Bài giảng Quản trị rủi ro - Chương 5: Giới thiệu về rủi ro - Võ Hữu Khánh

CHƯƠNG 1  GIỚI THIỆU VỀ RỦI RO 
TỔNG QUAN VỀ RỦI RO 
Bạn đã bao giờ gặp rủi ro chưa? 
Theo bạn trong hoạt động kinh doanh, DN gặp những rủi ro gì? 
Bạn có nghĩ rằng chúng ta có thể kiểm soát được rủi ro hay không? Giải thích ? 
TỔNG QUAN VỀ RỦI RO 
	Trong quá trình phát triển kinh tế thế giới tiềm ẩn các rủi ro trong thời gian vừa qua: 
 Nền kinh tế Hoa kỳ, các quốc gia có nền kinh tế mạnh suy giảm 
 Sự bất ổn của thị trường tài chính toàn cầu đe doạ môi trường kinh tế thế giới 
 Sự bùng phát các loại dịch bệnh 
 Những căn thẳng về chính trị, đặc biệt là các quốc gia Trung đông, giá dầu có thể tăng cao gây ảnh hưởng không nhỏ đến kinh tế toàn cầu 
 Sự biến đổi của khí hậu trên trái đất 
1.1 Mối nguy hiểm1.1.1. Khái niệm về mối nguy hiểm 
Mối nguy hiểm là : một điều kiện thực hay tiềm năng có thể có lợi hoặc có thể là nguyên nhân của các tai nạn gây tử vong hoặc thương tật cho con người, gây hư hỏng các loại máy móc thiết bị, tài sản, hoặc gây tổn thất về tài chính cho một tổ chức. 
Các mối nguy hiểm đều có chung 1 đặc tính: tạo nên Sự Bất Định, vì: 
Mối nguy hiểm có phải là nguyên nhân gây tổn thất không? 
Mối nguy hiểm chỉ gây ra tổn thất? 
Mức tổn thất là bao nhiêu khi sự cố xảy ra? 
1.1 Mối nguy hiểm1.1.2. Phân loại mối nguy hiểm: có 2 loại 
Mối nguy hiểm vật chất : 
Xuất hiện ở vật, chất hay các tinh huống có đặc tinh vật chất, thường có đặc tinh: 
Rất dễ nhận dạng, có quy luật 
Sự cố rủi ro có thể đo lường được chính xác phần nào. 
Dể thay đổi và dễ kiểm soát 
Có thể được nhận dạng bằng các đặc tinh khác: tinh lý, hoá, vi sinh hay khoa học lao động 
1.1 Mối nguy hiểm1.1.2. Phân loại mối nguy hiểm: có 2 loại 
Mối nguy hiểm đạo đức, ý thức – tinh thần: 
Mối nguy hiểm đạo đức : phát sinh từ bản tính của mỗi người và phụ thuộc vào bản chất cũng như học vấn trong mỗi tổ chức. Điều này liên quan trực tiếp đến vấn đề quản trị và kiểm soát trong tổ chức. 
Mối nguy hiểm ý thức-tinh thần : xuất hiện ở những con người có quan hệ mất thiết với tổ chức, như lực lượng LĐ, khách hàng, hay công chúng nói chung. 
1.1 Mối nguy hiểm1.1.2. Phân loại mối nguy hiểm: có 2 loại 
Mối nguy hiểm đạo đức, ý thức – tinh thần: 
Đặc tính chung : 
Rất khó nhận dạng được chúng, vd: hỗn loạn, không rõ ràng, không quy luật 
Không thể đo lường 1 cách chính xác 
Không dễ thay đổi và không dễ kiểm soát 
Xảy ra trong các tinh huống: 
Thất nghiệp 
Thay đổi công việc 
Làm việc ban đêm 
Không thoả mãn với công việc được phân công 
Nguyên nhân: 
Các hành vi phạm pháp 
Bất cẩn hoặc thờ ơ với công việc 
Quản lý và giám sát yếu 
Mối quan hệ với người lao động yếu 
Vô học và thiếu rèn luyện 
Ý thức đạo đức kém 
1.2 Khái niệm về rủi ro 
Định nghĩa rủi ro: 
 “Là khả năng sẽ xảy ra một kết quả có lợi hay không có lợi từ mối nguy hiểm hiện hữu”; 
 Hay “Rủi ro là một điều kiện trong đó khả năng một sự bất lợi sẽ xuất hiện so với dự đoán khi có biến cố xảy ra”. 
Vậy khi nào thì biến có được gọi là rủi ro? 
Nếu biến cố là chắc chắn và hậu quả đương nhiên không phải là biến cố rủi ro. Vd: Tài sản cố định 
Nếu biến có là ngẫu nhiên , có kèm theo hậu quả tổn thất biến cố rủi ro 
1.2 Khái niệm về rủi ro 
- Năng lượng tự nhiên; 
- Sai lầm của con người 
- Chủ tâm gây hại 
- Sự tiến bộ 
- Tình huống xấu 
Mối đe doạ 
- Nhà đất và MMTB 
- Nguyên vật liệu 
- Lao động 
- Sản phẩm 
- Thông tin 
Nguồn 
- Hư hỏng tài sản 
- Tổn thất thu nhập 
- Trách nhiệm pháp lý 
- Tai nạn/ tử vong 
- Gián đoạn KD 
- Phá sản 
Hậu quả 
- Tình huống cụ thể 
- Xây dựng 
- Phòng ngừa 
- Theo dõi 
- Kiểm soát 
- Thiết kế 
Các nhân tố thay đổi 
1.3 Phân loại rủi ro 
Rủi ro có thể phan loại theo nhiều tiêu thức khác nhau: 
Rủi ro có và không có tổn thất về tài chính; 
Rủi ro tỉnh và rủi ro động 
Rủi ro căn bản và rủi ro cá biệt 
Rủi ro thuần tuý và rủi ro suy đoán 
1.3 Phân loại rủi ro1.3.2 Rủi ro tĩnh và rủi ro động 
Rủi ro động : 
Xuất hiện khi nền kinh tế bị thay đổi dẫn đến những tổn thất cho công ty. Vd: Cty không giữ được thị phần, khách hàng, làm cho 1 số cá nhân gánh chịu tổn thất. 
Rủi ro động còn bao gồm 1 số tổn thất khác không do nguyên nhân thay đổi của nền kinh tế, như thiên tai, sự lừa đảo của 1 cá nhân 
Rủi ro động không đem lại lợi ích cho xã hội, chẳng hạn, hư hỏng tài sản, 
 Sử dụng phương pháp bảo hiểm để giảm thiểu tổn thất 
Rủi ro tĩnh: 
Là kết quả của sự thay đổi trong nền kinh tế. Vd: việc thay đổi sở thích của người tiêu dung, thu đổi thu nhập, công nghệ,.dẫn đến hậu quả tổn thất về tài chính của các thành phần kinh tế . 
Rủi ro tĩnh có thể ảnh hưởng đến nhiều cá nhân vì họ thường chủ quan cho rằng nó không nguy hiểm bằng rủi ro động 
1.3 Phân loại rủi ro 1.3.3 Rủi ro căn bản và rủi ro cá biệt 
Các rủi ro này được phân biệt dựa trên cơ sở sự khác nhau của nguồn rủi ro và hậu quả của tổn thất do chúng gây ra 
Rủi ro căn bản : 
Là các rủi ro mang lại thiệt hại to lớn, tác động trên 1 vùng rộng lớn hay tất cả dân số 
Không rợi vào cá biệt 1 ai. 
Vd: chiến tranh, thất nghiệp lạm phát, động đất, bất ổn chính trị, 
Rủi ro cá biệt: 
Phát sinh từ một số hiện tượng, sự vật cá biệt 
Rủi ro này có thể là động hay tĩnh. 
Vd: hoả hoạn cháy nhà, phá sản một công ty, 
1.3 Phân loại rủi ro 1.3.4 Rủi ro thuần tuý và rủi ro suy đoán 
Rủi ro thuần tuý : là loại rủi ro chỉ mang lại những hậu quả không có lợi hoặc những tổn thất (rủi ro chỉ có một chiều) 
Phân loại rủi ro thuần tuý : có thể được chia thành 05 nhóm 
Rủi ro cá nhân : đó là các tổn thất về thu nhập hay tài sản của 1 cá nhân. Nhìn chung, rủi ro thu nhập được đánh giá trên 4 mối nguy hiểm: 
Chết sớm 
Tuổi già 
Mất sức lao động 
Thất nghiệp 
1.3 Phân loại rủi ro 1.3.4 Rủi ro thuần tuý và rủi ro suy đoán 
Phân loại rủi ro thuần tuý : (tt) 
Rủi ro về tài sản : là những tổn thất về tài sản do bị hư hỏng hay mất mát. Được chia thành 2 nhóm: 
Tổn thất trực tiếp : là sự tổn thất, mất mát trực tiếp đối với phần tài sản của người chủ sở hữu. Vd bị mất xe thì người chủ sở hữu bị tổn thất bằng toàn bộ giá trị chiếc xe đó 
Tổn thất gián tiếp hay tổn thất do hậu quả , vd xử lý hậu quả từ việc mất xe 
Rủi ro về tài sản có thể là 1 hỗn hợp 3 loại rủi ro: 
Rủi ro tổn thất về tài sản 
Tổn thất về thu nhập khi tài sản không được sử dụng 
Chi phí tang them trong trường hợp có thiệt hại về tài sản 
1.3 Phân loại rủi ro 1.3.4 Rủi ro thuần tuý và rủi ro suy đoán 
Phân loại rủi ro thuần tuý : (tt) 
Rủi ro pháp lý : 
Là sự bất cẩn (không cố ý) của người khác, hay sự nguy hiểm đến tài sản của họ do không cẩn thận hay không chủ tâm ngây nên. 
Rủi ro pháp lý có thể là kết quả tự việc bất cẩn không cố ý gây nên 
Là tổng hợp giữa khả năng thiệt hại về TS hiện tại và tổn thất về thu nhập trong tương lai do hậu quả thiệt hại về TS gây nên, hay trách nhiệm pháp lý phát sinh trong TH cả khi cố ý hay không cố ý gây hại hay xâm phạm quyền lợi của người khác 
Rủi ro phát sinh do sự phá sản của người khác 
1.3 Phân loại rủi ro 1.3.4 Rủi ro thuần tuý và rủi ro suy đoán 
Rủi ro suy đoán: là rủi ro vừa có thể mang lại tổn thất nhưng cũng có thể mang lại lợi ích (rủi ro hai chiều) 
Phân loại rủi ro suy đoán: 
Rủi ro do thiếu kinh nghiệm và kỷ năng quản lý kinh doanh 
Rủi ro do kém khả năng cạnh tranh 
Rủi ro do sự thay đổi thị hiếu của khách hang 
Rủi ro do lạm phát 
Rủi ro do điều kiện không ổn định của thuế 
Rủi ro do thiếu thông tin kinh tế và thiếu kinh nghiệm quản lý 
Rủi ro do tình hình chính trị bất ổn 
1.4 Những tác động của mối nguy hiểm và rủi ro trong kinh doanh và trong cuộc sốngCHUỖI RỦI RO 
TỔ CHỨC 
RỦI RO KINH DOANH 
RỦI RO THANH KHOẢN 
RỦI RO THỰC HIỆN 
RỦI RO TAI NẠN 
1.4 Những tác động của mối nguy hiểm và rủi ro trong kinh doanh và trong cuộc sống 
Tử chuỗi rủi ro ta nhận thấy: 
Ba nhóm rủi ro đầu được gọi là rủi ro thương mại, đây là rủi ro suy đoán nguồn lợi nhuận có thể có dấu (-) hoặc dấu (+). 
Nhóm thứ 4 là rủi ro thuần tuý – chỉ mang đến tổn thất 
Các nhóm rủi ro đều có sự tác động, tương tác, quan hệ mật thiết lẫn nhau