Bài giảng Kinh tế môi trường - Chương 5: Phân tích lợi ích - Chi phí - Hoàng Văn Long

KINH TẾ MÔI TRƯỜNG (Dành cho chương trình sau đại học) 
TS. Hoàng Văn Long 
Chương trình học 
Chương 1: (5 Tiết ) Giới thiệu về Kinh tế môi trường 
Chương 2: (5 Tiết ) Mối liên hệ giữa môi trường và Kinh tế 
Chương 3: (5 Tiết ) Nguyên nhân các vấn đề môi trường 
Chương 4: (5 Tiết) Kinh tế Ô nhiễm 
Chương 5: (3 Tiết ) Phân tích lợi ích chi Phí 
Bài tập (2 tiết ) 
Chương 6: (5 Tiết ) Định giá T ài nguyên và M ôi trường 
Chương 7:(3 Tiết ) Kinh tế T ài nguyên, Chất thải và Đa dạnh sinh học 
Bài tập (2 tiết) 
Chương 8: (5 Tiết) Quản lý nhà nước về môi trường 
Chương 9: Kinh tế Xanh, Tăng trưởng Xanh và BĐKH ở Việt Nam (2 tiết) 
Chương 10: Seminar Kinh tế Môi trường (2 tiết) - 
Ôn tập Môn học (1 tiết) 
Chương 5 
PHÂN TÍCH LỢI ÍCH - CHI PHÍ 
Nội dung Chương 5 
5.1. Tổng quan về Phân tích lợi ích chi phí 
5.2. Khung phân tích (Chương 6 – EEPSEA) 
5.3. P hân tích lợi ích chi phí (Chương 7- EEPSEA) 
5.4. Đánh giá lợi ích cho việc ra quyết định về môi trường (Chương 15- EEPSEA) 
5.5. Ước lượng chi phí cho việc ra quyết định về môi trường (Chương 16- EEPSEA) 
5.6. Thảo luận 
5.7. Câu hỏi và bài tập 
5.8. Tài liệu tham khảo 
5.1. Tổng quan về Phân tích lợi ích chi phí 
Ph ân tích lợi ích - chi phí là gì? 
Phân biệt phân tích kinh tế với phân tích tài chính 
Tại sao phải thực hiện phân tích lợi ích chi phí? 
Phương pháp luận của phân tích lợi ích chi phí 
Phân tích lợi ích chi phí và phân tích tài chính nằm ở đâu trong qui trình phát triển, đánh giá và thực hiện dự án 
Ph ân tích lợi ích chi phí là gì? 
Phân biệt phân tích kinh tế với phân tích tài chính 
Tại sao phải thực hiện phân tích lợi ích chi phí? 
Phương pháp luận của phân tích lợi ích chi phí 
Phân tích lợi ích chi phí và phân tích tài chính nằm ở đâu trong qui trình phát triển, đánh giá và thực hiện dự án 
Mục tiêu học tập 1 
Các thước đo phúc lợi kinh tế và cơ sở lựa chọn giữa các dự án 
Các quan điểm khác nhau trong phân tích lợi ích chi phí 
Phân loại phân tích lợi ích chi phí 
Qui trình thực hiện phân tích lợi ích chi phí 
Nhận dạng các lợi ích và chí phí 
Vai trò của người phân tích lợi ích chi phí 
Mục tiêu học tập 2 
	Ph ân tích lợi ích - chi phí (CBA) là một phương pháp dùng để đánh giá một dự án hay một chính sách bằng việc lượng hóa bằng tiền tất cả các lợi ích và chi phí trên quan điểm xã hội nhằm cung cấp thông tin cho việc ra quyết định 
Ph ân tích lợi ích chi phí là gì? 
Ph ân tích lợi ích chi phí là gì? 
Thống nhất một số thuật ngữ: 
Dự án là bất kỳ hình thức sử dụng hay tiết kiệm nguồn lực nào (các dự án cung cấp hàng hóa dịch vụ tư nhân, các dự án phát triển, các dự án cung cấp dịch vụ sức khỏe, kiểm soát ô nhiễm) 
Đánh giá là đo lường giá trị bằng tiền 
CBA và phân tích kinh tế được sử dụng thay thế lẫn nhau 
Phân tích tài chính là thẩm định tài chính dự án 
Phân biệt phân tích tài chính với phân tích kinh tế 
Phân tích tài chính dự án được thực hiện để đánh giá xem dự án đó có khả năng sinh lợi cho đơn vị thực hiện hay không 
Phân tích kinh tế (phân tích lợi ích chi phí) là phân tích mở rộng của phân tích tài chính được thực hiện chủ yếu bởi Chính phủ hoặc các Tổ chức quốc tế (ADB, WB,..) để đánh giá xem dự án hay chính sách có đóng góp cải thiện phúc lợi quốc gia hay cộng đồng hay không 
Phân biệt phân tích tài chính với phân tích kinh tế 
? 
CHẤP THUẬN 
BÁC BỎ 
? 
PHAÂN TÍCH KINH TẾ 
PHAÂN TÍCH TAØI CHÍNH 
+ 
- 
- 
+ 
Lý do phân tích lợi ích chi phí 
Biến dạng thị trường do thuế, trợ cấp, kiểm soát giá, độc quyền 
Ngoại ứng và hàng hóa công 
Dự án lớn làm thay đổi thặng dư xã hội 
Thông tin không hoàn hảo 
Ph ương pháp luận của CBA 
Phân tích tài chính và CBA trong qui trình dự án 
Mục tiêu khả năng sinh lợi tài chính: Thẩm định tài chính dự án 
Lựa chọn giữa các dự án trên cơ sở “khả năng sinh lợi cao nhất” 
Thước đo các lợi ích và chi phí của dự án là giá thị trường (không quan tâm đến các loại biến dạng hay ngoại tác do dự án gây ra) 
Các tiêu chí hay được sử dụng là NPV, IRR, tỷ số B/C, và thời gian hoàn vốn (PP). Các tiêu chí này dự trên ngân lưu tài chính của dự án 
Khi đánh giá dự án, chính phủ kỳ vọng sẽ đánh giá đầy đủ tác động phúc lợi của dự án lên tất cả mọi người trong cộng đồng hay quốc gia 
Tất cả các chi phí và lợi ích của dự án được đo lường và đưa vào báo cáo ngân lưu kinh tế của dự án (chi phí và lợi ích thực sự mà dự án gây ra hay tạo ra cho nền kinh tế) 
Mục tiêu tối đa hóa phúc lợi kinh tế thường rộng hơn mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận 
M ục tiêu phúc lợi kinh tế: Thẩm định kinh tế dự án 
Ti êu chí đền bù Kaldor-Hicks (Cải thiện phúc lợi Pareto tiềm năng) cho rằng một sự thay đổi phúc lợi xã hội mong muốn nếu những người được lợi từ thay đổi đó có thể đền bù hoàn toàn cho người bị thiệt, và tất cả họ vẫn tốt hơn 
Nguyên tắc đền bù Kaldor-Hicks là cơ sở biện hộ việc chọn những dự án có tổng lợi ích lớn hơn tổng chi phí 
M ục tiêu phúc lợi kinh tế: Thẩm định kinh tế dự án 
$U B 
$U A 
$25 
$25 
$100 
$100 
U F 
$75 
$75 
a 
b 
c 
M ục tiêu phúc lợi kinh tế: Thẩm định kinh tế dự án 
Một thay đổi làm phúc lợi chuyển từ hiện trạng (điểm c) đến bất kỳ điểm nào thuộc vùng abc được gọi là cải thiện phúc lợi Pareto thực tế 
$U B 
$U A 
$10 
$10 
$90 
$90 
a 
b 
e 
d 
c 
M ục tiêu phúc lợi kinh tế: Thẩm định kinh tế dự án 
$U B 
$U A 
$10 
U F 
$75 
$90 
a 
b 
d 
c 
$60 
$40 
d’ 
$25 
$25 
M ục tiêu phúc lợi kinh tế: Thẩm định kinh tế dự án 
Một thay đổi làm phúc lợi chuyển từ hiện trạng (điểm c) đến bất kỳ đâu miễn sau khi đền bù sẽ chuyển đến một điểm nào khác thuộc vùng abc được gọi là cải thiện phúc lợi Pareto tiềm năng 
C ẢI THIỆN PH ÚC LỢI 
PARETO TIỀM NĂNG 
NPV > 0 
CHỌN D Ự ÁN 
M ục tiêu phúc lợi kinh tế: Thẩm định kinh tế dự án 
CBA dự án (phân tích tài chính) 
CBA tư nhân (phân tích tài chính) 
CBA tổng đầu tư/ngân hàng 
CBA chủ sở hữu 
CBA hiệu quả (phân tích kinh tế) 
CBA nhóm mục tiêu (phân tích xã hội) 
C ác quan điểm khác nhau 
Ex-anti CBA: Ph ân tích lợi ích chi phí tiến hành trước khi dự án/chính được thực hiện 
Ex-post CBA: Phân tích lợi ích chi phí được tiến hành sau khi dự án/chính đã được thực hiện 
In medias res CBA: Phân tích lợi ích chi phí được tiến hành trong lúc dự án đang được thực hiện 
Ex-anti và Ex-post CBA: Kết hợp giữa hai loại trên 
Ph ân loại CBA 
Xác định và giới hạn các phương án khác nhau 
Xác định các nhóm liên quan (ai hưởng lợi, ai chịu chi phí) 
Nhận dạng và phân loại các lợi ích / chi phí của từng phương án. 
Lượng hóa các tác động trong vòng đời dư án 
Ước tính thành tiền các lợi ích và chi phí của mỗi phương án cho cả vòng đời dự án 
Chiết khấu lợi ích và chi phí để có các hiện giá 
Tính NPV của mỗi phương án 
Phân tích độ nhạy 
Đề xuất 
Qui tr ình cơ bản thực hiện phân tích lợi ích chi phí 
Khi đã có đầy đủ thông tin về dự án, Anh/Chị tiến hành phân tích lợi ích chi phí trên Excel như sau: 
Xây dựng bảng thông số: Nhập tất cả các thông tin về dự án vào bảng tính Excel dạng số (kể cả một số tính toán nếu có) 
Xây dựng báo cáo ngân lưu tài chính theo quan điểm dự án (CBA dự án) và tính NPV, IRR,  
Thực hiện phân tích lợi ích trên Excel 
Xây dựng báo cáo ngân lưu tài chính theo quan điểm tổng đầu tư và tính NPV, IRR, 
Xây dựng báo cáo ngân lưu tài chính theo quan điểm chủ sở hữu và tính NPV, IRR,  
Xây dựng báo cáo ngân lưu kinh tế và tính NPV, IRR,  
Phân tích xã hội (phân phối) 
Phân tích độ nhạy 
Thực hiện phân tích lợi ích trên Excel 
Để xây dựng báo cáo ngân lưu tài chính cần các thông tin sau: 
Lịch đầu tư 
Lịch khấu hao 
Kế hoạch sản xuất và doanh số 
Kế hoạch chi phí và giá vốn 
Lịch vay và trả nợ vay 
Báo cáo thu nhập dự trù 
Thực hiện phân tích lợi ích trên Excel 
Nguyên tắc 1: Một kết quả là kết quả xã hội thực chỉ khi nó làm thay đổi lợi ích xã hội ròng 
Nguyên tắc 2: Chỉ tính những kết quả tăng thêm 
Nguyên tắc 3: Loại trừ kết quả chìm 
Nguyên tắc 4: Loại trừ chi phí chung 
Nguyên tắc 5: Tính tất cả các thay đổi lợi ích và chi phí 
Nguyên tắc 6: Loại trừ các khoản thanh toán chuyển giao 
Nh ận dạng lợi ích và chi phí 
Nguyên tắc 7: Thuế vào trợ cấp cần phải xem xét lại vì đôi khi tính và đôi khi không tính 
Nguyên tắc 8: Chi phí là chi phí cơ hội 
Nguyên tắc 9: Tránh tính trùng 
Nguyên tắc 10: Các dịch vụ công do nhà nước cung cấp phải được tính theo chi phí cơ hội 
Nguyên tắc 11:Loại trừ các kết quả quốc tế 
Nguyên tắc 12: Tính các kết quả không có thị trường 
Nh ận dạng lợi ích và chi phí 
Vai trò của người phân tích CBA 
Project Concept 
Appraisal 
Implementation 
Evaluation 
5.2. Khung phân tích (Chương 6 – EEPSEA ) 
Khung phân tích cơ bản: 
Bước 1: Nhận dạng dự án hay chương trình, bao gồm phạm vi và bối cảnh nghiên cứu 
Bước 2: Mô tả theo hướng định lượng các nhân tố đầu vào và đầu ra của chương trình 
Bước 3: Ước lượng các chi phí và lợi ích xã hội của các nhân tố này 
Bước 4: So sánh lợi ích và chi phí 
Lợi ích xã hội đạt tối ưu khi MAC = MD 
Các tính lợi ích ròng 
Lựa chọn chiết khấu 
Phân tích độ nhạy 
Phân tích hiệu quả chi phí 
Đáng giá tác động môi trường (EIA): Các nhà kinh tế học có vai trò trong ĐTM bên nhà các nhà khoa học xã hội và khoa học tự nhiên. 
5.3. Phân tích lợi ích chi phí: Lợi ích (Chương 7- EEPSEA ) 
Ước lượng thiệt hại kinh tế 
Giá sẵn lòng trả 
Các phương pháp suy ra giá sẵn lòng trả cho những cải thiện chất lượng môi trường 
C1: Chi phí ngăn ngừa 
VD: mua máy lọc không khí để giảm tác động của sương mù gây bện hen suyễn 
C2: Ước lượng hưởng thị 
C3: Thị trường đại diện 
VD: Phương pháp chi phí du hành 
C4: Đánh giá ngẫu nhiên (CVM) – Phương pháp này sẽ được học chi tiết ở phần sau. 
5.4. Đánh giá lợi ích cho việc ra quyết định về môi trường (Chương 15- EEPSEA ) 
Cách tiếp cận liên hệ vật chất: 
Phương pháp hàm thiệt hại 
Phương pháp tiếp cận hành vi: 
Phương pháp trực tiếp: 
Phương pháp trưng cầu dân ý 
Phương pháp đánh giá ngẫu nhiên (CVM) 
Phương pháp gián tiếp: 
Phương pháp CVM 
Phương pháp chi tiêu bảo vệ (AEM) 
Phương pháp chi phí du hành (TCM) 
Phương pháp hưởng thụ (HPM) 
5.5. Ước lượng chi phí cho việc ra quyết định về môi trường (Chương 16- EEPSEA ) 
Các phương pháp xác định chi phí 
Cách tiếp cận kỹ thuật: ước lượng chi tiêu dựa trên kiến thức của chuyên gia về giảm ô nhiễm. Phân tích chi phí của các phương án giảm ô nhiễm khác nhau. Và sau đó lựa chọn phương án với chi phí thấp nhất 
Cách tiếp cận khảo sát: thu thập chi phí giảm ô nhiễm trực tiếp hơn so với cách tiếp cận kỹ thuật. 
Các lưu ý 
Giá trị hiện tại = m/(1+r) t 
 Phân tích độ nhạy: 
Lựa chọn chiết khấu: 
Phân tích hiệu quả chi phí: chọn mức chi phí thất nhất cho một lợi ích nhất định trong các phương án. 
5.6. Thảo luận 
Chiết khấu “thấp” thì tốt hay xấu cho môi trường? Tại sao? 
Gợi ý: Chiết khấu thấp làm cho giá trị tương lai của dự án cao, điều này có lợi cho việc bảo vệ môi trường. 
5.7. Câu hỏi ôn tập và bài tập 
Bài tập 2: Trang 42. Câu hỏi và Bài tập (EEPSEA) 
Nâng cấp nhà máy nước thải đô thị: Chi phí vốn 20tr. Chi phí vận hàng 1tr/năm. 5 Năm sau phải thay nhà máy mới. 
Cấm dùng thuốc trừ sâu: Chi phí hoạt động 5.5 tr/năm. 
Thông tin chung: Thời gian hoạt động 10 năm, NPV=40tr, r=5% 
Chính quyền thành phố nên chọn phương án nào có lợi ích cao hơn về kinh tế? 
PV (Hiện giá) 
CV (Giá trị hiện hành) 
PV  = PV(5 %,9,1 )=7.11 (tính excel) 
5.8. Tài liệu tham khảo 
Sách EEPSEA: Chương 6,7,15,16 
Bài tập về nhà 
Cảm ơn các bạn đã lắng nghe!