Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học - Chương 3: Sự hình thành và quá trình phát triển của chủ nghĩa xã hội khoa học

1 
 CH ƯƠ NG 3  SỰ HÌNH THÀNH VÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC 
Th.s Nguyễn V ă n Thiện 
Bộ môn: Chủ nghĩa xã hội khoa học 
2 
Giúp cho sinh viên thấy đư ợc quy luật sự hình thành và phát triển những nguyên lý chủ nghĩa xã hội khoa học. 
Làm rõ tiền đ ề khách quan và vai trò của C.Mác, Ph.Ăngghen cho sự ra đ ời của chủ nghĩa xã hội khoa học. 
Chỉ rõ quá trình bổ sung và phát triển lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học qua các giai đ oạn lịch sử. 
Thấy đư ợc sự vận dụng sáng tạo cũng nh ư đ óng góp của Đảng ta về lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học 
A. MỤC Đ ÍCH, YÊU CẦU: 
3 
B. NỘI DUNG 
Sự hình thành của chủ nghĩa xã hội khoa học. 
Quá trình phát triển của chủ nghĩa xã hội khoa học. 
4 
Điều kiện KT – XH đ ầu thế kỷ XIX 
Tiền đ ề khoa học tự nhiên đ ầu thế kỷ XIX 
Tiền đ ề KHXH đ ầu thế kỷ XIX 
Điều kiện và tiền đ ề khách quan 
Vai trò, nhân tố chủ quan 
Vai trò của C.Mác và PhĂngghen 
Chủ nghĩa xã hội khoa học 
H: 3.1 
Sự tác đ ộng của đ iều kiện và tiền đ ề khách quan và nhân tố chủ quan dẫn đ ến sự hình thành CNXH khoa học 
Sự hình thành của chủ nghĩa xã hội khoa học. 
5 
- Điều kiện kinh tế – xã hội đ ầu thế kỷ XIX 
+ Phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh mẽ 
+ Giai cấp vô sản hiện đại đã được hình thành 
+ Giai cấp vô sản hiện đại bước lên vũ đài đấu tranh chống lại giai cấp tư sản với tư cách là một lực lượng xã hội độc lập (mâu thuẫn giữa giai cấp vô sản hiện đại với giai cấp tư sản) 
	Phong trào công nhân ngành dệt thành phố Liông (Pháp) 1831, 1834 
	Phong trào công nhân ngành dệt thành phố Xilêdi (Đức) 1844 
	Phong trào hiến chương Anh (1836 – 1848) 
6 
+ Cuộc đ ấu tranh của giai cấp vô sản đ ều bị thất bại (bộc lộ yếu kém của mình: ch ư a có đư ờng lối đ ấu tranh, ch ư a có một tổ chức thống nhất lãnh đ ạo). 
+ Phong trào đ òi hỏi phải có lý luận soi đư ờng và cũng từ phong trào hiện thực ấy là c ơ sở thực tiễn đ ể Mác, Ăngghen nghiên cứu xây dựng nên chủ nghĩa xã hội khoa học. 
- Điều kiện kinh tế – xã hội đ ầu thế kỷ XIX 
7 
- Những tiền đ ề khoa học tự nhiên đ ầu thế kỷ XIX 
+ Học thuyết về tế bào 
+ Định luật bảo toàn và chuyển hoá n ă ng l ư ợng 
+ Học thuyết tiến hoá của Đác Uyn 
	Những thành tựu của khoa học tự nhiên giúp cho Mác - Ăngghen khẳng đ ịnh thêm phép biện chứng của mình 
8 
- Những tiền đ ề khoa học xã hội đ ầu thế kỷ XIX 
+ Triết học cổ đ iển Đức 
	Phép biện chứng của Hêghen 
	CNDV và vô thần của Phoi ơ bắc 
+ Kinh tế chính trị cổ đ iển Anh 
	Để lại cho lý luận về giá trị lao đ ộng của Adam Smít 
	Để lại lý luận đ ịa tô chênh lệch của Ricác đ ô 
+ Chủ nghĩa xã hội không t ư ởng Pháp 
	Để lại cho Mác những mô hình và nguyên tắc xây dựng xã hội mới trong t ươ ng lai 
9 
- Vai trò của nhân tố chủ quan 
	Với đ iều kiện và tiền đ ề khách quan nêu trên và trong quá trình hoạt đ ộng của mình, C.Mác và Ph.Ăngghen đ ã chuyển từ lập tr ư ờng duy tâm sang lập tr ư ờng duy vật, đ ồng thời chuyển từ lập tr ư ờng dân chủ cách mạng sang lập tr ư ờng cộng sản 
10 
+ Ba đ iều kiện đ ể có sự chuyển biến đ ó là 
	Sự uyên bác về trí tuệ 
	Đứng trên lập tr ư ờng là tuyệt đ ối trung thành với lợi ích của giai cấp công nhân 
	Kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý luận và thực tiễn 
+ Nhờ hai phát hiện vĩ đ ại của Mác về CNDVLS và học thuyết về giá trị thặng d ư . Mác và Ăngghen đ ã đư a CNXH từ không t ư ởng trở thành khoa học 
11 
Tiền 
đ ề 
khoa 
học 
Khoa học 
 tự nhiên 
Khoa học 
xã hội 
Học thuyết về tế bào 
Định luật bảo toàn và chuyển hoá n ă ng l ư ợng 
Học thuyết tiến hoá của Đác Uyn 
Triết học cổ đ iển Đức 
Kinh tế chính trị cổ đ iển Anh 
CNXH không t ư ởng Pháp 
C ơ 
sở 
thực 
tiễn 
Ph ươ ng thức sản xuất TBCN (với nền ĐCN) phát triển mạnh mẽ 
Giai cấp vô sản hiện đ ại đ ã đư ợc hình thành và đ ấu tranh chống lại giai cấp t ư sản với t ư cách là một llxh đ ộc lập 
Cuộc đ ấu tranh bị thất bại đ òi hỏi có lý luận soi đư ờng từ t ư t ư ởng ấy là c ơ sở thực tiễn đ ể Mác, Ăngghen nghiên cứu 
Vai 
Trò 
Chủ 
Quan 
Của 
Mác 
Và 
Ăng ghen 
CNDVLS 
Chủ 
Nghĩa 
Xã 
Hội 
Không 
T ư ởng 
Thành 
Khoa 
Học 
Học thuyết giá trị thặng d ư 
H: 3.2 
12 
Những phát hiện vĩ đ ại của Mác và Ăngghen 
Chủ nghĩa duy vật lịch sử 
Học thuyết về giá trị thặng d ư 
Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân 
H:3.3 	Ba phát kiến vĩ đ ại của Mác và Ăngghen 
	và Dấu mốc lịch sử qua tác phẩm Tuyên ngôn của ĐCS (1848) 
TUYÊN 
NGÔN 
CỦA 
ĐCS 
13 
Quá 
 Trình 
Phát 
Triển 
Của 
Chủ 
Nghĩa 
Xã 
Hội 
Khoa 
Học 
V.I.Lênin bảo vệ và tiếp tục phát triển CNXH khoa học trong hoàn cảnh lịch sử mới 
C.Mác và Ph.Ăngghen tiếp tục phát triển chủ nghĩa xã hội khoa học (1848 – 1895) khoa học 
Giai đ oạn sau V.I.Lênin: các n ư ớc XHCN, các ĐCS tiếp tục bảo vệ, phát triển CNXHKH 
Từ 1985 đ ến nay 
Từ 1924 đ ến 1985 
Tiến trình lịch sử 
Trình đ ộ nhận thức 
Giữa thế kỷ XIX 
H: 3.4 Quá trình phát triển của CNXHKH 
14 
2.1 Giai đ oạn C.Mác và Ph.Ăngghen tiếp tục phát triển CNXHKH 
Gắn liền với các sự kiện cách mạng ở các n ư ớc Tây Âu 
	+ Thành lập Quốc tế I (1864) 
	+ Công xã Pari (1871) và tác phẩm “Nội chiến ở Pháp” 
	+ Thành lập Quốc tế II (1889) 
	+ Các tác phẩm: “ đ ấu tranh giai cấp ở Pháp”; “Ngày 18 tháng s ươ ng mù của Lui Bônapact ơ ”; “Phê phán c ươ ng lĩnh Gôta”; bộ “T ư bản”, 
15 
Rút ra các kết luận quan trọng đ ể chỉ đ ạo cách mạng 
	+ Đập tan nhà n ư ớc t ư sản, xây dựng nhà n ư ớc mới, nhà n ư ớc dân chủ XHCN 
	+ T ư t ư ởng cách mạng không ngừng: có sự kết hợp phong trào vô sản với phong trào nông dân 
	+ Vạch ra chiến l ư ợc, sách l ư ợc đ ấu tranh giai cấp 
	+ Sự lựa chọn các ph ươ ng pháp và hình thức đ ấu tranh trong các thời kỳ cao trào và thoái trào của cách mạng 
	+ Dự báo khoa học về các giai đ oạn của hình thái kinh tế – xã hội cộng sản chủ nghĩa, về thời kỳ quá đ ộ lên CNCS 
16 
2.2. Giai đ oạn V.I.Lênin bảo vệ và phát triển chủ nghĩa xã hội khoa học 
V.I.Lênin đ ã đư a CNXH khoa học từ lý luận trở thành hiện thực 
Thời kỳ của Lênin: CNTB chuyển sang CNĐQ 
Nhiều kẻ c ơ hội đ òi xét lại chủ nghĩa Mác dẫn đ ến cần phải bổ sung và phát triển lý luận cho phù hợp với giai đ oạn mới. 
17 
Cụ thể 
	+ Lênin phê phán 3 trào l ư u t ư t ư ởng phản Mácxít 
	+ Xây dựng lý luận về chính đ ảng của giai cấp công nhân – một đ ảng kiểu mới 
	+ Hoàn thiện t ư t ư ởng cách mạng không ngừng của Mác - Ăngghen thành lý luận cách mạng không ngừng 
	+ Phân tích bản chất của CNĐQ rút ra nhiều kết luận mới nh ư đ iều kiện thắng lợi của cách mạng XHCN, thời kỳ quá đ ộ lên CNXH. 
18 
	+ Mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị 
	+ Đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội hữu khuynh và tả khuynh 
	+ Xây dựng nhà nước kiểu mới 
	+ Xây dựng chính sách kinh tế mới 
19 
2.3. Giai đ oạn sau V.I.Lênin 
Thời kỳ từ 1924 (khi Lênin mất) đ ến n ă m 1985. 
	+ Liên Xô trở thành n ư ớc công nghiệp hùng mạnh 
	+ CNXH từ một n ư ớc trở thành hệ thống XHCN 
	+ H ơ n 100 n ư ớc giành đư ợc đ ộc lập dân tộc 
	+ Thời kỳ thu hẹp, sụp đ ổ thuộc đ ịa của chủ nghĩa đ ế quốc 
	+ CNXH có khủng hoảng kinh tế – xã hội dẫn đ ến Liên Xô và các n ư ớc XHCN Đông Âu sụp đ ổ 
20 
+ Các n ư ớc XHCN phát hiện và công khai tình trạng khủng hoảng của đ ất n ư ớc và đư a ra đư ờng lối cải cách, đ ổi mới 
+ Xoá bỏ nhận thức cũ về XHCN và đư a ra nhận thức mới về CNXH 
	* Đa dạng hoá hình thức sở hữu,phát triển nền kinh tế nhiều thành phần vận đ ộng theo c ơ chế thị tr ư ờng, có sự quản lý của nhà n ư ớc, trong đ ó nền kinh tế nhà n ư ớc XHCN giữ vai trò chủ đ ạo 
	* Xoá bỏ c ơ chế tập trung bao cấp, trao quyền chủ đ ộng sản xuất kinh doanh cho các đơ n vị và ng ư ời sản xuất. 
- Thời kỳ từ 1985 trở lại đ ây 
21 
+ Xoá bỏ nhận thức cũ về XHCN và đư a ra nhận thức mới về CNXH (tiếp) 
	* Mở rộng dân chủ XHCN, phát huy quyền làm chủ của nhân dân 
	* Đổi mới hệ thống chính trị, xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN 
	* Thực hiện chính sách xã hội toàn diện vì con người 
	* Mở rộng hợp tác quốc tế, thực hiện chính sách mở cửa, hội nhập giữa các nước trên thế giới. 
22 
- Sự vận dụng sáng tạo CNXH khoa học vào hoàn cảnh của Đảng ta. 
	+ Lấy chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam hành động cách mạng trên cơ sở vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin vào điều kiện cụ thể ở nước ta 
	+ Phát triển và bổ sung những nguyên lý CNXH khoa học cho phù hợp với điều kiện lịch sử cụ thể hiện nay. 
	+ Đảng ta rút ra những bài học kinh nghiệm ở Việt Nam 
23 
Độc lập dân tộc gắn liền với CNXH là quy luật của CMVN trong đ iều kiện thời đ ại hiện nay 
Kết hợp chặt chẽ ngay từ đ ầu đ ổi mới kinh tế với đ ổi mới chính trị 
Xây dựng và phát triển nền kinh tế thị tr ư ờng đ inh h ư ớng XHCN 
Giải quyết đ úng đ ắn mối quan hệ giữa t ă ng tr ư ởng, phát triển kinh tế với đ ảm bảo tiến bộ và công bằng xã hội 
Xây dựng phát triển kinh tế phải đ i đ ôi với giữ gìn phát huy bản sắc v ă n hoá dân tộc, đ i đ ôi bảo vệ môi tr ư ờng sinh thái 
Mở rộng và phát huy khối đ ại đ oàn kết toàn dân tộc 
Tranh thủ tối đ a sự đ ồng tình, ủng hộ và giúp đ ỡ của nhân dân thế giới, kết hợp sức mạnh dân tộc và thời đ ại. 
Giữ gìn và t ă ng c ư ờng vai trò lãnh đ ạo của ĐCS Việt Nam 
H:3.5 Những bài học kinh nghiệm xây dựng CNXH ở Việt Nam 
Những bài học kinh nghiệm xây dựng CNXH ở Việt Nam 
24 
CẢM Ơ N SỰ THEO DÕI CỦA CÁC BẠN!