Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng của cơ sở bán lẻ rượu bia với việc hạn chế tai nạn giao thông do sử dụng rượu bia

41Khoa học Kiểm sátSố 02 - 2020
NGUYỄN THỊ HỒNG HẠNH
1. Hoạt động bán lẻ rượu bia tiêu dùng tại 
chỗ ở Việt Nam và khung pháp lý liên quan
Hiện nay, Việt Nam đã có một số quy 
định về đối tượng không được uống rượu, 
bia nhưng rất hạn chế, bao gồm người dưới 18 
tuổi, người tham gia giao thông, cán bộ công 
chức trong giờ làm việc. Tuy nhiên, chưa có 
quy định về không được bán rượu cho người 
say rượu. 
Để phòng ngừa người tham gia giao 
thông sử dụng rượu bia, Việt Nam đã có các 
biện pháp can thiệp liên quan đến việc sử 
dụng rượu, bia khi lái xe được pháp luật giao 
thông đường bộ, giao thông đường sắt, giao 
thông đường thủy nội địa quy định khá chặt 
chẽ. Đồng thời, Bộ luật hình sự năm 2015, sửa 
đổi bổ sung năm 2017 (BLHS năm 2015) cũng 
có quy định về những hành vi vi phạm quy 
định về tham gia giao thông đến mức nguy 
hiểm cho xã hội như Tội vi phạm quy định về 
tham gia giao thông đường bộ (Điều 260), Tội 
vi phạm quy định về điều khiển phương tiện 
giao thông đường sắt (Điều 267), Tội vi phạm 
quy định về điều khiển phương tiện giao 
thông đường thủy (Điều 272). Các tội phạm 
nói trên đều coi tình tiết “Trong tình trạng có 
sử dụng rượu, bia mà trong máu hoặc hơi thở 
có nồng độ cồn vượt quá mức quy định, có sử 
dụng chất ma túy hoặc chất kích thích mạnh 
khác” là một tình tiết tăng nặng định khung 
hình phạt.
Nhằm thực hiện các biện pháp kiểm soát 
nguồn cung cấp rượu bia, đặc biệt là kiểm soát 
mạng lưới sản xuất, kinh doanh rượu bia, Việt 
Nam đã có quy định về hình thức cấp phép 
và quản lý chặt chẽ đối với hoạt động này, 
kể cả hoạt động bán buôn và bán lẻ trực tiếp 
đến người tiêu dùng. Theo quy định của Nghị 
định số 105/2017/NĐ-CP ngày 14/09/2017 
về kinh doanh rượu (Nghị định 105), hoạt 
động kinh doanh rượu bao gồm: Hoạt động 
sản xuất, nhập khẩu, phân phối, bán buôn, 
bán lẻ rượu; hoạt động bán rượu tiêu dùng 
tại chỗ1. Kinh doanh rượu thuộc danh mục 
ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. 
1 Khoản 1, Điều 1 Nghị định 105/2017/NĐ-CP.
TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI NGOÀI HỢP ĐỒNG CỦA CƠ SỞ BÁN LẺ 
RƯỢU BIA VỚI VIỆC HẠN CHẾ TAI NẠN GIAO THÔNG DO SỬ DỤNG RƯỢU BIA 
NGUYỄN THỊ HỒNG HẠNH*
* Tiến sĩ, Khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế quốc dân
Lái xe dưới ảnh hưởng của rượu bia đang là một vấn đề đáng báo động đối với an 
toàn công cộng ở Việt Nam, gây ra đáng kể những thiệt hại kinh tế và để lại nhiều hậu 
quả đáng tiếc cho xã hội. Để gợi mở cách giải quyết vấn đề trên, bài viết tham khảo 
pháp luật Hoa Kỳ về quy định trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng của các 
cơ sở bán lẻ rượu bia tiêu dùng tại chỗ và đưa ra những gợi mở cho Việt Nam.
Từ khoá: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng; cơ sở bán lẻ rượu, bia 
tiêu dùng tại chỗ; tai nạn giao thông do say rượu.
Ngày nhận bài: 10/3/2020; Ngày biên tập xong: 17/4/2020; Ngày duyệt đăng: 17/4/2020.
Driving under the influence has been an alarming issue in Vietnam that 
causing significant economic losses and unfortunate consequences for society. 
To resolve that issue, the article studies the United States law on liability to 
compensate for non-contractual damages of liquor stores as references and 
offers suggestions for Vietnam.
Keywords: Liability to compensate for non-contractual damages, liquor stores, 
drunk-driving crashes.
42
TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI NGOÀI HỢP ĐỒNG CỦA CƠ SỞ...
Khoa học Kiểm sát Số 02 - 2020
Tổ chức, cá nhân sản xuất rượu công nghiệp, 
sản xuất rượu thủ công nhằm mục đích kinh 
doanh, phân phối rượu, bán buôn rượu, bán 
lẻ rượu, bán rượu tiêu dùng tại chỗ phải có 
giấy phép2. Các điều kiện bán rượu tiêu dùng 
tại chỗ phải được cung cấp bởi thương nhân 
có Giấy phép sản xuất, phân phối, bán buôn 
hoặc bán lẻ rượu.
Căn cứ Điều 40, Nghị định số 185/2013/
NĐ-CP ngày 15/11/2013 quy định xử phạt vi 
phạm hành chính trong hoạt động thương 
mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và 
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (Nghị định 
185), hành vi vi phạm về điều kiện kinh doanh 
bán lẻ sản phẩm rượu có thể bị xử phạt với 
mức phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 
đồng đối với hành vi kinh doanh bán lẻ sản 
phẩm rượu mà không có địa điểm kinh doanh 
cố định, địa chỉ rõ ràng theo quy định; Phạt 
tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối 
với các hành vi kinh doanh không phù hợp 
với quy hoạch hệ thống kinh doanh bán lẻ 
sản phẩm rượu theo quy định. Ngoài ra, hình 
thức xử phạt bổ sung có thể áp dụng là tước 
quyền sử dụng giấy phép kinh doanh bán lẻ 
sản phẩm rượu từ 01 tháng đến 03 tháng.
Như vậy, Việt Nam đã có các quy định 
chặt chẽ về quản lý sản xuất và kinh doanh 
rượu. Tuy nhiên, đối với mặt hàng bia thì 
việc kinh doanh được áp dụng như đối với 
các thực phẩm thông thường khác. Vì vậy, 
cần phải có thêm quy định về điều kiện sản 
xuất kinh doanh đối với bia. Hoạt động bán 
bia tiêu dùng tại chỗ cũng cần phải được cấp 
phép, tiến tới áp dụng quy hoạch về sản xuất 
rượu, bia trong phạm vi toàn quốc và từng 
địa phương, đồng thời quy định lộ trình quy 
hoạch mạng lưới bán lẻ rượu, bia.
Quyết định số 244/QĐ-TTg ngày 
12/02/2014 của Thủ tướng Chính phủ về Chính 
2 Điều 4, Nghị định 105/2017/NĐ-CP.
sách quốc gia phòng, chống tác hại của lạm 
dụng đồ uống có cồn đến năm 2020 (Quyết 
định 244/QĐ-TTg) đã đưa ra các giải pháp 
về kiểm soát hoạt động sản xuất, kinh doanh 
rượu, bia và đồ uống có cồn khác. Trong đó 
nhấn mạnh là: “...Nghiên cứu, đề xuất biện 
pháp quản lý phù hợp về lượng rượu, bia và 
đồ uống có cồn khác tối đa được bán cho một 
khách hàng sử dụng tại chỗ; không bán rượu, 
bia và đồ uống có cồn khác cho người có biểu 
hiện say rượu, bia...; Nghiên cứu, đề xuất biện 
pháp quản lý phù hợp đối với việc người 
chủ cơ sở và người lao động của cơ sở kinh 
doanh rượu, bia và đồ uống có cồn khác phải 
được tập huấn về trách nhiệm trong cung cấp 
rượu, bia và đồ uống có cồn khác với các nội 
dung cụ thể như: các quy định của pháp luật 
về phòng, chống tác hại của lạm dụng rượu, 
bia và đồ uống có cồn khác, cách nhận biết 
tuổi, nhận biết biểu hiện về lạm dụng rượu, 
bia và đồ uống có cồn khác của khách hàng...”. 
Như vậy, vai trò của cơ sở bán lẻ rượu, 
bia tiêu dùng tại chỗ đối với việc nhận biết độ 
tuổi, nhận biết biểu hiện say rượu, bia và lạm 
dụng rượu, bia của khách hàng là rất quan 
trọng. Các chủ cơ sở và người lao động của 
các cơ sở bán lẻ rượu, bia tiêu dùng tại chỗ là 
người gần nhất với khách hàng với các biểu 
hiện đáng lưu ý như trên. Họ đồng thời có đủ 
điều kiện, khả năng quyết định việc có tiếp 
tục phục vụ rượu bia cho khách hàng này 
nữa hay không. Quyết định này của các cơ sở 
bán lẻ rượu, bia tiêu dùng tại chỗ sẽ góp phần 
không nhỏ trong việc giảm tỷ lệ tai nạn giao 
thông do khách hàng có thể gây ra trong tình 
trạng say rượu, bia. Chính vì vậy, mục tiêu số 
8 của Chiến lược toàn cầu nhằm giảm tác hại 
của việc sử dụng rượu, bia, với tiêu đề “Giảm 
hậu quả tiêu cực của hoạt động uống và ngộ 
độc đồ uống có cồn” đã đưa ra một số lựa 
chọn chính sách và biện pháp can thiệp, trong 
đó đáng lưu ý là khuyến nghị: “Thi hành luật 
cấm cung cấp rượu cho người say và các chế 
43Khoa học Kiểm sátSố 02 - 2020
NGUYỄN THỊ HỒNG HẠNH
định pháp luật về hậu quả của tác hại đối với 
người say do việc được cung cấp rượu”. Điều 
này được hiểu là cần phải có các quy định 
pháp luật ràng buộc trách nhiệm của các cơ sở 
bán lẻ rượu bia tiêu dùng tại chỗ đối với các 
tác hại mà người say gây ra cho bên thứ ba (là 
nạn nhân trong một vụ tai nạn giao thông, ẩu 
đả) do được các cơ sở này cung cấp rượu, 
bia khi bản thân khách hàng đã có biểu hiện 
say rượu, bia. 
Tuy nhiên, việc thực hiện quy định này 
hiện nay tại Việt Nam còn gặp nhiều khó 
khăn do các vướng mắc pháp lý.
2. Một số rào cản pháp lý đối với trách 
nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng 
của cơ sở bán lẻ rượu bia tiêu dùng tại chỗ 
Tai nạn giao thông thường gây ra các 
thiệt hại về con người và tài sản, do đó vấn đề 
bồi thường thiệt hại, mà cụ thể là bồi thường 
thiệt hại ngoài hợp đồng được đặt ra. 
Điều 584 Bộ luật dân sự (BLDS) năm 2015 
quy định về căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi 
thường thiệt hại như sau: 
“1. Người nào có hành vi xâm phạm tính 
mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, 
tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người 
khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường, trừ 
trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan 
quy định khác.
2. Người gây thiệt hại không phải chịu trách 
nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp thiệt 
hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn 
toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có 
thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.
3. Trường hợp tài sản gây thiệt hại thì chủ 
sở hữu, người chiếm hữu tài sản phải chịu trách 
nhiệm bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp thiệt 
hại phát sinh theo quy định tại khoản 2 Điều này”.
Có thể thấy, trách nhiệm bồi thường 
thiệt hại phát sinh khi có đủ 03 yếu tố: (1) 
Có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, 
danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, 
lợi ích hợp pháp khác của người khác; (2) Có 
thiệt hại thực tế; (3) Mối quan hệ nhân quả 
giữa hành vi gây thiệt hại và thiệt hại (Hành 
vi xâm phạm là nguyên nhân trực tiếp gây ra 
thiệt hại). Như vậy, yếu tố “lỗi” không còn là 
một căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường 
thiệt hại ngoài hợp đồng như quy định trước 
đây tại Điều 604 BLDS năm 2005. Quy định 
này tạo điều kiện cho nạn nhân dễ dàng được 
bồi thường thiệt hại hơn do không phải chứng 
minh lỗi của người gây thiệt hại. Người gây 
thiệt hại phải chứng minh điều ngược lại theo 
các trường hợp tại khoản 2 Điều 584 BLDS 
năm 2015. Rủi ro lúc này được chuyển sang 
phía người gây thiệt hại.
Khoản 1 Điều 596 BLDS năm 2015 cũng 
quy định trường hợp bồi thường thiệt hại 
do người dùng chất kích thích gây ra, theo 
đó người do uống rượu hoặc do dùng chất 
kích thích khác mà lâm vào tình trạng mất 
khả năng nhận thức và làm chủ hành vi, gây 
thiệt hại cho người khác thì phải bồi thường. 
Ở đây, người do uống rượu, bia trước khi 
gây thiệt hại hoàn toàn nhận thức được việc 
dùng rượu, bia có thể dẫn đến các hành vi gây 
thiệt hại, tuy nhiên, khi thực hiện hành vi gây 
thiệt hại, họ có thể đã không nhận thức được 
hành vi và thiệt hại do hành vi của mình gây 
ra. Như vậy, có thể hiểu họ có lỗi vì đã đặt 
mình vào tình trạng mất khả năng nhận thức 
và làm chủ hành vi nên họ vẫn hoàn toàn phải 
chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Chính 
vì vậy, trong trường hợp một người cố ý dùng 
rượu hoặc chất kích thích khác làm cho người 
khác lâm vào tình trạng mất khả năng nhận 
thức và làm chủ hành vi mà gây thiệt hại thì 
phải bồi thường cho người bị thiệt hại3. 
Do đó, đứng ở góc độ bảo vệ nạn nhân 
của các tai nạn giao thông do người say rượu, 
bia gây ra quy định này, có một số điểm cần 
lưu ý. Theo một báo cáo gần đây nhất, tỷ lệ hộ 
3 Khoản 2 Điều 596 Bộ luật dân sự năm 2015
44
TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI NGOÀI HỢP ĐỒNG CỦA CƠ SỞ...
Khoa học Kiểm sát Số 02 - 2020
gia đình ở các khu vực có điều kiện kinh tế xã 
hội khó khăn hơn (hộ người dân tộc thiểu số, 
miền núi, hộ ở nông thôn) có ít nhất một thành 
viên uống ở mức có hại cao hơn so với người 
Kinh và người sống ở khu vực thành thị4. Hay 
nói cách khác, người gây ra tai nạn giao thông 
do sử dụng rượu bia thường là người không 
có khả năng kinh tế và tài chính để bồi thường 
thiệt hại cho nạn nhân. Trong khi đó, tỷ lệ tai 
nạn giao thông do sử dụng rượu bia ở Việt 
Nam ngày càng tăng. 
Chính vì vậy, nếu như đối với những 
trường hợp phát sinh trách nhiệm bồi thường 
thiệt hại ngoài hợp đồng nói chung quy định 
tại Điều 584 BLDS năm 2015, vấn đề lỗi không 
cần đặt ra thì tại các trường hợp bồi thường 
thiệt hại ngoài hợp đồng, cụ thể như tại 
trường hợp quy định tại Điều 596 BLDS năm 
2015, vấn đề lỗi để quy định trách nhiệm bồi 
thường thiệt hại lại được đặt ra. Điều này là 
không cần thiết và cản trở nạn nhân của các 
tai nạn giao thông tìm đến những chủ thể có 
khả năng chi trả cho các thiệt hại mà họ phải 
gánh chịu do tác hại của rượu bia, dù những 
chủ thể này có lỗi vô ý đối với tình trạng mất 
khả năng nhận thức và làm chủ hành vi của 
người gây thiệt hại. Chẳng hạn như các cơ sở 
bán lẻ rượu bia tiêu dùng tại chỗ vì mục đích 
lợi nhuận, họ có thể phục vụ các “thượng đế” 
của mình không giới hạn, dẫn đến việc khách 
hàng lâm vào tình trạng say và gây ra tai nạn. 
Quy định trách nhiệm bồi thường thiệt hại 
của các cơ sở này trong trường hợp phục vụ 
rượu, bia cho các khách hàng đã có biểu hiện 
say góp phần làm giảm tai nạn giao thông do 
rượu bia, đồng thời bảo vệ tốt hơn cho nạn 
nhân trong các vụ tai nạn giao thông. 
Hiện nay, để giải quyết vấn đề lạm dụng 
rượu bia gây tai nạn giao thông, nhiều tiểu 
bang của Hoa Kỳ đã có các quy định riêng cho 
4 Viện Chiến lược và chính sách y tế (2018), Hậu 
quả của sử dụng rượu bia đối với Hộ gia đình 2018
vấn đề bồi thường thiệt hại phát sinh trong tai 
nạn giao thông do rượu bia gây ra với những 
đặc thù riêng và khác biệt so với các quy định 
chung về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. 
3. Pháp luật Hoa Kỳ về quy định trách 
nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng 
của các cơ sở bán lẻ rượu bia tiêu dùng tại 
chỗ và những gợi mở cho Việt Nam
Mỗi ngày, ở Hoa Kỳ có khoảng 28 người 
chết vì tai nạn giao thông do lái xe trong tình 
trạng suy giảm nhận thức dưới ảnh hưởng 
bởi rượu bia. Lái xe trong tình trạng say gây ra 
tổng thiệt hại kinh tế ước tính là 242 tỷ đô la Mỹ 
mỗi năm5. Trong tất cả 50 tiểu bang ở Hoa Kỳ, 
lái xe dưới ảnh hưởng của rượu bia (Driving 
Under Influence - DUI) hoặc Lái xe trong khi 
say rượu, bia (Driving While Intoxicated - 
DWI) là một trọng tội, được coi là rất nguy 
hiểm và bị trừng phạt nghiêm khắc. Ví dụ, tại 
California, vi phạm DUI đầu tiên sẽ bị phạt 
đến 6 tháng tù giam, phạt tiền lên đến tối đa 
1.000 đô la Mỹ và tối đa 10 tháng đình chỉ giấy 
phép lái xe. Giới hạn pháp lý về hàm lượng 
cồn trong máu (Blood Alcohol Content - BAC, 
0,08%) là nhất quán trên khắp Hoa Kỳ và một 
người có BAC cao hơn 0,08% sẽ bị nghiêm 
cấm lái xe ở tất cả 50 tiểu bang. Tuy nhiên, 
theo một cuộc khảo sát được thực hiện vào 
năm 2012, đáng ngạc nhiên là 4,2 triệu người 
thành niên đã thừa nhận ít nhất một lần lái xe 
trong tình trạng suy giảm nhận thức do bị ảnh 
hưởng bởi rượu bia6. Trong cùng năm đó, Cục 
Điều tra Liên bang (FBI) báo cáo có 1.282.957 
trường hợp lái xe dưới ảnh hưởng của rượu 
5 Blincoe, L. J., Miller, T. R., Zaloshnja, E., & Lawrence, 
B. A. (2015, May). The economic and societal impact 
of motor vehicle crashes, 2010. (Revised) (Report 
No. DOT HS 812 013). Washington, DC: National 
Highway Traffic Safety Administration. 
6 Jewett, A., Shults, R. A., Banerjee, T., & Bergen, 
G. (2015). Alcohol-impaired driving among adults 
- United States, 2012. Morbidity and Mortality 
Weekly Report, 64(30), 814-17.
45Khoa học Kiểm sátSố 02 - 2020
NGUYỄN THỊ HỒNG HẠNH
bia bị bắt giữ. Như vậy là chỉ có khoảng 1% số 
người lái xe dưới ảnh hưởng của rượu bia bị 
phát hiện và bắt giữ bởi cơ quan thực thi pháp 
luật. Mối lo ngại ngày càng tăng đối với hiện 
tượng lái xe trong tình trạng bị suy giảm nhận 
thức do bị ảnh hưởng bởi rượu bia đã thúc 
đẩy các cơ quan có thẩm quyền thực thi các 
luật có hiệu quả hơn để có thể ngăn chặn và 
giảm hiện tượng người lái xe say rượu và các 
tổn thất do nó gây ra7.
Bên cạnh việc tăng cường các chế tài xử 
lý hình sự đối với người lái xe say rượu, các 
cơ quan lập pháp và tòa án bắt đầu xem xét 
đến thủ phạm chính của hiện tượng này. Đó 
chính là các cơ sở bán lẻ rượu bia tiêu dùng tại 
chỗ - những người được cấp phép bán lẻ rượu 
bia và kiếm được lợi nhuận từ việc bán hoặc 
cung cấp rượu bia cho người uống. Trong bối 
cảnh này, Luật về trách nhiệm của chủ quán 
rượu (Dram Shop Law) đã được rất nhiều tiểu 
bang của Hoa Kỳ ban hành để ràng buộc trách 
nhiệm của các cơ sở bán lẻ rượu bia tiêu dùng 
tại chỗ. Quy định này dựa trên lý thuyết rằng 
các cơ sở này có nghĩa vụ không phục vụ rượu 
bia cho người say. Do đó, trách nhiệm dân sự 
của chủ quán rượu bao gồm việc bồi thường 
thiệt hại cho cả bên thứ ba vô tội (nạn nhân 
của tai nạn giao thông) và người say (khách 
hàng của quán rượu).
Luật về trách nhiệm của chủ quán rượu 
là một nhánh của hệ thống pháp luật điều 
chỉnh về các cơ sở thương mại bán hoặc cung 
cấp đồ uống có cồn cho công chúng tại Hoa 
Kỳ. Theo quy định của luật này, các cơ sở nói 
trên phải chịu cả trách nhiệm hình sự và trách 
nhiệm dân sự do phục vụ rượu, bia quá mức 
đối với những khách hàng có biểu hiện say 
7 He (Vivian) Li (2016), An overview of Dram shop 
law and its validity with an emphasis on California: 
a case for imposing civil liability on commercial 
drinking establishments, Thesis Master of Science 
in Hospitality Management, Faculty of California 
State Polytechnic University, Pomona, 2016.
rượu rõ ràng8. Cần lưu ý rằng, không phải 
tất cả các hành vi bất hợp pháp liên quan đến 
bán hoặc cung cấp rượu bia đều thuộc phạm 
vi điều chỉnh của Luật này. Một số hành vi bất 
hợp pháp diễn ra tại các quán rượu như bán 
hàng sau khung giờ cho phép, không kiểm tra 
căn cước công dân sẽ được điều chỉnh bởi các 
quy định pháp luật về cấp phép kinh doanh 
bán lẻ rượu bia. Luật về trách nhiệm của chủ 
quán rượu chủ yếu điều chỉnh các vấn đề đối 
với thương tích gây ra cho con người và thiệt 
hại đối với tài sản gây ra do tình trạng say 
rượu bia và ràng buộc trách nhiệm của các cơ 
sở bán lẻ rượu bia tiêu dùng tại chỗ. 
Ngoài ra, Luật về trách nhiệm của chủ 
quán rượu cũng khác với Luật về trách nhiệm 
của chủ tiệc (Social host Liability Law). Luật 
về trách nhiệm của chủ tiệc điều chỉnh hành vi 
của các cá nhân không có mục đích lợi nhuận, 
thường là chủ tiệc thiết đãi bạn bè, đồng 
nghiệp ngay tại tư gia, các bữa tiệc nói trên 
có phục vụ rượu bia đặc biệt đối với người 
say. Sau đó, nếu người này gây ra tai nạn giao 
thông hoặc các vụ va chạm, ẩu đả thì người 
chủ tiệc phải chịu trách nhiệm bồi thường 
thiệt hại. Mặc dù vậy, hai khái niệm pháp lý 
này rất giống nhau và cả hai đều nhằm mục 
đích ngăn chặn việc lái xe trong tình trạng say 
rượu bia và giảm các thương tật do rượu bia 
gây ra.
Các chủ thể có thể đứng tên nguyên đơn 
và có quyền đòi bồi thường thiệt hại theo Luật 
về trách nhiệm của chủ quán rượu bao gồm 
bên thứ nhất trong quan hệ này, tức là khách 
hàng của quán rượu, người tiêu thụ rượu bia 
trực tiếp tại quán rượu và sau đó gây ra thương 
tích cho bên thứ ba. Tuy nhiên, yêu cầu này chỉ 
có hiệu lực khi nguyên đơn là trẻ vị thành niên 
(người dưới 21 tuổi) và bị say do được phục 
8 Alexander, R. J. (2013), Alcoholic beverage law 
and hospitality law: Merry times and safe travels. 
GPSolo, 30(6), 16-19. 
46
TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI NGOÀI HỢP ĐỒNG CỦA CƠ SỞ...
Khoa học Kiểm sát Số 02 - 2020
vụ rượu bia tại quán rượu. Trường hợp thứ 
hai có thể đứng tên nguyên đơn chính là bên 
thứ ba vô tội, người phải gánh chịu các thương 
tích gây ra bởi người say rượu do được phục 
vụ rượu bia quá mức tại quán rượu. Theo quy 
định của Luật về trách nhiệm của chủ quán 
rượu, bất kỳ cá nhân nào bị thương bởi người 
say rượu (hay những người do họ chỉ định) 
có thể khởi kiện chủ quán rượu nơi mà người 
gây ra thương tích cho mình bị say để đòi bồi 
thường về sức khoẻ, tính mạng, tài sản9.
Việc ban hành Luật về trách nhiệm của 
chủ quán rượu phục vụ hai mục đích riêng 
biệt. Trước hết, nó phản ánh ý định của cơ 
quan lập pháp trong việc giám sát và điều 
chỉnh hoạt động phân phối, bán lẻ rượu bia 
bằng cách trừng phạt các nhà phân phối hoặc 
cung cấp rượu bia một cách không kiểm soát. 
Thứ hai, đối với một số tiểu bang, chẳng hạn 
như tiểu bang Illinois đã ban hành Luật về 
trách nhiệm bồi thường của chủ quán rượu 
rất nghiêm ngặt với một mục đích duy nhất là 
tìm kiếm sự bồi thường thiệt hại cho các nạn 
nhân vô tội đối với các thương tích và tổn thất 
của họ. Trong trường hợp này, mục đích trừng 
phạt của đạo luật xảy ra chỉ như là một kết quả 
ngẫu nhiên đi kèm với mục đích bồi thường. 
Luật về trách nhiệm bồi thường của chủ quán 
rượu của tiểu bang Illinois thậm chí không có 
quy định lỗi, tức là không đòi hỏi chủ quán 
rượu hoặc người đại diện của chủ quán rượu 
phải nhận thức được hoặc ít nhất cần phải biết 
được rằng khách hàng đang có biểu hiện say 
rõ rệt, trong khi đó là điều kiện tiên quyết để 
tạo thành một tố quyền hợp pháp như được 
đặt ra trong các đạo luật tương tự của các tiểu 
bang khác. Như vậy, chính khả năng thanh 
toán chi phí của bị đơn cho các thương tích 
gây ra chứ không phải bản thân hành vi trái 
pháp luật của bị đơn mới là mối quan tâm của 
các nhà lập pháp. 
9 He (Vivian) Li (2016), Tlđd, trang 3-4.
Việc áp đặt trách nhiệm pháp lý mà 
không cần chứng minh lỗi cho các hoạt động 
mang tính nguy hiểm bất thường ngày càng 
được xã hội chấp nhận. Ví dụ, các ngành công 
nghiệp sử dụng chất nổ khi cần thiết trong 
những trường hợp đặc biệt có thể vẫn không 
tránh khỏi việc gây ra các tổn hại, bất kể các 
doanh nghiệp này đã thực hiện các biện pháp 
để ngăn chặn tác hại đó xảy ra. Cơ quan lập 
pháp cho rằng, các ngành công nghiệp này với 
lợi nhuận cao thường có thể có khả năng chịu 
được các chi phí để chống lại nguy cơ gây ra 
bởi các hoạt động vốn dĩ chứa đựng các tổn 
hại tiềm ẩn đó. Lý do này giải thích cho việc 
áp đặt trách nhiệm pháp lý nghiêm ngặt đối 
với các chủ quán rượu. Các cơ sở này phải 
chịu trách nhiệm vì đã đặt công chúng vào 
một nguy cơ khó tránh bị gây tai nạn do ảnh 
hưởng của rượu bia. Các bên thứ ba bị thương 
không có vị trí tốt hơn để dự đoán tác hại do 
một người say có thể gây ra. 
Với các điều kiện chặt chẽ được quy định 
trong các luật về trách nhiệm của chủ quán 
rượu của Hoa Kỳ như hành vi cung cấp rượu 
bia cho một người có biểu hiện rõ ràng là say 
(“visible intoxicated”), nguyên tắc có thể nhìn 
thấy trước nguy cơ gây thương tích (“principle 
of foreseeability”), gánh nặng về bồi thường 
thiệt hại cho nạn nhân của các vụ tai nạn giao 
thông do ảnh hưởng của rượu bia giờ đây sẽ 
được chia sẻ cho các chủ quán rượu. Đạo luật 
này đã đứng về phía người bị thiệt hại ở nhiều 
góc độ và do đó, cả xã hội sẽ được hưởng lợi. 
Tuy nhiên, pháp luật về bồi thường thiệt hại 
của Việt Nam chưa có những quy định riêng 
biệt như trên để bảo vệ người bị thiệt hại trong 
tai nạn giao thông do ảnh hưởng của rượu 
bia. Do đó, việc hoàn thiện chính sách và quy 
định cụ thể của pháp luật về vấn đề này là 
một yêu cầu cần thiết trong thời gian tới nhằm 
góp phần từng bước hạn chế gánh nặng do 
lạm dụng rượu, bia gây ra đối với cá nhân, gia 
đình, cộng đồng và xã hội./.