoán sỏi OMCvà chì định 
thực hiện NSMTND lấy sỏi. 
Thực hiện thủ thuật NSMTND dưới gây mê 
nội khí quản. 
Tiêu chuẩn loại trừ 
Không  được  thực  hiện  siêu  âm  bụng  & 
Amylase máu kiểm tra sau thực hiện thủ thuật. 
Các bước tiến hành nghiên cứu 
Ghi nhận bệnh cảnh lâm sàng, tiền sử bệnh 
lý nội khoa phối hợp và các phương pháp điều 
trị  sỏi  đường  mật  trước  đó.  Khi  thực  hiện 
NSMTND, ghi nhận giải phẫu  tá  tràng và  đặc 
điểm của sỏi OMC, các phương pháp can thiệp 
lấy sỏi, kết quả lấy sỏi.  
Sau thủ thuật bệnh nhân được nhịn ăn uống 
12 giờ, theo dõi sinh hiệu, tình trạng đau bụng, 
xuất huyết  tiêu hóa, xét nghiệm Amylase máu 
và siêu âm bụng kiểm tra. 
Các định nghĩa biến sử dụng trong nghiên 
cứu 
Kích thước sỏi OMC được ghi nhận đo theo 
đường kính ngắn hơn  của  sỏi  (do  đường kính 
dài của sỏi nằm dọc trục OMC, ít ảnh hưởng đến 
chiến lược lấy sỏi qua NSMTND). 
NSMTND lấy hết sỏi OMC: nếu chụp đường 
mật  kiểm  tra  trước  khi  ngưng  thủ  thuật 
NSMTND VÀ  siêu  âm  bụng  kiểm  tra  sau  thủ 
thuật đểu không ghi nhận sót sỏi OMC. 
Các biến chứng do NSMTND được định nghĩa 
như sau(1) 
Viêm tụy cấp sau NSMTND: nếu bệnh nhân 
đau bụng và men Amylase máu  ≥ 3  lần giá  trị 
bình  thường  (ở  thời  điểm 24 giờ)  sau khi  thực 
hiện thủ thuật.  
Chảy máu sau NSMTND: nếu bệnh nhân có 
Nghiên cứu Y học  Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014
Chuyên Đề Ngoại Khoa 420
biểu hiện xuất huyết  tiêu hóa  trên  lâm sàng và 
giảm Hb huyết.  
Nhiễm trùng đường mật: sốt mới khởi phát 
> 38oC trong vòng 24 – 48 giờ sau thủ thuật.  
KẾT QUẢ 
Có 139 bệnh nhân trong nghiên cứu với tuổi 
trung bình là 75,1 ± 9,8; bao gồm 45 (32,4%) nam 
và 94 (67,6%) nữ. Bệnh nhân cao tuổi nhất trong 
nghiên cứu là 100 tuổi. Phân bố tuổi và biểu hiện 
lâm  sàng  và  bệnh  lý phối  hợp  của  bệnh  nhân 
trong nghiên cứu được trình bày ở bảng 1,2 và 3. 
Bảng 1: Phân bố theo tuổi của bệnh nhân trong 
nghiên cứu 
Nhóm tuổi n % % tích lũy
60 – 69 45 32,4 32,4
70 – 79 46 33,1 65,5
80 – 89 37 26,6 92,1
90 – 100 11 7,9 100
Total 139 100 
Bảng 2: Biểu hiện lâm sàng của bệnh nhân trong 
nghiên cứu 
Bệnh cảnh lâm sàng n %
Sốc nhiễm trùng đường mật 6 4,3
Nhiễm trùng đường mật 57 41
Viêm tụy cấp 4 2,9
Viêm túi mật cấp 2 1,4
Vàng da tắc mật 13 9,4
Đau hạ sườn phải 20 14,4
Đau thượng vị 21 15,1
Sốt 7 5
Phát hiện khi phẫu thuật cắt túi mật nội soi 1 0,7
Không triệu chứng 8 5,8
Tổng cộng 139 100
Bảng 3: Bệnh lý nội khoa phối hợp 
Bệnh nội khoa phối hợp n %
Tăng huyết áp 61 43,9
Bệnh động mạch vành 19 13,7
Đái tháo đường týp II 17 12,2
Bệnh van tim 9 6,5
Bệnh phổi mạn tính (hen, COPD, lao phổi) 9 6,5
Tai biến mạch máu não cũ 8 5,8
Suy tim 5 3,6
Xơ gan 4 2,9
Rung nhĩ / ngoại tâm thu thất 4 2,9
Suy thận mạn 3 2,2
Bảng 4: Tiền sử đã điều trị sỏi đường mật  
 n % 
Phẫu thuật đường mật chính 20 14,4 
NSMTND 14 10,1 
Cắt túi mật nội soi 13 9,4 
Không 92 66,2 
Tổng cộng 139 100 
Bảng 5: Đặc điểm của sỏi OMC ở các trường hợp 
được can thiệp lấy sỏi 
Đặc điểm sỏi OMC(n =128) n %
Số lượng sỏi
1 sỏi 
2 sỏi 
3 sỏi 
≥ 3 
68 
28 
20 
12 
53,1 
21,9 
15,6 
9,4 
Kích thước sỏi 
(mm) 
≤ 10 
11 – 15 
16 – 20 
21 – 30 
> 30 
42 
52 
22 
11 
1 
32,8 
40,6 
17,2 
8,6 
0,8 
Bảng 6: Tỉ lệ thành công của các phương pháp lấy 
sỏi OMC 
 n % % tích lũy 
Kéo sỏi (bằng rọ thường / 
bong bóng kéo sỏi) 97 75,8 75,8 
Tán sỏi cơ học & kéo sỏi 30 23,4 99,2 
Tán sỏi cấp cứu (do kẹt rọ) 1 0,8 100 
Trong  các  trường  hợp  tán  sỏi  cơ  học  chủ 
động  có  5  trường  hợp  sỏi  đường  kính  10  – 
15mm  và  5  trường  hợp  sỏi  16  –  20 mm. Có  1 
trường hợp sỏi d=15mm cần phải tán cấp cứu do 
kẹt rọ. 
Tỉ lệ bệnh nhân có túi thừa tá tràng ở vị trí 
nhú Vater là 40,3% (56/139). Tỉ lệ thông đường 
mật  thành  công  là  130  /  139,  trong  đó  thông 
bằng kỹ thuật kinh điển với dao cắt cơ và dây 
dẫn  là  124  (89,2%)  và  cần  sử  dụng  phương 
pháp chọc phễu  / cắt  trước  là 6  (4,3%)  trường 
hợp.  Có  128  (92,1%)  được  thực  hiện  lấy  sỏi 
OMC  thành  công,  trong  đó  tỉ  lệ  lấy  hết  sỏi 
OMC  ở  lần  thực  hiện NSMTND  đầu  tiên  là 
82%  (114/139). Nguyên nhân không  lấy  được 
sỏi ở 11 (7,9%) trường hợp còn lại trong nghiên 
cứu được trình bảy ở bảng 8. 
Bảng 8: Các trường hợp không thể thực hiện lấy 
sỏi qua NSMTND 
 n 
Sẹo loét tá tràng gây hẹp 2 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014  Nghiên cứu Y học
Ngoại Tổng Quát  421
 n 
Biến dạng tá tràng sau phẫu thuật, không tiếp cận 
được 1 
Không tìm được nhú Vater 1 
Phễu mật nằm trong túi thừa to 3 
Thông thất bại 2 
Sỏi to 1 
Choáng nhiễm trùng đường mật / đang điều trị ức chế 
kết tập tiểu cầu kép + nhú Vater nằm cạnh túi thừa * 1 
(*) Đặt stent tạm do không thể ngưng thuốc ức chế kết tập 
tiểu cầu kép 
Có 6 (4,3%)  trường hợp viêm  tụy cấp  trong 
đó 5 trường hợp nhẹ (cần kéo dài thời gian nằm 
viện thêm 2 – 3 ngày) và 1 trường hợp mức độ 
trung bình  (kéo dài  thời gian nằm viện  thêm 6 
ngày). Cả  6  đều  hồi  phục  sau  khi  hồi  sức  nội 
khoa và không cần can thiệp gì thêm (bảng 9). 
Bảng 9. Biến chứng của thủ thuật NSMTND lấy 
sỏi OMC 
(n = 139) n %
Viêm tụy cấp (n = 139) 
Mức độ nhẹ 
Mức độ vừa 
Mức độ nặng 
6
5 
1 
0 
4,3
Xuất huyết (n = 128) 
Xuất huyết tiêu hóa có biểu hiện lâm sàng 
Chảy máu sau cắt cơ vòng cần chích cầm máu
Chảy máu tự cầm sau cắt cơ vòng 
0 
1 
24/128
0,8
Nhiễm trùng đường mật 0 0
Thủng 0 0
BÀN LUẬN 
Trong nghiên cứu của chúng  tôi có đến 1/3 
số bệnh nhân từ 80 tuổi trở lên. Phân bố giới tính 
của bệnh nhân cũng không có sự khác biệt gì với 
các  nghiên  cứu  trước  đây  với  phần  lớn  bệnh 
nhân  là  nữ..(2,7,8).  Các  bệnh  nội  khoa  phối  hợp 
thường gặp nhất  là  tăng huyết  áp, bệnh mạch 
vành và đái tháo đường.  
Về bệnh cảnh  lâm sàng, có 21  (15,1%) bệnh 
nhân chỉ có triệu chứng đau thượng vị và 7 (5%) 
chỉ biểu hiện sốt và được phát hiện nhiễm trùng 
đường mật khi tìm ổ nhiễm. Điều này cho thấy 
cần  lưu ý khi  tiếp cận chẩn đoán nguyên nhân 
gây  sốt  và  đau  thượng  vị  ở  người  cao  tuổi. 
Trong nghiên cứu cũng ghi nhận 1  trường hợp 
vào  viện  vì  viêm  túi mật  cấp  do  sỏi  được  chỉ 
định phẫu  thuật nhưng chụp đường mật  trong 
mổ ghi nhận có sỏi OMC và do kích thước OMC 
khá nhỏ không thuận lợi cho việc mở OMC lấy 
sỏi nên chỉ định NSMTND được đặt ra và thực 
hiện thành công.  
Về tiền sử điều trị sỏi OMC bằng phẫu thuật, 
trong nghiên  cứu  của  chúng  tôi  có  14,4%  thấp 
hơn so với La Văn Phương (2010 ‐ 2011) là 38% 
và Đào Xuân Cường (2008 – 2010) là 28%(2, 7). Đặc 
biệt Đào Xuân Cường ghi nhận có 9,8% trường 
hợp được làm NSMTND sau khi bị sỏi OMC tái 
phát đã phẫu thuật từ 2 lần trở lên. Điều này cho 
thấy  quan  điểm  hiện  tại  vẫn  chưa  có một  sự 
đồng thuận cao giữa các nhà lâm sàng tiêu hóa 
rằng NSMTND  nên  là  phương  pháp  được  ưu 
tiên hàng đầu trong các trường hợp có sỏi OMC. 
Một nguyên nhân khác góp phần lý giải cho sự 
khác biệt giữa nghiên cứu của chúng  tôi so với 
các tác giả khác có lẽ là do các nghiên cứu đề cập 
ở trên khảo sát trên cả những bệnh nhân không 
phải  là người  cao  tuổi nên  điều  trị phẫu  thuật 
được mạnh dạn đưa ra hơn và có  tỉ  lệ cao hơn 
nghiên cứu của chúng tôi. Tuy nhiên trong chiến 
lược xử  trí  sỏi mật hiện nay, NSMTND nên  là 
chọn  lựa  đầu  tay  đối  với  sỏi OMC  ngay  cả  ở 
những đối tượng trẻ tuổi. Ngay cả trong những 
trường  hợp  sỏi OMC  kết  hợp  với  sỏi  túi mật, 
nghiên cứu của Đỗ Trọng Hải và cộng sự cũng 
cho thấy chiến lược phối hợp NSMTND và phẫu 
thuật cắt túi mật nội soi (có thể tiến hành một thì 
hoặc  hai  thì)  đều  có  thới  gian  nằm  viện  ngắn 
hơn so với chiến lược cắt túi mật nội soi và mở 
OMC lấy sỏi hoặc mổ mở(4). Ngoài ra, xét về khía 
cạnh thẩm mỹ và mức độ đau sau khi lấy sỏi thì 
NSMTND cũng có nhiều ưu điểm vượt trội. Do 
đặc  tính  sỏi  đường  mật  thường  có  khuynh 
hướng  tái phát, NSMTND đặc biệt có ưu điểm 
trong  các  trường hợp này vì kỹ  thuật khi  thực 
hiện lại rất an toàn do cơ vòng mật đã được cắt, 
sỏi thường mềm và thao tác chính chỉ là kéo sỏi 
đơn giản bằng rọ hoặc bong bóng kèm với bơm 
rửa  đường mật,  bệnh  nhân  gần  như  không  bị 
các biến chứng nguy hiểm như chảy máu do cắt 
cơ vòng và viêm  tụy cấp gần như không có và 
chỉ  cần  theo dõi  trong  thời  gian  ngắn  sau  thủ 
Nghiên cứu Y học  Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014
Chuyên Đề Ngoại Khoa 422
thuật.  
Về đặc điểm của sỏi OMC trong nghiên cứu, 
so sánh về phân bố kích  thước và số  lượng sỏi 
OMC, chúng tôi ghi nhận không có sự khác biệt 
đáng kể vể đặc điểm của sỏi OMC ở nhóm bệnh 
nhân cao tuổi trong nghiên cứu của chúng tôi so 
với các nghiên cứu  tính chung  trên dân số  làm 
NSMTND  lấy  sỏi OMC  theo y văn  trong nước 
trước  đây(2,8). Trong nghiên  cứu  của  chúng  tôi, 
kích  thước sỏi được ghi nhận  theo đường kính 
nhỏ  hơn  theo  trục  dọc  của OMC  vì  liên  quan 
đến chiến lược lấy sỏi: thông thường thì các sỏi 
có  đường  kính  ≤10  mm  có  thể  lấy  bằng  rọ 
Dormia hoặc bong bóng trong khi các sỏi có kích 
thước ≥ 15 mm cấn xem xét khả năng có thể phải 
thực hiện tán sỏi cơ học. Chiến lược lấy sỏi còn 
tùy  thuộc  rất nhiều vào  đường kính  của OMC 
đoạn dưới sỏi và giải phẫu của vùng nhú tá lớn 
(quyết  định  độ  rộng  của  đường  ra  sau khi  cắt 
rộng  tối đa cơ vòng mật)(8). Một điểm cần  thận 
trọng nữa  là không  ít  trường hợp kết quả  siêu 
âm  trước  thủ  thuật  ghi  nhận  có  sỏi OMC  với 
kich thước nhỏ nhưng khi chụp đường mật qua 
NSMTND có thể ghi nhận sỏi cây với kích thước 
rất lớn. Trong nghiên cứu của chúng tôi có 7,1% 
(10/139)  trường hợp có sỏi  đường kính 11 – 20 
mm  cần  tán  sỏi,  đặc  biệt  có  1  trường  hợp  sỏi 
15mm nhưng đoạn dưới OMC hẹp tương đối bị 
kẹt  rọ phải  tán  cấp  cứu. Tỉ  lệ  cần  tán  sỏi  tính 
chung  chiếm  ¼  số  trường  hợp  lấy  sỏi  thành 
công. Điều này cho thấy việc chuẩn bị dụng cụ 
tán sỏi cơ học và cấp cứu sẽ quyết định khả năng 
lấy sỏi  thành công, do đó các dụng cụ này nên 
được chuẩn bị sẵn khi  thực hiện NSMTND  lấy 
sỏi ở bệnh nhân cao tuổi.  
Về  khả  năng  lấy  sỏi  thành  công,  kết  quả 
nghiên cứu của chúng tôi cho thấy tỉ lệ đạt được 
là  92,1%. Nguyên  nhân  chính  của  các  trường 
hợp không  thể  lấy sỏi  liên quan  đến giải phẫu 
của  tá  tràng  và  nhú Vater  không  phù  hợp  để 
thực  hiện  lấy  sỏi  qua  NSMTND  (sẹo  hẹp  tá 
tràng, biến dạng  tá  tràng  sau phẫu  thuật, nhú 
Vater nằm  ở vị  trí bất  thường không  tìm  thấy 
hoặc  nằm  trong  túi  thừa  to  dễ  có  biến  chứng 
thủng khi cắt cơ vòng kéo sỏi). Chúng tôi chỉ có 
1 trường hợp sỏi > 20mm và đường kính OMC 
không đủ rộng để bung rọ tán bắt sỏi. Tương tự, 
nghiên cứu của Trần Như Nguyên Phương cũng 
cho  thấy chỉ có 1,2%  trường hợp không  lấy sỏi 
thành công liên quan đến kích thước sỏi: lấy sỏi 
đơn  thuần bằng rọ đạt 85,2%, phối hợp  tán sỏi 
giúp tăng tỉ lệ thành công lên thêm 13,6%. Theo 
Hồ Đăng Quý Dũng(5), có 18,8% (128/682) trường 
hợp không lấy sỏi được, trong đó nguyên nhân 
do kích thước sỏi > 20mm là nguyên nhân chính 
không  lấy  được  sỏi,  chiếm  tỉ  lệ  71,8%. Con  số 
này  khác  biệt  khá  nhiều  với  nghiên  cứu  của 
chúng  tôi và Trần Như Nguyên Phương và La 
Văn Phương(7,8). Với  các  rọ  tán  tiêu  chuẩn hiện 
tại thì các sỏi 20 – 35mm cũng có thể đưa vào rọ 
được và không gặp khó khăn.  Điểm khác biệt 
giữa các nghiên cứu là phương pháp vô cảm sử 
dụng  trong nghiên cứu của Trần Như Nguyên 
Phương và nghiên cứu của chúng tôi  là mê nội 
khí  quản  trong  khi  nhóm  bệnh  nhân  trong 
nghiên cứu của Hồ Đăng Quý Dũng chủ yếu là 
được tiền mê. Mặc dù xu hướng nói chung của 
thế  giới  là  hướng  đến  phương  pháp mê  tĩnh 
mạch bằng propofol, các trường hợp sỏi khó cần 
sử  dụng  đến  tán  sỏi  thì  thời  gian  thủ  thuật 
thường kéo dài hơn do các công đoạn  thao  tác 
tán sỏi, kéo mảnh sỏi, bơm rửa làm sạch đường 
mật mà nhiều khi cần lặp lại nhiều lần nếu đồng 
thời có nhiều sỏi to. Do đó, việc vô cảm tốt giúp 
bệnh nhân nằm  thoải mái yên  tạo  tâm  lý  thoải 
mái  để  thủ  thuật  NSMTND  được  thực  hiện 
thành công. Đặc biệt ở đối tượng người cao tuổi, 
chúng tôi cho rằng phương pháp vô cảm này lại 
đặc  biệt  ưu  thế  do  giúp  chủ  động  kiểm  soát 
được tình trạng bệnh nhân trong các trường hợp 
khó.  Trong  nhóm  bệnh  nhân  của  chúng  tôi 
không ghi nhận tai biến nặng liên quan đến gây 
mê nội khí quản. Biến chứng  thường gặp nhất 
liên quan đến thủ thuật là viêm tụy cấp với tỉ lệ 
tương  tự  với  phần  lớn  các  nghiên  cứu  trong 
nước khác và đa số ở mức độ nhẹ (bảng 10). Mặc 
dù tỉ lệ túi thừa tá tràng D2 trong nghiên cứu là 
40,2%, tỉ lệ tai biến chảy máu trong nghiên cứu 
của  chúng  tôi  cũng  ở mức  thấp  và  không  ghi 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014  Nghiên cứu Y học
Ngoại Tổng Quát  423
nhận  trường hợp nào bị  tai biến  thủng. Một số 
trung tâm trong nước ghi nhận tỉ lệ biến chứng 
chảy máu và thủng cao hơn các trung tâm khác. 
Vai trò của máy cắt đốt và chế độ điện sử dụng 
có lẽ đóng góp một phần quan trọng trong việc 
tạo ra sự khác biệt này, tuy nhiên điều này gần 
như  chưa  từng  được  đề  cập  trong  các  nghiên 
cứu  trong nước  trước  đây. Một nghiên  cứu  đa 
trung tâm ở trong nước về vấn đề này là rất cần 
thiết nhằm nhận  ra các yếu  tố nguy cơ và  làm 
giảm hơn nữa tỉ lệ biến chứng của NSMTND.  
Bảng 10: Tỉ lệ biến chứng của NSMTND trong các nghiên cứu trong nước 
 Viêm tụy cấp Nhiễm trùng Chảy máu Biến chứng do vô cảm Thủng 
Hồ Đăng Quý Dũng(5) 4,4% 0,8% 0,5% 2% 0,2% 
Trân Như Nguyên Phương(8) 3,4% 2,3% 6,9% 0 0,4% 
La Văn Phương(7) 0 0 4% 0 4% 
Đào Xuân Cường(2) - 1,5% 0,8% - 0 
Hồ Văn Hân (6) 6% 0% 1,5% 0 1,5% 
Chúng tôi 4,3% 0 0,8% 0 0 
KẾT LUẬN 
NSMTND  là một phương pháp an  toàn và 
hữu hiệu  trong  điều  trị  sỏi OMC  ở bệnh nhân 
cao  tuổi. Việc  thực  hiện  vô  cảm  bằng  phương 
pháp mê  nội  khí  quản  không  làm  tăng  thêm 
nguy cơ biến chứng do vô cảm, nhưng cho thấy 
giúp làm tăng tỉ lệ lấy sỏi thành công, đặc biệt là 
sỏi ≥ 2cm, so với phương pháp tiền mê được sử 
dụng  trong  các  nghiên  cứu  trong  nước  trước 
đây. Cần có thêm các thử nghiệm lâm sàng ngẫu 
nhiên có nhóm đối chứng để chứng minh.  
Lời cám ơn: Chúng tôi xin cám ơn sự hỗ trợ của Bệnh Viện Đại 
Học Y Dược để hoàn thành công trình nghiên cứu này.  
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Cotton  P,  Lehman  G,  Vennes  J  et  al  (1991).  Endoscopic 
sphincterotomy  complications  and  their  management:  an 
attempt at consensus. Gastrointest endosc; 37: 383 – 393. 
2. Đào Xuân Cường và cs (2012). Ứng dụng kỹ thuật soi mật – 
tụy ngược dòng để điều trị sỏi ống mật chủ và ống gan chung 
tại bệnh viện Đa khoa Kiên Giang. Y học Thực hành, 832 + 
833: 62 – 67. 
3. Đỗ Đình Công, Võ Duy Long  (2005). Nhận xét về viêm  tụy 
cấp sau nội soi mật tụy ngược dòng. Y Học TP. Hồ Chí Minh, 
tập 9, phụ bản của số 1: 33 – 37. 
4. Đỗ Trọng Hải, Nguyễn Hoàng Bắc, Nguyễn Thúy Oanh và cs 
(2009). Nghiên cứu chỉ định và đánh giá kết quả các phương 
pháp điều trị sỏi ống mật chủ kèm sỏi túi mật. Y Học TP. Hồ 
Chì Minh, tập 13, phụ bản của số 1 (chuyên đề Ngoại khoa): 
51 – 58. 
5. Hồ Đăng Quý Dũng, Phạm Hữu Tùng, Trần Đình Trí và cs 
(2012). Đánh giá tình hình nội soi chụp mật tụy ngược dòng 
tại Bệnh viện Chợ Rẫy năm 2011. Y học Thực hành, 832 + 833: 
34 – 40. 
6. Hồ Văn Hân, Trần Duy Bình, Nguyễn Văn Hải  (2010). Can 
thiệp điều trị qua nội soi mật tụy ngược dòng. Y Học TP. Hồ 
Chí Minh, tập 14, phụ bản của số 4 (Hội nghị Phẫu Thuật Nội 
soi BV. Nhân Dân Gia Định): 67 – 73.  
7. La Văn Phương và cộng sự (2012). Đánh giá kết quả nội soi 
mật‐tụy ngược dòng trong điều trị sỏi ống mật chủ tại bệnh 
viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ. Y học Thực hành, 832 + 
833: 50 – 56.  
8. Ng  E,  Chung  S  (2005).  Common  bile  duct  stones  and 
cholangitis.  In: Cotton P, Leung  J  (eds). Advanced digestive 
endoscopy:  ERCP.  1st  edition,  pp  88  –  119.  Blackwell  and 
Wiley.  
9. Trần Như Nguyên Phương, Hồ Ngọc Sang, Lê Phước Anh, 
Nguyễn Văn Duy (2012). Điều trị sỏi ống mật chủ bằng nội 
soi mật tụy ngược dòng tại BVTW Huế từ 5/2005 đến 5/2012. 
Y học Thực hành, 832 + 833: 41 – 49. 
Ngày nhận bài báo: 01/11/2013 
Ngày phản biện nhận xét bài báo: 30/11/2013 
Ngày bài báo được đăng: 05/01/2014