Ảnh hưởng của thạch cao phốt pho đến các tính chất cơ lý của xi măng poóc lăng PC40

98
TẬP 12 SỐ 2
02 - 2018
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ ỨNG DỤNG
ẢNH HƯỞNG CỦA THẠCH CAO PHỐT PHO ĐẾN CÁC 
TÍNH CHẤT CƠ LÝ CỦA XI MĂNG POÓC LĂNG PC40
Văn Viết Thiên Ân1*, Cao Chí Hào2 
Tóm tắt: Nghiên cứu này đánh giá ảnh hưởng của chủng loại và hàm lượng thạch cao phốt pho của nhà 
máy DAP Đình Vũ đến các tính chất cơ lý của xi măng Poóc lăng PC40. Các kết quả nghiên cứu được so 
sánh tương ứng với xi măng sử dụng thạch cao tự nhiên. Kết quả nghiên cứu cho thấy lượng nước tiêu 
chuẩn giảm, thời gian đông kết và cường độ nén ở tuổi 3 ngày tăng lên khi tăng lượng dùng thạch cao trong 
mẫu xi măng. Lượng tạp chất P2O5, F- hòa tan trong thạch cao phốt pho làm giảm lượng nước tiêu chuẩn, 
giảm cường độ nén ở tuổi sớm và kéo dài thời gian đông kết của xi măng. Có thể thay thế hoàn toàn thạch 
cao tự nhiên bằng thạch cao phốt pho đã được xử lý để sản xuất xi măng Poóc lăng PC40.
Từ khóa: Xi măng Póoc lăng PC40; thạch cao phốt pho; thạch cao tự nhiên.
Effect	of	phospho	gypsum	on	properties	of	Portland	cement	PC40
Abstract: The present study assessed the effects of type and content of gypsum of Dinh Vu DAP factory 
on physico-mechanical properties of Portland cement PC40. The results of cements using phosphogypsum 
were compared to those of cement containing natural gypsum. The results showed that the lower standard 
consistency decreased, setting times and compressive strength on the third day increased when the quantity 
of gypsum in the cement was increased. Impurities such as soluble P2O5 and F- in phosphogypsum make 
cement sample have lower standard consistency, early age compressive strength and longer setting times. 
It is possible to replace natural gypsum by the refined phosphogypsum to produce Portland cement PC40.
Keywords: Portland cement PC40; phospho gypsum; natural gypsum.
Nhận ngày 9/01/2018; sửa xong 6/02/2018; chấp nhận đăng 28/02/2018 
Received: January 9th, 2018; revised: February 6th, 2018; accepted: February 28th, 2018
1.	Giới	thiệu
Thạch cao phốt pho (PG) là chất thải rắn của quá trình sản xuất axit phốtphoríc để phục vụ cho sản 
xuất phân bón cũng như vật tư hóa chất công nghiệp. Để sản xuất được mỗi tấn axit phốtphoríc sẽ tạo ra 
khoảng 5 tấn PG phế thải. Ước tính trên thế giới mỗi năm sẽ thải ra khoảng 100 ÷ 280 triệu tấn PG nhưng 
chỉ 15% trong số đó được tái chế để sử dụng vào các mục đích khác nhau [1]. Thành phần chính trong chất 
thải rắn từ việc sản xuất phân bón hóa học (DAP) chủ yếu là CaSO4, chiếm hơn 80%. Phần còn lại là nước, 
Al2O3, SiO2 và các axit như H2SO4, H3PO4, HF;... [2]. Tại các nước công nghiệp phát triển, nguồn bã thải 
này được sử dụng để sản xuất thạch cao thay thế thạch cao tự nhiên và đã được ứng dụng trong ngành 
sản xuất xi măng và xây dựng. Lượng PG còn lại không được xử lý sẽ chiếm một diện tích rất lớn và gây ô 
nhiễm môi trường nghiêm trọng [3]. Vì thế, việc xử lý chất thải rắn này là rất cần thiết. 
Về bản chất, vai trò của thạch cao phốt pho trong xi măng giống với thạch cao tự nhiên. Tuy nhiên, 
do thạch cao phốt pho có chứa nhiều tạp chất khác nhau như H2SO4; P2O5; F- sẽ ảnh hưởng đến tính chất 
của xi măng sử dụng thạch cao phốt pho. Ảnh hưởng của thạch cao phốt pho như là phụ gia điều chỉnh đông 
kết cho xi măng pooc lăng đã được nhiều nghiên cứu quan tâm [4-9]. Kết quả nghiên cứu của Sadiqul Islam 
và cộng sự [4] cho thấy khi tăng hàm lượng PG chưa xử lý (có hàm lượng tạp chất lớn) từ 2 đến 15% so với 
clanhke xi măng thì thời gian bắt đầu và kết thúc đông kết của mẫu xi măng đều kéo dài. Trong khi đó, nếu 
sử dụng PG đã được xử lý thì hàm lượng sử dụng PG càng lớn, thời gian đông kết của mẫu xi măng càng 
1 TS, Khoa Vật liệu xây dựng, Trường Đại học Xây dựng. 
2 ThS, Công ty CP Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình.
* Tác giả chính. E-mail: thien.an.dhxd@gmail.com. 
99
TẬP 12 SỐ 2
02 - 2018
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ ỨNG DỤNG
giảm so với mẫu có chứa 2% PG. Thời gian đông kết của mẫu xi măng có chứa 10% PG tương đương với 
mẫu đối chứng sử dụng thạch cao tự nhiên. Khi tăng hàm lượng PG trong xi măng thì tính công tác của vữa 
lúc đầu tăng lên nhưng sau đó giảm dần. Mức độ ảnh hưởng đến tính công tác của vữa đối với PG chưa 
xử lý lớn hơn so với PG đã được xử lý. Đối với cường độ nén ở tuổi 28 ngày, với hàm lượng 2 và 5% PG 
không xử lý thì không ảnh hưởng nhiều đến cường độ nén nhưng khi tăng hàm lượng lên quá 5% thì cường 
độ bắt đầu giảm mạnh. Trong khoảng 10% PG đã xử lý thì cường độ nén của mẫu càng tăng khi tăng hàm 
lượng thạch cao và bắt đầu giảm mạnh ở tỷ lệ 15% thạch cao [4].
Việt Nam không có mỏ đá thạch cao có trữ lượng lớn và chất lượng tốt. Để phục vụ cho ngành 
sản xuất xi măng, hàng năm nước ta vẫn đang phải nhập khẩu hàng triệu tấn thạch cao từ Lào, Thái Lan, 
Malaysia và Trung Quốc. Với nhu cầu xi măng tới năm 2020 là khoảng 93-95 triệu tấn/năm (theo quyết định 
số 1488/QĐ-TTg ngày 29/8/2011 của thủ tướng chính phủ phê duyệt Quy hoạch phát triển công nghiệp xi 
măng Việt Nam giai đoạn 2011÷2020 và định hướng đến năm 2030), ước tính cần khoảng 4,5÷5 triệu tấn 
thạch cao cho sản xuất xi măng. Việc nghiên cứu xử lý bã thải thạch cao thay thế thạch cao tự nhiên trong 
sản xuất xi măng sẽ là hướng đi đúng đắn, mang lại hiệu quả cao về kinh tế, tiết kiệm diện tích sản xuất, 
đồng thời cũng góp phần bảo vệ môi trường tránh khỏi ô nhiễm. Tại Việt Nam đã có một số đơn vị sản 
xuất xi măng tư nhân năng suất nhỏ đã thử nghiệm sử dụng loại thạch cao phốt pho này, tuy vậy hình thức 
cũng như kết quả thử nghiệm vẫn còn đang kiểm chứng. Công ty xi măng Nghi Sơn cũng đã bước đầu sử 
dụng sản phẩm thạch cao phốt pho cho các sản phẩm xi măng của mình. Trong Tổng Công ty công nghiệp 
xi măng, đơn vị Vicem Bút Sơn cũng đã nghiên cứu thử nghiệm sản xuất xi măng sử dụng thạch cao phốt 
pho được chế tạo từ nguồn thải GYP của Nhà máy sản xuất phân bón DAP-VINACHEM Đình Vũ tại Phòng 
thí nghiệm và sản xuất bán công nghiệp trên hai chủng loại sản phẩm MC25 và PCB30. Tuy nhiên, các sản 
phẩm này chỉ dừng lại ở mức thử nghiệm, các nhà máy chưa đưa ra sản phẩm thương mại. Mặt khác, các 
sản phẩm được nghiên cứu chỉ dừng lại ở các loại xi măng có mác thấp (MC25, PCB30), ảnh hưởng của 
loại thạch cao phốt pho này đến các tính chất của xi măng Poóc lăng có yêu cầu chất lượng cao hơn còn 
cần phải nghiên cứu và kiểm chứng.
Nghiên cứu này đánh giá ảnh hưởng của hàm lượng và chủng loại thạch cao phốt pho đến lượng 
nước tiêu chuẩn, thời gian đông kết, độ ổn định thể tích và cường độ nén của xi măng PC40. Các tính chất 
này của xi măng sử dụng thạch cao phốt pho sẽ được so sánh tương ứng với các tính chất của mẫu xi măng 
sử dụng thạch cao tự nhiên.
2.	Vật	liệu	và	phương	pháp	thí	nghiệm
2.1 Vật liệu
Nguyên vật liệu sử dụng bao gồm clanke Hoàng Thạch, thạch cao tự nhiên (TCTN), thạch cao phốt 
pho loại 1 (PG1) và loại 2 (PG2) lấy từ nhà máy DAP Đình Vũ, cát ISO. PG1 là thành phẩm cuối cùng đã 
được xử lý với các phụ gia + vê viên + ủ để chuyển đổi các thành phần P2O5, Cl-, F- thành các sản phẩm ở 
dạng không hòa tan nhằm hạn chế các tác động có hại đến xi măng. Trong khi đó, PG2 là bán sản phẩm của 
quá trình tái chế, được lấy trực tiếp ngay sau công đoạn lọc rửa và tách nước. Sản phẩm PG2 vẫn ở dạng 
bột mịn. Thành phần hóa của clanhke, các loại thạch cao được đưa ra ở Bảng 1 đến Bảng 4. Nhìn chung, 
thành phần hóa toàn phần của PG1 và PG2 không khác nhau nhiều vì chúng đều được lấy ở các công đoạn 
khác nhau sau khi đã qua công đoạn lọc rửa và tách nước để loại bỏ bớt các tạp chất. PG1 và PG2 có hàm 
lượng F- hoà tan tương ứng là 0,1% và 1,13%; hàm lượng P2O5 hòa tan tương ứng là 0,04% và 0,24%. Như 
vậy, PG2 có hàm lượng F- và P2O5 hòa tan cao hơn nhiều so với PG1.
Bảng 1. Thành phần hóa của clanhke
Thành	phần	hóa CaO SiO2 Al2O3 Fe2O3 MgO MKN
Hàm	lượng	(%) 64,6 21,9 4,62 3,39 1,18 0,85
Bảng 2. Thành phần hóa của thạch cao tự nhiên (TCTN)
Thành	phần	hóa CaO SO3 H2O CKT
Hàm	lượng	(%) 31,92 45, 49 18, 99 1,52
100
TẬP 12 SỐ 2
02 - 2018
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ ỨNG DỤNG
Bảng 3. Thành phần hóa của thạch cao phốt pho loại 1 (PG1)
Thành	phần	hóa CaO SO3 Al2O3 SiO2 Fe2O3 MgO H2Olk
Hàm	lượng	(%) 29, 68 40,73 0,43 9, 21 0,19 0,04 16, 44
Thành	phần	hóa K2O Na2O P2O5 Cl- F- CKT MKN
Hàm	lượng	(%) 0,02 0,03 0,31 10-4 0,006 10,22 18, 93
Bảng 4. Thành phần hóa của thạch cao phốt pho loại 2 (PG2)
Thành	phần	hóa CaO SO3 Al2O3 SiO2 Fe2O3 MgO H2Olk
Hàm	lượng	(%) 29, 40 39, 35 0,46 9, 16 0,22 0,40 16, 47
Thành	phần	hóa K2O Na2O P2O5 Cl- F- CKT MKN
Hàm	lượng	(%) 0,14 0,03 0,35 - - 10,34 18, 83
2.2 Chế tạo mẫu xi măng PC40
Các mẫu xi măng PC40 được chuẩn bị bằng cách nghiền hỗn hợp clanhke và thạch cao trong máy 
nghiền bi thí nghiệm với khối lượng vật liệu và thời gian nghiền không đổi giữa các mẻ nghiền. Tỷ lệ thạch 
cao pha vào đối với clanhke trong các mẫu xi măng được tính toán dựa trên hàm lượng SO3. 15 mẫu xi 
măng được chế tạo tương ứng cho 3 loại thạch cao sử dụng được đưa ra trên Bảng 5. Độ mịn của các mẫu 
xi măng dao động trong khoảng 3010-3360 cm2/g.
Bảng 5. Hàm lượng SO3 và thạch cao đưa vào trong mẫu xi măng và độ mịn
STT
Hàm	lượng	
SO3	(%)
Hàm	lượng	thạch	cao	(%) Tỷ	diện	tích	bề	mặt	mẫu	xi	măng	(cm2/g)
TCTN PG1 PG2 TCTN PG1 PG2
1 1,32 2,9 3,24 3,35 3010 3160 3200
2 1,57 3,55 3,85 3,99 3180 3210 3360
3 1,82 4,0 4,47 4,6 3150 3210 3250
4 2,32 5,1 5,70 5,9 3200 3310 3150
5 2,82 6,2 6,90 7,2 3180 3220 3280
2.3 Phương pháp thí nghiệm
Nghiên cứu sử dụng các tiêu chuẩn TCVN 6017-2015 và TCVN 6016-2011 để thí nghiệm đánh giá các 
tính chất: độ dẻo tiêu chuẩn, thời gian đông kết, độ ổn định thể tích và cường độ nén của các mẫu xi măng.
3.	Vật	liệu	và	phương	pháp	thí	nghiệm
3.1 Ảnh hưởng của thạch cao đến lượng nước tiêu chuẩn
Ảnh hưởng của TCTN, PG1 và PG2 với hàm 
lượng khác nhau đến lượng nước tiêu chuẩn của 
xi măng PC40 được đưa ra trên Bảng 6 và Hình 
1. Kết quả cho thấy đối với TCTN và PG1 thì càng 
tăng hàm lượng thạch cao trong xi măng thì lượng 
nước tiêu chuẩn càng giảm. Mức độ ảnh hưởng 
của hàm lượng TCTN đến sự giảm lượng nước tiêu 
chuẩn của xi măng lớn hơn so với PG1. Trong khi 
đó, lượng nước tiêu chuẩn của xi măng sử dụng 
PG2 nhìn chung thấp hơn rõ rệt so với TCTN hoặc 
PG1. Khi thay đổi hàm lượng PG2 trong khoảng 
thí nghiệm thì lượng nước tiêu chuẩn của xi măng 
không thay đổi nhiều và không có qui luật rõ ràng 
(Bảng 6 và Hình 1).
Hình 1. Ảnh hưởng của thạch cao đến lượng nước 
tiêu chuẩn của PC40
101
TẬP 12 SỐ 2
02 - 2018
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ ỨNG DỤNG
3.2 Ảnh hưởng của thạch cao đến thời gian đông kết
Kết quả thời gian bắt đầu và kết thúc đông kết của xi măng Poóc lăng PC40 với các loại thạch cao 
khác nhau được đưa ra trên Bảng 7, Hình 2 và 3. Kết quả nghiên cứu cho thấy ảnh hưởng của TCTN đến 
thời gian bắt đầu và kết thúc đông kết của xi măng là không đáng kể. Nhìn chung, khi tăng hàm lượng 
thạch cao phốt pho sẽ kéo dài thời gian đông kết của xi măng. Đối với PG1, khi lượng dùng thạch cao thấp 
(hàm lượng SO3 = 1,32%), thời gian bắt đầu đông kết và kết thúc đông kết của mẫu xi măng tương ứng 
là 85 và 165 phút, ngắn hơn nhiều so với xi măng sử dụng TCTN. Tuy nhiên, khi tăng hàm lượng PG1 thì 
thời gian bắt đầu và kết thúc đông kết đều được kéo dài rõ rệt. Khi tăng hàm lượng PG1 đến 2,82% thì 
thời gian đông kết tương ứng của xi măng đạt đến 205 và 310 phút. Trong khi đó, thời gian bắt đầu và kết 
thúc đông kết của xi măng có chứa PG2 dài hơn so với mẫu có chứa TCTN hoặc PG1. Mức độ ảnh hưởng 
của việc thay đổi hàm lượng PG2 đến thời gian đông kết của xi măng không mạnh như đối với PG1 (Bảng 
7, Hình 2 và 3).
Bảng 6. Lượng nước tiêu chuẩn của PC40 sử dụng các loại thạch cao khác nhau
Hàm	lượng	thạch	cao	(%) Hàm	lượng	
SO3	(%)
Lượng	nước	tiêu	chuẩn,	Ntc	(%)
TCTN PG1 PG2 TCTN PG1 PG2
2,90 3,24 3,35 1,32 30,0 29,5 26,0
3,55 3,85 3,99 1,57 29,5 29,0 25,0
4,00 4,47 4,60 1,82 28,5 29,0 25,5
5,10 5,70 5,90 2,32 26,5 28,5 26,5
6,20 6,90 7,20 2,82 25,5 27,0 25,5
Bảng 7. Thời gian đông kết của PC40 sử dụng các loại thạch cao khác nhau
Hàm	lượng	
SO3	(%)
Thời	gian	bắt	đầu	đông	kết	(phút) Thời	gian	kết	thúc	đông	kết	(phút)
TCTN PG1 PG2 TCTN PG1 PG2
1,32 120 85 135 215 165 270
1,57 115 110 130 210 220 280
1,82 125 120 145 195 230 285
2,32 120 155 145 200 265 285
2,82 115 205 155 210 310 290
Hình 2. Ảnh hưởng của thạch cao đến thời gian 
bắt đầu đông kết của PC40
Hình 3. Ảnh hưởng của thạch cao đến thời gian 
kết thúc đông kết của PC40
3.3 Ảnh hưởng của thạch cao đến độ ổn định thể tích
Kết quả độ ổn đinh thể tích của các mẫu xi măng trên Bảng 8 và Hình 4 cho thấy các mẫu xi măng 
đều có độ ổn định thể tích rất tốt, thấp hơn nhiều so với giá trị 10mm được qui định trong TCVN 2682-2009. 
Khi tăng hàm lượng sử dụng thạch cao trong xi măng thì độ ổn định thể tích các mẫu xi măng đều giảm. 
Độ ổn định thể tích của mẫu xi măng sử dụng PG1 tốt nhất trong khi mẫu xi măng sử dụng PG2 cho độ ổn 
định thể tích kém nhất.
102
TẬP 12 SỐ 2
02 - 2018
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ ỨNG DỤNG
Bảng 8. Độ ổn định thể tích của PC40 sử dụng các loại thạch cao khác nhau
Hàm	lượng	thạch	cao	(%) Hàm	lượng	
SO3	(%)
Độ	ổn	định	thể	tích	(mm)
TCTN PG1 PG2 TCTN PG1 PG2
2,9 3,24 3,35 1,32 1,2 0,6 1,7
3,55 3,85 3,99 1,57 1,4 0,7 1,9
4,0 4,47 4,6 1,82 1,5 1,0 2,1
5,1 5,70 5,9 2,32 1,5 1,2 2,2
6,2 6,90 7,2 2,82 1,8 1,5 2,3
Hình 4. Ảnh hưởng của thạch cao đến độ ổn định 
thể tích của PC40
3.4 Ảnh hưởng của thạch cao đến cường 
độ nén
Kết quả cường độ nén ở tuổi 3 và 28 ngày 
của xi măng Poóc lăng PC40 với lượng dùng và 
chủng loại thạch cao khác nhau được đưa ra trên 
Bảng 9, Hình 5 và 6. Kết quả nghiên cứu cho thấy 
chỉ riêng 2 mẫu xi măng sử dụng TCTN và PG2 ở 
mức sử dụng 1,32% SO3 cho cường độ nén ở tuổi 
3 ngày thấp hơn qui định của TCVN 2682-2009 cho 
xi măng Poóc lăng PC40 là 21 MPa. Ở tuổi sớm (3 
ngày), cường độ nén của mẫu xi măng cho thấy khi 
tăng hàm lượng SO3 thì tốc độ phát triển cường độ 
ở tuổi sớm càng tăng. Cường độ ở tuổi 3 ngày của 
mẫu xi măng sử dụng PG1 cao hơn so với mẫu xi măng sử dụng TCTN và PG2. Mẫu xi măng sử dụng 
PG2 cho cường độ nén ở tuổi 3 ngày thấp nhất (Bảng 9 và Hình 5). Trong khi đó, cường độ nén ở 28 ngày 
tuổi của các mẫu xi măng đều đạt trên 40 MPa và không chênh lệch nhiều giữa các mẫu xi măng (Bảng 
9 và Hình 6).
Bảng 9. Cường độ nén của PC40 sử dụng các loại thạch cao khác nhau
Hàm	lượng	
SO3	(%)
Cường	độ	nén	R3	(N/mm2) Cường	độ	nén	R28	(N/mm2)
TCTN PG1 PG2 TCTN PG1 PG2
1,32 19,0 27,6 18,0 42,9 41,8 44,0
1,57 21,3 31,6 20,2 43,5 43,5 44,3
1,82 24,9 32,5 21,8 43,7 45,1 45,0
2,32 25,2 33,0 22,6 44,6 44,6 45,1
2,82 27,7 34,4 23,5 40,2 44,1 44,2
Hình 5. Ảnh hưởng của thạch cao đến cường độ 
nén R3 của PC40
Hình 6. Ảnh hưởng của thạch cao đến cường độ 
nén R28 của PC40
103
TẬP 12 SỐ 2
02 - 2018
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ ỨNG DỤNG
4.	Kết	luận
Các kết luận có thể được rút ra từ các kết quả nghiên cứu như sau:
- Có thể thay thế hoàn toàn thạch cao tự nhiên bằng thạch cao phốt pho đã xử lý từ nhà máy DAP 
Đình Vũ với hàm lượng hợp lý trong chế tạo xi măng Poóc lăng PC40 cho các tính chất như lượng nước tiêu 
chuẩn, thời gian đông kết, độ ổn định thể tích và cường độ nén thỏa mãn yêu cầu của TCVN 2682-2009: Xi 
măng Poóc lăng - Yêu cầu kỹ thuật.
- Nhìn chung, khi tăng hàm lượng thạch cao trong xi măng thì lượng nước tiêu chuẩn giảm, thời gian 
bắt đầu và kết thúc đông kết tăng, cường độ nén ở tuổi sớm tăng lên nhưng cường độ nén ở 28 ngày tuổi 
lại không thay đổi nhiều.
- Khi sử dụng thạch cao phốt pho có hàm lượng tạp chất P2O5, F- hòa tan cao hơn sẽ làm giảm 
lượng nước tiêu chuẩn, kéo dài thời gian đông kết và làm giảm cường độ nén ở tuổi sớm.
- Kết quả nghiên cứu này là tiền đề để thực hiện các nghiên cứu ảnh hưởng của thạch cao phốt 
pho đến cường độ nén ở tuổi dài ngày và độ bền lâu của xi măng trong các môi trường xâm thực, làm cơ 
sở cho các cơ sở sản xuất xi măng đẩy mạnh quá trình ứng dụng thạch cao phốt pho thay thế thạch cao 
tự nhiên./.
Tài	liệu	tham	khảo
1. Leškevičienė V., Nizeviciene D. (2010), “Anhydrite binder calcined from phosphogypsum”, Ceramics-Silikáty, 
54(2):152-159.
2. Nguyễn Hường Hảo (2012), Nghiên cứu công nghệ chế biến bã thải Phốt pho của nhà máy DAP Hải 
Phòng để sản xuất các vật liệu xây dựng, Báo cáo tổng kết đề tài, Viện hoá học công nghiệp Việt Nam, Bộ 
Công thương.
3. Central pollution control board-Ministry of Environment & Forests- India (2012), Guidelines for 
Management and Handling of Phosphogypsum Generated from Phosphoric Acid Plants.
4. Islam G.M.S., et al. (2017), “Effect of Phosphogypsum on the Properties of Portland Cement“, Procedia 
Engineering, 171:744-751.
5. Mehta P.K., Brady J.R. (1977), ‘’Utilization of phosphogypsum in portland cement industry’’, Cement and 
Concrete Research, 7(5):537-544.
6. Tabikh A.A., Miller J.R. (1971), ‘’The nature of phosphogypsum impurities and their influence on cement 
hydration’’, Cement and Concrete Research, 1(6):663-678.
7. Ölmez H., Erdem E. (1989), ‘’The effects of phosphogypsum on the setting and mechanical properties of 
Portland cement and trass cement’’, Cement and Concrete Research, 19(3):377-384.
8. Chandara C., et al. (2009), ‘’Use of waste gypsum to replace natural gypsum as set retarders in portland 
cement’’, Waste Management, 29(5):1675-1679.
9. Bhadauria S.S., Thakare R.B. (2006), ‘’Utilisation of phospho gypsum in cement mortar and concrete’’, in 
Conference on Our word in concrete & structure, Singapore.