Ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất chương trình ca múa nhạc ở thành phố Hồ Chí Minh hiện nay

67Số 29 (Tháng 9 - 2019)
VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
ỨNG DỤNG KHOA HỌC CÔNG NGHỆ 
TRONG SẢN XUẤT CHƯƠNG TRÌNH CA MÚA NHẠC 
Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY
PHẠM NGỌC HIỀN
Tóm tắt
Thực tế ở phạm vi toàn cầu đã chứng minh, những thành tựu của khoa học công nghệ đã, đang và 
sẽ thâm nhập sâu, rộng hơn vào mọi ngõ ngách của đời sống con người. Trong xã hội đương đại, việc 
ứng dụng khoa học công nghệ vào hoạt động sản xuất dường như là yêu cầu có tính chất tất yếu, là 
bảo chứng cho khả năng thành công khi tham gia vào thị trường. Ở trong nước, việc ứng dụng thành 
tựu khoa học công nghệ vào sản xuất các chương trình ca múa nhạc trong bối cảnh cuộc Cách mạng 
công nghiệp 4.0 đang có những tác động ngày càng sâu sắc đến hoạt động tổ chức biểu diễn ở Thành 
phố Hồ Chí Minh hiện nay.
Từ khóa: Khoa học công nghệ, ca múa nhạc, Thành phố Hồ Chí Minh
Abstract
The reality on a global scale has proved that the achievements of science and technology have 
been penetrating deeper and wider into every corner of human life. In the contemporary society, 
the application of science and technology to production activities seems to be an indispensable 
requirement, a guarantee for the ability to succeed when participating in the market. In Vietnam, 
the application of scientific and technological achievements to the production of music and dance 
programs in the context of the Industrial Revolution 4.0 is impacting more and more profoundly on the 
organization of performance in the Ho Chi Minh city today.
Keywords: Science and technology, music and dance, Ho Chi Minh City
Đặt vấn đề
Cách mạng công nghiệp 4.0 (CMCN 4.0) lần đầu tiên được đề cập trong bản Kế hoạch hành động chiến lược 
công nghệ cao, được Chính phủ Đức thông 
qua vào năm 2012. Theo đó, nội hàm của thuật 
ngữ CMCN 4.0 là tập trung phát triển các lĩnh 
vực chính: Công nghệ sinh học, kỹ thuật số và 
vật lý với những yếu tố công nghệ cốt lõi là trí 
tuệ nhân tạo (AI), vạn vật kết nối (Internet of 
Things - IoT) và dữ liệu lớn (Big Data) [1]
Như vậy, một khi CMCN 4.0 bùng nổ với 
những phát minh mới chắc chắn sẽ làm thay 
đổi sâu sắc, toàn diện đời sống chính trị - kinh 
tế - văn hóa - xã hội của con người trên khắp thế 
giới. Đặc biệt, dưới sự tác động của khoa học 
công nghệ (KHCN), con người sẽ thay đổi nhu 
cầu, thói quen, phương thức, hành vi tiêu dùng 
các sản phẩm văn hóa nghệ thuật, vui chơi giải 
trí, mà trong đó các chương trình ca múa nhạc 
(CMN) là một thành tố. Đồng thời, cuộc CMCN 
4.0 cũng mở ra những cơ hội quý giá trong việc 
ứng dụng các thành tựu KHCN vào quá trình 
sản xuất chương trình CMN ở Thành phố (Tp) 
Hồ Chí Minh là tất yếu để có thể nâng cao năng 
lực cạnh tranh, chinh phục được công chúng.
VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI
Số 29 (Tháng 9 - 2019)68
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
1. Thực tế ứng dụng khoa học công nghệ 
trong sản xuất chương trình ca múa nhạc ở 
Tp. Hồ Chí Minh hiện nay
1.1. Khai thác dữ liệu lớn (Big data) 
Big data là tập hợp dữ liệu với kích thước 
lớn và phức tạp, vượt khả năng thu thập, xử lý 
và quản lý của các công cụ phần mềm thông 
thường trong một khoảng thời gian hợp lý. 
Nguồn dữ liệu tạo thành các big data có thể 
đến từ các trang web, mạng xã hội, ứng dụng 
dành cho máy tính để bàn, thiết bị di động, 
các thí nghiệm khoa học, thiết bị cảm biến và 
các thiết bị khác trong Internet of Things - IoT...
[4]. Trong đó, đối với hoạt động giải trí như 
sản xuất các chương trình CMN, nguồn dữ liệu 
dạng Big data của công chúng trên mạng xã 
hội, thiết bị di động có ý nghĩa đặc biệt quan 
trọng. Thông qua nguồn dữ liệu này, nếu các 
đơn vị tổ chức chương trình CMN biết đầu tư 
khai thác một cách hợp pháp, hợp lý thì hoàn 
toàn có thể nhận diện được nhu cầu, thị hiếu, 
xu hướng giải trí của công chúng. Đó chính là 
cơ sở thực tiễn quan trọng để đơn vị tổ chức 
chương trình CMN xây dựng chiến lược truyền 
thông marketing, cũng như định hướng phát 
triển sản phẩm dịch vụ nhằm đáp ứng tốt nhất 
cho công chúng.
Tuy nhiên, thực tế hiện nay, hầu như chưa 
có đơn vị tổ chức chương trình CMN nào ở Tp. 
Hồ Chí Minh khai thác hiệu quả hệ thống dữ 
liệu của công chúng dưới dạng Big data từ các 
mạng xã hội, thiết bị di động Hầu hết những 
quyết định sản xuất, tổ chức biểu diễn của đơn 
vị tổ chức dựa trên chức năng, nhiệm vụ định 
sẵn, hoặc đó là sự phán đoán cá nhân dựa vào 
quá trình quan sát thực tế và đôi khi là kết quả 
của những kinh nghiệm được đúc kết từ nhiều 
năm làm nghề. Chính vì vậy, không có nhiều 
chương trình CMN thu hút được công chúng 
tham gia, hoặc có thương hiệu lớn, để lại 
những ấn tượng sâu sắc với khán giả. Điều này 
cho thấy sự phát triển nghệ thuật biểu diễn 
CMN ở Tp. Hồ Chí Minh thiếu nền tảng cho sự 
bền vững, mà một phần nguyên nhân là chưa 
biết cách khai thác hiệu quả những dữ liệu big 
data bằng khoa học công nghệ hiện đại.
1.2. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) 
Trí tuệ nhân tạo, hay trí thông minh nhân 
tạo, là dạng trí tuệ do con người lập trình tạo 
nên với mục tiêu giúp máy tính có thể tự động 
hóa các hành vi thông minh như con người. 
Nghĩa là AI giúp máy tính biết suy nghĩ và lập 
luận để giải quyết vấn đề, biết giao tiếp do 
hiểu ngôn ngữ, tiếng nói, biết học và tự thích 
nghi Nó là một trong những ngành trọng 
yếu của tin học, ngày càng giúp con người 
xử lý được nhiều vấn đề trong cuộc sống mà 
vốn dĩ chưa xử lý được, hoặc xử lý chưa hiệu 
quả như nhận dạng chữ viết, khuôn mặt, chẩn 
đoán bệnh, điều khiển từ xa[2].
Đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh 
dịch vụ văn hóa giải trí tại Tp. Hồ Chí Minh như 
tổ chức biểu diễn các chương trình CMN, ở 
một chừng mực nhất định và trong giới hạn về 
nguồn lực, một số công nghệ có tích hợp AI đã 
bước đầu được sử dụng. Ví dụ điển hình như 
sử dụng AI để lập trình vận hành sân khấu, hệ 
thống âm thanh, ánh sáng, cảnh trí, hình ảnh,... 
cho các chương trình CMN. Với sự hỗ trợ của 
các máy tính sử dụng AI, sau khi được lập trình, 
khi sử dụng, thay vì đòi hỏi cả một lực lượng 
nhân sự hỗ trợ hùng hậu như trước kia thì giờ 
đây, chỉ cần thao tác ấn nút, mọi ý tưởng nghệ 
thuật của đạo diễn sẽ được thể hiện một cách 
trọn vẹn, đầy đủ và chính xác nhất trên sân 
khấu. Đối với khán giả, AI cũng giúp họ tương 
tác và được hưởng lợi nhiều hơn khi tham gia 
vào các chương trình CMN. Ví dụ điển hình là 
khi khán giả đặt mua vé online, vị trí ghế ngồi 
của họ sẽ được kết nối tương tác với các dịch 
vụ, tiện ích khác tại sân khấu.
Nhưng, để sử dụng được công nghệ AI 
vào trong quá trình sản xuất các chương trình 
CMN một cách thường xuyên hơn, ở quy mô 
lớn hơn và với chất lượng công nghệ cao hơn, 
đòi hỏi đơn vị tổ chức phải sở hữu năng lực 
69Số 29 (Tháng 9 - 2019)
VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
tài chính mạnh, đội ngũ nguồn nhân lực công 
nghệ chất lượng cao và một tầm nhìn phát 
triển có tính chất chiến lược của lãnh đạo đơn 
vị. Những đòi hỏi trên rõ ràng không có nhiều 
doanh nghiệp, tổ chức kinh doanh ở lĩnh vực 
nghệ thuật biểu diễn CMN có khả năng đáp 
ứng. Đó là một phần nguyên nhân quan trọng 
vì sao ở Tp. Hồ Chí Minh nói riêng, Việt Nam nói 
chung, không có nhiều chương trình CMN đạt 
chất lượng cao nhờ ứng dụng công nghệ AI.
1.3. Ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR)
Công nghệ thực tế ảo cho phép con người 
tương tác nhiều hơn, hiệu quả và có những 
trải nghiệm thú vị hơn thông qua sự hỗ trợ 
của máy tính. Ứng dụng những thành tựu 
của công nghệ này, hiện nay, trong một số 
chương trình CMN tại Tp. Hồ Chí Minh, hình 
ảnh nghệ sỹ ảo trên sân khấu đã được hiện 
thực hóa bằng máy chiếu Hologram và các 
thiết bị kỹ thuật máy chiếu hiện đại khác (các 
thiết bị này thường được kết nối kỹ thuật 
và điều khiển từ xa). Công nghệ này tạo ra 
hình ảnh chân thực đến mức khán giả khó 
phân biệt giữa người thật và người ảo trong 
chương trình.
Đây là một bước phát triển của cuộc CMCN 
4.0 đối với nghệ thuật biểu diễn. Ứng dụng 
công nghệ thực tế ảo không chỉ hỗ trợ người 
nghệ sỹ trong quá trình diễn xuất trên sân 
khấu, mà còn cho phép đạo diễn thực thi hóa 
các ý tưởng sáng tạo nghệ thuật mới lạ trên 
nền tảng công nghệ nhằm mang lại hiệu quả 
nghệ thuật cao nhất cho tác phẩm, phục vụ 
công chúng trọn vẹn nhất.
Tính hữu dụng của công nghệ VR trong tổ 
chức sản xuất các chương trình nghệ thuật 
CMN có lẽ không cần phải bàn cãi (mặc dù nó 
vẫn có mặt hạn chế). Song do tính mới mẻ của 
nó, cũng như những đòi hỏi về nguồn lực tài 
chính, con người mà không phải lúc nào, ở đâu 
và chương trình nào đơn vị tổ chức cũng có 
thể sử dụng được công nghệ này. Tuy nhiên, 
trong tương lai gần, trước những đòi hỏi ngày 
càng cao của công chúng, và cũng từ những 
đòi hỏi trong hoạt động sáng tạo nghệ thuật, 
thiết nghĩ công nghệ VR sẽ được sử dụng 
thường xuyên và hiệu quả hơn.
2. Một số vấn đề đặt ra
NSND Lê Tiến Thọ đã từng cho rằng: “Trong 
thời đại CMCN 4.0 với nhiều thiết bị nghe nhìn 
hỗ trợ thì sân khấu cũng 
cần tiếp cận khán giả 
bằng công nghệ số. Một 
số nhà hát đã thay đổi 
tích cực, tiếp cận khán 
giả bằng việc giới thiệu 
thông tin về buổi diễn, 
vở diễn trên website 
hoặc trang Facebook 
chính thức của mình” 
[3]. Nghệ sỹ Thanh Bạch 
trong một cuộc phỏng 
vấn cũng cho rằng: 
“Trên thế giới hiện nay, 
sân khấu đã đi vào nhà 
của khán giả”. Điều đó 
nghĩa là nghệ thuật đã 
tự thân tiếp cận đến 
Hình 1. Công nghệ Gauze tạo hình diễn viên ảo trên sân khấu 
được sử dụng trong Chương trình kỷ niệm ngày sinh Chủ tịch Tôn Đức Thắng 
(Nguồn: Tác giả)
Số 29 (Tháng 9 - 2019)70
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
tận khán giả chứ không còn theo phương 
thức truyền thống trước đây là khán giả đến 
nhà hát. Điều này đặt ra vấn đề là nhà sản xuất 
chương trình CMN phải nhận thức ý nghĩa, 
tầm quan trọng và tính tất yếu trong việc ứng 
dụng các thành tựu KHCN trong chu trình sản 
xuất, cung ứng dịch vụ ra cho thị trường trong 
bối cảnh hiện nay. Bởi nếu không, các chương 
trình CMN được sản xuất ở Tp. Hồ Chí Minh sẽ 
không những tụt hậu so với xu hướng phát 
triển nghệ thuật biểu diễn của thế giới, mà còn 
trở nên ngày càng lạc lõng trên thị trường văn 
hóa nghệ thuật đang cạnh tranh mạnh mẽ, và 
trở nên “lạc điệu” so với nhu cầu, thị hiếu nghệ 
thuật của công chúng.
Ở một bình diện khác, thông qua các giá 
trị công nghệ được tích hợp trên các công 
cụ truyền thông đại chúng như facebook, 
zalo, nhà sản xuất chương trình CMN tại Tp. 
Hồ Chí Minh cần đóng vai trò dẫn dắt và khơi 
nguồn cảm hứng cá nhân cho khán giả khi họ 
đến tham dự chương trình. Bởi, khi tham dự 
chương trình, khán giả không thuần túy đến 
xem những gì diễn ra trên sân khấu mà còn có 
những nhu cầu “ngoài sân khấu” khác. Ví dụ 
điển hình như khi các nghệ sỹ thế giới tham 
dự Liên hoan phim Cannes 2018 tại Pháp, họ 
không hẳn đến để thưởng thức các tác phẩm 
điện ảnh, mà còn muốn nhân cơ hội này để làm 
nổi bật hình ảnh cá nhân, nâng cao “nhân hiệu” 
của bản thân. Điều này vô cùng có ý nghĩa khi 
họ hoạt động trong lĩnh vực giải trí. Một ví dụ 
khác, đầu năm 2019, tại Nhà hát Bến Thành đã 
tổ chức biểu diễn vở cải lương “Tiên Nga” do 
Công ty tổ chức biểu diễn Idecaf sản xuất. Khi 
đến tham gia chương trình này, rất nhiều khán 
giả đã cập nhật hình ảnh về vở diễn, về không 
gian tổ chức biểu diễn trên facebook, zalo cá 
nhân như là một phương thức để khẳng định 
cá tính, sở thích giải trí của chính bản thân họ. 
Qua đó họ thu nhận được những giá trị riêng 
ngoài việc thỏa mãn được nhu cầu thưởng 
thức nghệ thuật của mình. Hơn nữa, xét từ góc 
độ kinh tế, việc này còn mang lại những hiệu 
quả truyền thông, marketing cho đơn vị tổ 
chức mà họ không cần phải tốn nhiều nguồn 
lực. Thế nhưng rất tiếc rằng, ở Tp. Hồ Chí Minh 
hiện nay, không có nhiều đơn vị tổ chức biểu 
diễn CMN có sự quan tâm đúng mức đến vấn 
đề này.
Một vấn đề nữa là, dù việc ứng dụng KHCN 
để sản xuất các chương trình CMN dường như 
là yêu cầu tất yếu, nhưng Tp. Hồ Chí Minh hiện 
nay chưa có cơ sở nào đào tạo nhân sự riêng 
cho lĩnh vực đặc thù này. Vì vậy, thị trường 
nghệ thuật biểu diễn nói chung, thị trường 
CMN nói riêng, không có được những nhân 
sự chất lượng cao và chuyên môn phù hợp 
để làm việc trong những chương trình CMN 
cần sử dụng công nghệ cao, mà thực tế phần 
lớn nhân sự nhóm này tự học hỏi và làm bằng 
những kinh nghiệm cá nhân. Thực trạng này 
không chỉ làm cho nhà sản xuất rơi vào thế bị 
động khi cần ứng dụng KHCN cho các chương 
trình CMN, mà còn hạn chế rất nhiều khả năng 
cũng như hiệu quả ứng dụng. Thực tiễn đó 
cho thấy, việc hình thành các chương trình 
đào tạo nghệ sỹ, đạo diễn là việc làm cần thiết, 
nhằm giúp họ không chỉ giỏi về lĩnh vực nghệ 
thuật mà họ được đào tạo, mà còn được trang 
bị những kiến thức chuyên môn về ứng dụng 
KHCN trong hoạt động sản xuất chương trình 
nghệ thuật biểu diễn cho xã hội.
Mặt khác, dù việc ứng dụng KHCN trong 
các chương trình CMN có ở cấp độ nào, quy 
mô nào thì đơn vị sản xuất cũng cần gắn kết 
chặt chẽ với nhiệm vụ giữ gìn, phát huy các 
giá trị truyền thống dân tộc. Chúng ta có thể 
thấy tinh thần đó được thể hiện trong tiết 
mục của nhóm nhảy 218 Dance Crew của Việt 
Nam khi họ tham gia chương trình Asia’s Got 
Talent 2017. Mặc dù tiết mục được dàn dựng 
theo phong cách hiện đại, với phần trình diễn 
ứng dụng công nghệ Led-Wiless, nhưng nhóm 
nhảy đến từ Việt Nam đã giới thiệu đến khán 
giả quốc tế các giá trị văn hóa truyền thống 
71Số 29 (Tháng 9 - 2019)
VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
Việt Nam qua thiết kế trên nền biểu tượng hoa 
sen, nón lá và nhạc dân tộc được remix. Song 
không nhiều nhà sản xuất, đạo diễn dàn dựng 
có ý thức này. Nếu tình trạng này vẫn tiếp diễn 
và phát triển mạnh mẽ đến mức ngoài tầm 
kiểm soát thì chắc hẳn sẽ để lại những hệ lụy 
không mong muốn trong quá trình phát triển 
của thị trường nghệ thuật biểu diễn của Việt 
Nam nói chung, Tp. Hồ Chí Minh nói riêng.
Kết luận
Theo xu hướng phát triển của thế giới, việc 
tăng cường ứng dụng các thành tựu của KHCN 
như khai thác dữ liệu lớn (Big data), trí tuệ nhân 
tạo (AI), công nghệ thực tế ảo (VR), công nghệ 
kỹ thuật số, vào sản xuất các chương trình 
CMN ở Tp. Hồ Chí Minh là điều cần thiết. Kết 
quả ứng dụng này sẽ góp phần nâng cao chất 
lượng các chương trình biểu diễn CMN ở Tp. 
Hồ Chí Minh, cũng như ở Việt Nam, tiệm cận 
với các nước phát triển. Đồng thời, thông qua 
việc ứng dụng này sẽ rút ngắn khoảng cách 
giữa nhu cầu, thị hiếu thưởng thức nghệ thuật 
của công chúng với chất lượng các chương 
trình CMN thực tế được sản xuất. Qua đó, giúp 
cho các đơn vị tổ chức biểu diễn khai thác thị 
trường văn hóa nghệ thuật hiệu quả hơn, hòa 
nhập được với thị trường thế giới thông qua 
nâng cao năng lực cạnh tranh của mình.
Thế nhưng, thực tế hiện nay cho thấy, việc 
ứng dụng KHCN vào sản xuất các chương trình 
CMN ở Tp. Hồ Chí Minh còn nhiều hạn chế, khó 
khăn. Thực trạng này có nhiều nguyên nhân 
khác nhau như năng lực tài chính của đơn vị 
sản xuất chưa đủ mạnh, chất lượng nguồn 
nhân lực chưa đáp ứng được yêu cầu công 
việc, khả năng sáng tạo nghệ thuật trên nền 
tảng công nghệ của người đạo diễn còn hạn 
chế Để giải quyết những tồn tại, khó khăn 
trên, thiết nghĩ cần có sự đồng lòng, hiệp sức 
toàn diện từ đơn vị sản xuất chương trình, 
công chúng, cơ quan quản lý nhà nước và các 
cơ sở đào tạo. 
P.N.H
(ThS., Trung tâm Ca nhạc nhẹ Tp. Hồ Chí Minh)
Tài liệu tham khảo
1. Hồ Tú Bảo (2017), “Hiểu về Cách mạng công 
nghiệp lần thứ 4”, https://vnexpress.net/tin-tuc/
khoa-hoc/hieu-ve-cach-mang-cong-nghiep-lan-
thu-4-3574624.html).
2. Trần Thị Ngọc Hoài (2016), “Trí tuệ nhân 
tạo là gì? Nguồn gốc và một số ứng dụng của 
trí tuệ nhân tạo trong thực tiễn”, 
vitv.vn/tin-chu/21-09-2016/tri-tue-nhan-tao-la-
gi-nguon-goc-va-mot-so-ung-dung-cua-tri-tue-
nhan-tao-trong-t/1321.
3. Tân Khoa (2018), “Sân khấu không thể 
đứng ngoài cuộc với cách mạng công nghiệp 
4.0”, https://viettimes.vn/san-khau-khong-the- 
dung-ngoai - cuoc -voi - cach-mang- cong-
nghiep-40-172268.html.
4. Duy Luân (2013), “Big Data là gì và người ta 
khai thác, ứng dụng nó vào cuộc sống như thế nào?”, 
https://tinhte.vn/threads/big-data-la-gi-va- 
nguoi-ta-khai-thac-ung-dung-no-vao-cuoc-
song-nhu-the-nao.2210939/.
Ngày nhận bài: 31 - 7 - 2019
Ngày phản biện, đánh giá: 27 - 8 - 2019
Ngày chấp nhận đăng: 25 - 9 - 2019