Bài giảng Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính 
I. ĐỊNH NGHĨA 
- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là tình trạng bệnh có hạn chế thông khí ở phổi mà không có khả năng hồi phục hoàn toàn. Bệnh tiến triển từ từ và liên quan đến phản ứng viêm bất thường của phổi do các phân tử hoặc khí độc hại. Chia 4 giai đoạn : 
+ Giai đoạn I: COPD nhẹ 
+ Giai đoạn II: COPD trung bình 
+ Giai đoạn III: COPD nặng 
+Giai đoạn IV: COPD rất nặng 
II. NGUYÊN NHÂN 
+ Nguyên nhân nội tại có 2 nguyên nhân: - Tăng nhạy cảm đường hô hấp: phản ứng quá mức với những chất kích thích từ không khí, như thuốc lá, ô nhiễm môi trường.  - Thiếu men alpha 1 - antitrypsin : là 1 loại pr otein được gan s ản xuất để bảo vệ phổi khỏi bị tổn thương, c ó tính di truyền và nó là yếu tố nguy cơ di truyền duy nhất của COPD được biết đến. Thiếu men này nặng có thể dẫn đến khí phế thủng. 
II.NGUYÊN NHÂN 
+Nguyên nhân môi trường bên ngoài:  Các yếu tố môi trường: Khói thuốc lá, thuốc lào, khí thải, khí độc công ngh iệp ,.. 
- Hút thuốc hoặc tiếp xúc với khói thuốc : Hút thuốc là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính , chiếm trên 90% số ca bệnh .  - Tăng nhạy cảm đường hô hấp : Một số bệnh nhân COPD bị tăng nhạy cảm đường hô hấp. Là tình trạng đường hô hấp phản ứng quá mức với những chất kích thích từ không khí. Như đốt than, củi, thời tiết lạnh ,   
II.NGUYÊN NHÂN 
+ Nguyên nhân bên ngoài: 
-Do ô nhiễm môi trường: ô nhiễm khí bụi bẩn, về khói thuốc lá, mùi hóa chất độc hại, khói than, 
-Bị nhiễm trùng đường hô hấp từ lúc còn nhỏ: hen phế quản, viêm phế quản mãn tính, ho lao và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp , 
III. TRIỆU CHỨNG 
+ Ho mạn tính : - Thường là triệu chứng đầu tiên của bệnh 
- Lúc đầu ho cách khoảng nhưng sau đó ho xảy ra hằng ngày, thường suốt ngày, ít ho ban đêm 
+ Khó thở : - Là triệu chứng quan trọng của bệnh , 
- Dai dẳng và xảy ra từ từ . Lúc đầu chỉ xảy ra khi gắng sức. Khi chức năng phổi bị giảm, khó thở trở nên nặng hơn và bệnh nhân không thể đi bộ được.Cuối cùng khó thở xảy ra trong các hoạt động hằng ngày 
III. TRIỆU CHỨNG 
- Tăng đờm: đ ờm nhầy, trong, đợt cấp có bội nhiễm thì chuyển sang màu vàng. 
- Thở khò khè : thường được mô tả như âm thanh huýt sáo khi hít sâu và khi thở ra. 
- Tức ngực : thường được mô tả như cảm giác có áp lực đè lên phổi hoặc ngực và làm cho việc thở trở nên khó khăn . 
III. TRIỆU CHỨNG 
+ Mệt mỏi : Những bệnh nhân này thường mệt mỏi nhiều hơn gấp 3 lần so với những người bình thường. 
+ Chán ăn và sút cân : Thường xảy ra khi bệnh ở giai đoạn nặng hoặc rất nặng. Đồng thời có thể là dấu hiệu của những bệnh lý khác như ung thư phổi hoặc lao phổi. 
III. TRIỆU CHỨNG 
Trầm cảm, lo âu : 
-Í t được để ý nên vấn đề về t inh thần thường không được chẩn đoán và không được điều trị tr ên lâm sàng . 
-Tăng thời gia n nằm viện, tăng tần xuất nhập viện, dẫn đến giảm chất lượng cuộc sống và giảm tuổi thọ. - Tỷ lệ người bị PTNMT đồng thời mắc bệnh trầm cảm ước tính trong khoảng 10 - 60%, gặp nhiều nhất ở những người bệnh PTNMT nặng phải thở oxy thường xuyên tại nhà. 
CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 
Chẩn đoán 
Chẩn đoán phân biệt. 
Chẩn đoán xác định. 
Triệu chứng LS. 
Khám LS. 
Cận LS. 
Điều trị 
Giảm các yếu tố nguy cơ. 
 Điều trị bằng thuốc 
Sự luyện tập. 
Chế độ dinh dưỡng. 
CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT BỆNH PTNMT. 
Nhóm bệnh đường hô hấp có khá nhiều điểm tương đồng về cơ chế gây bệnh, triệu chứng bệnh (ho, khó thở, tức ngực,..) do vậy có rất nhiều nhầm lẫn cho người dân đặc biệt là người có bệnh. 
Cần phân biệt bệnh PTNMT và hen phế quản (HPQ) để có hướng điều trị thích hợp. 
Phân biệt 
BỆNH PTNMT 
HEN PHẾ QUẢN 
Độ tuổi 
 người > 40 tuổi. 
 xuất hiện lúc nhỏ 
Tiến triển 
Các triệu chứng tiến triển năng dần. 
Biến đổi từng ngày. 
Nguyên nhân 
Tiền sử hút thuốc lá, khói bụi, hóa chất .. 
Nhiễm bụi phấn, phấn hoa, lông vật nuôi, thời tiết, viêm xoang, 
Thời gian 
Khó thở ,ho liên tục cả ngày. 
Thường chỉ xuất hiện ban đêm, gần sáng.. 
phân biệt 
BỆNH PTNMT 
HEN PHẾ QUẢN 
Khám phổi 
Luôn có triệu chứng khi khám phổi. 
Khám ngoài cơn hen hoàn toàn bình thường. 
RL thông khí tắc nghẽn 
Không hồi phục hoàn toàn. 
Hồi phục hoàn toàn. 
Biến chứng 
Biến chứng tâm phế mạn hoặc suy hô hấp mạn thường xảy ra ở giai đoạn cuối. 
Hiếm khi có biến chứng suy hô hấp mạn hoặc tâm phế mạn. 
ĐỊNH NGHĨA 
LÂM SÀNG 
CẬN LÂM SÀNG 
LAO PHỔI 
- Lao phổi là bệnh lý phổi do vi trùng lao gây ra, không phải bệnh mạn tính 
- M ệt mỏi, biếng ăn, sụt cân, sốt nhẹ hay ớn lạnh về chiều tối và các triệu chứng ơ phổi như ho, khạc đàm, đôi khi có ho ra máu. 
-Khởi phát ở mọi lứa tuổi 
-X-quang phổi có hình ảnh thâm nhiễm phổi   
-Xác định bằng xét nghiệm vi trùng học 
GIÃN PHẾ QUẢN 
- Giãn phế quản là sự giãn không hồi phục các phế quản nhỏ và trung bình kèm theo sự loạn dạng các lớp phế quản và đa tiết phế quản 
- Khạc đàm, ho ra máu,khó thở ngáy, ran rít, ran ẩm to hạt. Khi bị bội nhiễm có thể nghe được ran nổ khô hay ran nổ ướt nhỏ hạt hay hội chứng tràn dịch màng phổi. 
Ngón tay hình dùi trống. 
- X quang phổ: có hình mờ dạng lưới đi từ rốn đến co hoành; đôi khi có hình ảnh mờ một cách có hệ thống nhiều nhất ở thùy giữa và thùy dưới phổi; đôi khi có hình ảnh “hoa hồng nhỏ” giống như những kén khí chồng lên nhau, có thể có hình ảnh mức nước khí trong giai đoạn ứ mủ 
CT scan phổi : phần lớn các giãn phế quản thể hình trụ . 
Vi trùng: Hay gặp nhất là Haemophilus influenza và phế cầu 
Nội soi PQ: xác định những phế quản bị viêm, đồng thời có thể lấy mủ để khảo sát vi trùng.cho thấy có dãn phế quản, dày thành PQ 
CHUẨN ĐOÁN XÁC ĐỊNH 
Triệu chứng lâm sàng: 
Đã từng bị bệnh này, tiếp xúc nhiều với thuốc lá, khói bụi, 
Ho khạc đàm kéo dài nhiều năm. 
Khó thở tăng dần. 
Khám LS : Lồng ngực căng, khe gian sườn giãn. 
 RRPN giảm. 
 Gõ vang trống 
CHUẨN ĐOÁN CẬN LÂM SÀNG 
Để hổ trợ trong việc chuẩn đoán bệnh nhân bị bệnh PTNMT, những test và xét nghiệm sau có thể được dùng sau: 
Đánh giá giảm chức năng hô hấp bằng phế dung kế 
Test hồi phục phế quản sau khi khí dung thuốc giản phế quản. 
Đo khí máu động mạch 
x- quang phổi 
Điện tâm đồ 
ĐIỀU TRỊ: Giảm các yếu tố nguy cơ 
Giảm tỷ lệ hút hoặc tiếp xúc với thuốc lá. 
Hạn chế tối đa việc phơi nhiễm khói bụi, hóa chất độc hại. 
Đeo bảo hộ khi lao động tại nơi có hóa chất và khói công nghiệp 
Hạn chế đun nấu bằng than củi trong nhà và các chất đốt sinh khối 
1. C á c thu ố c gi ã n ph ế qu ả n : 
Ch ấ t c ườ ng giao c ả m k í ch th í ch ườ ng beta 2: 
T á c d ụ ng ng ắ n: Salbutamon, Terbutaline 
Tác dụng dài: Formoterol , Serevent... 
 Kháng cholinergic : 
 Atrovent dạng bình xịt định liều. 
Methylxanthine : 
Theophylline , Diaphylline 
Kết hợp cường beta 2 tác dụng ngắn + kháng cholinergic : 
Fenoterol+ Ipratropium ( Berodual ) 
Salbutamol+ Ipratropium ( Combivent) 
Điều trị bằng thuốc 
Đ i ề u tr ị b ằ ng thu ố c 
2. Glucocorticosteroid : 
Trong COPD glucocorticosteroid uống và khí dung ít có hiệu quả hơn trong hen và vai trò trong điều trị COPD ổn định giới hạn trong chỉ định đặc biệt. 
D ạ ng phun x ị t ( C ồ n s ú c mi ệ ng sau s ử d ụ ng ) 
Đườ ng to à n th â n 
Beclomethasone (Becotide) 
Budesonide (Pulmicort xịt,KD) 
Fluticasone (Flixotide) 
Frednisone (Prednison ) 
1. Dùng kháng sinh: 
Điều trị bằng kháng sinh có lợi cho những người bị cơn cấp với ít nhất 2 trong số những triệu chứng sau (tiêu chuẩn Winnipeg): thở hụt hơi tăng nhiều, tăng sản xuất đờm, tăng xuất tiết đờm. 
Loại thuốc được lựa chọn đầu tiên bao gồm amoxicillin, cefaclor, hoặc trimethoprim/sulfamethoxazole. Thứ hai là azithromycin, clarithromycin, và fluoroquinolone 
ĐIỀU TRỊ BẰNG THUỐC 
ĐIỀU TRỊ BẰNG THUỐC 
2. Dùng thuốc long đàm: 
Thuốc làm loãng đờm không chỉ làm giảm độ đặc của đờm mà còn tăng độ thanh thải của nó . 
Thuốc loãng đờm dùng trong đợt cấp có ho khạc đờm dính quánh . 
Thuốc thường dùng là: acetyl cysteine, carbocitein 
 ĐIỀU TRỊ BẰNG OXI LIỆU PHÁP 
Thường được chỉ định ở bệnh nhân bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính giai đoạn III nặng, có thể bằng 3 phương cách bao gồm điều trị lâu dài liên tục, trong các hoạt động thể lực và làm dịu cơn khó thở cấp. 
Mục tiêu đầu tiên của oxy liệu pháp là làm gia tăng PaO2 (áp lực riêng phần oxi máu phế nang) tối thiểu là 60mmHg lúc nghĩ và hay là cung cấp SaO2 (dạng kết hợp của O2 với Hb)   tối thiểu là 90% để duy trì chức năng sống của các cơ quan. 
ĐIỀU TRỊ BẰNG OXI LIỆU PHÁP 
Oxy liệu pháp lâu dài liên tục thường được chỉ định trong giai đoạn III nặng ở những bệnh nhân có: 
PaO2 55%). 
Điều trị lâu dài oxy (>15giờ/ngày) ở những bệnh nhân bị suy hô hấp mạn có thể làm gia tăng sự sống sót. Oxy liệu pháp liên tục làm giảm áp lực động mạch phổi và có thể ngăn ngừa được sự diễn tiến của tăng áp phổi. 
Sự tập luyện 
Mục đích của tập luyện, phục hồi chức năng bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính là ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh, giảm tần suất các đợt bệnh cấp tính kịch phát, quản lý stress, cải thiện sức khỏe tổng quát, tăng cường khả năng tham gia các hoạt động thường nhật và tăng cường chất lượng cuộc sống. 
Ngăn ngừa và kiểm soát tức giận 
Khuyến khích tập luyện thể chất, tập ho hiệu quả, thay đổi lối sống, tăng sức bền cơ thể 
- Tập làm tăng sức chịu đựng 
Đi bộ. 
CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG ĐỐI VỚI NGƯỜI BỊ BỆNH COPD 
CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG ĐỐI VỚI NGƯỜI BỊ BỆNH COPD 
Nguyên Tắc Điều Trị 
Đảm bảo cung cấp đủ năng lượng,đạm phòng ngừa suy dinh dưỡng 
Chia nhiều bữa ăn trong ngày (4-6 bữa) 
Chế độ ăn đủ chất xơ, nước 
CÓ CHẾ ĐỘ ĂN CÂN BẰNG 
Những thực phẩm cung cấp chất đạm ít béo ( thịt nạc, cá thu, cá mòi..) 
Các loại đường phức (ngũ cốc, gạo lứt, đậu, yến mạch..) 
Trái cây tươi và rau quả: Chứa các loại vitamin thiết yếu, chất khoáng và chất xơ, chúng giúp cơ thể bạn khỏe mạnh 
Những loại thực phẩm chứa hàm lượng cao Kali, như chuối, cam, bơ , cà chua.. 
MUỐI 
SOCOLA 
Những sản phẩm từ sữa 
Những TP chiên xào 
Mơ, đào, dưa hấu.. 
Các loại đậu, cải bruxen, cải bắp 
Những Thực Phẩm Cần Tránh, Hạn chế 
CẦN NHỚ RẰNG Điều quan trọng là hãy tịnh tâm và giữ sức khỏe tổng thể khi bạn có COPD, và dinh dưỡng là một phần quan trọng. Lập kế hoạch cho những bữa ăn lành mạnh và những bữa ăn nhẹ có thể giúp bạn quản lý những triệu chứng và giảm thiểu biến chứng của COPD. 
NHẬN ĐỊNH ĐIỀU DƯỠNG 
Người bệnh có khó thở không ? 
Người bệnh có ho hay khạc đờm không ? 
Người bệnh có sốt không ? 
Người bệnh có phù hay không ? 
NHẬN ĐỊNH ĐIỀU DƯỠNG 
Người bệnh có hút thuốc lá không ? 
Người bệnh làm nghề gì ? Môi trường làm việc của người bệnh thế nào ? 
Yếu tố di truyền của người bệnh như thế nào ? 
Tiền sử bệnh hô hấp của bản thân người bệnh ? 
Tâm lý người bệnh : chán ăn, lo lắng về bệnh tật hay cảm thấy mệt mỏi trong người hay không ? 
Tình trạng toàn thân 
Tình trạng hô hấp 
Ho 
Số lượng và tính chất đờm 
Kiểm tra DHST 
Quan sát da 
THĂM KHÁM 
CHẨN ĐOÁN ĐIỀU DƯỠNG 
Khó thở 
do co thắt phế quản, tăng tiết đờm, 
ho không hiệu quả 
C o thắt phế quản và kích thích đường thở 
Sự làm sạch đường thở 
không hiệuquả liên quan 
 đ ến tăng tiết chất nhầy 
G iảm trao đổi khí, mất nước 
do ăn uống kém, s ốt 
Đau cơ bụng, đạu họng, ngủ kém 
do người bệnh ho nhiều 
 Thực hiện y lệnh: 
Cho bệnh nhân thở oxy khi cần thiết. 
Chuẩn bị ác dụng cụ cần thiết và phụ bác sĩ đặt ống nội khí quản khi bệnh nhân hô hấp. 
Thực hiện đầy đủ các y lệnh dùng thuốc: thuốc tiêm tĩnh mạch, thuốc co mạch, thuốc corticosteroid. 
Chuẩn bị bệnh nhân và thực hiện các xét nghiệm: X quang, công thức máu, xét nghiệm đờm.. 
 Những l ư u ý trong quá trình dùng thuốc: 
- Nhóm thuốc chủ vận ß2: G iúp làm giảm các cơn khó thở xảy ra đột ngột . Tác dụng phụ gồm có run cơ, vọp bẻ, nhức đầu, buồn nôn và tim đập nhanh 
- Nhóm thuốc kháng cholinergic:   tác động bằng cách ức chế acetylcholine gây giãn phế quản và giảm tiết dịch nhầy. Nhóm thuốc này thường được sử dụng thay thế cho những bệnh nhân bị tác dụng phụ với thuốc chủ vận ß2  
- Nhóm thuốc corticosteroid : tác động kháng viêm lên đường hô hấp giúp phế quản không còn bị hẹp do viêm nhiễm và giảm sự tổn thương ở phổi. Cần lưu ý: không sử dụng nhóm thuốc corticosteroid với người có tiền sử viêm loét dạ dày, cao huyết áp, đái tháo đường 
- Theophyllin: là một hoạt chất thuộc nhóm xanthin có tác dụng giãn phế quản, giúp làm giảm các triệu chứng khó thở, khò khè   Khi sử dụng dạng thuốc xịt, người bệnh phải dùng thuốc đều đặn và đúng số nhát xịt mà bác sĩ chỉ định. Không nên tự ý tăng giảm liều hay đột ngột ngưng thuốc . 
LƯỢNG GIÁ VỀ ĐIỀU TRỊ 
Cách điều trị chung cho bệnh nhân tắc nghẽn phổi mãn tính là những cách sau, ngoại trừ: 
 A.Ngừng việc tiếp xúc với yếu tố nguy cơ 
B. Tiêm vacxin phòng nhiễm trùng đường hô hấp 
C.Cai nghiện thuốc lá, thuốc lào 
D.Thông khí cơ học 
E. Phục hồi chức năng hô hấp 
2.Trong điều trị thở Oxy dài hạn tại nhà, để tránh tăng CO2 máu quá mức khuyến cáo nên bắt đầu với lưu lượng thở Oxy là bao nhiêu: 
A.<=1 l/phút 
B.<=1,5 l/phút 
C.<=2 l/phút 
D.<=2,5 l/phút 
E.<=3 l/phút 
3.Thuốc nicotine giúp người bệnh cai thuốc lá ở người bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính chống chỉ định tương đối ở bệnh nhân : 
Người bệnh tim mạch có nguy cơ cao D. Người bệnh suy thận nặng 
Người bệnh động kinh, rối loạn tinh thần E. Người bệnh rối loạn tiêu hóa 
Người bệnh điều trị cai nghiện rượu,suy gan nặng 
CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ: 
1. Đâu là mục đích của việc dùng thuốc điều trị bệnh phổi tắc nghẻn mãn tính: 
A.Giãn phế quản giúp giảm giới hạn thông khí 
B.Tăng tiết chất nhầy 
C.Căng phồng phổi 
D. Giãn phế quản giúp tăng giới hạn thông khí 
2.Thuốc nào được dùng trong điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính 
A.Corticoid 	D.Cocain 
B. Furosemid	E.Metronizadol 
C.Lidocain 
Câu 1: Đặc điểm chính của bệnh COPD là : 
Do viêm phế quản cấp tính 
Do viêm phế quản mạn tính và khí phế thũng gây nên 
Do hen phế quản 
Do suy tim 
Câu 2: Nguyên nhân của COPD là: 
Thuốc lá 
Bệnh tự miễn 
Do dị ứng 
Nghiện rượu bia 
Đột biến gen 
Câu 3: Đặc điểm chính của bệnh COPD là: 
 A. Co thắt phế quản có tính định lỳ và chu kỳ 
B. Có tính tự phục hồi 
C. Có tính cơ địa 
D. Là bệnh tự miễn 
E. Tắc nghẽn thường xuyên lưu lượng khí thở không hồi phục 
Câu 3: Những triệu chứng để các bác sĩ phân biệt viêm phỗi tắc nghẽn mãn tính với các bệnh khác là: 
A: Đau ngực đột ngột, khó thở, ho khan. 
B: Ho, khạc đờm kéo dài, khó thở khi gắng sức. 
C: Ho ra máu, đau ngực dữ dội, khó thở khi gắng sức. 
D: Ho khan, khó thở nông khi gắng sức hoặc nghĩ ngơi. 
E: Đau đầu, chóng mặt, khó thở, ho khan 	 
Câu 1:Triệu chứng cơ năng của viêm phổi tắc nghẽn mãn tính ngoại trừ: 
A: Ho D: Ho, khạc đờm kéo dài 
B: Khạc đờm kéo dài 
C: Khó thở khi gắng sức E: Đau ngực dữ dội. 
Câu 2: Triệu chứng quan trọng nhất để các bác sĩ nghĩ đã mắc viêm phổi tắc nghẽn mãn tính là: 
A: Ho, khạc đờm kéo dài. 
B: Đau ngực dữ dội 
C: Khó thở khi gắng sức. 
D: Khó thở nông khi gắng sức. 
E: Ho khắc khẩu. 
C âu 9: C hẩn đoán xác định bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính là: 
Bệnh nhân trên 40 tuổi, nam giới, hút thuốc lá. 
Bệnh nhân thường xuyên tiếp xúc với khói, bụi của môi trường. 
Bệnh nhân béo phì. 
Bệnh nhân có cơ địa dị ứng. 
Cả A và B. 
C âu 10: C hẩn đoán xác định bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính là: 
Ho, khạc đờm, khó thở kéo dài. 
Ho, khạc đờm, đau ngực. 
Ho, đau ngực, khó thở. 
Khó thở, đau ngực đau đớn. 
Ho, đau ngực. 
14. Khi nhận định bệnh nhân bị hội chứng phổi tắc nghẽn mãn tính, người điều dưỡng cần nhận định: 
Hỏi tiền sử những bệnh về hô hấp của bệnh nhân. 
Quan sát tình trạng khó thở. 
Quan sát quá trình ho, khạc đờm. 
Tìm hiểu nghề nghiệp, yếu tố di truyền và môi trường sống. 
Tất cả. 
15. Khi nhận định bệnh nhân bị hội chứng phổi tắc nghẽn mãn tính, triệu chứng nào sau đây không đúng: 
Ho B. Khạc đờm 
C. Khó thở D. Tím môi, tím đầu chi, ngón tay 
E. Nôn ra máu