Viêm âm hộ - âm đạo ở bé gái trước dậy thì

41
TỔNG QUAN Y VĂN
Viêm	âm	hộ	-	âm	đạo	ở	bé	gái	trước	dậy	thì
Vũ Thị Nhung *
* PGS. TS. BS - Bộ môn Phụ Sản ĐH Y Phạm Ngọc Thạch
 Email: [email protected] - DĐ: 0903383005
Viêm âm hộ-âm đạo (ÂH-ÂĐ) ở các bé gái 
tuổi teen thường xảy ra khi có sự mất quân 
bình của nấm và vi khuẩn (VK) trong âm đạo 
(ÂĐ) với nhiều nguyên nhân. Vào giai đoạn 
trước dậy thì, do thiếu oestrogen, da ở xung 
quanh âm đạo mỏng manh, dễ bị kích thích 
bởi sự tiếp xúc với hóa chất hoặc do chùi rửa 
không đúng cách tạo cơ hội cho viêm nhiễm 
xảy ra.
Đặc	điểm	giải	phẫu	cơ	quan	sinh	dục	
bé	gái	trước	dậy	thì
Cấu tạo giải phẫu, sinh lý và vi khuẩn chí 
của âm đạo cũng như những tác nhân gây 
nhiễm khuẩn âm đạo tùy thuộc vào tuổi của 
trẻ gái. Ở giai đoạn sơ sinh, dưới ảnh hưởng 
của estrogen từ mẹ sang thai nhi, âm đạo bé 
được lót bởi những tế bào lát tầng. Những 
ngày tháng tiếp theo, nồng độ estrogen giảm 
dần nên niêm mạc âm đạo teo dần, pH âm 
đạo thay đổi từ 6,5-7,5.1 Tận đến khi dậy thì 
âm đạo được lót bởi các tế bào lập phương 
và pH khoảng 7,0. Âm đạo có pH trung tính, 
niêm mạc teo, ẩm, nóng ấm là môi trường 
thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn. Sau 
dậy thì, estrogen làm thay đổi lớp tế bào lót 
bằng tế bào lát tầng. Vi khuẩn thường trú chủ 
yếu ở lứa tuổi này là lactobacilli, pH âm đạo 
giảm còn 4,0 - 4,5 nhờ sự sản sinh lactic acid 
bởi lactobacilli. 
Viêm âm hộ âm đạo là tình trạng thường xảy 
ra cho bé gái trước dậy thì (tần suất: 17-50%)2
Những yếu tố thuận lợi cho viêm âm hộ âm 
đạo trong lứa tuổi này là:
- Âm môi nhỏ chưa phát triển, chỉ dài bằng 
1/3 chiểu dài môi lớn, môi lớn không che kín 
lỗ ÂĐ nên dễ trầy sướt do cọ sát, vi khuẩn dễ 
xâm nhập do vệ sinh kém.
- Khoảng cách giữa âm đạo và hậu môn ngắn 
→ vi khuẩn từ phân xâm nhập vào âm hộ.
- Nồng độ estrogen thấp → niêm mạc âm đạo 
mỏng, dễ bị kích thích, nhiễm trùng.
- pH kiềm (khoảng 7,0) của dịch âm đạo thích 
hợp cho vi khuẩn phát triển.
- Vi khuẩn thường trú nổi trội thuộc nhóm 
VK yếm khí, Escherichia coli, diphtheroids 
và coagulase negative staphylococci.
- Trẻ nhỏ có thể nhét vật lạ vào ÂĐ.
- Vi khuẩn từ phân xâm nhập vào âm hộ, âm 
đạo và giun kim từ hậu môn chui vào ÂĐ. 
- Béo phì.
- Thủ dâm thường xuyên có thể dẫn đến dày 
đầu âm vật.
Nguyên	 nhân	 và	 tác	 nhân	 gây	 viêm	
âm	hộ	-	âm	đạo	ở	bé	gái	trước	dậy	thì.
1. Nhiễm khuẩn: 
- Do vi khuẩn không đặc hiệu chiếm 75% 
viêm âm hộ âm đạo1: Streptococcus pyogenes, 
Escherichia coli, Enterococcus species, 
Hemophilus influenzae, Coagulase - negative 
staphylococci, Staphylococcus aureus.
- Ký sinh trùng: giun kim.
- Nấm Candida albicans ít khi xảy ra nhưng 
có thể xảy ra sau khi trẻ uống kháng sinh dài 
ngày.
 Một nghiên cứu hồi cứu của T. Stricker ở 
Zurich (Thụy Sĩ) 2002 4 khảo sát dịch âm đạo 
của 80 trẻ từ 2-12 tuổi bị viêm âm hộ âm đạo 
cho thấy vi khuẩn gây bệnh tìm thấy trong 
42
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 76, Số 1, Tháng 6 – 2014
36% các trường hợp. Trong đó, 59% trường 
hợp là vi khuẩn thuộc nhóm A β-haemolytic 
streptococcus. Nấm Candida không có trong 
số các bệnh nhân này. Sự hiện diện của bạch 
cầu trong dịch âm đạo là chất biểu thị của sự 
hiện diện vi khuẩn gây bệnh với độ nhạy là 
83% và độ đặc hiệu là 59%. Tuy nhiên, điều 
trị phải dựa trên sự tìm thấy vi khuẩn trong 
dịch âm đạo chứ không phải chỉ dựa vào sự 
có mặt của bạch cầu mà thôi.
2. Dị ứng với vải quần, xà phòng hoặc những 
chất liệu tiếp xúc với cơ quan sinh dục. Mặc 
quần jeans chật.
3. Vết cào sướt, tổn thương sinh dục do nhét 
dị vật vào âm đạo. Dị vật trong âm đạo là 
nguyên nhân thường xảy ra của tiết dịch âm 
đạo (17,6% bệnh nhân nhiều khí hư có dị vật 
âm đạo).2
4. Vệ sinh kém: đưa vi khuẩn từ vùng hậu 
môn đến vùng sinh dục.
5. Chấn thương sinh dục do bị lạm dụng tình 
dục.
6. Dị ứng với chất tạo bọt bồn tắm, chất thêm 
vào nước tắm.
7. Nguy cơ xảy ra nhiễm khuẩn khi có thêm 
vệ sinh kém, viêm họng hay nhiễm khuẩn 
khác xảy ra cùng lúc.
Chẩn	đoán
Bệnh viêm ÂH-ÂĐ ở bé gái trước dậy thì có 
đặc điểm: 
- Ít khi do lây nhiễm qua đường tình dục.
- Chủ yếu là do vệ sinh kém sau khi tiểu tiện.
- Do bị dị ứng, bị kích thích bởi hóa chất, 
giấy vệ sinh dính ở âm hộ chưa lau sạch.
- Mặc quần bó chật, quần áo ẩm ướt.
Chẩn đoán viêm âm hộ âm đạo dựa vào:
Triệu chứng lâm sàng
Triệu chứng cơ năng: 
- Đau, ngứa âm hộ, âm đạo.
- Nóng, rát ÂH, ÂĐ kèm theo tiểu khó.
- Tiểu nhiều, tiểu buốt, nhiễm trùng tiểu tái 
phát nhiều lần.
- Ngứa hậu môn.
- Nhiều dịch âm đạo gây khó chịu.
Triệu chứng thực thể:
- Nhiều dịch tiết âm đạo (khí hư), mùi hôi, 
màu vàng, xanh.
- Sưng nề, viêm đỏ âm hộ.
- Chảy máu chỗ viêm nhiễm.
- Có vết trầy sướt da do gãi, chấn thương 
vùng âm hộ.
- Bệnh ngoài da ở hội âm: viêm da, viêm 
tuyến mồ hôi, psoriasis, lichen sclerosis.
- Dị vật trong ÂĐ.
Lichen sclerosis 
Nguồn: The Royal Children’s hospital Melbourne 
Viêm da
Nguồn: 
43
TỔNG QUAN Y VĂN
Cận lâm sàng
Xét nghiệm dịch âm đạo: soi tươi, nhuộm 
Gram, cấy định danh vi khuẩn và kháng sinh 
đồ.
Các vi khuẩn thường gặp: S. pyogenes, 
S. aureus, H. influenzae, N. meningitidis, 
Shigella, Yersinia entercolitica, E. coli.
Tìm giun kim: 
Dùng băng keo trong dán vào hậu môn vào 
buổi sáng mới ngủ dậy, chưa làm vệ sinh và 
được khảo sát trên kính hiển vi để tìm giun 
kim và trứng giun (Lấy mẫu 3 lần trong 3 
ngày)
Xét nghiệm phân tìm trứng giun
Điều	trị	và	dự	phòng
Nguyên tắc điều trị là loại bỏ các yếu tố thuận 
lợi dẫn đến ÂH-ÂĐ.
1. Cần hỏi kỹ bệnh sử.
2. Khám kỹ để tìm dấu chứng của sự bị lạm 
dụng tình dục.
3. Xét nghiệm dịch âm đạo, lấy dị vật nếu có.
4. Thuốc bôi tại chỗ (steroid) để giảm đau, 
giảm ngứa.
5. Thuốc: Kháng sinh (Augmentin, 
Clindamycin), kháng nấm (Miconozole, 
Clotrimazole cream).
6. Thuốc trị giun: Mebendazole hoặc 
Albendazole 100mg. Liều thứ 2 được chỉ 
Giun kim
Nguồn:  
định sau liều đầu khoảng 2 tuần. Có khuyến 
cáo là nên điều trị cho cả gia đình để ngăn 
ngừa tái nhiễm giun kim.3
Biện	pháp	phòng	bệnh	giun	kim
- Phát hiện bệnh và điều trị kịp thời.
- Rửa hậu môn cho trẻ vào buổi tối trước khi 
đi ngủ và sáng sớm.
- Đối với trẻ nhỏ: Không nên để trẻ mặc quần 
thủng đáy hoặc không mặc quần, không để 
trẻ chơi lê la ở nền đất bẩn.
- Giữ tay sạch, cắt ngắn móng tay, rửa tay 
sạch trước khi ăn và sau khi đi đại tiện.
Viêm ÂH-ÂĐ có thể điều trị và phòng ngừa 
bằng phương pháp giữ vệ sinh cá nhân tốt: 
- Bình thường chỉ cần rửa ÂH bằng nước sạch 
thông thường, dùng tay để rửa nhẹ nhàng.
- Lau chùi âm hộ theo hướng từ trước ra sau
- Thay quần lót thường xuyên khi vấy bẩn, 
tránh mặc quần chật. Mặc vải quần lót bằng 
cotton (không dùng vải nylon) để không ẩm 
mồ hôi.
- Tránh dùng những chất tạo bọt trong nước 
bồn tắm, không để trẻ ngồi lâu trong nước 
tắm pha xà phòng.
- Tránh dùng xà phòng thơm rửa âm hộ.
- Tránh chà sát, cào mạnh ÂH.
- Lau khô ÂH nhẹ nhàng bằng khăn sạch 
Trứng giun kim
Nguồn:  
44
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 76, Số 1, Tháng 6 – 2014
mềm sau tắm, sau rửa.
- Trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh phải rửa tay 
với xà phòng hay dung dịch sát khuẩn.
Kết	luận	
Viêm âm hộ - âm đạo là một trong những 
bệnh phụ khoa thường gặp ở bé gái trước dậy 
thì. Cần phát hiện bệnh và điều trị kịp thời, 
cách điều trị tủy theo nguyên nhân nhưng vấn 
đề chính vẫn là làm vệ sinh cơ quan sinh dục 
ngoài cho trẻ đúng cách sau khi tiểu tiện. Cần 
tập cho trẻ thói quen: trước và sau khi ăn rửa 
tay với xà phòng hay dung dịch sát khuẩn ■
Tài	liệu	tham	khảo
1. Jill M Jasper (2009) “Vulvovaginitis in the 
Prebubertal child” Clin Ped Emerg Med 10:10-13
2. Makwela MR(2007) Paediatric vaginal discharge 
SA Fam Pract 2007;49(7): 30-31
3. SSC Chan, G W Y Cheung, P M Yuen, R K H Chin 
(2003) “Management of vulvovaginitis in childhood” 
The Hong Kong Practitioner 2003;25:319-324
4. T.Stricker, F Navratil, F H Sennhauser (2003) 
Vulvovaginitis in prepubertal girls Arch Dis Child 
2003;88:324-326 doi:10.1136/adc.88.4.324