Bài giảng Quản trị ngân hàng thương mại - Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn

 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
24 02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 
BÀI 2 NGUỒN VỐN VÀ QUẢN LÝ NGUỒN VỐN 
Hướng dẫn học 
Để học tốt bài này, sinh viên cần tham khảo các phương pháp học sau: 
 Học đúng lịch trình của môn học theo tuần, làm các bài luyện tập đầy đủ và tham gia 
thảo luận trên diễn đàn. 
 Đọc tài liệu: 
1. Giáo trình Quản trị Ngân hàng thương mại, PGS. TS. Phan Thị Thu Hà, NXB Giao thông 
vận tải. 
2. Tiền tệ, Ngân hàng và Thị trường tài chính, Frederic S.Mishkin, NXB Khoa học 
Kỹ thuật, 2001. 
 Sinh viên làm việc theo nhóm và trao đổi với giảng viên trực tiếp tại lớp học hoặc qua email.
 Trang Web môn học. 
Nội dung 
Ngân hàng kinh doanh tiền tệ dưới hình thức huy động, cho vay, đầu tư và cung cấp các 
dịch vụ khác. Huy động vốn – huy động tạo nguồn vốn cho ngân hàng thương mại đóng 
vai trò quan trọng, ảnh hưởng tới chất lượng hoạt động của ngân hàng. Bài 2 Nguồn vốn 
và quản lý nguồn vốn tập trung nghiên cứu các loại nguồn tiền được truyền tải đến ngân 
hàng theo các kênh dẫn khác nhau, đặc điểm và các phương pháp quản lý chúng nhằm 
thực hiện mục tiêu kinh doanh mà ngân hàng đề ra. 
Mục tiêu 
• Biết được 4 đặc điểm, 3 vai trò và 5 loại hình của vốn chủ sở hữu trong NHTM; 
• Phân biệt được vốn chủ sở hữu và vốn tự có của NHTM; 
• Biết được đặc điểm của tiền gửi, tiền vay và vốn nợ khác của NHTM; 
• Biết được mục tiêu và nội dung quản lý vốn nợ tại NHTM; 
• Biết được nội dung quản lý vốn chủ sở hữu tại NHTM. 
 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 25 
Tình huống dẫn nhập 
SẢN PHẨM TIỀN GỬI 
Vì lý do sức khỏe, bác An xin nghỉ hưu sớm. Cơ quan trả cho bác một khoản tiền. Song, trong thời 
gian tới, bác và gia đình chưa có kế hoạch sử dụng khoản tiền này nên bác quyết định đem đến gửi 
NH. Tuy nhiên, khi tìm hiểu bác thấy hiện tại NH có rất nhiều sản phẩm tiền gửi. Bác băn khoăn 
chưa biết nên chọn loại sản phẩm nào. 
Khách hàng nên dùng sản phảm tiền gửi nào của ngân hàng? 
 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
26 02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 
2.1. Nguồn vốn và nghiệp vụ nguồn vốn của NHTM 
2.1.1. Vốn chủ sở hữu 
2.1.1.1. Khái niệm 
Để bắt đầu hoạt động ngân hàng (được pháp luật cho phép) chủ ngân hàng phải có 
một lượng vốn nhất định. Đây là loại vốn ngân hàng có thể sử dụng lâu dài, hình thành 
trang thiết bị, nhà cửa cho ngân hàng. 
VCSH là số vốn do chủ sở hữu ngân hàng đóng góp ban đầu và được bổ sung trong 
quá trình kinh doanh. 
2.1.1.2. Đặc điểm 
 Chỉ chiếm 5% đến 10% tổng nguồn vốn. 
 Ổn định và luôn được bổ sung trong quá trình phát triển. 
 Có thể sử dụng lâu dài nhưng có chi phí cao hơn Nợ. 
 Chủ sở hữu có thể tham gia vào các quyết định của ngân hàng một cách trực tiếp 
(thông qua HĐQT) hay gián tiếp (thông qua Đại hội đồng cổ đông). 
Nguồn hình thành ban đầu 
Tùy theo tính chất của mỗi ngân hàng mà nguồn gốc hình thành vốn ban đầu khác 
nhau. Nếu là ngân hàng thuộc sở hữu Nhà nước, ngân sách Nhà nước cấp (vốn của 
Nhà nước). Nếu là ngân hàng cổ phần, các cổ đông góp thông qua mua cổ phần hoặc 
cổ phiếu. Ngân hàng liên doanh do các bên liên doanh góp, ngân hàng tư nhân là vốn 
thuộc sở hữu tư nhân. 
 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 27 
Nguồn vốn bổ sung trong quá trình hoạt động 
Trong quá trình hoạt động, ngân hàng gia tăng vốn của chủ theo nhiều phương thức 
khác nhau tùy thuộc vào điều kiện cụ thể. 
Nguồn từ lợi nhận: Trong điều kiện thu nhập ròng lớn hơn không, chủ ngân hàng có 
xu hướng gia tăng vốn của chủ bằng cách chuyển một phần thu nhập ròng thành vốn 
đầu tư. Tỷ lệ tích lũy tùy thuộc vào cân nhắc của chủ ngân hàng về tích lũy và tiêu 
dùng. Những ngân hàng lâu năm, thu nhập ròng lớn, nguồn vốn tích lũy từ lợi nhuận 
sẽ cao so với vốn của chủ hình thành ban đầu. 
Nguồn bổ sung từ phát hành thêm cổ phần, góp thêm, cấp thêm... để mở rộng quy mô 
hoạt động, hoặc để đổi mới trang thiết bị hoặc để đáp ứng yêu cầu gia tăng vốn của chủ do 
Ngân hàng Nhà nước quy định... Đặc điểm của hình thức huy động này là không thường 
xuyên, song giúp cho ngân hàng có được lượng vốn sở hữu lớn vào lúc cần thiết. 
2.1.1.3. Cơ cấu vốn chủ sở hữu 
Vốn điều lệ 
 Vốn điều lệ chiếm tỷ trọng lớn trong VCSH (75% - 
85%). 
 Vốn điều lệ của NHTM Nhà nước do Bộ Tài chính 
cấp từ Ngân sách Nhà nước. 
 Vốn điều lệ của NHTM cổ phần do cổ đông, trong 
đó đại cổ đông góp vốn, thể hiện bằng sở hữu một 
số lượng cổ phiếu theo luật định. 
 Vốn điều lệ của Ngân hàng liên doanh là phần vốn liên doanh giữa các bên tham 
gia góp vốn. 
 Vốn điều lệ của Ngân hàng có vốn nước ngoài là phần vốn của chủ sở hữu nước ngoài. 
 Một số quy định đối với NHTM cổ phần: 
 Tổng giá trị mệnh giá của cổ phần ưu đãi tối đa là 20% vốn điều lệ. 
 NHTM cổ phần phải có tối thiểu 100 cổ đông và không hạn chế số lượng tối đa. 
 Cổ đông là cá nhân được sở hữu tối đa 10% vốn điều lệ. 
 Cổ đông là tổ chức được sở hữu tối đa 20% vốn điều lệ. 
 Cổ đông cùng những người có liên quan của cổ đông đó được sở hữu tối đa 
20% vốn điều lệ. 
Thặng dư vốn cổ phần 
Là chênh lệch giữa giá phát hành và mệnh giá cổ phiếu phát hành lần đầu của ngân hàng. 
 Phần thặng dư vốn dùng để thực hiện dự án đầu tư thì chỉ được sử dụng để bổ sung 
vốn điều lệ sau 3 năm kể từ khi dự án đã hoàn thành và đưa vào khai thác sử dụng. 
 Phần thặng dư vốn không để thực hiện dự án đầu tư chỉ được sử dụng để bổ sung 
vốn điều lệ sau 1 năm kể từ thời điểm kết thúc đợt phát hành. 
→ Quy định này giúp bảo vệ nguồn thặng dư vốn, nhằm vào mục tiêu phát triển dài hạn. 
Lợi nhuận giữ lại (các quỹ) 
 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
28 02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 
 Lợi nhuận được sử dụng để tái đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh sau khi NH 
tiến hành chia cổ tức. 
 Đối với các Ngân hàng thuộc sở hữu nhà nước thì việc tái đầu tư còn phụ thuộc 
vào chính sách của nhà nước. 
 Đối với các Ngân hàng cổ phần hay Ngân hàng liên doanh phụ thuộc vào HĐQT 
và các cổ đông. 
 Quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ: 5% LNST hàng năm, tối đa không vượt quá 
vốn điều lệ. 
 Quỹ dự phòng tài chính: 10% LNST, tối đa không vượt quá 25% vốn điều lệ. 
 Quỹ khen thưởng phúc lợi. 
 Quỹ đầu tư phát triển. 
Chênh lệch đánh giá lại tài sản 
 Chênh lệch giữa giá trị thị trường được đánh giá lại và giá trị sổ sách của tài sản 
(gồm TSCĐ và Tài sản tài chính). 
 Trước khi chuyển đổi mục đích sử dụng của tài sản, cần phải đánh giá lại giá trị. 
 Chênh lệch có thể (+) hoặc (-). 
Chênh lệch tỷ giá hối đoái 
 Chênh lệch giá trị tính bằng VND khi quy đổi những 
tài sản/nguồn vốn của NH bằng ngoại tệ sử dụng tỷ 
giá tại thời điểm lập báo cáo so với giá trị VND quy 
đổi tại thời điểm phát sinh tài sản/nguồn vốn đó. 
 Chênh lệch có thể (+) hoặc (-). 
Vốn điều lệ của NHTM cổ phần sau khi trừ đi 70 tỷ đồng cho bản hiệu, hiệu số còn 
lại, cứ 20 tỷ đồng vốn điều lệ, NHTM mới được thành lập 1 chi nhánh 
Ngân hàng có nhiều quỹ. Mỗi quỹ có mục đích riêng. Trước tiên là quỹ sự phòng tổn 
thất. Quỹ này được trích lập hàng năm và được tích lũy lại nhằm bù đăp những tổn 
thất có thể xảy ra. 
Quỹ bảo toàn vốn nhằm bù đắp hao mòn của vốn dưới tác động của lạm phát. 
Quỹ thặng dư là phần đánh giá lại tài sản của ngân hàng và chênh lệch giữa thị giá và 
mệnh giá cổ phiếu kh phát hành cổ phiếu mới. 
Tùy theo quy định cụ thể của từng nước, các ngân hàng có thể có quỹ phúc lợi, quỹ 
khen thưởng, quỹ giám đốc... 
Các quỹ của ngân hàng thuộc sở hữu của chủ ngân hàng. Nguồn hình thành các quỹ 
này từ thu nhập của ngân hàng. Tuy nhiên một số quỹ NH không thể sử dụng lâu dài. 
2.1.1.4. Vai trò của vốn chủ sở hữu 
 Điều kiện bắt buộc để có giấy phép hoạt động. 
 Là tấm đệm chống lại rủi ro phá sản, tạo niềm tin cho công chúng và đảm bảo với 
chủ nợ về sức mạnh tài chính của NH. 
 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 29 
 Quyết định quy mô hoạt động của NHTM, xác định tỷ lệ an toàn, cung cấp năng 
lực tài chính, điều tiết sự tăng trưởng và phát triển của NH. 
VCSH góp phần bảo vệ lợi ích của người gửi tiền 
Kinh doanh ngân hàng thường xuyên đối đầu với rủi 
ro. Các khoản tổn thất của ngân hàng sẽ được bù đắp 
bằng VCSH (đầu tiên là quỹ dự phòng rủi ro, sau đó là 
lợi nhuận tích lũy và cuối cùng là vốn cổ phần). Trong 
trường hợp ngân hàng phá sản hoặc ngừng hoạt động, 
các khoản tiền gửi sẽ được hoàn trả trước, sau đó đến 
nghĩa vụ với chính phủ và người lao động, các khoản 
vay, cuối cùng mới đến chủ giấy nợ có khả năng 
chuyển đổi, cổ phần ưu đãi, cổ phần thường. Như vậy, nếu quy mô VCSH càng lớn 
người gửi tiền và người cho vay càng cảm thấy an tâm hơn về ngân hàng (với điều 
kiện như nhau). Khi cơ quan bảo hiểm tiền gửi để thành lập, VCSH góp phần giảm 
bớt rủi ro cho cơ quan bảo hiểm. 
VCSH tạo lập tư cách pháp nhân và duy trì hoạt động của ngân hàng 
Để hoạt động, điều kiện đầu tiên của ngân hàng phải có số vốn tối thiểu ban đầu (vốn 
pháp định). Số vốn này trước hết dùng để mua sắm (hoặc thuê) trang thiết bị, nhà cửa 
cần thiết cho quá trình kinh doanh, phần còn lại tham gia vào quá trình kinh doanh của 
ngân hàng như cho vay hoặc mua chứng khoán. Để cạnh tranh tốt, các ngân hàng phải 
không ngừng đổi mới công nghệ ngân hàng, nâng cao năng suất lao động và an toàn 
cho ngân hàng. VCSH được sử dụng để nhập công nghệ mới, mở thêm chi nhanh hoặc 
quầy giao dịch, mở văn phòng đại diện... 
VCSH góp phần điều chỉnh các hoạt động của ngân hàng 
Rất nhiều quy định về hoạt động của ngân hàng của các nhà chức trách tiền tệ có liên 
quan chặt chẽ đến VCSH. Ví dụ quy mô nguồn tiền gửi được tính theo tỷ lệ với 
VCSH, quy mô cho vay tối đa với một hoặc một nhóm khách hàng, nắm giữ cổ phiếu 
của công ty khác, mở chi nhánh, mua sắm tài sản cố định, thành lập công ty con... đều 
tính theo tỷ lệ với VCSH. Như vậy, quy mô và cấu trúc hoạt động của ngân hàng đều 
được điều chỉnh theo VCSH. 
2.1.1.5. Những nhân tố ảnh hưởng đến VCSH 
 Chính sách của Chính phủ: 
o Quy định Vốn điều lệ ≥ vốn pháp định. 
o Quy định các tỷ lệ đảm bảo an toàn. 
 Chính sách và kết quả kinh doanh của NH: 
o NH muốn mở rộng quy mô, đa dạng hóa hoạt 
động: Phát hành thêm cổ phiếu, giữ lại lợi nhuận. 
o NH kinh doanh có lãi: tăng các quỹ tái đầu tư. 
 Môi trường kinh doanh: đòi hỏi tăng VCSH để 
tăng năng lực cạnh tranh. 
Một ngân hàng khi thành lập cần bao nhiêu VCSH? Nếu là ngân hàng mới việc phát 
hành cổ phiếu là không dễ dàng. Vốn của cá nhân để thành lập ngân hàng tư nhân 
thường là nhỏ. Ngân hàng thuộc sở hữu Nhà nước. Do vậy, chủ ngân hàng đều có 
 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
30 02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 
xu hướng ưu thích quy định VCSH ban đầu (pháp định) thấp để thuận tiện cho việc 
khai trương hoạt động của ngân hàng. Tuy nhiên, điều này lại ảnh hưởng đến an toàn 
của hệ thống, an toàn cho người gửi tiền và khiến các cấp quản lý vĩ mô lo ngại. Các 
vụ phá sản ngân hàng (đang ngày gia tăng) thường gây ra những hoảng loạn lớn trong 
dân chúng và những tổn thất khó lường hết được. Vốn của chủ ngân hàng được sử 
dụng để trả nợ cho người gửi tiền, giảm bớt khó khăn cho ngân sách, hoặc tổn thất cho 
người gửi tiền. Việc quy định vốn pháp định lớn sẽ hạn chế gia tăng số lượng các 
ngân hàng và cạnh tranh giữa các ngân hàng. 
Chính sách của chính phủ ảnh hưởng quyết định tới qui mô VCSH của NHTM. Với 
mục tiêu khuyến khích ngân hàng tư nhân hoặc ngân hàng có quy mô vừa và nhỏ, 
NHTW có thể quy định VCSH ban đầu thấp và ngược lại. Tuy nhiên, ngân hàng quy 
mô nhỏ thường có phạm vi hoạt động hẹp, khả năng đa dạng không cao, vì vậy sức 
chống đỡ rủi ro kém hơn các ngân hàng lớn. 
Chính sách và kết quả kinh doanh của ngân hàng ảnh hưởng tới quy mô và cấu trúc 
của VCSH. Ngân hàng làm ăn phát đạt và có chính sách gia tăng sức mạnh sẽ mở rộng 
VCSH và có khả năng mở rộng VCSH thông qua phát hành thêm cổ phiếu hoặc tự 
tích lũy. Những ngân hàng nhỏ, khả năng sinh lời thấp thì khả năng mở rộng VCSH 
cũng bị hạn chế. Vốn ngân hàng càng lớn càng tạo cho người gửi tâm lý an toàn. Họ 
hi vọng rằng khi bỏ ra một số tiền lớn những người chủ sở hữu quan trọng của ngân 
hàng sẽ phải cố gắng hết sức để kinh doanh an toàn. Do vậy, để tăng uy tín, thu hút 
nhiều tiền gửi, ngân hàng phải tăng quy mô VCSH. 
2.1.2. Tiền gửi 
2.1.2.1. Khái niệm 
Nhận tiền gửi là hoạt động nhận tiền gửi của tổ chức, cá nhân dưới hình thức tiền gửi 
không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm, phát hành chứng chỉ tiền gửi, kỳ 
phiếu, tín phiếu và các hình thức nhận tiền gửi khác theo nguyên tắc có hoàn trả đầy 
đủ tiền gốc, lãi cho người gửi tiền theo thỏa thuận. 
Tiền gửi của khách hàng là nguồn tài nguyên quan trọng nhất của ngân hàng thương 
mại. Khi một ngân hàng bắt đầu hoạt động, nghiệp vụ đầu tiên là mở tài khoản tiền 
gửi để giữ hộ và thanh toán hộ khách hàng, bằng cách đó ngân hàng huy động tiền của 
các doanh nghiệp, các tổ chức và của dân cư. 
2.1.2.2. Phân loại 
Tiền gửi là nguồn tiền quan trọng chiếm tỷ trọng lớn trong tổng nguồn tiền của ngân 
hàng. Để gia tăng cạnh tranh và để có được nguồn tiền có chất lượng ngày càng cao, 
các ngân hàng đã đưa ra và thực hiện nhiều hình thức huy động khác nhau. 
 Tiền gửi thanh toán (tiền gửi giao dịch hoặc 
tiền gửi thanh toán): Đây là tiền của doanh 
nghiệp hoặc cá nhân gửi vào ngân hàng giữ và 
thanh toán hộ. Trong phạm vi số dư cho phép, 
các nhu cầu chi trả của doanh nghiệp và cá nhân 
đều được ngân hàng thực hiện. Các khoản thu 
bằng tiền của doanh nghiệp và cá nhân có thể 
 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 31 
được nhập vào tiền gửi thanh toán theo yêu cầu. Nhìn chung, lãi suất của khoản 
tiền này rất thấp (hoặc bằng không), thay vào đó chủ tài khoản có thể được hưởng 
các dịch vụ của ngân hàng với mức phí thấp. Ngân hàng mở tài khoản tiền gửi 
thanh toán (tài khoản có thể phát hành séc) cho khách hàng. Thủ tục mở rất đơn 
giản. Yêu cầu của ngân hàng là khách hàng phải có tiền và chỉ thanh toán trong 
phạm vi số dư. Một số ngân hàng kết hợp tài khoản tiền gửi thanh toán và tài 
khoản cho vay (thấu chi – chi trội trên số dư có của tài khoản tiền gửi thanh toán). 
Một số ngân hàng sử dụng nhiều hình thức biến tướng của tài khoản thanh toán để 
nâng lãi suất loại tiền gửi này nhằm cạnh tranh với các tổ chức tín dụng khác. 
 Tiền gửi có kỳ hạn của doanh nghiệp và các tổ chức xã hội: nhiều khoản thu 
bằng tiền của doanh nghiệp và các tổ chức xã hội sẽ được chi trả sau một thời gian 
xác định. Tiền gửi thanh toán tuy rất thuận tiện cho hoạt động thanh toán song lãi 
suất lại thấp. Để đáp ứng nhu cầu tăng thu của người gửi tiền, ngân hàng đã đưa ra 
hình thức tiền gửi có kỳ hạn. Người gửi không được sử dụng các hình thức thanh 
toán đối với tiền gửi thanh toán để áp dụng đối với loại tiền này. Nếu cần chi tiêu 
người gửi phải đến ngân hàng để rút tiền ra. Tuy không thuận lợi cho tiêu dùng 
bằng hình thức tiền gửi thanh toán, song tiền gửi có kỳ hạn có lãi suất cao hơn tùy 
theo độ dài của kỳ hạn. 
 Tiền gửi t ... hoạch sử dụng và lợi nhuận kỳ vọng, bao gồm 
kế hoạch về lãi suất, mở chi nhánh hoặc điểm huy động, loại nguồn, tiếp thị... 
2.2.2.2. Quản lý lãi suất chi trả 
Quản lý lãi suất của các khoản nợ là xác định các 
loại cơ cấu lãi suất trả cho các nguồn tiền khác nhau, 
nhằm đảm bảo duy trì quy mô và kết cấu nguồn phù 
hợp với yêu cầu sinh lợi của ngân hàng. 
 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 37 
Quản lý lãi suất của các khoản nợ là một bộ phận trong quản lý chi phí của ngân hàng. 
Lãi suất chi trả càng cao càng có thể huy động được lớn, tự do mở rộng cho vay và 
đầu tư. Tuy nhiên, lãi suất cao làm gia tăng chi phí của ngân hàng, và nếu doanh thu 
tăng không kịp chi phí, lợi nhuận của ngân hàng sẽ giảm tương ứng. Vì vậy, quản lý 
lãi suất của nguồn vốn có liên quan chặt chẽ đến quản lý lãi suất cho vay và đầu tư của 
ngân hàng. 
Nội dung quản lý lãi suất 
 Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến lãi suất huy động; 
 Đa dạng hóa lãi suất 
Lãi suất huy động vốn gắn liền với mỗi loại sản phẩm của ngân hàng và với mỗi ngân 
hàng. Lãi suất huy động thay đổi thường xuyên dưới ảnh hưởng của nhiều nhân tố, như: 
 Khả năng tiết kiệm và gia tăng tiết kiệm của quốc gia; 
 Nhu cầu đầu tư của các doanh nghiệp, Nhà nước và hộ gia đình; 
 Tỷ lệ lạm phát; 
 Tỷ lệ sinh lời của các hoạt động đầu tư khác; 
 Trình độ phát triển của thị trường tài chính; 
 Khả năng sinh lời của ngân hàng; 
 Độ an toàn của các ngân hàng... 
Trên cơ sở tác động của hàng loạt các yếu tố, hình thành nên lãi suất huy động của NHTM. 
Lãi suất huy động tại mỗi ngân hàng được phân biệt theo nhiều hình thức khác nhau: 
 Lãi suất phân biệt theo thời gian: thời gian huy động càng dài lãi suất càng cao. 
 Lãi suất phân biệt theo loại tiền (VNĐ, USD, EUR...) 
 Lãi suất phân biệt theo mục đích gửi, theo mục đích huy động. 
 Lãi suất phân biệt theo rủi ro của ngân hàng: các ngân hàng nhỏ hoặc ngân hàng tư 
nhân lãi suất cao hơn các ngân hàng lớn hoặc NHNN. 
 Lãi suất phân biệt theo dịch vụ đi kèm: VD như tiết kiệm có thưởng, tiết kiệm bảo 
hiểm lãi suất thấp hơn tiết kiệm khác. 
 Lãi suất phân biệt theo quy mô... 
Nhìn chung, tiện ích mà ngân hàng cung cấp cho người gửi tiền và người cho vay 
càng cao thì lãi suất càng thấp. Một số nguồn tiền lãi suất ngân hàng trả bằng không 
và người gửi phải trả phí để hưởng tiện ích của ngân hàng. 
Có nhiều mức lãi suất danh nghĩa khác nhau tùy 
theo tính chất của từng khoản nợ, đó là mức lãi suất 
cá biệt. Ví dụ lãi suất tiền gửi tiết kiệm VNĐ loại 
thời hạn 6 tháng là 0.55%/ tháng; loại 12 tháng là 
0.6%/tháng; loại tiết kiệm 12 tháng USD là 
3%/năm... Trong quá trình cạnh tranh để mở rộng 
nguồn tiền, các ngân hàng đều cố gắng tạo ra các ưu 
thế của riêng mình trong đó có ưu thế về lãi suất 
cạnh tranh. Một ngân hàng có thể đưa ra lãi suất 
danh nghĩa cao hơn các ngân hàng khác, tức là đã tạo lãi suất cạnh tranh nhằm thu hút 
thêm nguồn tiền mới. Tuy nhiên, ngân hàng này cũng có thể tạo lãi suất cạnh tranh 
 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
38 02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 
bằng các phương pháp khác như trả lãi nhiều lần trong kỳ hoặc trả lãi trước. Khi trả lãi 
nhiều lần trong kỳ, lãi tương đương (A) sẽ lớn hơn lãi suất danh nghĩa mà ngân hàng 
cam kết trả. 
A (còn được ký hiện NEC) = (1+i/n)n – 1 
Trong đó: i là lãi suất danh nghĩa trong kỳ 
 n là số lần trả lãi trong kỳ. 
Khi trả lãi trước, lãi suất tương đương với trả lãi sau. (B) cũng lớn hơn lãi suất danh 
nghĩa trả trước. 
B (còn được ký hiệu là NEC) = i/(1-i) 
Trong đó: i là lãi suất trả trước 
Các ngân hàng thường sử dụng phương pháp trên trong điều kiện bị khống chế về 
lãi suất tối đa hoặc để thay đổi tạm thời quy mô của các khoản mục chi phí trả lãi 
trong kỳ. 
Để phục vụ cho việc quản lý chi phí trả lãi và hoạch định các mức lãi suất cạnh tranh 
(gồm lãi suất tiền gửi và lãi suất tiền vay), các ngân hàng thường tính toán lãi suất 
bình quân. 
(1) Lãi suất bình quân của một nguồn hay một nhóm nguồn trong kỳ; 
(2) Lãi suất bình quân của các nguồn phải trả lãi tại một thời điểm hoặc trong kỳ. Lãi 
suất bình quân cho thấy xu hướng thay đổi lãi suất của nguồn, mức độ thay đổi lãi 
suất mỗi nguồn, sự kết hợp giữa lãi suất cá biệt và tỷ trọng mỗi nguồn; nó cũng 
cho thấy những nguồn đắt tương đối (lãi suất cá biệt > lãi suất bình quân) và các 
nguồn rẻ tương đối (lãi suất cá biệt < lãi suất bình quân). Điều này rất có ý nghĩa 
đối với hoạch định chiến lược nguồn vốn. 
VD: Một ngân hàng có các số liệu về nguồn vốn sau: 
Nguồn Số dư 1/1 Lãi suất 1/1 Số dư 1/2 Lãi suất 1/2 Số dư 1/3 Lãi suất 1/3
Nguồn dưới 12 tháng 100 10% 120 11% 140 10.50% 
Nguồn trung hạn 60 12% 70 13% 75 12.50% 
Nguồn dài hạn 40 13% 50 14% 55 13.80% 
(Giả sử số dư và lãi suất không thay đổi trong tháng, lãi trả hàng thàng) 
Với các lãi suất danh nghĩa trên, ta có thể tính lãi suát bình quân cho từng nguồn trong 
3 tháng, lãi suất bình quân cho các nguồn tại một thời điểm, hoặc trong 3 tháng. 
Lãi suất bình quân của các nguồn vào ngày 1/1: 
(100x10% + 60x12% + 40x13%) 
Lsbq = 
200 
= 0,112 tức là 11.2% 
Lãi suất bình quân vủa nguồn ngắn hạng trong 3 tháng 
(100x10% + 120x11% + 140x10.5%) 
Lsbq = 
360 
= 0,10527 
Tức là 10,527% 
Lãi suất bình quân đóng vai trò quan trọng trong việc xác định chênh lệch lãi suất 
(phản ảnh khả năng sinh lời của ngân hàng). 
 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 39 
2.2.2.3. Quản lý kỳ hạn 
Quản lý kỳ hạn là xác định kỳ hạn của nguồn phù hợp với yêu cầu về kỳ hạn của sử 
dụng, đồng thời tạo sự ổn định của nguồn. 
Nội dung quản lý kỳ hạn 
 Xác định kỳ hạn danh nghĩa của nguồn và các nhân tố ảnh hưởng; 
 Xác định kỳ hạn thực của nguồn và các nhân tố ảnh hưởng; 
 Xem xét khả năng chuyển hoán của nguồn. 
Kỳ hạn danh nghĩa 
Nguồn huy động thường gắn liền với kỳ hạn nhất định. Ví dụ tiền gửi tiết kiệm không kỳ 
hạn, 3 tháng, 6 tháng... Các kỳ hạn danh nghĩa thường gắn với một mức lãi suất nhất định, 
theo xu hướng nguồn có kỳ hạn danh nghĩa càng dài, lãi suất càng cao. Trong trường hợp 
không có khủng hoảng xảy ra cũng có một số người rút tiền trước hạn, song nhìn chung 
người gửi đều cố gắng duy trì kỳ hạn danh nghĩa để hưởng lãi suất ở mức cao nhất. Do 
vậy kỳ hạn danh nghĩa là một tiêu chí phản ánh tính ổn định của nguồn vốn. 
Việc xác định kỳ hạn danh nghĩa có ý nghĩa quan trọng đối với hoạt động của ngân 
hàng. Kỳ hạn liên quan tới tính ổn định và vì vậy liên quan tới kỳ hạn của sử dụng. Để 
cho vay và đầu tư dài hạn ngân hàng cần có khả năng duy trì tính ổn định của nguồn 
tiền. Mặt khác, kỳ hạn liên quan đến chi phí: các nguồn có tính ổn định cao thường 
phải có chi phí duy trì cao. Quản lý kỳ hạn, vì vậy là một nội dung đảm bảo an toàn và 
sinh lợi cho ngân hàng. 
Các nhân tố ảnh hưởng đến kỳ hạn danh nghĩa 
 Thu nhập 
 Ổn định vĩ mô 
 Khả năng chuyển đổi của giấy nợ 
 Kỳ hạn cho vay và đầu tư... 
Mức thu nhập của dân chúng là yếu tố quan trọng. Các khoản tiền gửi và vay với kỳ 
hạn dài (trên 1 năm) thường là của dân cư. Do vậy, khi thu nhập của dân cư thấp, mức 
tiết kiệm cũng thấp, hạn chế khả năng cho vay và gửi ngân hàng với kỳ hạn dài. Lam 
phát cao, tỷ giá biến động theo hướng không có lợi cho người gửi nội tệ... đều hạn chế 
việc kéo dài kỳ hạn danh nghĩa. Thị trường tài chính kém phát triển, khả năng chuyển 
đổi của các giấy nợ thấp (tính thanh khoản của các giấy nợ thấp), việc phát hành giấy 
nợ với kỳ hạn trên 1 năm là rất khó khăn. 
Kỳ hạn thực tế 
Nghiên cứu các nhân tố làm ảnh hưởng đến kỳ hạn danh nghĩa tạo cơ sở để ngân hàng 
đưa ra kỳ hạn huy động phù hợp với thị trường. Tuy nhiên, ngân hàng quan tâm hơn 
tới kỳ hạn thực tế của nguồn tiền bởi vì kỳ hạn thực tế liên quan chặt chẽ đến kỳ hạn 
các khoản cho vay và đầu tư. 
VD nhiều người gửi tiết kiệm tại một ngân hàng với kỳ hạn danh nghĩa 6 tháng, song 
khoản tiền gửi có thể được duy trì nhiều lần 6 tháng (các kỳ hạn 6 tháng nối tiếp nhau, 
người gửi không rút tiền ra khỏi ngân hàng) và trên thực tế trở thành khoản tiền gửi 
trung và dài hạn. 
 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
40 02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 
Kỳ hạn thực tế của khoản tiền gửi là thời gian mà khoản 
tiền tồn tại liên tục tại một đơn vị ngân hàng. Các nhân 
tố ảnh hưởng đến kỳ hạn danh nghĩa đều tác động đến 
kỳ hạn thực tế. Bên cạnh đó, nhu cầu chi tiêu đột xuất 
và lãi suất cạnh tranh giữa các ngân hàng, lãi suất giữa 
các nguồn tiền khác nhau cũng ảnh hưởng lớn tới kỳ 
hạn này. Sự thay đổi lãi suất sẽ gây ra sự dịch chuyển 
tiền gửi từ ngân hàng này sang ngân hàng khác, từ kỳ hạn này sang kỳ hạn khác, từ loại 
tiền này sang loại tiền khác, làm giảm kỳ hạn thực tế của các khoản tiền. 
VD ngân hàng A ở Hà Nội tăng lãi suất tiền gửi loại 12 tháng từ 0,55%/tháng lên 
0,6%/tháng có thể gây ra 2 loại hiệu ứng: 
(1) Tiền gửi từ các ngân hàng khác, hoặc tiền trong dân cư sẽ chảy về ngân hàng A. 
Điều này phụ thuộc vào lực hấp dẫn của lãi suất gia tăng và cá chi phí để dịch 
chuyển. Các món tiền nhỏ bé thường ít bị hấp dẫn khi lãi suất tăng ít. Một món tiền 
gửi tại ngân hàng Cà Mau không dễ di chuyển ra Hà Nội được trong điều kiện công 
nghệ ngân hàng và chi phí chuyển tiền hiện nay. Các món tiền gửi đã gần đến hạn 
có thể ít bị di chuyển: người gửi cố gắng chờ đến hạn để hưởng lãi suất đầy đủ. 
(2) Sự di chuyển giữa các loại tiền gửi trong nội bộ ngân hàng A. Loại hiệu ứng này 
không làm gia tăng quy mô của nguồn mà chỉ làm thay đổi kết cấu của nguồn, tác 
động đến tính ổn định của các nguồn khác kém hấp dẫn hơn về lãi suất. 
Một nguồn tiền nào đó trong ngân hàng được tạo ra bởi sự tiếp nối của các khoản huy 
động và đi vay. Do đó, một nguồn với kỳ hạn danh nghĩa là ngắn hạn, có thể tồn tại 
liên tục trong nhiều năm tức là thành nguồn có kỳ hạn thực tế là trung và dài hạn. 
Phân tích và đo lường kỳ hạn thực tế của nguồn tiền là cơ sở để ngân hàng quản lý 
thanh khoản, chuyển hoán kỳ hạn của nguồn, sử dụng các nguồn có kỳ hạn ngắn để 
cho vay với kỳ hạn dài hơn. 
Phương pháp cơ bản để phân tích kỳ hạn thực tế là dựa trên số liệu thống kê để thấy 
sự biến động số dư của mỗi nguồn vốn, của nhóm nguồn, tìm số dư thấp nhất trong 
quý, trong năm, trong nhiều năm và các nhân tố ảnh hưởng đến sự thay đổi, từ đó 
người quản lý đo được kỳ hạn thực gắn liền với các số dư. 
Quản lý kỳ hạn luôn gắn liền với quản lý lãi suất. Một sự gia tăng trong lãi suất 
nguồn, đều liên quan tới không chỉ tăng quy mô của nguồn, mà còn tới tính ổn định 
của nguồn giữa các ngân hàng, tính ổn định của nguồn trong từng ngân hàng. Lựa 
chọn cơ cấu lãi suất cao cho vừa đảm bảo gia tăng nguồn vốn, tiết kiệm chi phí, lại 
vừa tăng tính ổn định của nguồn là nội dung quản lý nguồn vốn của ngân hàng. Các 
cách khác nhau để cái tiến sự ổn định của khoản nợ: 
 Dựa vào những loại tiền gửi chủ yếu – tiền gửi giao dịch hoặc tiết kiệm. Mặc dù 
tiền gửi phải hoàn trả theo yêu cầu, song nó tương đối ổn định. Các ngân hàng lớn 
ngày nay đang cố gắng tăng tiền gửi để giảm vay. 
 Xây dựng mối liên hệ với người gửi lớn sao cho họ tránh rút tiền gửi trong lúc 
khủng hoảng. 
 Đa dạng các nguồn tiền tức là huy động từ nhiều nguồn khác nhau. Điều này sẽ 
giảm sự phụ thuộc của ngân hàng vào một khách hàng. 
 Phát triển quản lý tài sản bên cạnh quản lý các khoản nợ. 
 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 41 
2.2.2.4. Phân tích tính thanh khoản của nguồn vốn 
Đối với nhiều ngân hàng phân tích tính thanh khoản của 
nguồn vốn đang trở thành trọng tâm quản lý nguồn vốn. 
Tính thanh khoản của nguồn vốn được đo bằng khả năng 
tìm kiếm nguồn vốn mới với chi phí và thời gian nhỏ nhất. 
Nhiều ngân hàng lớn, do thực hiện chuyển hoán kỳ hạn của 
nguồn (nguồn với kỳ hạn ngắn được chuyển sang đầu tư 
hoặc cho vay với kỳ hạn dài hơn) và duy trì tỷ lệ dự trữ thấp, rất quan tâm đến khả năng tìm 
kiếm nguồn vốn mới để đáp ứng nhu cầu thanh khoản, đặc biệt là các nguồn trong ngắn hạn. 
Tính thanh khoản của nguồn tùy thuộc rất lớn vào thị trường nợ của mỗi ngân hàng và 
chính sách tiền tệ đang được vận hành. Nhìn chung, các ngân hàng lớn có nhiều chi 
nhanh và gần các trung tâm tiền tệ có nhiều khả năng tìm kiếm các nguồn nhanh 
chóng hơn là các ngân hàng nhỏ, ít chi nhánh và ở xa. Hơn nữa, sự phát triển của các 
công cụ nợ sẽ cho phép ngân hàng có nhiều cơ hội tiếp xúc với các nguồn. Do vậy, tại 
các nước mà thị trường nợ kém phát triển, tính thanh khoản của nguồn vốn của các 
ngân hàng cũng bị giảm thấp. 
Phân tích tính thanh khoản của nguồn vốn bắt đầu từ việc phân tích thị trường nguồn 
vốn của mỗi ngân hàng để thấy được đặc điểm của mỗi nguồn (như quy mô, tốc độ tăng 
trưởng, vòng quay, lãi suất và sự biến đổi của lãi suất, tỷ trọng thị trường của ngân 
hàng so với các tổ chức tín dụng khác...). Ngân hàng cần tập trung phân tích nguồn vay 
mượn từ ngân hàng Nhà nước và từ các tổ chức tín dụng khác. Các nguồn này tuy ngắn 
hạn nhưng có thể có được trong thời gian ngắn nhằm đáp ứng nhu cầu thanh khoản 
trong ngắn hạn. Các nguồn mà ngân hàng có ưu thế cũng cần được xem xét. 
2.2.3. Phát triển công cụ nợ mới 
Lịch sử phát triển của các ngân hàng cũng là lịch sử phát triển của các công cụ nợ. 
Bên cạnh vay NHNN và vay thị trường liên ngân hàng trong nước, các ngân hàng 
đang vươn tay tới thị trường liên ngân hàng quốc tế. Nhiều ngân hàng đang phát triển 
và sử dụng các chứng chỉ tiền gửi, các hợp đồng mua bán lại, các giấy nợ ngân hàng. 
Cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa các ngân hàng và giữa các tổ chức ngân hàng và 
phi ngân hàng, cách mạng công nghệ đang làm cho thị trường tài chính liên tục phát 
triển và tạo ra các sản phẩm mới. 
Trong quá trình phát triển và hội nhập, thị trường các công cụ nợ của các ngân hàng 
thương mại Việt Nam đang có những bước tiến quan trọng. Các công cụ nợ truyền thống 
đang được mở rộng, tiền gửi thanh toán đang được khuếch trương, hướng tới mục tiêu là 
các tầng lớp dân cư. Mở rộng quy mô, kéo dài kỳ hạn đa 
dạng hóa các loại tiền gửi tiết kiệm nhằm huy động mọi 
nguồn tiền nhàn rỗi trong dân cư đang là hoạt động trọng 
tâm của ngân hàng. Dân chúng đã biết đến ngân hàng 
như là nơi đảm bảo an toàn và sinh lợi cho các khoản tiết 
kiệm của họ. Ngoài loại hình tiết kiệm ngân hàng bằng 
nội tệ truyền thống, các NHTM Việt Nam đã đưa ra các 
loại tiền gửi bằng ngoại tệ hoặc đảm bảo bằng ngoại tệ, tiền gửi trên 12 tháng. Bên cạnh 
huy động tiết kiệm, nhiều ngân hàng đã phát hành kỳ phiếu, trái phiếu (có loại có thể 
chuyển đổi), tạo công cụ nợ mới, làm phong phú thị trường nguồn vốn của ngân hàng. 
 Bài 2: Nguồn vốn và quản lý nguồn vốn 
42 02_NEU_FIN504_Bai2_b3_v1.0013110211 
Tóm lược cuối bài 
 Khái niệm, đặc điểm và vai trò của vốn chủ sở hữu. 
 Đặc điểm của vốn điều lệ, lợi nhuận giữ lại, các quỹ, thặng dư vốn cổ phần, chênh lệch đánh giá 
lại tài sản, chênh lệch tỷ giá hối đoái. 
 Phân biệt vốn chủ sở hữu và vốn tự có. 
 Đặc điểm nhận tiền gửi, tiền vay và vốn nợ khác. 
 Mục tiêu và nội dung quản lý vốn nợ.