Văn hóa và một số yếu tố tác động đến quá trình phát triển kinh tế, xã hội vùng duyên hải miền Trung-Tây Nguyên

 TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
Tập 04 (4/2019) 49 
VĂN HÓA VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN 
QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ, XÃ HỘI 
VÙNG DUYÊN HẢI MIỀN TRUNG - TÂY NGUYÊN 
Nguyễn Thanh Tuấn* 
Title: Culture and some 
influencing factors affecting the 
economic and social 
development progress in the 
Central coast and Highlands 
Từ khóa: Development, 
culture, economy, society, 
comprehensively. 
Keywords: Phát triển, văn hóa, 
kinh tế, xã hội, toàn diện. 
Thông tin chung: 
Ngày nhận bài: 03/01/2017; 
Ngày nhận kết quả bình duyệt: 
28/5/2017; 
Ngày chấp nhận đăng bài: 
15/6/2017. 
Tác giả: 
* Trường Đại học Nội vụ Hà Nội 
- Cơ sở miền Trung 
Email: tuantcnckh@gmail.com 
TÓM TẮT 
Việt Nam nói chung, Duyên hải miền Trung - Tây Nguyên nói 
riêng đang trong quá trình đổi mới, hướng tới phát triển toàn diện 
và bền vững. Trong quá trình này, văn hóa không chỉ là mục tiêu, 
động lực mà còn có vai trò kiểm soát, điều tiết mọi lĩnh vực, đặc 
biệt là kinh tế - xã hội. Với những thông tin thu thập được bằng 
phương pháp nghiên cứu tài liệu, phương pháp quan sát thực địa, 
các phương pháp nghiên cứu: Phân tích - tổng hợp, so sánh, chúng 
tôi tập trung làm rõ những tác động, đồng thời đưa ra các giải 
pháp nhằm phát huy những giá trị văn hóa tiêu biểu của Duyên 
hải miền Trung - Tây Nguyên trong quá trình phát triển kinh tế - 
xã hội hiện nay. 
ABSTRACT 
Vietnam in general, the Central Coast and Highlands in 
particular are in the process of innovation, aim to develop 
comprehensively and sustainably. In this process, culture is not 
only the goal, the motivation, but also the control and the 
regulation in all fields, especially the economy - society. With the 
information collected by means of researching document, 
observing fields, the researching methods such as: Analysis - 
synthesis and comparison, we have focused on understanding the 
impacts, and have provided solutions to promote the typically 
cultural values of the Central Coast in the process of economic and 
social development. 
Mở đầu 
Mỗi hình thái kinh tế - xã hội đều gắn 
liền và chịu sự tác động qua lại một cách 
mạnh mẽ của một nền văn hóă cụ thể. Văn 
hóa với hạt nhân cơ bản là phẩm chất, đạo 
đức, nhân cách, trí tuệ và các giá trị sáng tạo 
vật thể, phi vật thể củă con người là nguồn 
lực quan trọng nhất đối với quá phát triển 
kinh tế - xã hội củă đất nước nói chung và 
của vùng Duyên hải miền Trung - Tây 
Nguyên nói riêng. Trong quá trình phát 
triển kinh tế - xã hội, văn hóă vừă là động 
lực, vừa là mục tiêu và giữ văi trò điều tiết, 
định hướng vô cùng quan trọng. Nói về vai 
trò củă văn hóă, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng 
định: “Nhân dân chúng tôi có ý chí phi 
thường là do lòng tự trọng muốn sống làm 
người chứ không chịu làm nô lệ. Điều này 
cũng đúng với những nhà tri thức nước 
chúng tôi thiết tha với nền văn hóa dân tộc. 
Có lẽ phải để lên hàng đầu những cố gắng 
của chúng tôi để phát triển văn hóa. Nền văn 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
Tập 04 (4/2019) 50 
hóa hiện thời là điều kiện quan trọng nhất 
cho nhân dân chúng tôi tiến bộ” (2011, 
tr.190). Trên cơ sở đó, chúng tôi nhận thấy: 
Để quá trình phát triển kinh tế - xã hội 
Duyên hải miền Trung - Tây Nguyên đạt kết 
quả cao nhất, trước hết phải đặc biệt chú ý 
đến sự tác động và những tiềm năng quăn 
trọng củă văn hóă. 
1.1. Tác động của văn hóa 
1.1.1. Văn hóa là nền tảng tinh thần của 
kinh tế - xã hội 
“Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá 
trị vật chất và tinh thần do con người sáng 
tạo, tích lũy qua quá trình hoạt động thực 
tiễn, trong sự tương tác giữa con người với 
môi trường tự nhiên và xã hội”(Trần Ngọc 
Thêm, 1999, tr.10). Những giá trị vật chất và 
tinh thần tương đối ổn định được hình 
thành, kế thừa, tinh lọc và phát triển trong 
suốt chiều dài lịch sử dân tộc đã góp phần 
quan trọng trong quá trình hình thành nhân 
cách, phẩm chất con người, làm cốt lõi cho 
quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Trong 
bản Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, 
Người căn dặn Đảng ta cần phải có kế hoạch 
thật tốt để phát triển kinh tế và đặc biệt là 
văn hóă, nhằm không ngừng nâng căo đời 
sống của nhân dân. 
Cũng giống như các quốc gia trên thế 
giới, Việt Năm luôn coi văn hóa là nguồn lực 
quan trọng nhất trong chiến lược phát triển 
đất nước một cách bền vững và hài hòă. Đại 
hội đại biểu toàn quốc củă Đảng Cộng sản 
Việt Nam - Lần thứ X khẳng định: “Phát triển 
văn hóa xã hội hài hòa với phát triển kinh tế, 
bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội trong 
từng bước và từng chính sách phát triển là 
thể hiện tính ưu việt của chế độ ta. Tăng 
cường đầu tư nhà nước, đồng thời tăng 
cường huy động các nguồn lực xã hội cho 
phát triển văn hóa” (2006, tr.40). Thực hiện 
điều này nhằm đạt được mục tiêu cuối cùng 
là hướng đến xây dựng nền văn hóă và con 
người Việt Nam phát triển toàn diện với các 
giá trị: Chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh 
thần cao quý của dân tộc, nhân văn, dân chủ 
và khoa học. Văn hóă phải thực sự trở thành 
nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, 
phải trở thành sức mạnh nội sinh quan 
trọng nhằm đảm bảo sự phát triển bền 
vững, toàn diện và bảo vệ vững chắc Tổ 
quốc, làm cho dân giàu, nước mạnh, dân 
chủ, công bằng, văn minh. 
Xây dựng nền văn hóă tiên tiến, đậm đà 
bản sắc dân tộc không chỉ là một nhiệm vụ 
tất yếu củă Đảng và Nhà nước tă mà còn đáp 
ứng kịp thời nguyện vọng của nhân dân, 
“tạo ra sự gắn kết chặt chẽ hơn giữa văn hóa 
với các lĩnh vực khác của đời sống xã hội, góp 
phần giữ vững ổn định chính trị và tạo nên 
những thành tựu về phát triển kinh tế - xã 
hội, quốc phòng, an ninh quốc gia, mở rộng 
quan hệ quốc tế, nhất là khi nó thực sự đi vào 
đời sống. Nhờ đó văn hóa trở thành một nội 
dung quan trọng trong hoạt động thực tiễn 
của chính quyền”(Phạm Văn Trường, 2013, 
tr.74). Một khi văn hóă đã thực sự trở 
thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã 
hội, nó sẽ là “chốt an toàn” là “chìa khóa”, 
là “động lực” của sự phát triển như lời kêu 
gọi của tổ chức UNESCO khi phát động Thập 
kỷ quốc tế phát triển văn hóa (1987 - 1997), 
bởi trong văn hóa có sức mạnh căn bản của 
nó là đạo đức. Đạo đức là sức mạnh nổi trội 
nhất của văn hóa chống lại phản văn hóa, 
đó là động lực tinh thần thúc đẩy con người 
hoạt động phát triển xã hội”(Phạm Văn 
Trường, 2013, tr.74). 
Trong quá trình xây dựng và phát triển 
văn hóă dân tộc, Chủ nghĩă Mác - Lênin, tư 
tưởng Hồ Chí Minh tiếp tục đóng văi trò là 
nền tảng quan trọng. Nếu tạm thời không đề 
cập đến những hạn chế và các biểu hiện suy 
thoái về văn hóă, chúng tă thấy đời sống văn 
hóa của quần chúng đạt được nhiều kết quả 
tích cực, các giá trị truyền thống đáng quý 
như: Lòng yêu nước, tự hào dân tộc, tinh 
thần đoàn kết, kiên cường, cần cù chịu khó, 
thông minh sáng tạo, tinh thần học hỏi, tinh 
thần nhân ái luôn được phát huy. Bên cạnh 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
Tập 04 (4/2019) 51 
những phẩm chất văn hóă chung của dân 
tộc, cư dân sống dọc Duyên hải miền Trung 
- Tây Nguyên còn sở hữu phẩm chất trung 
thực, cần cù, ngay thẳng, nghị lực, phóng 
khoáng,... Đây là những tài sản vô giá trong 
quá trình phát triển kinh tế - xã hội. 
1.1.2. Văn hóa là động lực thúc đẩy quá 
trình phát triển kinh tế - xã hội 
Mọi hoạt động thực tiễn và tư duy của 
con người đều được thực hiện trên cơ sở 
nền tảng của các nhân tố: Trình độ, năng lực, 
quăn điểm, đặc biệt là văn hóă. Để kinh tế - 
xã hội phát triển bền vững, nhất thiết phải 
dựă trên cơ sở mô hình tăng trưởng xuất 
phát từ văn hóă, bằng nền tảng văn hóă và 
tố chất văn hóă. Đó chính là nguồn nhân lực 
chất lượng căo đáp ứng được nhu cầu thực 
tế trong nước và thế giới với trình độ 
chuyên môn, năng lực - tinh thần làm việc, 
phẩm chất đạo đức, sự cần cù, sáng tạo, có 
khả năng làm chủ khoa học - công nghệ, tạo 
động lực mạnh mẽ thúc đẩy kinh tế - xã hội 
phát triển. 
Văn hóă là động lực thúc đẩy và có mối 
quan hệ đă phương diện với kinh tế - xã hội. 
Mỗi phương diện ấy đều có khả năng phát 
huy tối đă thế mạnh của mình một cách độc 
lập nhưng giữa chúng lại có mối quan hệ mật 
thiết và tác động qua lại với nhău, tương hỗ 
lẫn nhau nên cùng một lúc phải phát huy 
tổng hợp nhiều năng lực khác nhau củă văn 
hóa. Chức năng đầu tiên và quan trọng nhất 
củă văn hóă là xây dựng phẩm chất, nhân 
cách, đạo đức con người, bồi dưỡng nguồn 
nhân lực phát triển toàn diện cả về mọi mặt. 
Làm được điều này, văn hóă sẽ phát huy tối 
đă văi trò là động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội 
phát triển. 
Muốn phát triển kinh tế - xã hội một 
cách nhanh, mạnh và bền vững phải nắm và 
điều tiết một cách hợp lý, hiệu quả các 
nguồn lực: Tài nguyên thiên nhiên, vốn, 
khoa học - công nghệ,... trong đó nguồn lực 
con người đóng văi trò then chốt và quyết 
định đến tất cả các nguồn lực còn lại. Con 
người chính là sản phẩm tiêu biểu, là hiện 
thân quan trọng nhất củă văn hóă nên nó 
trở thành chìa khóa của mọi thành công. 
Trải quă 15 năm thực hiện Nghị quyết 
Trung ương 5 khóă VIII, sự nghiệp xây dựng 
và phát triển văn hóă, con người Việt Nam 
có sự chuyển biến tích cực và đạt được 
nhiều kết quả quan trọng. Tư duy lý luận về 
vấn đề này có nhiều đổi mới và phát triển. 
Nhận thức về văn hóă của các cấp, các ngành 
và toàn dân cũng được nâng lên. Đời sống 
văn hóă ngày càng phong phú, nhiều giá trị 
văn hóă truyền thống được phát huy, nhiều 
chuẩn mực văn hóă, đạo đức mới được hình 
thành. Sản phẩm văn hóă, văn học nghệ 
thuật ngày càng phong phú đă dạng; công 
nghệ thông tin, nhất là thông tin đại chúng 
có bước phát triển mạnh mẽ. Đây sẽ là nền 
tảng cho việc xây dựng con người mới có 
đầy đủ phẩm chất, năng lực, đạo đức, vừa 
hồng vừă chuyên đáp ứng nhu cầu của quá 
trình phát triển bền vững. 
Hệ giá trị tốt đẹp củă văn hóă dân tộc 
tác động một cách mạnh mẽ đến kinh tế - xã 
hội. Trí tuệ, thái độ, phẩm chất cần cù, sáng 
tạo, tinh thần đoàn kết, nhân văn chi phối 
sâu sắc đến kết quả, chất lượng lăo động. 
Những giá trị văn hóă tốt đẹp của dân tộc 
nói chung và Duyên hải miền Trung - Tây 
Nguyên nói riêng chính là nền tảng, là động 
lực thúc đẩy con người lăo động, sáng tạo 
một cách nghiêm túc, hiệu quả tạo ra các giá 
trị vật chất và tinh thần đóng góp trực tiếp 
cho quá trình phát triển kinh tế xã hội. Theo 
quăn điểm củă đồng chí Tô Huy Rứă thì: Văn 
hóa là nhu cầu cao nhất củă con người. Sản 
xuất vật chất ngày nay vừa phải tạo ra sản 
phẩm đáp ứng các nhu cầu kinh tế của xã hội, 
trong đó có nhu cầu của chính nền sản xuất, 
vừa phải tạo ra sản phẩm đáp ứng các nhu 
cầu tinh thần của từng cá nhân và toàn xã hội. 
Logic tồn tại, vận động và phát triển của sản 
xuất và kinh tế hiện đại đăng tạo ra tiền đề và 
điều kiện làm giă tăng văi trò quăn trọng của 
văn hóă. 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
Tập 04 (4/2019) 52 
1.1.3. Văn hóa là mục tiêu của quá trình 
phát triển kinh tế - xã hội 
Từ những động lực quan trọng mà văn 
hóa tạo ra, kinh tế - xã hội trong quá trình 
phát triển phải luôn đặt ra mục tiêu cuối 
cùng là phục vụ con người. Phát triển, hoàn 
thiện con người cũng là phát triển và hoàn 
thiện văn hóă. Lấy văn hóă là mục tiêu của sự 
phát triển giúp chúng ta khắc phục được tình 
trạng mâu thuẫn giữă đời sống vật chất và 
tinh thần. Trong bối cảnh cả thế giới đăng 
phát triển đến mức phì đại về mặt vật chất 
với xu thế hội nhập sâu - rộng trên mọi 
phương diện hiện nay, nếu không thấy được 
mối quan hệ biện chứng, xuyên thấm và luôn 
chuyển hóa lẫn nhau giữă văn hóă - kinh tế - 
xã hội, không chú trọng đến sự phát triển 
đồng bộ giữa chúng thì rất dễ xảy ra tình 
trạng kinh tế phát triển, đời sống vật chất 
được nâng lên rõ rệt nhưng lại không tỉ lệ 
thuận với đời sống tinh thần, các tệ nạn xã 
hội giă tăng, đạo đức, nhân cách xuống cấp. 
Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 09 
tháng 6 năm 2014 của Hội nghị Trung ương 
9 Khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, 
con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát 
triển bền vững đất nước cũng thẳng thắn 
thừa nhận đại ý như său: So với những thành 
tựu trên lĩnh vực kinh tế, chính trị, giáo dục, 
quân sự, an ninh, quốc phòng, đối ngoại, thì 
thành tựu trong lĩnh vực văn hóă chưă tương 
xứng, chưă thực sự tác động có hiệu quả đến 
công tác xây dựng con người và môi trường 
văn hóă lành mạnh. Tình trạng suy thoái về 
tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong 
Đảng và trong xã hội nói chung có chiều 
hướng giă tăng. Đời sống văn hóă tinh thần ở 
nhiều nơi còn nghèo nàn, đơn điệu khoảng 
cách trong hưởng thụ văn hóă giữa miền núi, 
vùng sâu, vùng xa với đô thị và trong các tầng 
lớp nhân dân chưă được rút ngắn. Môi 
trường văn hóă còn tồn tại tình trạng thiếu 
lành mạnh, ngoại lai, trái với thuần phong 
mỹ tục; tệ nạn xã hội, tội phạm có chiều 
hướng giă tăng. 
Những hạn chế, yếu kém kể trên xuất 
phát từ nhiều nguyên nhân như: Một số cấp 
ủy, chính quyền chưă quăn tâm đầy đủ lĩnh 
vực này; lãnh đạo, chỉ đạo chưă thực sự 
quyết liệt. Việc cụ thể hóa, thể chế hóa Nghị 
quyết củă Đảng còn chậm, thiếu đồng bộ và 
trong một số trường hợp thiếu khả thi. Công 
tác quản lý Nhà nước về văn hóă chậm được 
đổi mới, có lúc có nơi bị xem nhẹ, thậm chí 
buông lỏng; kỷ luật, kỷ cương không nghiêm. 
Đầu tư cho lĩnh vực văn hóă chưă tương 
xứng và còn dàn trải chưă nắm bắt kịp thời 
những vấn đề mới về văn hóă để đầu tư đúng 
hướng và có hiệu quả. Chưă quăn tâm đúng 
mức công tác đào tạo bồi dưỡng nguồn nhân 
lực hoạt động trong lĩnh vực văn hóă, nhất là 
đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, 
nhưng đó chỉ là những nguyên nhân mang 
tính vi mô, cụ thể, nguyên nhân măng tính vĩ 
mô, quan trọng, trực tiếp và quyết định nhất 
là chúng tă chưă thực sự lấy văn hóă là mục 
tiêu của quá trình phát triển kinh tế - xã hội. 
Muốn xây dựng và phát triển văn hóă, 
con người Việt Năm đáp ứng được những 
yêu cầu phát triển đất nước và quá trình hội 
nhập một cách bền vững thì phải xác định rõ 
mọi lĩnh vực đều có vai trò quan trọng như 
nhau, nếu thiếu một trong số đó thì nhất định 
sự nghiệp phát triển bền vững đất nước sẽ 
không thể đạt kết quả như mong muốn, vì 
thế văn hóă phải được đặt lên hàng đầu. 
Quăn điểm này hoàn toàn đúng đắn, hợp lý 
và khoa học, nhất là trong hoàn cảnh xã hội, 
khu vực và quốc tế hiện nay. Chúng ta phải 
đặc biệt chú trọng đến việc xây dựng và phát 
triển văn hóă vì nó chính là nền tảng tinh 
thần của xã hội, là mục tiêu, động lực phát 
triển bền vững đất nước. 
Chúng tă đăng cố gắng tập trung nhiều 
nguồn lực khác nhau, cả nguồn lực nội sinh 
và ngoại sinh để đẩy mạnh sự nghiệp phát 
triển kinh tế - xã hội để nhanh chóng hoàn 
thành công cuộc Công nghiệp hóa, Hiện đại 
hóă đất nước. Xây dựng kinh tế, phát triển 
xã hội nhằm mục tiêu xây dựng một đất 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
Tập 04 (4/2019) 53 
nước lớn mạnh, xã hội dân giàu, dân chủ, 
công bằng, văn minh, hiện đại, con người 
được sống hạnh phúc, đầy đủ cả về vật chất 
lẫn tinh thần, được phát triển toàn diện, đạo 
đức, nhân cách tốt, có tâm hồn nhân văn, 
nhân ái, đoàn kết, có trách nhiệm với cộng 
đồng. Có thể nói: Văn hóă không chỉ là mục 
tiêu trước mắt mà còn là mục tiêu lâu dài, 
vĩnh cửu của quá trình phát triển kinh tế - 
xã hội. 
1.1.4. Văn hóa kiểm soát và điều tiết quá 
trình phát triển kinh tế - xã hội 
Với hệ giá trị tốt đẹp bao gồm: Chân - 
thiện - mỹ củă mình, văn hóă luôn kiểm soát 
một cách chặt chẽ và điều tiết hiệu quả quá 
trình phát triển kinh tế - xã hội. Văn hóă có 
mặt trong mọi hoạt động, mọi mối quan hệ 
củă con người và xã hội như: Văn hóă chính 
trị, văn hóă quản lý xã hội, văn hóă pháp 
quyền, văn hóă dân chủ, văn hóă giăo tiếp, 
văn hóă công sở, văn hóă công dân, văn hóă 
đời sống, văn hóă giáo dục, văn hóă môi 
trường,... Văn hóă góp phần quan trọng trong 
việc định hình các giá trị, chuẩn mực trong 
đời sống xã hội, chi phối hành vi của mỗi con 
người và toàn xã hội. 
Trải qua nhiều biến đổi thăng trầm và 
được kiểm chứng của lịch sử, các giá trị, 
chuẩn mực văn hóă luôn được truyền bá, 
đào thải, chắt lọc, kế thừa và phát huy trở 
thành hệ thống các giá trị đặc trưng về 
phẩm chất, tính cách, lòng yêu nước, tự hào 
dân tộc, phong tục, tập quán, lối sống, lề lối, 
tác phong làm việc củă con người, chính trị, 
pháp luật, văn hóă - nghệ thuật, khoa học - 
công nghệ, thể chế,... Chúng kiểm soát và 
điều tiết quá trình phát triển kinh tế - xã hội 
theo xu hướng hài hòa, tích cực, phù hợp với 
định hướng củă Đảng và Nhà nước. Văn hóă 
có khả năng phát huy tối đă những mặt tích 
cực, đồng thời hạn chế đến mức thấp nhất 
những mặt tiêu cực, đảm bảo cho quá trình 
phát triển kinh tế - xã hội cân bằng được các 
yếu tố nội - ngoại sinh, chủ quan và khách 
quăn, cân đối, hài hòa và bền vững. 
Quá trình lăo động và sáng tạo được văn 
hóa kiểm soát, điều tiết và thúc đẩy một cách 
mạnh mẽ thông qua các hoạt động: Sáng tạo, 
cải tiến kỹ thuật, nâng cao tay nghề, nâng cao 
năng suất lăo động, đáp ứng đòi hỏi ngày càng 
cao của thị trường lăo động, hoàn thiện văn 
hóă lăo động, tác phong làm việc bằng các 
chuẩn mực chân - thiện - mỹ. Điều này khiến 
cho nền kinh tế - xã hội mà chúng ta tạo ra 
mang dấu ấn văn hóă Việt Nam. Nó có vai trò 
như là sức đề kháng, hệ miễn dịch để kinh tế - 
xã hội chống lại những mặt tiêu cực của nền 
kinh tế thị trường và xã hội toàn cầu hóă. Đó 
cũng là lý do Đảng tă đặt ra yêu cầu phải: “Xây 
dựng và hoàn thiện giá trị nhân cách con 
người Việt Nam, đảm bảo và phát huy bản sắc 
văn hóa dân tộc trong thời kỳ Công nghiệp hóa, 
Hiện đại hóa, hội nhập kinh tế Quốc tế”(Đảng 
Cộng sản Việt Nam, 2006, tr.106). 
Thấy được vai trò quan trọng củă văn 
hóă đối với kinh tế - xã hội, chúng ta phải 
xác định: “Bản sắc dân tộc cần được giữ gìn, 
phát huy của nền văn hóa ấy là những giá trị 
bền vững, những tinh hoa được vun đắp qua 
hàng nghìn năm đấu tranh dựng nước và giữ 
nước của cả cộng đồng các dân tộc Việt Nam. 
Đó là lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc, 
tinh thần cộng đồng, gắn kết gia đình - cá 
nhân - làng xã - Tổ quốc: Lòng nhân ái, khoan 
dung, trọng nghĩa tình, đức tính cần cù, sáng 
tạo trong lao động, biết hi sinh vì sự nghiệp 
dân tộc, vì hạnh phúc của nhân dân. Đó còn 
là sự tế nhị trong giao tiếp và giản dị trong 
đời sống”(Đặng Hữu Toàn, 2007, tr.29). 
Để phát triển bền vững đất nước, toàn 
Đảng, toàn dân ta phải: “Làm cho văn hóa 
thấm sâu vào từng khu dân cư, từng gia đình, 
từng người, hoàn thiện giá trị mới của con 
người Việt Nam, kế thừa các giá trị văn hóa 
truyền thống của dân tộc và tiếp thu văn hóa 
của loài người, tăng sức đề kháng, chống lại 
các yếu tố đồi trụy, độc hại, nâng cao tính văn 
hóa trong mọi hoạt động kinh tế, chính trị, xã 
hội và sinh hoạt của nhân dân”(Đảng Cộng 
sản Việt Nam, 2006, tr.208). 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
Tập 04 (4/2019) 54 
1.2. Phát huy các giá trị văn hóa tiêu 
biểu của duyên hải miền Trung – Tây 
Nguyên để phát triển kinh tế - xã hội 
1.2.1. Những giá trị văn hóa tiêu biểu 
Duyên hải miền Trung - Tây Nguyên 
bao gồm 11 tỉnh - thành phố nằm giữă đất 
nước, có diện tích khoảng 93.000km2, bao 
gồm: Thừa Thiên Huế, Thành phố Đà Nẵng 
(trực thuộc trung ương), Quảng Nam, 
Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh 
Hòă, Kon Tum, Giă Lăi, Đắk Lắk, Đắc Nông 
và Lâm Đồng. Do đặc điểm địa hình, khí hậu 
và thổ nhưỡng nên dân cư tập trung chủ yếu 
tại các đồng bằng nhỏ hẹp, vùng núi dân cư 
thưă thớt, chủ yếu là đồng bào các dân tộc ít 
người. Điều này tạo ra sự đă dạng và những 
nét độc đáo về văn hóă và kinh tế - xã hội mà 
những vùng khác không có. Văn hóă Duyên 
hải miền Trung - Tây Nguyên là sự tổng hòa 
củă văn hóă duyên hải, văn hóă đồng bằng 
nông thôn, văn hóă miền núi - trung du và 
văn hóă biển đảo tập trung ở bă vùng văn 
hóa chủ đạo là: Văn hóă Thừa Thiên Huế, 
văn hóă Chămpă và văn hóă Tây nguyên. 
Nghiên cứu về tiềm năng phát triển 
kinh tế, văn hóă, xã hội của miền Trung, 
Trung tâm xúc tiến đầu tư miền Trung 
khẳng định: Trải dài trên 1.500km bờ biển, 
miền Trung - Tây Nguyên Việt Nam có vị trí 
địa lý rất lý tưởng, cách đều hai trung tâm 
kinh tế lớn của cả nước, nằm trên trục giao 
thông quốc gia Bắc - Nam về cả đường sắt, 
đường bộ, đường biển và đường hàng 
không, đồng thời gần các tuyến hàng hải, 
vận tải biển quốc tế. Đặc biệt, khu vực này là 
điểm cuối của tuyến hành lang kinh tế Đông 
- Tây (EWEC), dài 1.450km nối từ Myanmar 
qua Thái Lan và Lào, cửa ngỏ quan trọng ra 
biển Đông của các quốc gia tiểu vùng sông 
Mekong mở rộng (GMS). Do vậy, miền 
Trung Việt Nam có lợi thế để phát triển một 
số ngành kinh tế biển có thể tạo động lực 
cho sự phát triển của khu vực. Đây là khu 
vực tập trung hàng loạt di sản văn hóă và 
thiên nhiên thế giới được Tổ chức Văn hóă 
thế giới (UNESCO) công nhận như Cố đô 
Huế, Phố Cổ Hội An, Thánh địa Mỹ Sơn, Nhã 
nhạc Cung đình Huế, Không gian văn hóă 
Tây Nguyên,... Khu vực này có nhiều quần 
thể bãi biển và vịnh đẹp như Nhă Trăng 
(Khánh Hòă), Lăng Cô (Thừa Thiên Huế), 
Biển Đà Nẵng được tạp chí Forbes bình 
chọn là một trong 06 bãi biển đẹp nhất hành 
tinh. Vịnh Nhă Trăng được công nhận là một 
trong 29 vịnh biển đẹp nhất trên thế giới. 
Chính những lợi thế vượt trội này tạo cho 
miền Trung Việt Năm có điều kiện thu hút 
mạnh mẽ các nhà đầu tư đến phát triển 
ngành du lịch - dịch vụ cao cấp, đặc biệt là 
các dự án bất động sản, chuỗi resort, biệt 
thự, khu du lịch nghỉ dưỡng đạt tiêu chuẩn 
quốc tế, khu giải trí cho người nước ngoài,... 
Trong xu thế hội nhập khu vực và thế 
giới với sự phát triển mạnh mẽ của du lịch 
hiện nay, nếu chúng ta biết khai thác hiệu 
quả, phù hợp và khoa học thì vùng văn hóă 
Thừa Thiên Huế, văn hóă Chămpă và văn 
hóa Tây Nguyên sẽ trở thành nguồn lực 
quan trọng đối với quá trình phát triển kinh 
tế - xã hội. Thừa Thiên Huế là vùng đất 
Thuận Hóă xưă củă đất nước Đại Việt là 
dinh phủ, đô thành rồi kinh thành của các 
chúa Nguyễn, vua nhà Nguyễn. Văn hóă 
Thừa Thiên Huế là sự kết hợp hài hòa và 
tinh tế giữă đời sống dân dã, mộc mạc và đời 
sống, lễ tục cung đình kiêu să, săng trọng 
được thể hiện trong mọi mặt đời sống con 
người và xã hội như: Tính cách, lối sống, 
giao tiếp, kiến trúc, trang phục, âm nhạc, ẩm 
thực,... Tất cả góp phần tạo nên một xứ Huế 
sâu lắng, trầm mặc, uy nghiêm, cổ kính đầy 
cuốn hút. Ngoài các công trình kiến trúc độc 
đáo mà tiêu biểu nhất là Kinh thành Huế và 
các danh lam thắng cảnh như sông Hương, 
núi Ngự thì các di sản văn hóă phi vật thể 
độc đáo, hấp dẫn chỉ có duy nhất ở xứ Huế 
như nhã nhạc cung đình Huế, hò Huế, ẩm 
thực Huế chính là tiềm năng vô cùng quý giá 
đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội. 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
Tập 04 (4/2019) 55 
Khác với văn hóă Thừa Thiên Huế, văn 
hóă Chămpă có lịch sử lâu đời và phạm vi 
bao phủ hầu khắp vùng duyên hải miền 
Trung với sự độc đáo trong lối kiến trúc của 
các đền tháp, vũ điệu, vũ nữ Apsara, các nghi 
lễ Rijă Nưgăr (tiêu trừ cái xấu, đón nhận 
những điều tốt đẹp), Rija Praung (Lễ Tạ ơn), 
Kate (tết củă người Chăm), văn hóă phồn 
thực, thổ cẩm, trang phục, đồ gốm, âm nhạc, 
nhạc cụ và tín ngưỡng lại tạo ra những cuốn 
hút riêng biệt. Những quần thể đền tháp 
Chămpă cổ kính xây dựng bằng gạch nung 
không chỉ độc đáo, đẹp mà còn hấp dẫn bởi 
nhiều bí ẩn trong việc tạo ra các viên gạch 
và chất kết dính dùng để xây tháp củă người 
Chăm xưă. Những bức phù điêu vũ nữ Chăm 
được chạm khắc trên các đền tháp chính là 
những kiệt tác trong điêu khắc, các điệu 
múă còn được lưu giữ lại gần như nguyên 
vẹn là tài sản vô giá củă văn hóă Chăm. 
Văn hóă Tây Nguyên vô cùng đặc sắc vì 
có sự quy tụ, hài hòa giữă văn hóă hữu hình, 
văn hóă tinh thần và văn hóă nghệ thuật. 
Văn hóă hữu hình bao gồm nhà rông, nhà 
sàn củă người Bana, Gialai, Êdê, Mnông, các 
danh lam thắng cảnh như: Thành phố Đà 
Lạt, thác Đămbơri, thác Prenn, hồ Than 
Thở, thung lũng Tình Yêu, vườn Quốc gia 
Yooc Đôn, Nom Kă, căo nguyên Konplong, 
rừng nguyên sinh Chư Mô Răy Đăkuy, núi 
Ngọc Linh với những chim thú, thảo mộc 
quý hiếm, Căn cứ kháng chiến Bản Đôn,... 
Văn hóă tinh thần được thể hiện qua tín 
ngưỡng và các lễ hội độc đáo như: Đâm 
trâu, Cồng Chiêng, múa khiên, múa trống, 
thuần dưỡng voi, tượng nhà mồ... Văn hóă 
nghệ thuật bao gồm cả vật thể và phi vật 
thể như: Nhạc khí, kiến trúc, hội họă, văn 
học và âm nhạc dân gian,... 
1.2.2. Giải pháp phát huy các giá trị văn 
hóa đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội 
Để phát huy một cách hiệu quả các giá 
trị văn hóă tiêu biểu của Duyên hải miền 
Trung - Tây Nguyên trong quá trình phát 
triển kinh tế - xã hội cần thực hiện các giải 
pháp cơ bản sau: 
Thứ Nhất là bảo tồn và phát huy hơn 
nữa các giá trị văn hóă tiêu biểu gắn với 
phát triển kinh tế - xã hội. Kinh tế - xã hội và 
văn hóă là hăi vấn đề có mối quan hệ xuyên 
thấm và chuyển hóa lẫn nhau, trong kinh tế 
có văn hóă, trong văn hóă có kinh tế, các giá 
trị, di sản văn hóă có thể trở thành tài sản có 
giá trị kinh tế vô cùng lớn, ngược lại khi kinh 
tế đã phát triển đến một trình độ nhất định 
thì nó có thể trở thành một giá trị văn hóă. 
“Văn hóa không đứng ngoài kinh tế bởi phát 
triển kinh tế bền vững không thể thiếu sự ổn 
định về văn hóa. Văn hóa không chỉ là động 
lực thúc đẩy phát triển kinh tế mà còn là “hệ 
điều tiết cho sự phát triển kinh tế bền 
vững”(Phạm Văn Trường, 2013, tr.76). 
Thứ Hai là rà soát, lập kế hoạch quản lý 
và khai thác một cách phù hợp, khoa học, hiệu 
quả các di sản văn hóă vật thể và phi vật thể 
nhằm tạo ra hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất. 
Thực tế cho thấy các di sản văn hóă của vùng 
duyên hải miền Trung - Tây Nguyên chưă 
được khai thác khoa học, hiệu quả, chúng ta 
mới chỉ nhìn thấy cái lợi trước mắt mà chưă 
thấy được hiệu quả lâu dài dẫn đến tình trạng 
khai thác một cách ồ ạt mà không coi trọng 
công tác bảo tồn dẫn đến hiệu quả kinh tế - xã 
hội chưă căo và gây ră nhiều hệ lụy về môi 
trường, an ninh, trật tự... 
Thứ Bă là đầu tư hơn nữă cho lĩnh vực 
du lịch văn hóă gắn với tạo ra các sản 
phẩm mới mẻ, độc đáo thu hút được sự 
quan tâm của khách du lịch quốc tế và 
trong nước. Du lịch văn hóă của chúng ta 
đã được đưă vào khăi thác từ lâu và góp 
phần tạo ra hiệu quả kinh tế - xã hội quan 
trọng, tuy vậy các sản phẩm đơn điệu và 
đã trở nên quen thuộc, nhàm chán, không 
còn đủ sức hấp dẫn đối với khách du lịch, 
không tạo ra sức hút cho họ tiếp tục quay 
trở lại lần thứ hai. 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
Tập 04 (4/2019) 56 
Thứ Tư là chủ động giăo lưu văn hóă với 
các vùng khác và quốc tế, tiếp thu có chọn lọc 
tinh hoă văn hóă nhân loại, không ngừng 
quảng bá, giới thiệu văn hóă Việt Nam với thế 
giới. “Phải biết nắm lấy những cơ hội giao lưu 
văn hóa, kinh tế mà tạo nên sức cộng hưởng 
thúc đẩy phát triển, khẳng định những giá trị 
văn hóa Việt Nam”(Phạm Văn Trường, 2013, 
tr.77) tạo đà phát triển đất nước. 
Thứ Năm là kiên quyết ngăn chặn 
những tiêu cực về văn hóă, tư tưởng, xu 
hướng lăi căng, xă rời giá trị truyền thống, 
bản sắc dân tộc. Trong quá trình hội nhập, 
các tiêu cực về mặt văn hóă nhất định sẽ 
xuất hiện cùng với quá trình giăo lưu, phát 
triển kinh tế gây tác động mạnh đến tư 
tưởng, lối sống, lề lối làm việc, truyền thống, 
bản sắc dân tộc nên phải tích cực phát triển 
và nghiêm túc thực hiện nguyên tắc xây đi 
đôi với chống, chủ động chống lại các tác 
động tiêu cực một cách hiệu quả. 
Tóm lại, Duyên hải miền Trung - Tây 
Nguyên có vai trò và vị trí chiến lược trong 
quá trình phát triển đất nước trên tất cả các 
lĩnh vực. Đầu tư, phát triển vùng đất này 
vừa là mục tiêu, vừă là nghĩă vụ của Đảng - 
Nhà nước và nhân dân tă. Trên cơ sở nhận 
thức một cách sâu sắc về vai trò và sự tác 
động mạnh mẽ, cùng với những tiềm năng 
quan trọng củă văn hóă đối với quá trình 
phát triển kinh tế - xã hội, Duyên hải miền 
Trung - Tây Nguyên cần có những chính 
sách, kế hoạch phù hợp, khoa học hướng 
đến phát triển hài hòa và bền vững. Mục tiêu 
và động lực của quá trình phát triển bền 
vững ấy lại chính là văn hóă. Do đó phải phát 
huy tối đă văi trò của nó trong mọi lĩnh vực, 
bảo tồn - phát triển các giá trị truyền thống, 
đồng thời tích cực hội nhập, tiếp thu tinh 
hoă văn hóă nhân loại, phát huy sức mạnh 
củă văn hóă, thúc đẩy mọi lĩnh vực phát 
triển cân đối và hài hòa. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Đảng Cộng sản Việt Nam. (2006). Văn kiện 
Đại hội đại biểu toàn quốc - Lần thứ X. 
Hà Nội, Việt Nam: NXB. Chính trị 
Quốc gia. 
Hồ Chí Minh. (2011). Toàn tập – Tập 13. Hà 
Nội, Việt Nam: NXB. Chính trị Quốc gia. 
Trần Ngọc Thêm. (1999). Cơ sở văn hóa Việt 
Nam. TP. Hồ Chí Minh, Việt Nam: NXB. 
Giáo dục. 
Đặng Hữu Toàn. (2007). Toàn cầu hóa thách 
thức hiện nay ở nước ta. Tạp chí Cộng 
sản, 357, 25-32. 
Phạm Văn Trường. (2013). Phát huy vai 
trò củă văn hóă trong hội nhập kinh 
tế quốc tế ở Việt Nam hiện nay. Tạp 
chí Khoa học Đại học sư phạm TP. Hồ 
Chí Minh, 44, 73-79.