Bài giảng Tài chính doanh nghiệp 3 - Chương 16: Phòng ngừa rủi ro - Bùi Ngọc Toản

01/Sep/2018 
1 
Chương 16 
PHÒNG NGỪA RỦI RO 
Email: buitoan.hui@gmail.com 
Website: https://sites.google.com/site/buitoanffb 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
NỘI DUNG CHÍNH 
16.1. Sự cần thiết và khái quát quy trình phòng ngừa rủi ro tài chính trong DN 
16.2. Xác định hàm mục tiêu về lợi nhuận và rủi ro 
16.3. Lập bản đồ rủi ro 
16.4. Các công cụ phòng ngừa rủi ro 
16.5. Nguyên tắc và phương pháp xác định giá trị hợp lý các công cụ tài chính 
phái sinh trong phòng ngừa rủi ro tài chính 
16.6. Xây dựng và thực hiện một chiến lược 
16.7. Đánh giá thực hiện 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
SỰ CẦN THIẾT CỦA PHÒNG NGỪA RỦI RO TÀI CHÍNH TRONG DN 
Hạn chế những thiệt hại về tài chính của DN. 
Tối đa hóa sự giàu có của cổ đông. 
01/Sep/2018 
2 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
Bước 1: Xác định hàm mục tiêu 
Bước 2: Lập bản đồ rủi ro 
Bước 3: Các công cụ phòng ngừa rủi ro 
Bước 4: Nguyên tắc và phương pháp xác định giá trị hợp lý 
các công cụ tài chính phái sinh trong phòng ngừa rủi ro tài 
chính 
Bước 5: Xây dựng và thực hiện một chiến lược phòng ngừa rủi 
ro 
Bước 6: Đánh giá và thực hiện một chiến lược phòng ngừa rủi 
ro. 
QUY TRÌNH PHÒNG NGỪA RỦI RO TÀI CHÍNH TRONG DN 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Chứng khoán phái sinh (derivative securities) là loại chứng 
khoán được hình thành dựa trên một loại tài sản cơ sở (hay 
còn gọi là tài sản gốc) nhất định và giá trị của nó phụ thuộc 
vào giá của tài sản cơ sở đó. 
 Các tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh có thể là hàng 
hóa, ngoại tệ, cổ phiếu, chỉ số cổ phiếu, chứng khoán nợ 
 Về bản chất, chứng khoán phái sinh là hợp đồng giữa tối thiểu 
hai bên tham gia về một giao dịch sẽ diễn ra trong tương lai. 
Các bên có thể sử dụng chứng khoán phái sinh như một công 
cụ để phòng ngừa rủi ro hoặc tìm kiếm lợi nhuận từ những 
biến động của giá tài sản cơ sở (như giá cổ phiếu, giá trái 
phiếu, tỷ giá hối đoái, lãi suất giá các loại hàng hóa). 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
Nguồn:  
01/Sep/2018 
3 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
Chứng khoán phái sinh bao gồm 4 loại chính: 
 Hợp đồng kỳ hạn (forwards) 
 Hợp đồng hoán đổi (swaps) 
 Hợp đồng tương lai (futures) 
 Quyền chọn (options) 
Nguồn:  
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Hợp đồng kỳ hạn (forwards) 
Hợp đồng kỳ hạn là sự thỏa thuận mua bán một tài sản cơ sở 
(underlying asset) tại một thời điểm xác định trong tương lai 
với một mức giá ấn định trước ngay tại thời điểm thỏa thuận 
hợp đồng. 
Nguồn:  
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Hợp đồng kỳ hạn (forwards) 
Những đặc điểm chủ yếu của hợp đồng kỳ hạn: 
 Tại thời điểm ký hợp đồng kỳ hạn, không có sự trao đổi tài 
sản cơ sở hay thanh toán tiền. 
 Hoạt động thanh toán sẽ diễn ra tại một thời điểm trong 
tương lai theo thỏa thuận đã được ký kết trong hợp đồng. 
 Hợp đồng kỳ hạn bắt buộc các bên tham gia phải thực hiện 
thỏa thuận trong hợp đồng. 
 Trong hợp đồng kỳ hạn bên mua và bên bán đều không phải 
trả phí của hợp đồng. 
 Không có sự tham gia của tổ chức trung gian. 
01/Sep/2018 
4 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Hợp đồng kỳ hạn (forwards) 
Tác dụng của hợp đồng kỳ hạn: 
Phòng ngừa rủi ro phát sinh do sự biến động bất thường của 
giá cả hàng hóa, tỷ giá hối đoái. 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Hợp đồng kỳ hạn (forwards) 
Xác định giá trị của hợp đồng: 
Giá trị từ hợp đồng kỳ hạn: là lãi hoặc lỗ của các bên tham gia 
trong hợp đồng. Lãi của bên này chính là phần lỗ vốn của bên 
kia và ngược lại. 
Nếu gọi: 
K: Giá kỳ hạn của tài sản cơ sở 
ST: Giá giao ngay (giá thị trường) của tài sản cơ sở tại thời 
điểm kết thúc hợp đồng. 
=> Giá trị từ hợp đồng kỳ hạn = ST - K 
+ Nếu ST > K => Người mua có lãi, người bán lỗ vốn. 
+ Nếu ST Người bán có lãi, người mua lỗ vốn. 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Hợp đồng kỳ hạn (forwards) 
Xác định giá trị của hợp đồng: 
01/Sep/2018 
5 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Hợp đồng hoán đổi (swaps) 
Hợp đồng hoán đổi là sự thỏa thuận giữa hai bên để trao đổi 
một dòng tiền (cash flow) của bên này để lấy một dòng tiền 
khác của bên kia. 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Hợp đồng hoán đổi (swaps) 
Tác dụng của hợp đồng hoán đổi: 
 Sử dụng để quản lý hoặc phòng chống rủi ro lãi suất, rủi ro 
tỷ giá 
 Giúp doanh nghiệp ấn định mức lợi nhuận trên các giao dịch 
kinh tế 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Quyền chọn (options) 
Hợp đồng quyền chọn là một công cụ tài chính cho phép người 
mua nó có quyền, nhưng không bắt buộc, được mua hay bán 
một tài sản cơ sở với mức giá đã được ấn định vào trước hoặc 
đúng ngày đã được xác định trong tương lai. 
01/Sep/2018 
6 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Quyền chọn (options) 
Đặc điểm của hợp đồng quyền chọn: 
 Hợp đồng quyền chọn là một công cụ tài chính duy nhất cho 
phép người mua nó có quyền chứ không phải có nghĩa vụ. 
 Người bán hợp đồng quyền chọn có nghĩa vụ phải thực hiện 
hợp đồng nếu người mua nó yêu cầu. 
 Hợp đồng quyền chọn là một tài sản tài chính nên nó có giá 
trị. 
 Giá cả trên thị trường của tài sản cơ sở là căn cứ để xác định 
giá trị của hợp đồng quyền chọn. 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Quyền chọn (options) 
Tác dụng của hợp đồng quyền chọn: 
 Điểm lợi lớn nhất của hợp đồng quyền chọn dành cho người 
mua là lỗ sẽ được giới hạn, trong khi lợi nhuận lại không 
giới hạn. 
 Để có được điều này, người mua sẽ phải trả cho người bán 
phí quyền mua (premium). 
 Người bán sẽ nhận được phí quyền mua ngay cả khi người 
mua quyền chọn không thực hiện quyền chọn. 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Quyền chọn (options) 
Các kiểu quyền chọn: 
 Quyền chọn Châu Âu: chỉ có thể được thực hiện vào đúng 
kỳ hạn, tức là vào một ngày đã được định trước. 
 Quyền chọn Mỹ: có thể được thực hiện vào bất kỳ ngày giao 
dịch nào trước hoặc cùng ngày hết hạn. 
01/Sep/2018 
7 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Hợp đồng tương lai (futures) 
Hợp đồng tương lai (hợp đồng giao sau): là sự thỏa thuận mua 
bán một loại tài sản cơ sở nhất định theo một mức giá chuyển 
giao tại một điểm có hiệu lực trong tương lai (thời gian đáo 
hạn) và việc chuyển giao tài sản tại thời gian đáo hạn được 
thực hiện theo các qui định của sở giao dịch có tổ chức. 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Hợp đồng tương lai (futures) 
Đặc điểm của hợp đồng tương lai: 
 Giá chuyển giao của tài sản cơ sở thay đổi hàng ngày theo 
giá thị trường. 
 Có tính thanh khoản cao hơn so với hợp đồng kỳ hạn. 
 Hai bên tham gia hợp đồng phải ký quỹ tại sở giao dịch để 
đảm bảo khả năng thanh toán hợp đồng. 
 Giá trị lỗ lãi của HĐTL được xác định hàng ngày. 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
 Hợp đồng tương lai (futures) 
Quy trình giao dịch hợp đồng tương lai: 
 Khi mua hay bán một hợp đồng tương lai, giá cả được ấn 
định hôm nay nhưng chi trả tiền thì được thực hiện sau đó. 
 Tổ chức trung gian yêu cầu người mua (hoặc người bán) ký 
quỹ dưới hình thức tiền mặt => để chứng minh có đủ tiền 
thực hiện nghĩa vụ. 
 Hợp đồng tương lai được điều chỉnh theo thị trường hiện 
hành => mỗi ngày lãi hoặc lỗ từ hợp đồng đều được tính 
toán. Người mua (hoặc người bán) sẽ trả cho sở giao dịch 
tiền lỗ và nhận tiền lãi. 
01/Sep/2018 
8 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO 
Thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam: 
 Thị trường chứng khoán phái sinh chính thức hoạt động vào 
ngày: 10/08/2017. 
 Hợp đồng tương lai sẽ là sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu 
tiên được niêm yết và giao dịch trên thị trường Việt Nam, cụ 
thể là hợp đồng tương lai trên chỉ số cổ phiếu (VN30 và 
HNX30) và hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ (kỳ 
hạn 5 năm). 
 Do thị trường chứng khoán phái sinh là thị trường mới, cần 
hạn chế rủi ro và có bước thử nghiệm nên sẽ áp dụng hợp 
đồng tương lai chỉ số VN30 trước, sau đó là HNX30 và tiếp 
theo mới là hợp đồng tương lai trái phiếu. 
Bài giảng môn: Tài chính doanh nghiệp 3 
Giảng viên: ThS. Bùi Ngọc Toản 
CÁC CÔNG CỤ PHÒNG NGỪA RỦI RO