Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học - Chương 11: Vấn đề tôn giáo trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội

1 
 CH ƯƠ NG 11 VẤN Đ Ề TÔN GIÁO TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI 
Th.s Ngô Thị Ph ư ợng 
Bộ môn: Chủ nghĩa xã hội khoa học 
2 
A. MỤC Đ ÍCH, YÊU CẦU 
Sinh viên nâng cao nhận thức về vấn đ ề tôn giáo, quan đ iểm của chủ nghĩa Mác-Lênin trong việc giải quyết vấn đ ề tôn giáo, c ơ sở lý luận và thực tiễn của chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà n ư ớc ta 
3 
1 BẢN CHẤT, NGUỒN GỐC VÀ TÍNH CHẤT CỦA TÔN GIÁO. 
2. GIẢI QUYẾT VẤN Đ Ề TÔN GIÁO TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI. 
3.TÌNH HÌNH TÔN GIÁO Ở VIỆT NAM VÀ CHÍNH SÁCH TÔN GIÁO CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ N Ư ỚC TA 
A. NỘI DUNG 
4 
1.1 Bản chất tôn giáo 
Ph. Ăngghen: 
 Tất cả mọi tôn giáo chẳng qua chỉ là sự phản ánh h ư ảo - vào trong đ ầu óc của con ng ư ời - của những lực l ư ợng ở bên ngoài chi phối cuộc sống hàng ngày của họ; chỉ là sự phản ánh trong đ ó những lực l ư ợng ở trần thế đ ã mang hình thức những lực l ư ợng siêu trần thế” 
(Chống Đuy-Rinh, C.Mác và Ph.Ăngghen, toàn tập, tập 20, trang 437 ) 
1. BẢN CHẤT, NGUỒN GỐC VÀ TÍNH CHẤT CỦA TÔN GIÁO 
5 
 CÁC YẾU TỐ C Ơ BẢN CẤU THÀNH TÔN GIÁO 
NIỀM TIN 
TÔN GIÁO 
TỔ CHỨC 
TÔN GIÁO 
NGHI LỄ 
TÔN GIÁO 
TÔN GIÁO 
6 
 Ph©n biÖt tôn giáo, tín ngưỡng và mê tín dị đoan 
	 - Tín ngưỡng : là niÒm tin, sù ngưỡng mộ cña con ng­êi vào một đấng siêu nhiên thần bí. 
	Tín ngưỡng là yếu tố cơ bản, đầu tiên làm hình thành tôn giáo. 
	- Tôn giáo : các dấu hiệu để phân biệt với tín gưỡng 
	+ Hệ thống giáo lý, giáo luật ( thÓ hiÖn niÒm tin ). 
	 + Hệ thống tổ chức: gi¸o héi, nhµ thờ. 
 	+ HÖ thèng lÔ nghi, ph­¬ng thøc hµnh lÔ. 
Nh­ vËy: 
	XÐt vÒ cÊu tróc, t«n gi¸o phøc t¹p h¬n tÝn ng­ìng, tÝn ng­ìng lµ mét yÕu tè cÊu thµnh t«n gi¸o, nh­ng kh«ng ph¶i mäi tÝn ng­ìng ®Òu cã thÓ lµ t«n gi¸o. 
	Trong ph¹m vi x· héi, tÝn ng­ìng ®a d¹ng, phong phó h¬n t«n gi¸o. Nh­ng kh«ng nªn quan niÖm r»ng tÝn ng­ìng thÊp h¬n t«n gi¸o hoÆc tÝn ng­ìng cã xu h­íng trë thµnh t«n gi¸o. 
7 
	 Mê tín dị đoan 
	 Mê tín dị đoan là niềm tin vào các lực lượng siêu nhiên một cách mù quáng dẫn tới những hành vi thái quá, ảnh hưởng xấu tới đời sống của con người và xã hội. 
8 
Tích cực 
Tôn giáo phản ánh khát vọng của con người về một xã hội tốt đẹp hơn 
Tôn giáo hướng làm tăng tính liên kết cộng đồng 
Tôn giáo hướng con người về những giá trị cao cả, đạo đức, hướng thiện 
Tôn giáo góp phần tạo dựng, tham gia sáng tạo các giá trị văn hoá 
Tiêu cực 
Tôn giáo lại kìm hãm sự vươn lên của con người để hiện thực hoá khát vọng đó. 
 Tôn giáo cũng là nguy cơ của sự mất đoàn kết, do sự sùng tín hay tính cục bộ của nó. 
 Tôn giáo lại làm tăng tính thụ động của con người theo những giáo điều có sẵn và bất di, bất dịch. 
Tôn giáo lại kìm hãm sự sáng tạo hiện thực của con người. 
Tác đ ộng hai mặt của tôn giáo 
9 
- NGUỒN GỐC KINH TẾ - XÃ HỘI 
- NGUỒN GỐC NHẬN THỨC 
- NGUỒN GỐC TÂM LÝ 
 1.2 Nguồn gốc của tôn giáo 
10 
 NGUỒN GỐC KINH TẾ - XÃ HỘI 
HIỆN T Ư ỢNG 
TỰ NHIÊN 
CON NG Ư ỜI 
BẤT LỰC 
HIỆN T Ư ỢNG 
XA HỘI 
NIỀM TIN 
TÔN GIÁO 
11 
Nguồn gốc kinh tế - xã hội 
	 *Do trình đ ộ lực l ư ợng sản xuất thấp kém, con ng ư ời cảm thấy yếu đ uối và bất lực tr ư ớc thiên nhiên rộng lớn và bí ẩn, họ đ ã gán cho tự nhiên sức mạnh, quyền lực to lớn, thần thánh hoá sức mạnh đ ó. 
	*Khi xã hội xuất hiện giai cấp và đ ối kháng giai cấp, con ng ư ời bất lực tr ư ớc sức mạnh tự phát của xã hội.con ng ư ời tin vào tôn giáo 
12 
 N GUỒN GỐC NHẬN THỨC 
KHẢ N Ă NG NHẬN THỨC 
HẠN CHẾ 
VAI TRÒ CHỦ THỂ BỊ 
TUYỆT Đ ỐI HOÁ 
NHẬN THỨC 
THẾ GIỚI CỦA 
 CON NG Ư ỜI 
NIỀM TIN 
TÔN GIÁO 
13 
 NGUỒN GỐC TÂM LÝ 
TÂM LÝ TÍCH CỰC 
LÒNG BIẾT Ơ N, SỰ KÍNH TRỌNG ... 
CỦA CON NG Ư ỜI Đ ỐI VỚI 
TỰ NHIÊN, XÃ HỘI 
TÂM LÝ TIÊU CỰC 
SỰ Đ AU BUỒN, THẤT VỌNG, 
 CÔ ĐƠ N...CỦA CON NG Ư ỜI 
TR Ư ỚC SỨC MẠNH CỦA 
TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI 
NIỀM TIN 
TÔN GIÁO 
C.Mác: Tôn giáo là trái tim của thế giới không có trái tim 
là tinh thần của của trạng thái không có tinh thần 
14 
1.3 Tính chất của tôn giáo 
TÍNH 
LỊCH SỬ 
TÍNH 
QUẦN CHÚNG 
TÍNH 
CHÍNH TRỊ 
TÔN GIÁO 
15 
 Tính lịch sử của tôn giáo 
	 - Tôn giáo không xuất hiện cùng với sự xuất hiện của con ng ư ời. Tôn giáo chỉ xuất hiện khi khả n ă ng t ư duy của con ng ư ời đ ạt tới một mức đ ộ nhất đ ịnh - t ư duy trừu t ư ợng. 
	- Tôn giáo là sản phẩm của lịch sử. Trong từng thời kỳ của lịch sử, tôn giáo có sự biến đ ổi cho phù hợp với kết cấu chính trị và xã hội của thời đ ại đ ó. Thời đ ại thay đ ổi, tôn giáo cũng có sự thay đ ổi, đ iều chỉnh theo. 
16 
 - TÔN GIÁO PHẢN ÁNH KHÁT VỌNG CỦA NHÂN DÂN. 
- TÔN GIÁO LÀ MỘT BỘ PHẬN CỦA Ý THỨC DÂN TỘC. 
- TÔN GIÁO Đ ÁP ỨNG NHU CẦU SINH HOẠT TINH THẦN CỦA MỘT BỘ PHẬN NHÂN DÂN. 
- TÔN GIÁO CÓ TÍNH NHÂN V Ă N, NHÂN Đ ẠO. 
 Tính quần chúng 
17 
 - KHI XÃ HỘI CÓ SỰ PHÂN CHIA GIAI CẤP TÔN GIÁO MỚI MANG TÍNH CHÍNH TRỊ, BỞI CÁC GIAI CẤP THỐNG TRỊ TH Ư ỜNG LỢI DỤNG TÔN GIÁO NHẰM CỦNG CỐ VỊ TRÍ THỐNG TRỊ CỦA MÌNH. 
- TÔN GIÁO MANG TÍNH CHÍNH TRỊ THỂ HIỆN Ở SỰ TỒN TẠI NHỮNG MÂU THUẪN TRONG TÔN GIÁO - PHẢN ÁNH MÂU THUẪN Đ ỐI KHÁNG GIỮA CÁC LỰC L Ư ỢNG CHÍNH TRỊ TRONG XÃ HỘI. 
- ĐẤU TRANH TÔN GIÁO LÀ MỘT BỘ PHẬN CỦA Đ ẤU TRANH GIAI CẤP. 
 Tính chính trị 
18 
2. Vấn đê tôn giáo trong qu¸ tr×nh x©y dùng CNXH 
	 2.1. Nguyên nhân tồn tại của tôn giáo trong thời kỳ quá độ lên CNXH . 
	- Nguyên nhân nhận thức. 
	- Nguyên nhân tâm lý. 
	- Nguyên nhân chính trị - xã hội. 
	- Nguyên nhân kinh tế. 
	- Nguyên nhân văn hóa. 
19 
Sự chuyển biến của tôn giáo trong quá trình 
xây dựng CNXH 
ẢNH H Ư ỞNG TIÊU CỰC CỦA TÔN GIÁO GIẢM DẦN 
Do bản chất của 
nhà n ư ớc XHCN 
Sự phát triển của 
khoa học – kỹ thuật 
Đời sống kinh tế - xã hội 
của con ng ư ời đư ợc 
nâng cao 
20 
	* Khắc phục dần ảnh h ư ởng tiêu cực của tôn giáo gắn liền với cuộc vận đ ộng toàn dân đ oàn kết cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới. 
	* Tôn trọng và bảo đ ảm quyền tự do tín ng ư ỡng và không tín ng ư ỡng của nhân dân. 
2.2 Quan đ iểm chỉ đ ạo trong việc giải quyết vấn đ ề tôn giáo 
21 
* Thực hiện sự đ oàn kết giữa quần chúng nhân dân lao đ ộng theo tôn giáo và không theo tôn giáo, đ oàn kết các tôn giáo hợp pháp, chân chính, đ oàn kết dân tộc, xây dựng và bảo vệ tổ quốc.* Phải có quan đ iểm lịch sử cụ thể khi giải quyết vấn đ ề tôn giáo.* Phân biệt hai mặt chính trị và t ư t ư ởng trong việc giải quyết vấn đ ề tôn giáo. 	 
22 
3 . Vấn đ ề tôn giáo ở Việt Nam 
Các tôn giáo chính ở Việt Nam 
Các 
tôn giáo 
lớn ở 
Việt Nam 
Phật giáo 
Công giáo 
Tin lành 
Hồi giáo 
Cao đ ài 
Hoà hảo 
23 
3.1 Đặc đ iểm của vấn đ ề tôn giáo ở Việt Nam 
Tôn giáo 
ở 
Việt Nam 
Đa dạng 
Niềm tin tôn giáo 
không cứng nhắc 
Hoạt đ ộng tôn giáo 
có xu h ư ớng gia t ă ng 
Đan xen, hoà đ ồng 
tôn giáo, tín ng ư ỡng 
24 
	* Đoàn kết l ươ ng giáo, hoà hợp dân tộc 
	* Tôn trọng và bảo đ ảm quyền tự do tín ng ư ỡng 	của nhân dân. 
	* Tôn giáo và dân tộc, đ ức tin và lòng yêu n ư ớc 	không mâu thuẫn 
3.2. Quan điểm, chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà nước ta hiện nay 
T­ t­ëng Hå chÝ Minh vÒ t«n gi¸o: 
25 
 Quan đ iÓm của Đảng ta:  	 
	 	 Tín ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu của một bộ phận nhân dân. Thực hiện nhất quán chính sách tôn trọng và đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng. Chống mọi hành động vi phạm tự do tín ngưỡng, đồng thời chống việc lợi dụng tín ngưỡng để làm tổn hại đến lợi ích của tổ quốc và của nhân dân 
26 
Nôi dung chính sách tôn giáo của Đảng và 
 Nhà n ư ớc ta hiện nay 
Thực hiện quyền tự do tín ng ư ỡng và không tín ng ư ỡng của công dân trên c ơ sở pháp luật 
Tính cực vận đ ộng đ ồng bào các tôn giáo t ă ng c ư ờng đ oàn kết toàn dân nhằm xây dựng cuộc sống “tốt đ ời, đ ẹp đ ạo”. 
H ư ớng các chức sắc giáo hội hoạt đ ộng tôn giáo theo đ úng pháp luật 
Luôn cảnh giác, kịp thời chống lại những âm m ư u và thủ đ oạn của các thế lực thù đ ịch lợi dụng tôn giáo chống lại sự nghiệp cách mạng của nhân dân, chống chủ nghĩa xã hội. 
Những quan hệ quốc tế và đ ối ngoại về tôn giáo hoặc có liên quan đ ến tôn giáo phải theo chế đ ộ, chính sách chung về quan hệ quốc tế đ ối ngoại của Nhà n ư ớc. 
27 
CẢM Ơ N SỰ THEO DÕI CỦA CÁC BẠN!