Bài giảng Cơ sở dữ liệu và quản trị cơ sở dữ liệu - Chương 3: Mô hình dữ liệu quan hệ - Nguyễn Vương Thịnh

TR ƯỜNG ĐẠI HỌC HÀNG HẢI VIỆT NAM 
KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN 
BÀI G I ẢNG HỌC PHẦN  CƠ SỞ DỮ LIỆU VÀ QUẢN TRỊ CƠ SỞ DỮ LIỆU 
Giảng viên : ThS. Nguyễn V ươ ng Thịnh 
Bộ môn : Hệ thống thông tin 
Hải Phòng, 2016 
Chương 3 
MÔ HÌNH DỮ LIỆU QUAN HỆ 
2 
Thông tin về giảng viên 
Họ và tên 
Nguyễn Vương Thịnh 
Đơn vị công tác 
Bộ môn Hệ thống thông tin – Khoa Công nghệ thông tin 
Học vị 
Thạc sỹ 
Chuyên ngành 
Hệ thống thông tin 
Cơ sở đào tạo 
Trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc Gia Hà Nội 
Năm tốt nghiệp 
2012 
Điện thoại 
0983283791 
Email 
thinhnv@vimaru.edu.vn 
Website 
3 
Thông tin về học phần 
Tên học phần 
Cơ sở dữ liệu và quản trị cơ sở dữ liệu 
Tên tiếng Anh 
Data base and Database Management 
Mã học phần 
17425 
Số tín chỉ 
04 tín chỉ (LT: 45 tiết, TH: 30 tiết) 
Bộ môn phụ trách 
Hệ thống thông tin 
PHƯƠNG PHÁP HỌC TẬP, NGHIÊN CỨU 
Nghe giảng, t hảo luận, trao đổi với giảng viên trên lớp. 
Tự n ghiên cứu tài liệu và làm bài tập ở nhà. 
PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ 
SV phải t ham dự ít nhất 75% thời gian . 
Có 02 bài kiểm tra viết giữa học phần (X 2 = (L 1 + L 2 )/2), 01 bài kiểm tra thực hành (X 3 ). Điểm quá trình X = (X 2 + X 3 )/2. 
Thi kết thúc học phần bằng hình thức trắc nghiệm khách quan trên máy tính (Z = 0.5X + 0.5Y). 
4 
Tài liệu tham khảo 
Elmasri, Navathe, Somayajulu, Gupta, Fundamentals of Database Systems (the 4 th Edition) , Pearson Education Inc, 2004. 
Nguyễn Tuệ, Giáo trình Nhập môn Hệ Cơ sở dữ liệu , Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, 2007. 
Nguyễn Kim Anh, Nguyên lý của các hệ Cơ sở dữ liệu , Nhà xuất bản Đại học Quốc g ia Hà Nội, 2004. 
5 
Tài liệu tham khảo 
MÔ HÌNH DỮ LIỆU QUAN HỆ 
3 .1. MỐT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN 
3 .2. CÁC PHÉP TOÁN ĐẠI SỐ QUAN HỆ 
3.3. BIỂU DIỄN TRUY VẤN BẰNG ĐẠI SỐ QUAN HỆ 
3.4. ÁNH XẠ TỪ MÔ HÌNH THỰC THỂ LIÊN KẾT SANG MÔ HÌNH DỮ LIỆU QUAN HỆ 
6 
7 
Edgar F. Codd 
(1923 – 2003) 
8 
9 
3.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN 
3.1.1. LƯỢC ĐỒ QUAN HỆ (RELATION SCHEMA) 
Lược đồ quan hệ R, ký hiệu là R(A 1 ,A 2 ,...,A n ) được tạo thành từ một tên quan hệ R và một tập các thuộc tính {A 1 ,A 2 ,...,A n }. 
Ví dụ : 
Học Sinh(Mã HS, Tên HS, Xếp Loại ). 
Học Phần(Mã HP, Tên HP, Số TC, Loại HP ). 
Tương ứng với mỗi thuộc tính A i trong tập thuộc tính có một tập hợp các giá trị mà thuộc tính A i có thể nhận. Người ta gọi đó là miền giá trị (domain) của A i và ký hiệu là dom(A i ) 
dom(Xếp Loại) = {Xuất Sắc, Giỏi, Khá, Trung Bình, Yếu, Kém} 
d om(Loại HP) = {1, 2, 3} 
Tên quan hệ 
(Relation Name) 
Tập thuộc tính 
10 
3.1.2. QUAN HỆ (RELATION) 
Quan hệ r trên lược đồ quan hệ R(A 1 ,A 2 ,...,A n ) còn được ký hiệu là r(R) là tập hợp các bộ t có dạng t = trong đó v i là một phần tử nào đó thuộc dom(A i ): 
Quan hệ r trên lược đồ quan hệ R(A 1 ,A 2 ,...,A n ) có thể được xem là tập con của tích Đề Các n miền giá trị dom(A 1 ), dom(A 2 ),..., dom(A n ): 
Chú ý : Miền giá trị của quan hệ r(R) ký hiệu là dom(r(R)) được định nghĩa 
Hiển nhiên: 
11 
A 1 
A 2 
a 
1 
a 
2 
b 
2 
A 1 
A 2 
a 
1 
b 
2 
A 1 
A 2 
a 
2 
b 
1 
b 
2 
12 
3.1.3. QUAN HỆ KHẢ HỢP 
Quan hệ r và quan hệ s được gọi là khả hợp nếu chúng được xác định trên cùng miền giá trị: 
Cụ thể: 
Quan hệ r và quan hệ s được gọi là khả hợp nếu: 
Tức là: và 
13 
B 1 
B 2 
a 
1 
a 
2 
b 
2 
A 1 
A 2 
a 
1 
b 
2 
14 
3.2. CÁC PHÉP TOÁN ĐẠI SỐ QUAN HỆ 
3.2.1. PHÉP HỢP (UNION) 
Kết quả p hép hợp của 2 quan hệ khả hợp r và s là tập tất cả các bộ t hoặc thuộc r hoặc thuộc s hoặc thuộc đồng thời cả r và s: 
A 
B 
C 
a 1 
b 1 
c 1 
a 2 
b 2 
c 2 
a 3 
b 3 
c 3 
A 
B 
C 
a 1 
b 1 
c 1 
a 2 
b 2 
c 2 
a 4 
b 4 
c 4 
a 5 
b 5 
c 5 
A 
B 
C 
a 1 
b 1 
c 1 
a 2 
b 2 
c 2 
a 3 
b 3 
c 3 
a 4 
b 4 
c 4 
a 5 
b 5 
c 5 
15 
3.2.2. PHÉP GIAO (INTERSECTION) 
Kết quả phép giao giữa 2 quan hệ khả hợp r và s là tập tất cả các bộ thuộc đồng thời cả r và s: 
A 
B 
C 
a 1 
b 1 
c 1 
a 2 
b 2 
c 2 
a 3 
b 3 
c 3 
A 
B 
C 
a 1 
b 1 
c 1 
a 2 
b 2 
c 2 
a 4 
b 4 
c 4 
a 5 
b 5 
c 5 
A 
B 
C 
a 1 
b 1 
c 1 
a 2 
b 2 
c 2 
16 
3.2.3. PHÉP TRỪ (MINUS) 
Kết quả phép trừ giữa 2 quan hệ khả hợp r và s là tập tất cả các bộ thuộc r nhưng không thuộc s: 
A 
B 
C 
a 1 
b 1 
c 1 
a 2 
b 2 
c 2 
a 3 
b 3 
c 3 
A 
B 
C 
a 1 
b 1 
c 1 
a 2 
b 2 
c 2 
a 4 
b 4 
c 4 
a 5 
b 5 
c 5 
A 
B 
C 
a 4 
b 4 
c 4 
a 5 
b 5 
c 5 
17 
3.2.4. PHÉP TÍCH ĐỀ CÁC 
 Kết quả của phép tích Đề Các giữa 2 quan hệ r và s bất kỳ là tập tất cả các bộ t được tạo thành từ việc kết nối một bộ t i bất kỳ thuộc r với một bộ t j bất kỳ thuộc s: 
A 
B 
C 
a 1 
b 1 
c 1 
a 2 
b 2 
c 2 
D 
E 
d 1 
e 1 
d 2 
e 2 
d 3 
e 3 
A 
B 
C 
D 
E 
a 1 
b 1 
c 1 
d 1 
e 1 
a 1 
b 1 
c 1 
d 2 
e 2 
a 1 
b 1 
c 1 
d 3 
e 3 
a 2 
b 2 
c 2 
d 1 
e 1 
a 2 
b 2 
c 2 
d 2 
e 2 
a 2 
b 2 
c 2 
d 3 
e 3 
Kết nối 02 bộ: 
Hệ quả: 
18 
3.2.5. PHÉP CHIẾU (PROJECT) 
Phép chiếu của quan hệ r xác định trên tập thuộc tính X là tập các bộ của r với giá trị được xác định trên tập thuộc tính X: 
Phép chiếu trên một quan hệ giúp loại bỏ đi các giá trị tương ứng với một số thuộc tính của quan hệ. 
A 
B 
C 
D 
a 1 
b 1 
c 1 
d 1 
a 2 
b 2 
c 2 
d 2 
a 3 
b 3 
c 3 
d 3 
A 
B 
D 
a 1 
b 1 
d 1 
a 2 
b 2 
d 2 
a 3 
b 3 
d 3 
A 
B 
C 
D 
a 1 
b 1 
c 1 
d 1 
a 2 
b 2 
c 2 
d 2 
a 3 
b 3 
c 3 
d 3 
3.2.6. PHÉP CHỌN (SELECTION) 
Cho quan hệ r và biểu thức logic F xác định trên các thuộc tính của r. 
Phép chọn trên quan hệ r với biểu thức chọn F là tập tất cả các bộ của r thỏa mãn F: 
Phép chọn giúp lọc ra các bộ của quan hệ thỏa mãn điều kiện nhất định. 
ID 
Type 
Quantity 
1 
A 
10 
2 
C 
15 
3 
B 
20 
4 
B 
15 
5 
C 
5 
6 
A 
4 
ID 
Type 
Quantity 
1 
A 
10 
6 
A 
4 
ID 
Type 
Quantity 
2 
C 
15 
3 
B 
20 
4 
B 
15 
20 
A 
B 
C 
D 
E 
a 1 
b 1 
c 1 
a 
1 
a 2 
b 2 
c 2 
b 
2 
a 3 
b 3 
c 3 
a 
2 
a 4 
b 4 
c 4 
a 
4 
a 5 
b 5 
c 5 
b 
4 
a 6 
b 6 
c 6 
b 
5 
A 
B 
C 
D 
E 
a 1 
b 1 
c 1 
a 
1 
a 3 
b 3 
c 3 
a 
2 
a 4 
b 4 
c 4 
a 
4 
A 
B 
C 
D 
E 
a 4 
b 4 
c 4 
a 
4 
a 5 
b 5 
c 5 
b 
4 
A 
B 
C 
D 
E 
a 3 
b 3 
c 3 
a 
2 
a 4 
b 4 
c 4 
a 
4 
3.2.7. PHÉP KẾT NỐI (JOIN) 
Phép kết nối 2 quan hệ là phép kết nối các bộ của 2 quan hệ thỏa mãn một điều kiện nào đó trên chúng. Điều kiện kết nối thường được thể hiện bằng một biểu thức logic F gọi là biểu thức kết nối. 
Phép nối của r với s với biểu thức kết nối F được định nghĩa như sau: 
Chú ý: Khi F chứa các phép so sánh bằng thì gọi là kết nối bằng 
A 
B 
C 1 
a 1 
b 1 
1 
a 2 
b 2 
2 
a 3 
b 3 
2 
a 4 
b 4 
5 
D 
E 
C 2 
d 1 
e 1 
1 
d 2 
e 2 
2 
d 3 
e 3 
3 
d 4 
e 4 
4 
A 
B 
C 1 
D 
E 
C 2 
a 1 
b 1 
1 
d 1 
e 1 
1 
a 2 
b 2 
2 
d 2 
e 2 
2 
a 3 
b 3 
2 
d 2 
e 2 
2 
22 
Ma HS 
Ten HS 
Lop 
01 
An 
11A1 
02 
Bình 
11A2 
03 
Cường 
11A1 
04 
Dũng 
11A3 
TenLop 
PhongHoc 
GV CN 
11A1 
304 
Cô Lan 
11A2 
305 
Cô Hoa 
11A3 
306 
Thầy Bình 
11A4 
307 
Thầy Thắng 
Ma HS 
Ten HS 
Lop 
TenLop 
PhongHoc 
GVCN 
01 
An 
11A1 
11A1 
304 
Cô Lan 
02 
Bình 
11A2 
11A2 
305 
Cô Hoa 
03 
Cường 
11A1 
11A1 
304 
Cô Lan 
04 
Dũng 
11A3 
11A3 
306 
Thầy Bình 
23 
Phép kết nối tự nhiên 2 quan hệ r và s (ký hiệu là r * s) là phép kết nối bằng áp dụng trên các thuộc tính cùng tên của 2 quan hệ đó và sau khi kết nối thì một trong hai thuộc tính của phép so sánh bằng được loại bỏ thông qua phép chiếu. 
A 
B 
C 
a 1 
b 1 
1 
a 2 
b 2 
2 
a 3 
b 3 
2 
a 4 
b 4 
5 
D 
E 
C 
d 1 
e 1 
1 
d 2 
e 2 
2 
d 3 
e 3 
3 
d 4 
e 4 
4 
A 
B 
C 
D 
E 
a 1 
b 1 
1 
d 1 
e 1 
a 2 
b 2 
2 
d 2 
e 2 
a 3 
b 3 
2 
d 2 
e 2 
24 
Ma HS 
Ten HS 
Lop 
01 
An 
11A1 
02 
Bình 
11A2 
03 
Cường 
11A1 
04 
Dũng 
11A3 
Lop 
PhongHoc 
GV CN 
11A1 
304 
Cô Lan 
11A2 
305 
Cô Hoa 
11A3 
306 
Thầy Bình 
11A4 
307 
Thầy Thắng 
Ma HS 
Ten HS 
Lop 
PhongHoc 
GVCN 
01 
An 
11A1 
304 
Cô Lan 
02 
Bình 
11A2 
305 
Cô Hoa 
03 
Cường 
11A1 
304 
Cô Lan 
04 
Dũng 
11A3 
306 
Thầy Bình 
3.2.7. PHÉP TOÁN GỘP NHÓM 
Phép gộp nhóm trên quan hệ r với các thuộc tính gộp nhóm là A 1 ,A 2 ,...,A n sẽ cho kết quả là một quan hệ mới r’ bằng cách: 
Chia các bộ của quan hệ r thành các nhóm sao cho các bộ trong cùng nhóm thì sẽ có giá trị trên các thuộc tính gộp nhóm A 1 ,A 2 ,..., A n là giống nhau. 
Mỗi bản ghi của quan hệ kết quả r’ sẽ mang các giá trị đại diện cho một nhóm. Đó có thể là một số các giá trị của thuộc tính gộp nhóm hoặc là kết quả khi áp dụng một hàm thống kê trên nhóm đó. 
Ký hiệu: 
A 1 ,A 2 ,...,A n : Thuộc tính gộp nhóm. 
f 1 ,f 2 ,...,f m : Các hàm thống kê áp dụng trên các nhóm. 
26 
CÁC HÀM THỐNG KÊ THƯỜNG DÙNG: 
COUNT(*): Đếm số bộ có trong 1 nhóm. 
COUNT(A i ): Đếm số giá trị tương ứng với thuộc tính A i của các bộ trong nhóm. 
SUM(A i ): Tính tổng các giá trị tương ứng với thuộc tính A i của các bộ trong nhóm . 
MAX(A i ): Tìm giá trị lớn nhất trong số các giá trị tương ứng với thuộc tính A i của các bộ trong nhóm. 
MIN(A i ): Tìm giá trị nhỏ nhất trong số các giá trị tương ứng với thuộc tính A i của các bộ trong nhóm . 
AVG(A i ): Tính giá trị trung bình của các giá trị tương ứng với thuộc tính A i của các bộ trong nhóm. 
27 
ID 
Value 
Type 
1 
10 
A 
2 
20 
A 
3 
10 
B 
4 
20 
B 
5 
10 
A 
6 
20 
C 
7 
10 
C 
Type 
Count(*) 
SUM(Value) 
A 
3 
40 
B 
2 
30 
C 
2 
30 
28 
ID 
Value 
Type 
1 
10 
A 
2 
20 
A 
3 
10 
B 
4 
20 
B 
5 
10 
A 
6 
20 
C 
7 
10 
C 
ID 
Value 
Type 
1 
10 
A 
2 
20 
A 
5 
10 
A 
ID 
Value 
Type 
3 
10 
B 
4 
20 
B 
ID 
Value 
Type 
6 
20 
C 
7 
10 
C 
Type 
COUNT(*) 
SUM(Value) 
A 
3 
40 
Type 
COUNT(*) 
SUM(Value) 
B 
2 
30 
Type 
COUNT(*) 
SUM(Value) 
C 
2 
30 
Type 
COUNT(*) 
SUM(Value) 
A 
3 
40 
B 
2 
30 
C 
2 
30 
29 
3.3. BIỂU DIỄN TRUY VẤN BẰNG ĐẠI SỐ QUAN HỆ 
3.3.1. NGUYÊN TẮC CHUNG 
Các phép toán của đại số quan hệ có thể được sử dụng đơn lẻ hoặc kết hợp với nhau để tạo thành các biểu thức đại số quan hệ. 
Có thể sử dụng dấu ngoặc đơn để thiết lập thứ tự ưu tiên cho các phép toán. Phép toán trong ngoặc được ưu tiên thực hiện trước sau đó mới đến các phép toán bên ngoài . 
Khi kết hợp với nhau, các phép toán của đại số quan hệ có thể lồng nhau ở một số mức nào đấy. Lúc đó, thứ tự thực hiện của các phép toán là từ trong ra ngoài : 
Biểu thức đại số quan hệ có thể được sử dụng để biểu diễn các câu hỏi (truy vấn) trên cơ sở dữ liệu. 
Thực hiện từ trong ra ngoài 
30 
3.3.2. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN 
B ước 1 : Xác định xem có bao nhiêu thuộc tính liên quan tới truy vấn . Xác định xem các th uộc tính đó thuộc về những quan hệ (bảng dữ liệu) nào . Nếu các th uộc tính chỉ liên quan đến 1 quan hệ thì biểu thức không cần phép kết nối. Ngược lại thì cần. 
B ước 2 : Xác định xem các bộ lấy ra có cần thoả mãn điều kiện gì không? N ếu không, biểu thức sẽ không có phép chọn. Ngược lại thì có phép chọn. Khi đó cần xác định điều kiện chọn. 
B ước 3 : Xác định xem có lấy mọi th uộc tính trong các quan hệ liên quan không. Nếu có thì biểu thức không có phép chiếu. Ngược lại thì biểu thức có phép chiếu. Khi đó cần xác định các thuộc tính cần chiếu. 
31 
MaHS 
TenHS 
DiemThi 
Lop 
HS01 
An 
3 
10A1 
HS02 
Bình 
4 
10A1 
HS03 
Cường 
9 
10A2 
HS04 
Dũng 
10 
10A2 
HS05 
Lan 
9 
10A3 
HS06 
Vân 
6 
10A3 
TenLop 
PhongHoc 
GVCN 
10A1 
P301 
Cô Lan 
10A2 
P302 
Thầy Hùng 
10A3 
P302 
Cô Hiền 
10A4 
P301 
Thầy Hùng 
Liệt kê danh sách các học sinh đang học ở phòng P302 có điểm thi trên 8. Thông tin hiển thị bao gồm MaHS, TenHS, Lop, DiemThi: 
32 
Liệt kê danh sách các học sinh được chủ nhiệm bởi “Thầy Hùng”. Thông tin hiển thị bao gồm MaHS, TenHS: 
Thống kê số học sinh mỗi lớp. Thông tin hiển thị bao gồm Lớp và số lượng học sinh: 
Liệt kê danh sách các học sinh thuộc lớp 10A3 có điểm thi trên 8. Thông tin hiển thị bao gồm MaHS, TenHS: 
33 
3.4. ÁNH XẠ TỪ MÔ HÌNH THỰC THỂ LIÊN KẾT SANG MÔ HÌNH DỮ LIỆU QUAN HỆ 
3.4.1. KHÁI NIỆM VỀ KHÓA, KHÓA CHÍNH VÀ KHÓA NGOẠI CỦA LƯỢC ĐỒ QUAN HỆ . 
A. Khóa của lược đồ quan hệ 
Khóa l à tập thuộc tính thỏa mãn đồng thời 2 tính chất: 
Tính chất 1 : Không tồn tại 2 bộ bất kỳ của một quan hệ nào có mang các giá trị giống nhau trên tập thuộc tính đó. 
Tình chất 2 : Nếu loại bỏ một thuộc tính bất kỳ ra khỏi tập đang xét thì nó không còn giữ được tính chất 1. 
KHÓA LÀ TẬP THUỘC TÍNH TỐI THIỂU MÀ CÁC GIÁ TRỊ TƯƠNG ỨNG KHÔNG BAO GIỜ TRÙNG NHAU GIỮA CÁC BỘ. 
34 
Lớp ( Tên Lớp, Niên Khóa , Sĩ Số, Giáo Viên Chủ Nhiệm) 
L 0 
11B1 
2000 – 2001 
40 
Cô Hồng 
L 1 
11B2 
2000 – 2001 
45 
Cô Lan 
L 2 
11B1 
1998 – 1999 
35 
Thầy Thắng 
L 3 
11A3 
1998 – 1999 
40 
Cô Hồng 
L 4 
11A3 
2001 – 2002 
42 
Cô Lan 
L 5 
11B2 
1997 – 1998 
43 
Cô Quỳnh 
K = {Tên Lớp, Niên Khóa} 
35 
B. Khóa chính của lược đồ quan hệ 
Một lược đồ quan hệ có thể có nhiều hơn 1 khóa. Ta gọi đó là các khóa dự tuyển (candidate key). 
Khi ta chọn trong số các khóa dự tuyển một khóa để đem ra sử dụng, giúp phân biệt các bộ với nhau , khóa đó sẽ được gọi là khóa chính (Primary K ey – PK). 
Nhân Viên( Mã NV , Họ Tên, Địa Chỉ, Số CMND ) 
Có 02 khóa dự tuyển 
Nếu chọn Mã NV làm khóa chính: 
Nhân Viên( Mã NV , Họ Tên, Địa Chỉ, Số CMND) 
Nếu chọn Số CMND làm khóa chính: 
Nhân Viên(Mã NV, Họ Tên, Địa Chỉ, Số CMND ) 
36 
C . Khóa ngoại của lược đồ quan hệ 
Một tập thuộc tính FK của lược đồ quan hệ R 1 được gọi là khóa ngoại (Foreign Key – FK) tham chiếu đến lược đồ quan hệ R 2 nếu nó thỏa mãn đồng thời 2 tính chất: 
Các thuộc tính trong FK phải có cùng miền giá trị với các thuộc tính của khóa chính PK của R 2 . 
G iá trị của FK tương ứng với một bộ t 1 thuộc quan hệ r 1 (R 1 ) hoặc là phải bằng giá trị PK tương ứng của một bộ t 2 nào đấy thuộc quan hệ r 2 (R 2 ) hoặc là bằng Null: 
37 
Học Sinh( Mã HS , Tên HS, Điểm, Tên Lớp ) 
Lớp( Tên Lớp , Phòng Học, GVCN) 
Mã HS 
Tên HS 
Điểm 
Tên Lớp 
Học Sinh 
Tên Lớp 
Phòng Học 
GVCN 
Lớp 
Tên Lớp 
Phòng Học 
GVCN 
10A1 
P301 
Lan 
10A2 
P302 
Hồng 
10A3 
P303 
Huệ 
Mã HS 
Tên HS 
Điểm 
Tên Lớp 
HS01 
An 
5 
10A1 
HS02 
Bình 
6 
10A1 
HS03 
Cường 
9 
10A1 
HS04 
Đức 
7 
10A2 
HS05 
Quý 
8 
10A2 
38 
3.4.2. CÁC BƯỚC THỰC HIỆN ÁNH XẠ TỪ MÔ HÌNH THỰC THỂ LIÊN KẾT SANG MÔ HÌNH DỮ LIỆU QUAN HỆ 
Bước 1: Ánh xạ các kiểu thực thể thông thường (kiểu thực thể mạnh) 
Ứng với mỗi kiểu thực thể E, người ta tạo ra một lược đồ quan hệ R bao gồm tất cả các thuộc tính đơn trong E . 
 Nếu trong E có thuộc tính phức hợp thì thuộc tính này sẽ được phân rã thành các thuộc tính đơn thành phần và đưa vào thành các thuộc tính trong R. 
Chọn một khóa của kiểu thực thể E làm khóa chính của lược đồ quan hệ R. 
39 
Person 
Name 
Sex 
Age 
Job 
Phone Number 
IDCard 
IDCard 
Name 
Sex 
Age 
Job 
PhoneNumber 
Person 
40 
Bước 2: Ánh xạ các kiểu thực thể yếu (nếu có) 
Ứng với mỗi kiểu thực thể yếu W có kiểu thực thể sở hữu đi kèm là E, người ta tạo một lược đồ quan hệ R bao gồm tất cả các thuộc tính có trong W. 
Bổ sung vào trong R một khóa ngoại K o tham chiếu đến khóa chính của lược đồ quan hệ tương ứng với kiểu thực thể sở hữu E. Khóa chính của R là sự kết hợp của khóa ngoại K o và khóa thành phần (partial key) của kiểu thực thể yếu W. 
Lưu ý : Nếu kiểu thực thể yếu E 2 có kiểu thực thể sở hữu là kiểu thực thể yếu E 1 thì E 1 cần được ánh xạ trước E 2 . 
41 
Phụ Thuộc 
Người Phụ Thuộc 
Tình Trạng Sức Khỏe 
Giới Tính 
Họ Tên 
Quan Hệ 
Ngày Sinh 
N 
Nhân Viên 
1 
Họ Tên 
Chuyên Môn 
Trình độ 
Giới Tính 
Mã NV 
42 
Mã NV 
Họ Tên 
Giới Tính 
Ngày Sinh 
Tình Trạng Sức Khỏe 
Quan Hệ 
Người Phụ Thuộc 
Mã NV 
Họ Tên 
Chuyên Môn 
Trình Độ 
Giới Tính 
Nhân Viên 
43 
Bước 3: Ánh xạ các kiểu liên kết 1:1 
Với mỗi kiểu liên kết 1:1 trong mô hình thực thể liên kết (ký hiệu là R), người ta tạo ra 2 lược đồ quan hệ S và T tương ứng với 2 kiểu thực thể tham gia vào liên kết R. Sau đó ta có 3 cách xử lý với kiểu liên kết này: 
Cách 1: Sử dụng khóa ngoại : Chọn ra 1 lược đồ quan hệ bất kỳ trong 2 lược đồ quan hệ S và T, ví dụ S chẳng hạn. Sau đó đưa vào S một khóa ngoại tham chiếu đến khóa chính của T. Đưa tất cả các thuộc tính của liên kết R nếu có vào S. 
Lưu ý: Cách này được sử dụng khi một trong hai kiểu thực thể (tương ứng với S) tham gia toàn thể vào R . 
Cách 2: Hòa trộn 2 lược đồ quan hệ : Có thể nhập 2 lược đồ quan hệ S và T vào làm một. Cách này thường được sử dụng khi cả 2 kiểu thực thể (tương ứng với S và T) tham gia toàn thể vào liên kết R . 
44 
Cách 3: Sử dụng tham chiếu chéo : Người ta tạo ra thêm một lược đồ quan hệ R đóng vai trò là bảng tham chiếu chéo nối khóa chính của 2 lược đồ quan hệ S và T. Tức là trong S sẽ chứa khóa chính của S và T. Mỗi bản ghi (bộ) trên R sẽ bao gồm 1 giá trị khóa chính của một bản ghi trên S ghép với giá trị khóa chính của bản ghi tương ứng trên T. Cách này cũng thường được sử dụng khi xử lý các liên kết kiểu M:N. 
Có 
Bộ Phim 
Thời Điểm Quay 
Tên Phim 
Mã Phim 
Thời Điểm Phát Hành 
Nhà sản xuất 
1 
Bản Sao 
1 
Ngày Sao Lưu 
Ngăn Lưu Trữ 
Mã BS 
45 
Mã Phim 
TênPhim 
Nhà Sản Xuất 
Thời Điểm Quay 
Thời Điểm Phát Hành 
Mã Bản Sao 
Ngày Sao Lưu 
Ngăn Lưu Trữ 
Bộ Phim_Bản Sao 
Hòa trộn 
02 lược đồ quan hệ 
46 
Bước 4: Ánh xạ kiểu liên kết 1:N 
Với mỗi kiểu liên kết 1:N (ký hiệu là R), người ta tạo ra lược đồ quan hệ S tương ứng với kiểu thực thể ở phía ứng số nhiều N và lược đồ quan hệ T tương ứng với kiểu thực thể ở phía ứng số ít 1. 
Đưa vào trong S một khóa ngoại tham chiếu đến khóa chính của T. 
Nếu kiểu liên kết R có các thuộc tính thì tất cả các thuộc tính này cũng được đưa vào trong S. 
Làm việc 
Nhân Viên 
Ngày Vào Làm 
Tên NV 
Mã NV 
Trình Độ 
Chuyên Môn 
N 
Phòng Ban 
1 
Tên PB 
Địa Điểm 
Mã PB 
47 
Mã NV 
TênNV 
Chuyên Môn 
Trình Độ 
Ngày Vào Làm 
Mã PB 
Nhân Viên 
Mã PB 
Tên PB 
Địa điểm 
Phòng Ban 
48 
Bước 5: Ánh xạ kiểu liên kết M:N 
Với mỗi kiểu liên kết M:N, tạo ra một lược đồ quan hệ S để biểu diễn cho kiểu lên kết. 
Đưa vào trong S các khóa ngoại tham chiếu tới khóa chính của các lược đồ quan hệ tương ứng với các kiểu thực thể tham gia vào kiểu liên kết. 02 khóa ngoại này kết hợp lại tạo thành khóa chính của S. 
Nếu kiểu liên kết có các thuộc tính thì chúng cũng được đưa vào trong S 
Tham Gia 
Nhân Viên 
Ngày Vào Làm 
Tên NV 
Mã NV 
Trình Độ 
Chuyên Môn 
M 
Dự Án 
N 
Tên DA 
Địa Điểm 
Mã DA 
Ngày Bắt Đầu 
Ngày Kết Thúc 
49 
Mã NV 
TênNV 
Chuyên Môn 
Trình Độ 
Ngày Vào Làm 
Nhân Viên 
Mã DA 
Tên DA 
Địa điểm 
Dự Án 
Mã NV 
Mã DA 
Ngày Bắt Đầu 
Ngày Kết Thúc 
Tham Gia 
50 
Bước 6: Ánh xạ kiểu liên kết bậc n (với n ≥ 3) 
Với mỗi kiểu liên kết bậc n (ký hiệu là R), tạo ra một lược đồ quan hệ S để biểu diễn cho kiểu liên kết. 
Đưa vào trong S các khóa ngoại tham chiếu tới khóa chính của các lược đồ quan hệ tương ứng với các kiểu thực thể tham gia vào kiểu liên kết. 
Khóa chính của S là sự kết hợp của các khóa ngoại này. 
Chú ý : Nếu ứng số của một kiểu thực thể nào đó là 1 thì khóa ngoại tham chiếu đến nó sẽ không được tham gia vào với tư cách là 1 thành phần của khóa chính trong S. 
51 
Dạy 
Giáo Viên 
Tên GV 
Mã GV 
Học Vị 
Chuyên Môn 
Phòng Học 
Số chỗ ngồi 
Địa điểm 
Số Phòng 
Môn Học 
Tên Môn 
Số Tiết 
Mã Môn 
52 
Mã GV 
TênGV 
Chuyên Môn 
Trình Độ 
Học Vị 
Giáo Viên 
Số Phòng 
Số chỗ ngồi 
Địa điểm 
Phòng Học 
Mã G V 
Số Phòng 
Mã Môn 
Dạy 
Mã Môn 
Tên Môn 
Số Tiết 
Môn Học 
53 
Bước 7: Ánh xạ các thuộc tính đa trị 
Ứng với mỗi thuộc tính đa trị A, tạo ra một lược đồ quan hệ R. Trong R chứa một thuộc tính đơn trị đại diện cho A và khóa ngoại tham chiếu đến khóa chính của lược đồ quan hệ tương ứng với kiểu thực thể mang thuộc tính đa trị A. 
Nhân Viên 
Ngoại Ngữ 
Tên NV 
Trình Độ 
Mã NV 
Chuyên Môn 
Mã N V 
Tên NV 
Chuyên Môn 
Trình Độ 
Nhân Viên 
Mã N V 
Tên NN 
Ngoại Ngữ 
Q & A 
54