U nang bì hố sau, nhân một trường hợp và nhìn lại y văn

TAÏP CHÍ Y DÖÔÏC THÖÏC HAØNH 175 - SOÁ 4 - 12/2015
82
TÓM TẮT
U nang bì (dermoid cyst) nội sọ là một tổn thương lành tính, bẩm sinh hiếm gặp, 
tiến triển chậm. Vị trí hay gặp nhất của u là hố sau, u nang bì vùng này có những đặc 
điểm riêng biệt khác với u nang bì trên lều. Chúng tôi mô tả 1 bệnh nhân nam 29 tuổi, 
đau đầu vùng chẩm 2 năm, lâm sàng không có dấu thần kinh khu trú, trên chẩn đoán 
hình ảnh có hình ảnh u nang hố sau, nằm ở đường giữa có kèm theo xoang bì điển hình, 
bệnh nhân đã được phẫu thuật lấy hết u, ra viện ổn định, không có biến chứng gì, mô 
bệnh học cho kết quả u nang bì.
Từ khóa: u nang bì 
THE POSTERIOR FOSSA DERMOID CYST: 
CASE REPORT AND A REVIEW FROM MEDICAL LITERATURE
ABSTRACT
Intracranial dermoid cysts are congennital benign rare tumor. The commonest site is 
in the posterior fossa with the specific features which are not share by the supratentorial 
dermoids. In this study, we present a typical case of the posterior fossa dermoid cyst: 
a 29 year-old, male patien had a 2 year occipital headache, physical examination 
hadn’t neurologicall deficits. Magnetic Resonance Imaging (MRI) revealed a posterior 
fossa lesion in the midline with the typical occipital dermal sinus. Completed removal 
surgical was performed, there was no postoperative complication. The histopathological 
diagnosis showed a dermoid cyst.
Keyword: dermoid cyst.
ĐẶT VẤN ĐỀ
U nang bì (dermoid cyst) nội sọ là 
một tổn thương lành tính, bẩm sinh hiếm 
gặp, phát sinh từ mảnh ngoại bì da nằm 
sót lại trong tổ chức ngoại bì thần kinh do 
bất thường của sự phân tách 2 tổ chức này 
U NANG BÌ HỐ SAU, NHÂN MỘT TRƯỜNG HỢP 
VÀ NHÌN LẠI Y VĂN
 Phạm Thanh Hải*, Nguyễn Trung Kiên*
Trần Đức Linh* 
* Bệnh viện Quân y 175
Người phản hồi (Corresponding): Trần Đức Linh (Email: [email protected])
Ngày gửi bài: 11/11/2015. Ngày phản biện đánh giá: 02/12/2015
TAÏP CHÍ Y DÖÔÏC THÖÏC HAØNH 175 - SOÁ 4 - 12/2015
83
trong quá trình đóng ống thần kinh ở tuần 
thứ 3 đến thứ 4 của phát triển phôi thai [2]. 
U nang bì có thể gặp trong xương sọ, nội 
sọ cũng như ở tủy sống, trong các u nội sọ 
chúng chỉ chiếm khoảng 0.04-0.7% [7], 
và đa số gặp ở hố sau với những đặc điểm 
riêng biệt khác với u nang bì trên lều [1]
[4]. Đây là loại u hiếm gặp nên các mô tả 
lâm sàng còn ít, chẩn đoán và điều trị loại 
u này cũng có những khác biệt cần chú 
ý, trong nghiên cứu này chúng tôi báo cáo 
một trường hợp u nang bì hố sau đã được 
phẫu thuật tại khoa phẫu thuật thần kinh 
bệnh viện 175.
CA LÂM LÀNG
Bệnh nhân nam 29 tuổi, vào viện ngày 
6/7/2015, số bệnh án 15.19066. Tiền sử 
đã phẫu thuật cắt 1/2 xương hàm dưới bên 
phải 2 năm do viêm. Bệnh khởi phát cách 
2 năm, biểu hiện đau đầu vùng chẩm từng 
đợt, cường độ đau vừa phải, uống thuốc 
giảm đau đỡ nên bệnh nhân không chú ý. 
Tuy nhiên đau tái diễn nhiều lần, lần gần 
nhất đau nhiều bệnh nhân đi khám chụp 
cộng hưởng từ (MRI) phát hiện u vùng hố 
sau. Vào viện khám lâm sàng thấy bệnh 
nhân tỉnh táo tiếp xúc tốt, đau đầu vùng 
chẩm, không có rối loạn về thị giác. Không 
có biểu hiện thiếu hụt thần kinh cũng như 
không có hội chứng tiểu não, hội chứng 
màng não. Trên xét nghiệm máu thường 
quy và xét nghiệm dịch não tủy không có 
bất thường
Trên phim chụp MRI có hình ảnh 1 
khối choán chỗ ngoài trục ở hố sau, vị trí 
nằm ngay đường giữa và sát dưới lều tiểu 
não, kích thước 33x34x40 mm. Khối u 
dạng nang với phần vỏ nang tăng tín hiệu 
trên cả T1W và T2W, thành phần trong 
nang đồng và giảm tín hiệu trên T1W tăng 
tín hiệu trên T2W, tăng tín hiệu trên T2 
Flair và Difusion, u không ngấm thuốc khi 
tiêm gadolinium. Có 1 xoang bì nhỏ xuyên 
qua xương sọ vùng chẩm nối thông u nang 
bì trong sọ với một khối nhỏ hơn dưới da 
điển hình cho 1 u nang bì hố sau.
 A B C 
TAÏP CHÍ Y DÖÔÏC THÖÏC HAØNH 175 - SOÁ 4 - 12/2015
84
 D E F
Hình 1: U dạng nang trên T1W (A) T2W (B) và T1W có tiêm thuốc đối từ (C)
Trên T2 FLAIR ( D), Difusion (E) và bản đồ ADC (F), xoang bì điển hình vùng 
chẩm (mũi tên). 
Phẫu thuật cắt bỏ u được tiến hành với 
đường mổ đi vào chính giữa hố sau. Trong 
tổ chức dưới da thấy 1 nang bì vỏ mỏng 
bên trong chứa chất sừng màu vàng lẫn 
tóc. Xoang bì xuyên qua xương chẩm vào 
trong nội sọ, xương sọ xung quanh bị phá 
hủy mủn và được gặm bỏ. U nang bì nằm 
trong màng cứng, đè vào thùy nhộng tiểu 
não, vỏ nang có một phần dính vào mặt 
dưới lều tiểu não, vỏ nang màu trắng dày, 
bên trong nang chứa chất lỏng sệt màu 
vàng lẫn lông và tóc. Cúng tôi tiến hành 
lấy hết tổ chức u để lại 1 phần vỏ nang 
dính vào mặt dưới lều tiểu não ngay vị trí 
hội lưu Herophile do lo ngại tổn thương 
xoang tĩnh mạch.
Kết quả mô bệnh học cho thấy vỏ 
nang bao gồm một một lớp biểu bì bao phủ 
xen lẫn là các thành phần phụ của da như 
đám tuyến bã, tuyến mồ hôi và nang lông, 
trong nang chứa chất sừng thoái hóa lẫn 
lông và tóc.
Hình 2: Mô bệnh học cho thấy u bao gồm lớp biểu bì xen lẫn nhiều đám tuyến bã, 
nang lông.
TAÏP CHÍ Y DÖÔÏC THÖÏC HAØNH 175 - SOÁ 4 - 12/2015
85
Sau mổ bệnh nhân hồi phục tốt, không 
có bất kỳ biến chứng nào và ra viện sau 
10 ngày hết đau đầu, không có thiếu hụt 
thần kinh cũng như biểu hiện của viêm 
màng não. Sau mổ chúng tôi cũng không 
đặt ra vấn đề điều trị tia xạ trị và hóa chất 
cho trường hợp này. Theo dõi sau mổ 3 
tháng thấy tình trạng lâm sang bệnh nhân 
tốt, không có bất kỳ triệu chứng nào, bênh 
nhân trở lại sinh hoạt và làm việc bình 
thường. 
BÀN LUẬN
U nang bì là một tổn thương bẩm sinh, 
tiến triển chậm, phát sinh từ mảnh ngoại bì 
da nằm sót lại trong tổ chức ngoại bì thần 
kinh. Nguyên nhân của u do bất thường 
của sự phân tách 2 tổ chức ngoại bì trong 
quá trình đóng kín ống thần kinh ở tuần thứ 
3 đến thứ 4 phát triển phôi thai [2]. Khác 
với u nang thượng bì (epidermoid cyst) chỉ 
chứa yếu tố ngoại bì da (keratin), u nang bì 
còn chứa thêm những thành phần phụ của 
da như tuyến mồ hôi, tuyến bã , tóc, nang 
lông. 
Về mặt lâm sàng u tiến triển chậm, tốc 
độ phát triển tương ứng như tổ chức ngoại 
bì da của cơ thể, sự lớn lên của u là kết quả 
của sự tiết ra của chất mỡ và sự bong vẩy 
của lớp thượng bì tổ chức u [2]. U thường 
phát hiện ở trẻ em hơn người lớn, ở trẻ em 
thường dễ chẩn đoán với sự xuất hiện của 
xoang bì vùng chẩm, đôi khi nổi ngay trên 
bề mặt da. Ở người lớn u tiến triển chậm, 
đôi khi không có triệu chứng lâm sàng mà 
người bệnh chỉ tình cờ phát hiện khi chụp 
phim bởi các nguyên nhân khác. U nang 
bì có thể gặp ở xương sọ, nội sọ cũng như 
trong tủy sống, trong đó hố sau là vị trí 
thường gặp nhất của u nang bì nội sọ [1]
[4]. 
Khác với những vị trí khác u nang bì 
hố sau có những đặc điểm khác biệt. Đặc 
điểm thứ nhất là u có khuynh hướng nằm 
ở đường giữa, có nhiều giả thiết giải thích 
cho vấn đề này, tuy nhiên đa phần các 
tác giả đều cho rằng có sự liên quan giữa 
sự phát triển của u với sự phát triển của 
lều tiểu não, vị trí của u xuất phát do sự 
lồng vào của 2 nếp màng cứng cuốn mảnh 
ngoại bì da vào trong nó [2]. Giả thiết này 
được ủng hộ bởi sự quan sát trong mổ 
thấy ở những trường hợp u nang bì hố sau 
nằm trong màng cứng có 1 phần dính vào 
lều tiểu não [2]. Ở bênh nhân của chúng 
tôi trong mổ cũng thấy 1 phần vỏ u dính 
vào mặt dưới lều tiểu não ngay vị trí hội 
lưu Herophile, do đó không thể lấy bỏ hết 
được. Đặc điểm thứ 2 của u nang bì hố sau 
đó là sự xuất hiện của xoang bì đi kèm, 
đặc điểm này cũng thấy ở nhũng trường 
hợp u nang bì tủy sống. Xoang bì này chạy 
xuyên qua xương sọ vùng chẩm kết nối u 
nang bì trong sọ với 1 khối u nang bì nhỏ 
hơn dưới da [2]. Dựa vào vị trí của u so với 
màng cứng và sự phát triển của xoang bì 
các tác giả chia u nang bì hố sau thành 4 
nhóm: (1) u ở ngoài màng cứng với xoang 
bì hoàn chỉnh; (2) u ở trong màng cứng 
và không có xoang bì; (3) u ở trong màng 
cứng với 1 xoang bì không hoàn chỉnh; (4) 
u ở trong màng cứng với 1 xoang bì hoàn 
chỉnh [2][3][5][6]. Nằm ở đường giữa và 
kèm theo xoang bì vùng chẩm là những 
đặc điểm quan trọng trên chẩn đoán hình 
ảnh để chẩn đoán u nang bì.
Điều trị phẫu thuật được đặt ra cho đa 
TAÏP CHÍ Y DÖÔÏC THÖÏC HAØNH 175 - SOÁ 4 - 12/2015
86
số các trường hợp do lo ngại u phát triển lớn 
chèn ép vào tổ chức não gây triệu chứng, 
hay các biến chứng của u như nguy cơ khối 
u vỡ gây viêm màng não vô khuẩn, hoặc 
nhiễm trùng lan theo xoang bì vào trong 
sọ [2]. Tuy nhiên một số tác giả cho rằng 
những trường hợp tình cờ phát hiện, hay 
khối u nhỏ không triệu chứng có thể theo 
dõi bằng chẩn đoán hình ảnh định kỳ mà 
chưa cần thiết phẫu thuật ngay [4]. Vấn đề 
quan trọng trong mổ là cần phải che chắn 
tốt tổ chức não để tránh chất dịch trong u 
lan ra gây viêm màng não vô khuẩn, khi 
đó điều trị hậu phẫu sẽ khó khăn và phức 
tạp hơn. Phẫu thuật lấy hết u trong mổ cho 
tiên lương tốt, và không cần thiết phải điều 
trị hóa chất hay tia xạ sau mổ đối với loại 
u này [2][8]. 
KẾT LUẬN
U nang bì hố sau là một tổn thương 
lành tính, hiếm gặp tiến triển chậm, đa 
số nằm ở đường giữa và kèm theo một 
xoang bì ở vùng xương chẩm. Phẫu thuật 
lấy hết u là một phương pháp điều trị trệt 
để, xạ trị hay hóa chất không được chỉ định 
cho loại u này.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Guidetti B, Gagliardi FM, 
Epidermoid and dermoid cyst, clinical 
evaluation and late surgical results. J 
Neurosurg (1977); 42: 12-8.
2. Valentine L and Kenneth T, 
Posteroir fossa dermoid cyst with special 
reference to intracranial infection. J 
Neurol. Neurosurg.Psychiat (1952) 15,1.
3. Hemanta K Nayak et al, Ruptured 
frontal dermoid cyst : an unusual cause of 
seizure in a postpartum female. BMJ Case 
Rep (2013). Doi: 10.1136/bcr.
4. Greenberg, Epidermoid and 
dermoid tumors, p688- 691, Handbook of 
Neurosurgery, 7th edition (2010).
5. Yongxin L. et al, Traumatic 
hemorrhage with a Cerebellar dermoid 
cyst, Int J. Med. Sci. ( 2012).
6. Seung- Chull P. et al, A ruptured 
dermoid cyst of the cavernous sinus 
extending into the posterior fossa, J Korean 
neurosurg Soc 57 364-366 (20150.
7. Rubin G. , et al, Craniocerebral 
epidermoids and dermoids, a review of 44 
cases. Acta neurochir, 97:1-16 (1989).
8. Benzagmout M, et al, Dermoid 
cyst of the posterior fossa, Neurosciences 
(Riyadh). 0.2011 Apr;16(2):153-5.