Tìm hiểu căn nguyên vi khuẩn gây nhiễm khuẩn vết mổ và sự đề kháng kháng sinh tại bệnh viện 175

Chuyên Đề Ngoại Khoa 1 
TÌM HIỂU CĂN NGUYÊN VI KHUẨN GÂY NHIỄM KHUẨN VẾT MỔ 
VÀ SỰ ĐỀ KHÁNG KHÁNG SINH TẠI BỆNH VIỆN 175 
Vũ Bảo Châu*, Cao Minh Nga** 
TÓM TẮT 
Mở đầu: Hiện nay, tình hình nhiễm khuẩn ngoại khoa ở một số bệnh viện vẫn chưa thuyên giảm mà còn có 
chiều hướng gia tăng. Đồng thời ngày càng xuất hiện nhiều các tác nhân gây bệnh cơ hội đề kháng cao với các 
loại kháng sinh thông thường, gây khó khăn cho điều trị. 
Mục tiêu: Tìm hiểu sự phân bố của các vi khuẩn gây nhiễm khuẩn vết mổ và sự đề kháng kháng sinh của 
chúng. 
Phương pháp: Hồi cứu, mô tả cắt ngang. Thu thập dữ liệu về định danh vi khuẩn từ 152 bệnh phẩm từ vết 
mổ phẫu thuật sạch và kết quả kháng sinh đồ tại BV. 175 TP. HCM từ tháng 5/2007 đến tháng 5/2008. 
Kết quả: Tỉ lệ nhiễm khuẩn vết mổ sau mổ sạch là 17,11%. Vi khuẩn thường gây nhiễm khuẩn vết mổ là 
nhóm cầu khuẩn gram dương và trực khuẩn gram âm. Không có sự khác biệt về tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ giữa 2 
nhóm này (43,21% so với 57,69%, p > 0,05). Vi khuẩn gây nhiễm khuẩn vết mổ đề kháng khá cao với các kháng 
sinh thông dụng. 
Kết luận: Cần thực hiện đầy đủ nguyên tắc vô khuẩn trong thực hành ngoại khoa và chăm sóc sau mổ. 
ABSTRACT 
PATHOGENOUS BACTERIA IN WOUND INFECTION 
AND ITS ANTIBIOTIC RESISTANCE IN 175 HOSPITAL 
Vu Bao Chau, Cao Minh Nga 
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 – Supplement of No 1 - 2009: 324 - 327 
Background: Nowadays, situation of surgery’s infectionin some hospitals still is concern problem. 
Appearance of opportunistic infection’s agents and its common antibiotic resistance is difficult to therapy. 
Objective: To investigate distribution of pathogenous bacteria in wound infection and its antibiotic 
resistance. 
Method: Retrospective, descriptive and cross-sectional methods were used. Data of bacterial indentification 
and antibiogramm results were collected from wound infection in 175 Hospital from May 2007 to May 2008. 
Results: Having studied 26/152 wound infection patients - Percentage of wound infection in clean operating 
is quite hight: 17.11%. The most common bacteria cause of wound infection is Gram Positive Cocci and Gram – 
negative Rods. There is no difference from them in cause of wound infection. These bacteria have hight resistance 
to common antibiotic. 
Conclusion: Perfoming adequate disinfection priniples in practical surgery and taking care patients post-
operation is needed. 
ĐẶT VẤN ĐỀ 
Hiện nay, nhiều kỹ thuật mới được áp 
dụng trong y học, đặc biệt là trong lĩnh vực 
ngoại khoa, đồng thời có nhiều thế hệ kháng 
sinh mới ra đời đem lại những thành tựu to 
lớn trong ngành y tế. Tuy nhiên, tình hình 
nhiễm khuẩn ngoại khoa ở một số bệnh viện 
chưa thuyên giảm mà còn có chiều hướng gia 
tăng(2,3,6,7,9). Điều đáng chú ý là ngày càng xuất 
* Bệnh viện 175 ** Bộ môn Vi sinh - Khoa Y - Đại học Y Dược TP. HCM 
Chuyên Đề Ngoại Khoa 2 
hiện nhiều các tác nhân gây bệnh cơ hội đề 
kháng cao với các loại kháng sinh thông 
thường, gây khó khăn cho việc điều trị. Xuất 
phát từ yêu cầu thực tế đó, chúng tôi tiến hành 
nghiên cứu đề tài “Tìm hiểu căn nguyên và 
khả năng đề kháng kháng sinh của vi khuẩn 
gây nhiễm khuẩn vết mổ tại Bệnh viện 175”. 
Mục tiêu nghiên cứu 
- Tìm hiểu cơ cấu và tỷ lệ một số loài vi 
khuẩn thường gặp gây nhiễm khuẩn vết mổ. 
- Tìm hiểu khả năng đề kháng kháng sinh 
của chúng. 
ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 
Đối tượng 
152 mẫu bệnh phẩm được lấy từ vết mổ 
phẫu thuật sạch trên bệnh nhân từ 5/2007 đến 
5/2008 - tại Bệnh viện 175 TP. HCM 
Phương pháp nghiên cứu 
Hồi cứu, mô tả cắt ngang. 
Hóa chất, sinh phẩm dùng nuôi cấy, phân 
lập, định danh và làm kháng sinh đồ của hãng 
Bio-Mérieux. Quy trình định danh vi khuẩn và 
làm kháng sinh đồ được thực hiện trên máy 
Mini-Api của hãng Bio-Rad theo hướng dẫn của 
NCCLS – 2003(4). 
Xử lý số liệu bằng phần mềm EPI-INFO 6.0 
của WHO. 
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 
Về cơ cấu vết mổ nhiễm khuẩn 
Kết quả được trình bày trong bảng 1. 
Bảng 1. Tỉ lệ nhiễm khuẩn các loại vết mổ 
Loại phẫu thuật Số ca Số nhiễm khuẩn Tỷ lệ (%) p 
Chấn thương kín 37 5 13,51 
TVĐĐ* 22 6 27,27 
Sọ não 52 3 5,77 
Sỏi tiết niệu 26 8 30,77 
Thoát vị bẹn, đùi 15 4 26,67 
< 0,05 
Tổng cộng 152 26 17,11 
* TVĐĐ: Thoát vị đĩa đệm 
Về căn nguyên vi khuẩn gây nhiễm khuẩn 
vết mổ 
Kết quả được trình bày trong bảng 2. 
Bảng 2. Vi khuẩn gây nhiễm khuẩn vết mổ (NKVM) 
Loại phẫu 
thuật 
Số 
NKVM 
Cầu khuẩn 
gram dương 
Trực khuẩn 
gram âm p 
Chấn thương kín 5 5 0 
TVĐĐ 6 2 4 
Sọ não 3 3 0 
Sỏi tiết niệu 8 1 7 
Thoát vị bẹn, đùi 4 0 4 
< 0,05 
Tổng cộng 26 11 (42,31%) 15 (57,69%) > 0,05 
Về khả năng đề kháng kháng sinh của một 
số vi khuẩn gây nhiễm khuẩn vết mổ 
Khả năng đề kháng kháng sinh của cầu 
khuẩn gram dương và trực khuẩn gram âm gây 
nhiễm khuẩn vết mổ được trình bày ở bảng 3 và 
bảng 4. 
Bảng 3. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của cầu khuẩn 
gram dương gây nhiễm khuẩn vết mổ (n = 11) 
Cầu khuẩn gram dương kháng 
kháng sinh Kháng sinh 
Số lượng Tỷ lệ (%) 
Cefotaxim 4 36,36 
Cotrimoxazol 6 54,55 
Ciprofloxacin 3 27,27 
Oxacillin 5 45,45 
Cephalecin 6 54,55 
Doxycyclin 8 72,73 
Erythromycin 8 72,73 
Lincomycin 9 81,82 
Gentamycin 4 36,36 
Vancomycin 2 18,18 
Bảng 4. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của trực khuẩn 
gram âm gây nhiễm khuẩn vết mổ (n = 15) 
Trực khuẩn gram âm kháng 
kháng sinh Kháng sinh 
Số lượng Tỷ lệ (%) 
Ampicillin 12 80 
Amox/a.clavulanic 10 66,67 
Cotrimoxazol 8 53,33 
Ciprofloxacin 6 40,00 
Cefotaxim 7 46,67 
Ceftriazon 6 40,00 
Chloramphenicol 10 66,67 
Cefuroxim 8 53,33 
Gentamycin 7 46,67 
Amikacin 4 26,67 
Chuyên Đề Ngoại Khoa 3 
BÀN LUẬN 
Về cơ cấu vết mổ nhiễm khuẩn 
Kết quả trên cho thấy có sự khác biệt về tỷ lệ 
nhiễm khuẩn vết mổ trên bệnh nhân đối với các 
loại phẫu thuật khác nhau với p < 0,05. Trong đó, 
tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ trong mổ sỏi tiết niệu 
là cao nhất, tiếp theo là mổ thoát vị đĩa đệm và 
mổ thoát vị bẹn, đùi, thấp nhất là mổ sọ não. 
Trong nghiên cứu này, chúng tôi chọn mẫu 
là các phẫu thuật sạch, nghĩa là những bệnh 
nhân chưa có nhiễm trùng toàn thân hoặc tại chỗ 
trước khi được phẫu thuật. Chúng tôi nhận thấy, 
tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ cao hơn ở những loại 
phẫu thuật sạch nhưng có nguy cơ bị ô nhiễm, 
hoặc những vị trí phẫu thuật dễ bị ô nhiễm như 
mổ tiết niệu hoặc mổ thoát vị bẹn và đùi. Mặt 
khác, nhiễm khuẩn vết mổ cũng thường gặp ở 
những vị trí phẫu thuật không thuận lợi cho việc 
chăm sóc vết mổ như mổ thoát vị đĩa đệm. 
So với một số nghiên cứu khác trong nước 
thì tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ trong nghiên cứu 
của chúng tôi cũng ở mức độ khá cao. Theo 
Nguyễn Mạnh Nhâm - 1992(5), tỷ lệ nhiễm khuẩn 
vết mổ chung sau mổ sạch tại Bệnh viện Việt - 
Đức là 13,27%. Tại Bệnh viện Bạch Mai năm 
1999, tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ là 9,6 %(6). Và 
theo kết quả giám sát toàn quốc của Bộ y tế thực 
hiện tại 11 Bệnh viện năm 2001 cho thấy tỷ lệ 
nhiễm khuẩn vết mổ chung là 17,6%(2). Theo một 
số tác giả khác trên thế giới thì tỷ lệ nhiễm khuẩn 
vết mổ chung khoảng từ 5 - 8 %, còn đối với 
những phẫu thuật sạch thì tỷ lệ này nên ở mức 
dưới 1%(3,8). 
Kết quả nghiên cứu trên cho thấy tỷ lệ đề 
kháng kháng sinh của cả 2 nhóm cầu khuẩn 
gram dương và trực khuẩn gram âm đều khá 
cao, tỷ lệ đề kháng với Vancomycin của cầu 
khuẩn gram dương đến 45,45 %. Một số kháng 
sinh thường gặp được sử dụng thì cũng bị nhóm 
vi khuẩn này đề kháng cao như Lincomycin, 
Doxycyclin, Erythromycin và Cotrimoxazol. Với 
nhóm trực khuẩn gram âm cũng có kết quả 
tương tự, tỷ lệ đề kháng với Amox/a.clavulanic 
lên đến 66,67 %, mặc dù đây là một kháng sinh 
được coi là hữu hiệu để sử dụng điều trị những 
nhiễm khuẩn do vi khuẩn gram âm có men β-
lactamase. Và đây cũng chính là mối quan tâm 
của các nhà vi sinh nhằm tìm hiểu khả năng sản 
sinh β-lactamase phổ rộng của một số loài vi 
khuẩn gram âm, đặc biệt là trong môi trường 
bệnh viện. 
Về căn nguyên vi khuẩn gây nhiễm khuẩn 
vết mổ 
Kết quả nghiên cứu (bảng 2) cho thấy: Tác 
nhân thường gặp gây nhiễm khuẩn vết mổ là các 
cầu khuẩn gram dương và trực khuẩn gram âm. 
Trong số đó chủ yếu là các vi khuẩn gây bệnh cơ 
hội như: S. epidermidis, Enterococcus, E. coli, 
Klebsiella và Enterobacter. Tuy nhiên, không có sự 
khác biệt về tỷ lệ 2 nhóm vi khuẩn cầu khuẩn 
gram dương và và trực khuẩn gram âm chung 
cho các loại phẫu thuật (p > 0,05). Mặt khác, 
chúng tôi nhận thấy với các phẫu thuật như 
chấn thương kín ở chi trên, chi dưới hoặc gãy 
xương đòn kín thì vi khuẩn chiếm đa số gây 
nhiễm khuẩn vết mổ là nhóm cầu khuẩn gram 
dương. Trong khi đó, những phẫu thuật có vị trí 
gần hoặc liên quan đến hệ tiêu hóa, tiết niệu và 
phẫu thuật TVĐĐ thì nguyên nhân gây nhiễm 
khuẩn vết mổ lại trội lên là nhóm trực khuẩn 
gram âm đường ruột. Trong nghiên cứu, chúng 
tôi không thấy sự xuất hiện của P. aeruginosa. Kết 
quả này của chúng tôi phù hợp với nghiên cứu 
của Nguyễn Quốc Anh(7) tại Bệnh viện Bạch Mai, 
tỷ lệ cầu khuẩn gram dương chiếm 41,3% và và 
trực khuẩn gram âm là 46,0%. Tuy nhiên, theo 
Trần Đỗ Hùng(9) - Bệnh viện Cần Thơ thì tỷ lệ và 
trực khuẩn gram âm gây nhiễm khuẩn vết mổ là 
71,43 %, trong khi đó cầu khuẩn gram dương chỉ 
chiếm 28,57 %. 
Về khả năng đề kháng kháng sinh của một 
số vi khuẩn gây nhiễm khuẩn vết mổ 
Kết quả nghiên cứu trên cho thấy tỷ lệ đề 
kháng kháng sinh của cả 2 nhóm cầu khuẩn 
gram dương và trực khuẩn gram âm đều khá 
cao. Đối với nhóm cầu khuẩn gram dương (bảng 
Chuyên Đề Ngoại Khoa 4 
3), tỷ lệ đề kháng với Oxacillin đến 45,45 %. Một 
số kháng sinh thường gặp được sử dụng thì 
cũng bị nhóm vi khuẩn này đề kháng cao như 
Lincomycin, Doxycyclin, Erythromycin và 
Cotrimoxazol. Hai chủng cầu khuẩn gram 
dương kháng Vancomycin là S. epidermidis. Với 
nhóm trực khuẩn gram âm (bảng 4) cũng có kết 
quả tương tự, tỷ lệ đề kháng với 
Amox/a.clavulanic lên đến 66,67 %, mặc dù đây 
là một kháng sinh được coi là hữu hiệu để sử 
dụng điều trị những nhiễm khuẩn do vi khuẩn 
gram âm có men β-lactamase. Và đây cũng chính 
là mối quan tâm của các nhà vi sinh nhằm tìm 
hiểu khả năng sản sinh β-lactamase phổ rộng 
của một số loài vi khuẩn gram âm, đặc biệt là 
trong môi trường bệnh viện. 
KẾT LUẬN 
Qua kết quả nghiên cứu 26 bệnh nhân bị 
nhiễm khuẩn vết mổ trong số 152 bệnh nhân 
được phẫu thuật sạch chúng tôi có một số nhận 
xét sau : 
- Tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ sau mổ sạch khá 
cao 17,11% 
- Vi khuẩn thường gây nhiễm khuẩn vết 
mổ là nhóm cầu khuẩn gram dương và trực 
khuẩn gram âm. Không có sự khác biệt về tỷ lệ 
nhiễm khuẩn vết mổ giữa 2 nhóm này (43,21% 
so với 57,69%). 
- Vi khuẩn gây nhiễm khuẩn vết mổ đề 
kháng khá cao với các kháng sinh thông dụng. 
Như vậy, cần thực hiện đầy đủ nguyên tắc 
vô khuẩn trong thực hành ngoại khoa và chăm 
sóc sau mổ. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Bộ y tế - Bệnh viện Việt - Đức (1991). Tóm tắt báo cáo và tham 
luận tại hội thảo Nhiễm khuẩn Ngoại khoa, Hà Nội, trang 1-6. 
2. Bộ y tế (2001). Chương trình giám sát quốc gia về tính kháng 
thuốc của vi khuẩn. Viện thông tin y học trung ương, Hà Nội. 
3. Nada T, Lida E, Ichiyama S. (1990). Nosocomial infection by 
new quinolone resistant 
E. cloaceae. Kansen - Chogaku - Zasshi, 64(11), pp.1400-7 
4. NCCLS – January 2003. Performal standard for antimicrobial 
disk susceptibility test; Approved standard – English Edition. 
5. Nguyễn Mạnh Nhâm (1992). Tình hình nhiễm khuẩn vết mổ 
qua 1.098 trường hợp tại Bệnh viện Việt - Đức. Ngoại khoa 
tập 22 - số 1/1992, trang 4-9. 
6. Nguyễn Mạnh Nhâm (1999). Tình hình nhiễm khuẩn vết mổ 
qua 1.318 trường hợp tại Bệnh viện Việt - Đức. Ngoại khoa 
tập 36 - số 3/1999, trang 1-7 
7. Nguyễn Quốc Anh (2006). Điều tra tình hình nhiễm khuẩn 
vết mổ tại Bệnh viện Bạch Mai. Y học thực hành (505)- số 
11/2006, trang 8-11. 
8. Pechere JC. (1993). Microbiology of nosocomial infection. Bull 
- Acad - Natl - Med. 1993 May ; 177(5) : 705-17 ; discussion, pp. 
717-8. 
9. Trần Đỗ Hùng (2005). Tìm hiểu căn nguyên vi khuẩn gây 
nhiễm khuẩn vết mổ và mức độ nhạy cảm với kháng sinh của 
các chủng vi khuẩn phân lập được tại khoa Ngoại tổng quát 
Bệnh viện Đa khoa Cần Thơ. Tạp chí Y học(505)- số 3/2005, 
trang 58-59. 
Chuyên Đề Ngoại Khoa 5 
Chuyên Đề Ngoại Khoa 6