Xử trí corticosteroid toàn thân trong đợt cấp COPD: tại sao và thế nào ?

 Hướng dẫn tHực HànH
28
Hô hấp số 15/2018
1. GIỚI THIỆU
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) được định 
nghĩa là bệnh đặc trưng bởi tình trạng giới hạn 
luồng khí dai dẳng và tiến triển liên quan đến 
tình trạng đáp ứng viêm quá mức và mạn tính 
của đường thở và phổi đối với các hạt và khí độc. 
Tình trạng viêm này diễn ra thường trực trong 
giai đoạn ổn định và gia tăng (kèm thay đổi đáng 
kể) khi bệnh nhân vào đợt cấp (1). 
Về định nghĩa, đợt cấp “là tình trạng nặng lên 
của các triệu chứng hơn mức dao động hàng ngày 
tới mức cần phải tăng điều trị” (1). Theo Anthonisen, 
đợt cấp xảy ra khi người bệnh có ho tăng về tần số 
và mức độ, tăng thể tích đàm khạc hoặc đàm thay 
đổi tính chất, tăng khó thở (2) . Đợt cấp COPD là một 
diễn biến thường gặp của COPD và để lại nhiều 
hậu quả nặng nề cho người bệnh như suy giảm chất 
lượng cuộc sống, sụt giảm nhanh chức năng hô hấp, 
chiếm phần lớn chi phí điều trị bệnh và là nguyên 
nhân gây tử vong chính cho bệnh nhân.
Điều trị đợt cấp COPD ngoại trú và nội trú 
thường tập trung vào các thuốc dãn phế quản. Bên 
cạnh đó, corticosteroid toàn thân cũng được dùng 
phổ biến. Đã có nhiều nghiên cứu chứng minh 
điều trị đợt cấp COPD với corticosteroid toàn 
thân đem lại hiệu quả tuy nhỏ nhưng có ích cả đối 
với bệnh nhân ngoại trú và nội trú.
2. TẠI SAO CẦN SỬ DỤNG CORTICOSTEROID 
TOÀN THÂN TRONG ĐỢT CẤP BPTMT
Tình trạng viêm: 
Tình trạng viêm xảy ra mạnh mẽ trong đợt cấp của 
COPD. Ngày nay, nhờ kỹ thuật sinh thiết phổi, phân 
tích đàm và tử thiết, quá trình viêm mạn tính của 
đường thở và phổi ở COPD đã được chứng minh 
(3). Khi các hạt và khí độc có trong khói thuốc lá 
hay một số chất khác tiếp xúc với niêm mạc đường 
hô hấp, nó sẽ khởi động một quá trình viêm chuyên 
biệt ở đường dẫn khí nhỏ và nhu mô phổi với nhiều 
loại tế bào khác nhau tham gia bao gồm các tế bào 
lympho mà đặc biệt bạch cầu đa nhân trung tính 
(BCĐNTT) và đại thực bào (4, 5). Quá trình viêm 
làm thay đổi cấu trúc và chức năng đường hô hấp 
qua 4 cơ chế chính (4): (1) Tăng mức độ dày của 
thành phế quản; (2) Tăng trương lực cơ trơn phế 
XỬ TRÍ CORTICOSTEROID TOÀN THÂN TRONG ĐỢT CẤP COPD: 
TẠI SAO VÀ THẾ NÀO? 
ThS.BS NGUYỄN NHƯ VINH 
Trung Tâm Đào Tạo Bác Sĩ Gia Đình, Đại Học Y Dược TP. Hồ Chí Minh
BS TRẦN QUỐC TÀI 
Khoa Thăm Dò Chức Năng Hô Hấp, Bệnh Viện Đại Học Y Dược TP. Hồ Chí Minh
Tóm tắt:
Đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là một diễn biến thường gặp của COPD và 
để lại nhiều hậu quả nặng nề cho người bệnh như suy giảm chất lượng cuộc sống, sụt giảm 
nhanh chức năng hô hấp, chiếm phần lớn chi phí điều trị bệnh và là nguyên nhân gây tử 
vong chính cho bệnh nhân. Khi đợt cấp xảy ra, quá trình viêm trong đường hô hấp và viêm 
toàn thân diễn ra mạnh mẽ hơn với nhiều thay đổi so với giai đoạn ổn định. Corticosteroid 
đường toàn thân hiện vẫn là thuốc kháng viêm hiệu quả nhất trong giai đoạn cấp của bệnh 
và đang được khuyến cáo sử dụng trong lâm sàng. Bài viết này trình bày các bằng chứng về 
hiệu quả và cách sử dụng corticosteroid đường toàn thân trong xử lý đợt cấp COPD. 
Từ khóa: Đợt cấp, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, COPD, corticosteroid.
Hướng dẫn tHực HànH
29
Hô hấp số 15/2018
quản; (3) Tăng tiết nhày; (4) Mất các cấu trúc đàn 
hồi. Các cơ chế này hình thành nên hình ảnh bệnh 
học của COPD và biểu hiện thành các triệu chứng 
lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh nhân. 
Các nghiên cứu cho thấy quá trình viêm bắt 
đầu xảy ra ở người hút thuốc lá và tăng dần ở khi 
người đó mắc COPD (bệnh càng nặng viêm càng 
nhiều) và đặc biệt là tăng cao trong đợt cấp (hình 
1). Những người hút thuốc và mắc COPD giai 
đoạn ổn định sẽ viêm mạn tính và tiến triển ảnh 
hưởng đến toàn bộ đường hô hấp và đặc trưng bởi 
sự gia tăng các đại thực bào và các tế bào lympho 
T CD
8
 trong thành đường hô hấp và bạch cầu đa 
nhân trung tính trong lòng đường hô hấp.
Hình 1. Tình trạng viêm gia tăng ở bệnh nhân COPD so với 
người hút thuốc lá không bị COPD hay không hút thuốc lá. 
Khi đã hình thành, quá trình viêm sẽ tiếp diễn dù ngưng hút 
thuốc lá và viêm xảy ra nhiều hơn khi bệnh nhân có đợt cấp 
do vi trùng hay virus (5).
Đặc điểm về tế bào này thay đổi trong đợt cấp, khi 
BCAT và bạch cầu trung tính trở thành thành phần 
chính trong các đáp ứng viêm (6,7). Bất kỳ kích thích 
nào làm tăng viêm đường hô hấp cấp tính đều có 
thể dẫn đến tăng trương lực phế quản, tăng phù nề 
thành phế quản và tăng tạo chất nhầy. Các quá trình 
này cũng có thể làm trầm trọng thêm sự mất cân 
bằng giữa thông khí - tưới máu và hạn chế thông 
khí thở ra. Các biểu hiện lâm sàng tương ứng sẽ 
bao gồm trao đổi khí khó khăn hơn, khó thở tăng, 
ho và tăng tiết đàm hay xuất hiện đàm nhầy mủ. 
Đây là các biểu hiện chủ yếu của một đợt kịch phát.
Cơ chế viêm xảy ra trong COPD ở giai đoạn ổn 
định hay khi vào đợt cấp tương đối phức tạp và hiện 
chưa được hiểu biết một cách đầy đủ. Tuy nhiên có 
một cơ chế viêm theo hướng tăng BCAT (BCAT) 
thường xảy ra khi bệnh nhân mắc COPD vào đợt 
cấp. Các nghiên cứu dựa trên sinh thiết niêm mạc 
đường hô hấp cho thấy BCAT ở niêm mạc phế quản 
tăng 30 lần trong đợt cấp (3) (hình 2) và sản phẩm 
của BCAT là eosinophilic cationic protein (ECP) 
- protein tích điện dương của BCAT – cũng tăng 
trong máu khi bệnh nhân vào đợt cấp (8). 
Hình 2. Thay đổi BCAT trong đàm từ giai đoạn ổn định 
sang giai đoạn cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (3)
Sự gia tăng BCAT trong đợt cấp như hình 2 
gợi ý rằng có một nhóm bệnh nhân có BCAT gia 
tăng trong đường thở. Sự gia tăng này trong đợt 
cấp COPD có thể có liên quan đến nguyên nhân 
virus gây ra đợt cấp (9, 10). Khi virus xâm nhập vào 
đường thở và bị nhận diện bởi các receptors (Toll-
like receptor) trên các tế bào biểu mô và sau đó 
các tế bào này tạo ra rất nhiều các cytokine tiền 
viêm (11, 12). Các chemokine lôi kéo BCAT như 
RANTES (chemokine hóa hướng động với tế bào 
lympho T, BCAT), eotaxin và interleukin-5 (IL-5) 
cũng được tìm thấy gia tăng trong suốt đợt cấp 
(13). RANTES có thể thúc đẩy việc tập kết BCAT 
làm gia tăng số lượng các tế bào này ở niêm mạc 
đường hô hấp trong cơn kịch phát (14). Vai trò của 
BCAT vẫn còn đang được xác định, nhưng một 
số sản phẩm của BCAT (peroxidase của BCAT, 
protein cơ bản, eosinophil cationic protein (ECP), 
metalloproteinase, yếu tố kích hoạt tiểu cầu, và 
cysteinyl leukotrienes) có thể gây tổn thương 
đường hô hấp do cơ chế viêm (15) và cùng với 
histamin có thể gây ra co thắt phế quản. 
BCAT liên quan nhiều đến đợt cấp và đây 
là tế bào nhạy cảm nhất với corticosteroid 
trong đường thở do vậy hiệu quả điều trị của 
 Hướng dẫn tHực HànH
30
Hô hấp số 15/2018
corticosteroid trong đợt cấp chủ yếu liên quan 
đến nhóm tế bào này. Trong COPD giai đoạn ổn 
định, số lượng tế bào BCAT cao có liên quan đến 
đáp ứng với corticosteroid cả đường toàn thân 
hay đường hít (ICS) (16) và trong giai đoạn cấp, 
nhiều bằng chứng cho thấy prednisolone và phối 
hợp ICS/LABA (LABA: thuốc dãn phế quản tác 
dụng kéo dài) giảm được BCAT trong đàm (17). 
Corticosteroid đường toàn thân là một kháng 
viêm có hiệu quả trong điều trị đợt cấp:
Cơ chế hoạt động của corticosteroid toàn thân 
trong đợt cấp COPD chưa được hiểu rõ. Có thể 
corticosteroid làm giảm phù nề đường dẫn khí 
hoặc có một kiểu viêm khác trong đợt cấp nhạy 
với corticosteroid. Trong đợt cấp, số BCAT tăng 
lên và có khả năng bị ức chế bởi corticosteroid (2) . 
Các nghiên cứu cho thấy sử dụng corticosteroid 
toàn thân trong đợt cấp COPD rút ngắn thời gian 
hồi phục và cải thiện chức năng hô hấp (FEV
1
). 
Corticosteroid toàn thân còn giúp cải thiện độ bão 
hòa oxy (3-5,18), nguy cơ tái phát sớm, thất bại điều 
trị (6), và thời gian nằm viện (4,7,18). 
Đối với điều trị ngoại trú, hướng dẫn của Hội 
Hô hấp Châu Âu (ERS)/Hội Lồng ngực Hoa Kỳ 
(ATS) rút ra từ phân tích gộp ba thử nghiệm lâm 
sàng (5,7,19) cho thấy điều trị corticosteroid đường 
uống làm giảm nhập viện và cải thiện chức năng 
hô hấp (FEV
1
). 
Đối với điều trị nội trú, khi điều trị kèm 
thuốc dãn phế quản, corticosteroid toàn thân giúp 
cải thiện triệu chứng và chức năng hô hấp, giảm 
thời gian nằm viện (1,4,20,21). Một phân tích gộp 
Cochrane (năm 2014) ở các trường hợp COPD 
nặng và rất nặng cung cấp các bằng chứng chất 
lượng cao ủng hộ điều trị đợt cấp COPD với 
corticosteroid toàn thân qua đường uống hoặc 
tĩnh mạch. Corticosteroid toàn thân làm giảm 
nguy cơ thất bại điều trị hơn một nửa so với nhóm 
giả dược trong 9 nghiên cứu (mức độ chứng cứ 
cao, điều trị 9 người với corticosteroid toàn thân 
để tránh 1 người thất bại điều trị). Trong 2 nghiên 
cứu, nhóm được điều trị corticosteroid toàn thân 
có tỷ lệ tái phát thấp hơn và FEV
1
 đo sau điều 
trị tới 72 giờ có cải thiện hơn, tuy hiệu quả này 
không thấy ở các thời điểm sau đó. Đối với tất 
cả các bệnh nhân nhập viện, thời gian nằm viện 
ngắn hơn đáng kể khi điều trị với corticosteroid 
toàn thân, nhưng không có sự khác biệt đối với 
các bệnh nhân nhập Khoa Hồi sức Tích cực (21). 
Theo hướng dẫn của Hiệp hội Bác sĩ Lồng 
ngực Hoa Kỳ (CHEST) và Hội Lồng ngực Canada 
(CTS), bệnh nhân bị đợt cấp COPD điều trị ngoại 
trú hay nội trú cần được điều trị với corticosteroid 
toàn thân đường uống hoặc tĩnh mạch để ngăn ngừa 
nhập viện vì đợt cấp COPD tiếp theo trong 30 ngày 
đầu sau đợt cấp đầu tiên (chứng cứ 2B) và không 
nên điều trị corticosteroid toàn thân chỉ để ngăn 
ngừa đợt cấp COPD tiếp theo xuất hiện sau hơn 30 
ngày kể từ đợt cấp đầu tiên (chứng cứ 1A) (8). 
Các yếu tố tiên đoán hiệu quả corticosteroid toàn 
thân trong đợt cấp COPD:
Một số nghiên cứu gần đây cho thấy corticosteroid 
có thể ít hiệu quả trong điều trị đợt cấp COPD ở 
bệnh nhân có mức BCAT trong máu thấp (9,10, 22) . 
Các nghiên cứu vẫn đang được tiến hành 
để tìm ra các kiểu hình COPD đáp ứng tốt với 
corticosteroid toàn thân. Một số dữ liệu gợi ý 
bệnh nhân COPD có số BCAT trong máu cao sẽ 
đáp ứng nhiều hơn với corticosteroid đường uống 
so với bệnh nhân có số BCAT trong máu thấp. 
Một nghiên cứu thử nghiệm ngẫu nhiên tìm ra các 
bệnh nhân có BCAT trong máu ≥ 2% cải thiện 
điểm chất lượng cuộc sống và hồi phục nhanh hơn 
sau khi uống corticosteroid đường uống so với giả 
dược. Ngược lại, bệnh nhân có BCAT trong máu 
< 2% điều trị bằng giả dược cải thiện điểm chất 
lượng cuộc sống hơn nhóm điều trị corticosteroid 
đường uống (9). 
Một nghiên cứu khác gộp dữ liệu từ ba thử 
nghiệm ngẫu nhiên cho thấy các bệnh nhân có 
BCAT trong máu ≥ 2% được điều trị corticosteroid 
toàn thân có tỷ lệ thất bại điều trị chỉ 11% (so 
với 66% khi điều trị giả dược), các bệnh nhân có 
BCAT trong máu < 2% được điều trị prednisone 
Hướng dẫn tHực HànH
31
Hô hấp số 15/2018
có tỷ lệ thất bại điều trị là 26% (so với 20% khi 
điều trị giả dược) (11). 
3. CÁCH DÙNG CORTICOSTEROID TOÀN 
THÂN TRONG ĐỢT CẤP COPD
Điều trị ngoại trú:
GOLD khuyến cáo sử dụng liều tương đương 40 
mg prednisone uống mỗi ngày trong 5 ngày (1) 
còn NICE (Hướng dẫn của Viện Chăm sóc Sức 
khỏe Quốc gia Anh) khuyến cáo dùng liều 30 mg 
prednisone uống mỗi ngày trong 7-14 ngày (12). 
Bảng 1 trình bày liều tương đương của các thuốc 
corticosteroid.
Bảng 1. Đặc điểm các thuốc corticosteroid (13) 
Corticosteroid
Liều 
tương đương
Hoạt tính kháng 
viêm tương đối
Thời gian hoạt 
động (giờ)
Tác dụng ngắn
Hydrocortisone 20 1 8-12
Cortisone acetate 25 0,8 8-12
Tác dụng tức thì
Prednisone 5 4 12-36
Prednisolone 5 4 12-36
Methylprednisolone 4 5 12-36
Triamcinolone 4 5 12-36
Tác dụng dài
Dexamethasone 0,75 30 36-72
Betamethasone 0,6 30 36-72
Một số bệnh nhân có thể hưởng lợi từ liều thuốc 
cao hơn hoặc thời gian dùng dài hơn, tùy thuộc vào 
mức độ nặng của đợt cấp và mức độ đáp ứng với các 
liệu trình corticosteroid trước đó. Trong một nghiên 
cứu thử nghiệm ngẫu nhiên, so với nhóm chứng giả 
dược, nhóm uống 40 mg prednisone trong 10 ngày 
ít quay trở lại khoa cấp cứu hay phòng khám do 
tăng khó thở trong vòng 30 ngày sau đợt cấp. Đồng 
thời, nhóm uống prednisone giảm mức độ khó thở 
và cải thiện FEV
1
 tốt hơn vào ngày 10 (7). 
Hình 3. Ước tính Kaplan-Meier xác suất không tái phát sau 
30 ngày ở nhóm prednisone và giả dược (7). 
NICE năm 2010 kết luận nên điều trị 
corticosteroid đường uống phối hợp với các 
phương pháp điều trị khác trong tất cả các bệnh 
nhân nhập viện vì đợt cấp COPD và xem xét ở các 
bệnh nhân điều trị ngoại trú vào đợt cấp tăng khó 
thở đáng kể, ảnh hưởng lên sinh hoạt hằng ngày (12). 
Điều trị nội trú: 
- Liều thuốc: Liều corticosteroid toàn thân 
tối ưu để điều trị đợt cấp COPD vẫn chưa được 
xác định rõ (1,14). Liều thường dùng dao động trong 
khoảng 30-60 mg prednisone mỗi ngày, 60-125 mg 
methylprednisone 2-4 lần/ngày, tùy vào độ nặng 
của đợt cấp (16,17,23). Bắt đầu có nhiều bằng chứng 
ủng hộ sử dụng corticosteroid liều trung bình thay 
cho liều cao ở tất cả các bệnh nhân COPD vào 
đợt cấp. Một nghiên cứu so sánh liều trung bình 
corticosteroid trong hai ngày đầu tiên là 60 mg 
đường uống và 556 mg đường tĩnh mạch (23). Kết 
quả cho thấy nguy cơ thất bại điều trị không thấp 
 Hướng dẫn tHực HànH
32
Hô hấp số 15/2018
hơn ở nhóm điều trị liều thấp hơn. Tuy vậy, đây 
chỉ là nghiên cứu quan sát không phân rõ mức độ 
nặng của COPD nên có khả năng các bệnh nhân 
COPD nhẹ được dùng liều thấp đường uống nhiều 
hơn. Mặt khác, đối với các bệnh nhân đe dọa hay 
đang có suy hô hấp cấp do đợt cấp COPD, nhiều 
bác sĩ sử dụng liều cao corticosteroid đường tĩnh 
mạch, như liều tương đương methylprednisolone 
60 mg tĩnh mạch, 1-4 lần/ngày mặc dù bằng chứng 
ủng hộ cách điều trị này còn hạn chế.
Trong một nghiên cứu đoàn hệ quan sát 
17.239 bệnh nhân nhập Khoa Hồi sức tích cực do 
đợt cấp COPD, bệnh nhân được chia làm hai nhóm 
sử dụng methylprednisolone liều thấp (≤240 mg/
ngày) và nhóm sử dụng liều cao (>240 mg/ngày). 
Sử dụng methylprednisolone liều thấp không 
tương quan với giảm tử suất, nhưng tương quan 
với giảm thời gian nằm viện và nằm Khoa Hồi sức 
tích cực, chi phí bệnh viện, thời gian thở máy xâm 
lấn, nhu cầu điều trị insulin và điều trị nấm (17). 
- Đường dùng: Hướng dẫn GOLD khuyến 
cáo corticosteroid đường uống có hiệu quả tương 
đương đường tĩnh mạch (1). Hướng dẫn ERS/ATS 
khuyến cáo sử dụng corticosteroid đường uống 
thay cho đường tĩnh mạch ở các bệnh nhân đợt 
cấp COPD nhập viên nếu đường vào và chức 
năng dạ dày ruột tốt (khuyến cáo có điều kiện, 
mức chứng cứ thấp) (14). 
Một nghiên cứu quan sát lớn trên 80.000 bệnh 
nhân đợt cấp COPD nhập viện (không nhập khoa 
Hồi sức tích cực) cho thấy >90% bác sĩ ở Hoa Kỳ 
thích sử dụng corticosteroid đường tĩnh mạch hơn 
đường uống (24). Mặt khác, những bệnh nhân được 
điều trị với corticosteroid đường tĩnh mạch như 
vậy có thời gian nằm viện lâu hơn, chi trả chi phí 
cao hơn so với nhóm điều trị corticosteroid đường 
uống mà không có bằng chứng rõ rệt về hiệu quả 
bổ sung (kết cục tử vong, nhu cầu thở máy hoặc 
tái nhập viện sau 30 ngày) (23). 
Corticosteroid đường uống được hấp thụ 
nhanh với nồng độ huyết thanh đạt đỉnh sau một 
giờ uống, sinh khả dụng đạt gần như hoàn toàn 
và có hiệu quả tương đương corticosteroid đường 
tĩnh mạch trong điều trị hầu hết các đợt cấp COPD 
(14,15,21). Khi so sánh giữa điều trị corticosteroid 
toàn thân đường uống và đường tĩnh mạch, phân 
tích gộp Cochrane cho thấy không có sự khác biệt 
có ý nghĩa của các chỉ tiêu chính (thất bại điều 
trị, đợt cấp tái phát, tử suất) hoặc bất cứ chỉ tiêu 
phụ nào. Đồng thời, dùng đường tĩnh mạch đem 
lại nhiều tác dụng phụ hơn so với đường uống 
(21). Corticosteroid đường tĩnh mạch thường được 
dùng cho các bệnh nhân có đợt cấp nặng không 
đáp ứng với corticosteroid uống ở nhà, bệnh nhân 
không thể uống hoặc bệnh nhân giảm hấp thụ do 
giảm tưới máu tạng (bệnh nhân bị sốc).
Chỉ một nghiên cứu có 40 đối tượng tham 
gia báo cáo tần suất biến cố bất lợi nhiều hơn ở 
nhóm điều trị corticosteroid đường tĩnh mạch so 
với nhóm dùng đường uống (11 và 0 trường hợp 
bị tăng đường huyết, 3 và 0 trường hợp tăng huyết 
áp nặng hơn) (25). Tuy nhiên, dữ liệu này vẫn là 
quá ít để đưa ra kết luận chính xác về nguy cơ tác 
dụng phụ điều trị. 
- Thời gian điều trị: Thời gian tối ưu điều trị 
corticosteroid toàn thân không được khuyến cáo 
rõ và thường dựa vào độ nặng đợt cấp COPD và 
mức độ đáp ứng với corticosteroid (1,14,26). Hướng 
dẫn GOLD đề xuất sử dụng corticosteroid toàn 
thân trong 5 ngày (1), trong khi hướng dẫn của 
ERS/ATS định nghĩa liệu trình corticosteroid 
đường uống ngắn ngày là ≤14 ngày và đề xuất 
điều trị ngắn ngày cho bệnh nhân COPD vào 
đợt cấp điều trị ngoại trú (14). Một số nghiên cứu 
gợi ý rằng các liệu trình corticosteroid toàn thân 
ngắn ngày hơn (như 3 ngày) cũng có hiệu quả 
như liệu trình dài ngày (27). 
Thử nghiệm Systemic Corticosteroids in 
COPD Exacerbations (SCCOPE) (4), so sánh liệu 
trình 2 tuần và 8 tuần cho thấy điều trị kéo dài 
không đem lại lợi ích bổ sung. Đồng thời, các 
bệnh nhân trong nhóm 8 tuần gặp nhiều tác dụng 
phụ do corticosteroid hơn (4). 
Thử nghiệm giảm sử dụng corticosteroids 
trong đợt cấp COPD (REDUCE) phân ngẫu 
nhiên 314 bệnh nhân vào hai nhóm điều trị 40 
Hướng dẫn tHực HànH
33
Hô hấp số 15/2018
1. GOLD. Global Strategy for the Diagnosis, 
Management and Prevention of COPD. 2018.
2. Saetta M, Di Stefano A, Maestrelli P, et al. 
Airway eosinophilia in chronic bronchitis during 
exacerbations. American journal of respiratory and 
critical care medicine. 1994;150(6):1646-1652.
3. Maltais F, Ostinelli J, Bourbeau J, et al. Comparison 
of nebulized budesonide and oral prednisolone with 
placebo in the treatment of acute exacerbations of 
chronic obstructive pulmonary disease: a randomized 
controlled trial. American journal of respiratory and 
critical care medicine. 2002;165(5):698-703.
4. Niewoehner DE, Erbland ML, Deupree RH, et 
al. Effect of systemic glucocorticosteroids on 
exacerbations of chronic obstructive pulmonary 
disease. New England Journal of Medicine. 
1999;340(25):1941-1947.
5. Thompson WH, Nielson CP, Carvalho P, Charan 
NB, Crowley JJ. Controlled trial of oral prednisone 
in outpatients with acute COPD exacerbation. 
American journal of respiratory and critical care 
medicine. 1996;154(2):407-412.
6. Alía I, Miguel A, Esteban A, et al. Efficacy of 
corticosteroid therapy in patients with an acute
mg prednisone mỗi ngày trong 5 ngày và trong 14 
ngày (16). Kết quả cho thấy không có sự khác biệt về 
thời gian tới lần tái phát đợt cấp thứ hai, khả năng 
bị đợt cấp trong 180 ngày tiếp theo và cải thiện 
chức năng hô hấp. Tuy liều tích lũy corticosteroid 
ở nhóm điều trị 14 ngày cao hơn nhưng tác dụng 
phụ (tăng đường huyết, tăng huyết áp) lại không 
khác biệt giữa hai nhóm.
Một phân tích gộp trên Cochrane vào tháng 
3/2018 về thời gian sử dụng corticosteroid toàn 
thân ngắn hạn (3-7 ngày) và dài hơn (10-15 ngày) 
(bao gồm cả dữ liệu REDUCE) cho thấy 5 ngày 
sử dụng corticosteroid đường uống là đã đủ hiệu 
quả điều trị đợt cấp COPD. Trong 8 nghiên cứu 
được phân tích, không có sự khác biệt về nguy 
cơ thất bại điều trị với corticosteroid toàn thân 
trong thời gian ngắn hạn và thời gian dài hơn. 
Đồng thời, cũng không có sự khác biệt về nguy 
cơ tái phát, thời gian tới đợt cấp COPD tiếp theo, 
khả năng có biến cố bất lợi, thời gian nằm viện, 
chức năng hô hấp cuối điều trị giữa nhóm điều trị 
corticosteroid toàn thân trong thời gian ngắn hạn 
và thời gian dài hơn. Tuy nhiên, các nghiên cứu 
chỉ bao gồm COPD mức độ nặng và rất nặng (26). 
Cuối điều trị, corticosteroid có thể được ngưng 
đột ngột mà không cần giảm liều dần nếu bệnh nhân 
đã hồi phục đáng kể. Ngược lại, corticosteroid sẽ 
được giảm liều dần trong bảy ngày tiếp theo để xác 
định có cần điều trị corticosteroid kéo dài hơn hay 
không. Tuy nhiên, điều trị corticosteroid toàn thân 
kéo dài rất hiếm khi cần thiết cho bệnh nhân COPD 
ổn định nếu đã được điều trị tối ưu. Còn giảm liều 
dần corticosteroid vì lo lắng về sự ức chế tuyến 
thượng thận là không cần thiết nếu thời gian điều 
trị ngắn hơn ba tuần (thời gian quá ngắn để làm teo 
tuyến thượng thận) (28). 
- Tác dụng phụ: Các tác dụng phụ của 
corticosteroid toàn thân khá phổ biến, không thể 
tránh khỏi trong điều trị đợt cấp COPD. Nhiều 
dạng tác dụng phụ được báo cáo trong các nghiên 
cứu, bao gồm triệu chứng co giật, mất ngủ, tăng 
cân, lo âu, trầm cảm và tăng đường huyết. Tuy 
nhiên, cách đánh giá tác hại giữa các nghiên cứu 
không được khai báo rõ và vì số lượng ít biến 
cố bất lợi nghiêm trọng nên không thể đánh giá 
nguy cơ gây hại khi sử dụng corticosteroid đường 
uống so với giả dược ở bệnh nhân COPD vào đợt 
cấp điều trị ngoại trú. Hướng dẫn ATS/ERS đánh 
giá cho thấy hiệu quả của corticosteroid đường 
uống có thể vượt quá các tác dụng phụ, gánh nặng 
và chi phí, nhưng kết luận này có độ tin cậy thấp (14). 
KẾT LUẬN
Tóm lại, corticosteroid đường toàn thân là thuốc 
kháng viêm hiệu quả cho nhiều bệnh nhân vào đợt 
cấp của COPD với liều, đường dùng và thời gian 
dùng được tóm tắt như sau: Liều điều trị ngoại 
trú là 30-40 mg/ ngày. Sử dụng đường uống được 
ưu tiên hơn tĩnh mạch vì hiệu quả tương đương 
nhưng dễ sử dụng và kinh tế hơn. Thời gian sử 
dụng 5-7 ngày được nhiều khuyến cáo vì sử dụng 
dài ngày hơn chưa có bằng chứng hiệu quả hơn.
Tài liệu tham khảo
 Hướng dẫn tHực HànH
34
Hô hấp số 15/2018
exacerbation of chronic obstructive pulmonary 
disease receiving ventilatory support. Archives of 
internal medicine. 2011;171(21):1939-1946.
7. Aaron SD, Vandemheen KL, Hebert P, et al. 
Outpatient oral prednisone after emergency 
treatment of chronic obstructive pulmonary 
disease. New England Journal of Medicine. 
2003;348(26):2618-2625.
8. Criner GJ, Bourbeau J, Diekemper RL, et al. Prevention 
of acute exacerbations of COPD: American college 
of chest physicians and Canadian thoracic society 
guideline. Chest. 2015;147(4):894-942.
9. Bafadhel M, McKenna S, Terry S, et al. Blood 
eosinophils to direct corticosteroid treatment of 
exacerbations of chronic obstructive pulmonary 
disease: a randomized placebo-controlled trial. 
American journal of respiratory and critical care 
medicine. 2012;186(1):48-55.
10. Hurst JR, Vestbo J, Anzueto A, et al. Susceptibility 
to exacerbation in chronic obstructive pulmonary 
disease. New England Journal of Medicine. 
2010;363(12):1128-1138.
11. Bafadhel M, Davies L, Calverley PM, Aaron 
SD, Brightling CE, Pavord ID. Blood eosinophil 
guided prednisolone therapy for exacerbations of 
COPD: a further analysis. European Respiratory 
Journal. 2014;44(3):789-791.
12. NICE. Chronic obstructive pulmonary disease in 
over 16s: diagnosis and management. Clinical 
guideline (CG101). Published date: June 
2010 (on line: https://www.nice.org.uk/guidance/
cg101/chapter/1-guidance). 
13. Liu D, Ahmet A, Ward L, et al. A practical guide to the 
monitoring and management of the complications 
of systemic corticosteroid therapy. Allergy, Asthma 
& Clinical Immunology. 2013;9(1):30.
14. Wedzicha JA, Miravitlles M, Hurst JR, et al. 
Management of COPD exacerbations: A 
European respiratory society/American thoracic 
society guideline. European Respiratory Journal. 
2017;49(3):1600791.
15. de Jong YP, Uil SM, Grotjohan HP, Postma 
DS, Kerstjens HA, van den Berg JW. Oral or 
IV Prednisolone in the Treatment of COPD 
Exacerbations. Chest. 2007;132(6):1741-1747.
16. Leuppi JD, Schuetz P, Bingisser R, et al. Short-
term vs conventional glucocorticosteroid therapy 
in acute exacerbations of chronic obstructive 
pulmonary disease: the REDUCE randomized 
clinical trial. Jama. 2013;309(21):2223-2231.
17. Kiser TH, Allen RR, Valuck RJ, Moss M, Vandivier 
RW. Outcomes associated with corticosteroid
dosage in critically ill patients with acute 
exacerbations of chronic obstructive pulmonary 
disease. American journal of respiratory and 
critical care medicine. 2014;189(9):1052-1064.
18. Davies L, Angus R, Calverley P. Oral 
corticosteroids in patients admitted to hospital with 
exacerbations of chronic obstructive pulmonary 
disease: a prospective randomised controlled trial. 
The Lancet. 1999;354(9177):456-460.
19. Bathoorn E, Liesker JJ, Postma DS, et al. Anti-
inflammatory effects of combined budesonide/
formoterol in COPD exacerbations. COPD: 
Journal of Chronic Obstructive Pulmonary 
Disease. 2008;5(5):282-290.
20. Quon BS, Gan WQ, Sin DD. Contemporary 
management of acute exacerbations of COPD: 
a systematic review and metaanalysis. Chest. 
2008;133(3):756-766.
21. Walters JA, Tan DJ, White CJ, Gibson PG, Wood-
Baker R, Walters EH. Systemic corticosteroids 
for acute exacerbations of chronic obstructive 
pulmonary disease. The Cochrane Library. 2014.
22. Bafadhel M, McKenna S, Terry S, et al. Acute 
exacerbations of chronic obstructive pulmonary 
disease: identification of biologic clusters and their 
biomarkers. American journal of respiratory and 
critical care medicine. 2011;184(6):662-671.
23. Lindenauer PK, Pekow PS, Lahti MC, Lee Y, 
Benjamin EM, Rothberg MB. Association of 
corticosteroid dose and route of administration
with risk of treatment failure in acute exacerbation 
of chronic obstructive pulmonary disease. Jama. 
2010;303(23):2359-2367.
24. Krishnan JA, Mularski RA. Acting on comparative 
effectiveness research in COPD. JAMA. 
2010;303(23):2409-2410.
25. Ceviker Y, Sayiner A. Comparison of two 
systemic steroid regimens for the treatment of 
COPD exacerbations. Pulmonary pharmacology 
& therapeutics. 2014;27(2):179-183.
26. Walters J, Tan D, White C, Wood-Baker R. 
Different durations of corticosteroid therapy for 
exacerbations of chronic obstructive pulmonary 
disease. The Cochrane database of systematic 
reviews. 2018;3:CD006897-CD006897.
27. Sayiner A, Aytemur ZA, Cirit M, Ünsal İ. Systemic 
glucocorticosteroids in severe exacerbations of 
COPD. Chest. 2001;119(3):726-730.
28. Stoller JK. Management of exacerbations of 
chronic obstructive pulmonary disease. 2018. 
Accessed April 2018.