Thực trạng cán bộ y tế vận chuyển cấp cứu chuyển tuyến bệnh nhi, từ các bệnh tuyến tỉnh đến Bệnh viện Nhi Trung Ương năm 2013

 V
IỆN
 SỨ
C K
HỎE CỘNG ĐỒ
NG
SỐ 37- Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn208
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
THỰC TRẠNG CÁN BỘ Y TẾ VẬN CHUYỂN 
CẤP CỨU CHUYỂN TUYẾN BỆNH NHI, TỪ CÁC BỆNH 
TUYẾN TỈNH ĐẾN BỆNH VIỆN NHI 
TRUNG ƯƠNG NĂM 2013
Lê Thanh Hải1, Lê Bá Tuấn1, Đỗ Mạnh Hùng1
TÓM TẮT 
Cán bộ y tế vận chuyển cấp cứu có đủ về số lượng trình 
độ và kỹ năng đóng vai trò quan trọng và là cần thiết trong 
quá trình vận chuyển cấp cứu. Nhằm tìm hiểu thực trạng 
và tìm ra giải pháp xây dựng nguồn nhân lực trong chuyển 
tuyến cấp cứu bệnh nhi, chúng tôi tiến hành nghiên cứu mô 
tả cắt ngang 410 trường hợp vận chuyển cấp cứu chuyển 
tuyến bệnh nhi từ các bệnh viện tuyến tỉnh đến Bệnh viện 
Nhi Trung ương năm 2013.
 Kết quả nghiên cứu cho thấy số lượng, chất lượng: 1 
nhân viên 65,1%, 2 nhân viên 34,9% trong đó BS và NHS 
3,2%, 2 điều dưỡng 31,7%, 1 điều dưỡng 65,1%. Bệnh viện 
có đội vận chuyển cấp cứu 13,7%; cán bộ y tế thường xuyên 
tham gia vận chuyển cấp cứu 26,1%; cán bộ có kinh nghiệm 
9%; được học APLS 47,3%; Tổng số cán bộ đạt đánh giá kỹ 
năng cấp cứu là 46,3%.
Từ khóa: Cán bộ y tế; vận chuyển cấp cứu; bệnh viện 
tuyến tỉnh. 
ABSTRACT
REALITY OF HEALTH STAFF IN PATIENT 
TRANSPORT SERVICE FROM PROVINCIAL HOSPITALS 
TO VIETNAM NATIONAL CHILDREN’S HOSPITAL 
IN 2013
It is important for health staff who work in patient transport 
service to have enough personnel and skills in transporting 
patients. In order to investigate the reality and find out the 
solution to build up personnel in this service, we carry out a 
cross-sectional study on 410 cases of patient who was transported 
from provincial hospitals to the National Children’s Hospital 
in 2013.
The result shows the quality and quantity of health staff 
on ambulance: only one staff 65,1%, 2 staff 34,9% with one 
doctor and one nurse 3,2%, 2 nurses 31,7%, 1 nurse 65,1%. 
hospital having patient transport team 13,7%; staff who 
frequently take part in patient transport 26,1%; experienced 
staff 9%; APLS trained staff 47,3%; Total of staff obtained 
emergency skills 46,3%.
Keywords: Health staff, emergency’s patient transport, 
provincial hospitals.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Theo Jons Hopkins Medecine qui định nhân viên vận 
chuyển bệnh nhân phải được đào tạo qua các lớp tập huấn cơ 
bản như cấp cứu nhi khoa nâng cao (PALS), điều dưỡng cấp 
cứu nhi khoa (ENPC), lớp cấp cứu chấn thương nâng cao cho 
điều dưỡng (ATCN). Khi vận chuyển bệnh nhân sơ sinh thì 
phải có một kíp vận chuyển riêng [7].Có nhiều bệnh rất phức 
tạp và đa dạng mà cơ sở y tế tiếp nhận bệnh nhân không đủ 
khả năng để hồi sức và điều trị chuyên sâu [6]. Do đó, bệnh 
nhân cần phải được chuyển lên tuyến cao hơn với nguyên 
tắc là bệnh nhân thường xuyên được chăm sóc tốt nhất từ cơ 
sở tiếp nhận và xử trí ban đầu đến các đơn vị của tuyến trên. 
Theo tác giả Lê Thanh Hải việc các bệnh viện đa khoa 
tuyến tỉnh chưa có đội vận chuyển bệnh nhân cấp cứu với 
các cán bộ y tế chuyên trách dẫn tới tình trạng cán bộ y tế 
vận chuyển bệnh nhân không nắm đầy đủ thông tin về người 
bệnh từ tên, tuổi, chẩn đoán, điều trị, cũng như không có đủ 
khả năng theo dõi, đánh giá và xử lý các tình huống khẩn cấp 
xảy ra trong quá trình vận chuyển, dẫn tới tình trạng bệnh 
nhân nặng lên hoặc tử vong trên đường vận chuyển [1].
Bệnh nhi chuyển tuyến cấp cứu thường là những bệnh 
nặng, ở tuyến tỉnh không đủ khả năng về trình độ, phương 
tiện kỹ thuật điều trị và phải đưa đến bệnh viện Nhi Trung 
ương. Do sức khỏe bệnh nhi thường yếu kém và cần có sự xử 
trí của nhân viên y tế có đủ trình độ chuyên môn và kỹ năng. 
Nhằm tìm hiểu thực trạng nhân lực trong vận chuyển cấp cứu 
chuyển tuyến ở bệnh nhi chúng tôi tiến hành nghiên cứu, qua 
1. Bệnh viện Nhi Trung ương
Ngày nhận bài: 10/02/2017 Ngày phản biện: 13/02/2017 Ngày duyệt đăng: 17/02/2017
SỐ 37 - Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn 209
2017JOURNAL OF COMMUNITY MEDICINE
đó đề xuất các giải pháp trong việc xây dựng đội ngũ vận 
chuyển chuyển tuyến cấp cứu hiệu quả trong việc giảm thiểu 
tỷ lệ vận chuyển không an toàn.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu
Cán bộ y tế các đội vận chuyển cấp cứu bệnh nhi nặng 
từ 0-18 tuổi được vận chuyển cấp cứu từ bệnh viện cấp tỉnh 
hoặc tương đương đến Bệnh viện Nhi Trung ương theo qui 
định của Bộ Y tế. 
2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
- Thời gian tiến hành nghiên cứu: Từ tháng 5/2013 đến 
12/2013 
- Địa điểm nghiên cứu: Khoa Cấp cứu-Chống độc, phòng 
khám Cấp cứu tại Bệnh viện Nhi Trung ương.
3. Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang có phân tích, 
nghiên cứu định lượng
4. Cỡ mẫu nghiên cứu
Chọn mẫu ngẫu nhiên theo công thức: 
)1()1(
*)1(
2
)2/1(
2
2
)2/1(
ppZNd
NppZ
n
−+−
−
=
−
−
α
α
N = 9.500: kích thước quần thể nghiên cứu, nghiên cứu 
của chúng tôi được tiền hành từ 5/2013 đến tháng 12/2013, 
do vậy chúng tôi sử dụng số liệu tham khảo số chuyển viện 
cấp cứu với cùng kỳ năm 2012, tức là từ thời điểm tháng 5 
đến tháng 11 năm 2012 có 9.500 bệnh nhi vận chuyển cấp 
cứu từ bệnh viện tuyến tỉnh, đến Bệnh viện Nhi Trung ương.
p = 27,8% = 0,278 là tỷ lệ vệ chuyển không an toàn, tham 
khảo từ nghiên cứu vận chuyển chuyển tuyến cấp cứu từ 
bệnh viện tuyến tỉnh đến Bệnh viện Nhi Đồng II (bệnh viện 
thuộc tuyến trung ương) nghiên cứu được thực hiện từ tháng 
3/2003 đến tháng 2/2004 của tác giả Hoàng Trọng Kim và 
cộng sự [3].
Z = 1,96 (α = 0,05, độ tin cậy 95%, thu từ bảng Z).
d=0,045, là sai số tuyệt đối, lấy mức 0,045.
n =367, cỡ mẫu cần nghiên cứu. Với các giá trị trên, thay 
số ta được số bệnh nhi tối thiểu cần cho nghiên cứu là n=367 
bệnh nhi, dự phòng 10% đối tượng nghiên cứu chúng tôi tiến 
hành thu thập số liệu với 405 trường hợp bệnh nhi cần tiến 
hành nghiên cứu. 
Thực tế trong nghiên cứu chúng tôi thu thập 410 bệnh 
nhi vận chuyển chuyển tuyến cấp cứu từ các bệnh viện tuyến 
tỉnh, bệnh viện khác đến Bệnh viện Nhi Trung ương.
5. Xử lý và phân tích số liệu: Nhập liệu bằng phần mềm 
EPIDAT, nhập liệu bằng phần mềm SPSS.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Bảng 1. Thông tin chung về nhân viên y tế vận chuyển 
cấp cứu
Yếu tố Số lượng
Tỷ lệ 
(%)
Số lượng nhân 
viên y tế trên xe
1 nhân viên 267 65,1
2 nhân viên 143 34,9
Chức danh
BS và NHS 13 3,2
2 Điều dưỡng 130 31,7
1 Điều dưỡng 267 65,1
Bệnh viện có đội 
vận chuyển cấp cứu
Có 56 13,7
Không 354 86,3
Cán bộ y tế tham 
gia vận chuyển cấp 
cứu thường xuyên
Có 107 26,1
Không 303 73,9
Cán bộ y tế có 
kinh nghiệm làm 
việc khoa cấp cứu
Có 37 9,0
Không 373 91,0
Cán bộ y tế được 
họcPLS trên APLS
Có 194 47,3
Không 216 52,7
TỔNG 410 100
Việc vận chuyển bệnh nhi cấp cứu đa số chỉ có 1 nhân 
viên y tế với trình độ điều dưỡng chiếm 65,1%, cấp cứu có 
2 nhân viện y tế có bác sỹ và nữ hộ sinh là 3,2%, cấp cứu có 
2 nhân viên y tế là điều dưỡng chiếm 31,7%. Ở bệnh viện 
tuyến dưới có đội vận chuyển cấp cứu chỉ chiếm 13,7%. Tỷ 
lệ tham gia vận chuyển cấp cứu thường xuyên có 26,1%. Tỷ 
lệ có kinh nghiệm làm veiejc tại khoa cấp cứu là 9%. Tỷ lệ 
được học PLS trên APLS là 52,7%.
Bảng 2. Phân bố các kỹ năng cấp cứu của các đội vận 
chuyển cấp cứu
Các yếu tố Số lượng
Tỷ lệ 
(%)
Kỹ năng theo dõi đánh 
giá dấu hiệu nặng
Có 267 65,1
Không 143 34,9
Kỹ năng bóp 
bóng Masque
Có 151 36,8
Không 259 63,2
Kỹ năng đặt nội khí quản
Có 36 8,8
Không 374 91,2
Kỹ năng đặt đường 
truyền tĩnh mạch
Có 154 37,6
Không 256 62,4
 V
IỆN
 SỨ
C K
HỎE CỘNG ĐỒ
NG
SỐ 37- Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn210
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Các yếu tố Số lượng
Tỷ lệ 
(%)
Kỹ năng xử trí co giật
Có 138 33,7
Không 272 66,3
Kỹ năng hồi sức tim mạch
Có 99 24,1
Không 311 75,9
TỔNG 410 100
Kỹ năng của cán bộ trong đội vận chuyển chuyển tuyến 
cấp cứu bệnh nhi khi kiểm tra có 34,9% đội không có kỹ 
năng theo dõi đánh giá dấu hiệu nặng; 63,2% đội không có 
kỹ năng bóp bóng Masque; 91,2% đội không có kỹ năng đặt 
nội khí quản; 62,4% đội không có kỹ năng đặt đường truyền 
tĩnh mạch; 66,3% đội không có kỹ năng xử trí co giật; 75,9% 
đội không có kỹ năng hồi sức tim mạch.
Biểu đồ 3.1.Tỷ lệ cán bộ đạt các kỹ năng cấp cứu
Chưa đạt, 
53,7
Đạt, 46,3
Có 220 đội cấp cứu cán bộ chưa đạt điểm kỹ năng cấp cứu 
chiếm tỷ lệ 53,7%, 190 đội cấp cứu cán bộ đạt kỹ năng cấp 
cứu chiếm tỷ lệ 46,3%.
IV. BÀN LUẬN
Trong nghiên cứu của chúng tôi, số lượng nhân lực phục 
vụ cho cấp cứu nếu không tính tài xế lái xe thì đa số là 1 cán 
bộ y tế là điều dưỡng viên, chiếm tỷ lệ 65,1%, trong khi đó 
đội cấp cứu có 2 cán bộ y tế là 34,9%, trong đó 1 bác sỹ và 1 
nữ hộ sinh là 3,2%, 2 điều dưỡng là 31,7%. Trong báo cáo đề 
xuất xây dựng hệ thống cấp cứu Nhi khoa (2004) của tác giả 
Đinh Phương Hòa [2], nhân viên cho mỗi xe cấp cứu phải ít 
nhất 03 người bao gồm 01 bác sỹ được đào tạo cấp cứu nhi, 
01 y tá điều dưỡng nhi, 01 lái xe Warren và cộng sự (2004) 
khuyến cáo số người vận chuyển phải ít nhất là hai người, 
đặc biệt khi vận chuyển bệnh nhân nặng không ổn định cần 
phải có một bác sĩ được đào tạo về xử lý các tình huống hô 
hấp và tim mạch. Đối với bệnh nhân ổn định người chuyển 
bệnh nhân có thể chỉ là y tá [8], [9]. 
Kết quả nghiên cứu của chúng tôi tương tự với kết quả 
của tác giả Lê Thanh Hải và cộng sự [1] tiến hành 2 đợt 
nghiên cứu chuyển tuyến bệnh nhân nặng từ 25 Bệnh viện 
Nhi và Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bệnh viện Nhi Trung ương, 
đợt I tháng 11/2007-3/2008, đợt 2, tháng 8/2009- 1/2010. Số 
cán bộ vận chuyển cấp cứu nhi (không kể lái xe) chỉ có một 
người chiếm gần 90%, trong đó 81% là y tá, 9,3% nữ hộ sinh 
và chỉ có 5,8% là bác sỹ. 
Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy tỷ lệ bệnh 
viện tuyến dưới có đội vận chuyển cấp cứu chỉ chiếm 13,7%, 
trong khi đó hầu hết các bệnh viện là không có đội vận 
chuyển cấp cứu. Kết quả này phù hợp với kết quả của tác giả 
Lê Thanh Hải và cộng sự [1] 2007-2010, trong đó ngoại trừ 
cấp cứu 115 có cán bộ vận chuyển riêng, số còn lại chưa có 
cán bộ chuyên trách vận chuyển bệnh nhân cấp cứu, cán bộ 
y tế vận chuyển bệnh nhân đa số là điều dưỡng, hoặc ở khoa 
có bệnh nhân chuyển viện, hoặc ở khoa Nhi, hoặc ở các khoa 
khác trong bệnh viện. 
Việc các bệnh viện tuyến tỉnh chưa có đội vận chuyển 
bệnh nhân cấp cứu với các cán bộ y tế chuyên trách dẫn 
tới tình trạng cán bộ y tế vận chuyển bệnh nhân không nắm 
đầy đủ thông tin về người bệnh từ tên, tuổi, chẩn đoán, điều 
trị, cũng như không có đủ khả năng theo dõi, đánh giá và 
xử lý các tình huống khẩn cấp xảy ra trong quá trình vận 
chuyển, dẫn tới tình trạng bệnh nhân nặng lên hoặc tử vong 
trên đường vận chuyển. 
Thông thường có kinh nghiệm và thường gian làm việc 
thường xuyên về cấp cứu thì thực hành cấp cứu sẽ tốt hơn. 
Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ cán bộ tham gia vận chuyển 
cấp cứu thường xuyên chiếm tỷ lệ rất thấp với 26,1%. Kinh 
nghiệm làm việc tại khoa Cấp cứu cũng chỉ có 9%, tỷ lệ cán 
bộ được được học PLS trên APLS chiếm 47,3%.. Theo tác 
giả Lê Thanh Hải và cộng sự [1] kỹ năng cấp cứu ở nhóm 
chưa học APLS là rất thấp với 80% không đạt yêu cầu, 9% 
đạt yêu cầu. 
Khi tiến hành đánh giá kỹ năng thực hành cấp cứu của các 
cán bộ y tế ở 410 trường hợp vận chuyển trong nghiên cứu 
này. Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ có kỹ năng theo dõi 
đánh giá dấu hiệu nặng là 65,1%, tỷ lệ có kỹ năng bóp bóng 
Masque là 36,8%, tỷ lệ có kỹ năng đặt nội khí quản 8,8%, tỷ 
lệ có kỹ năng đặt đường truyền tĩnh mạch là 37,6%, tỷ lệ có 
kỹ năng xử trí co giật là 33,7%, tỷ lệ có kỹ năng hồi sức tim 
mạch là 24,1%. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng cho 
thấy có 220 đội cấp cứu cán bộ chưa đạt điểm kỹ năng cấp 
cứu chiếm tỷ lệ 53,7%. 190 đội cấp cứu cán bộ đạt kỹ năng 
cấp cứu chiếm tỷ lệ 46,3%.
Tỷ lệ thực hành kỹ năng thực hành cấp cứu đạt của chúng 
tôi thấp hơn nhiều so với nghiên cứu của tác giả Lê Thanh 
Hải và cộng sự [1] nghiên cứu 2 đợt, đợt I tháng 11/2007-
SỐ 37 - Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn 211
2017JOURNAL OF COMMUNITY MEDICINE
3/2008, đợt 2 từ tháng 8/2009- 1/2010, kết quả cho thấy kỹ 
năng của cán bộ vận chuyển chuyển tuyến cấp cứu cho thấy 
việc theo dõi đánh giá bệnh nhân đợt 1 đạt là 81,9, đợt 2 đạt 
là 90,3%; Đặt truyền tĩnh mạch đợt 1 đạt là 79,6%, đợt 2 
đạt là 66,1%; Kỹ năng bóp bóng đợt 1 đạt là 75,2%, đợt 2 là 
77,1%; Kỹ năng hồi sức tim-phổi đợt 1 đạt là 36,3%, đợt 2 là 
39,7%; Kỹ năng xử trí co giật đợt 1 đạt là 34,5%, đợt 2 đạt là 
37%, đặt nội khí quản đợt 1 đạt là 11,1%, đợt 2 đạt là 18,3%.
Cũng theo Lê Thanh Hải và cộng sự [1] trong quá trình 
vận chuyển cấp cứu, phần lớn số bệnh nhân đòi hỏi phải hỗ 
trợ hô hấp (90%), tuần hoàn (40%) và thần kinh nhưng chỉ có 
11% số cán bộ vận chuyển đặt được nội khí quản, khoảng 1/3 
số cán bộ vận chuyển biết cấp cứu tim-phổi và thần kinh (đợt 
I). Đã có 35% nhân viên y tế vận chuyển bệnh nhân trong 
nghiên cứu lần 2 đã được đào tạo về cấp cứu, cao hơn đợt1 
(không có ý nghĩa thống kê, p = 0,19), nhưng kỹ năng cấp 
cứu không có sự khác biệt có ý nghĩa so với nghiên cứu lần 1. 
V. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Kết quả nghiên cứu trên 410 trường bệnh nhi vận 
chuyển cấp cứu từ tuyến tỉnh đến Bệnh viện Nhi Trung 
ương, cho thấy nhân lực cho công tác vận chuyển cấp cứu 
chuyển tuyến bệnh nhi vừa thiếu về số lượng, trình độ, 
vừa yếu về kiến thức lẫn kỹ năng cấp cứu và chưa có tính 
chuyên nghiệp. 
Cần có sự quan tâm của các cấp, các ngành trong việc 
xây dựng đội ngũ nhân lực cấp cứu đặc biệt là đội ngũ vận 
chuyển cấp cứu chuyển tuyến bệnh nhi có tính chuyên ng-
hiệp, đủ về số lượng (ít nhất 3 cán bộ y tế) và chất lượng 
(trình độ chuyên môn, kỹ thuật về cấp cứu bệnh nhi). Bên 
cạnh đó cần có các lớp tập huấn thường xuyên cho cán bộ 
cấp cứu bệnh nhi, thường xuyên tổ chức công tác giao ban, 
hội thảo, hội nghị chuyên đề nhằm chia sẻ kinh nghiệm, phổ 
biến các kỹ thuật trong cấp cứu bệnh nhi, nhằm giảm số ca tử 
vong, tăng khả năng hồi phục sức khỏe cho bệnh nhi.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Bộ Y tế (2010), Nghiên cứu ứng dụng và đánh giá chương trình cấp cứu Nhi khoa nâng cao (APLS) nhằm góp phần làm 
giảm tỷ lệ tử vong trong 24h đầu ở tuyến tỉnh, Báo cáo kết quả nghiên cứu đề tài cấp Bộ - Chủ nhiệm đề tài Lê Thanh Hải.
2. Đinh Phương Hòa và Nguyễn Công Khanh (2005), Nghiên cứu hiện trạng cấp cứu nhi, lựa chọn tiến bộ khoa học 
và xây dựng mô hình cấp cứu nhi khoa phù hợp các tuyến nhằm giam tỷ lệ tử vong trong 24 giờ đầu, Đề tài độc lập cấp 
nhà nước,tr.59- 61.
3. Hoàng Trọng Kim (2004), Tính an toàn của các trường hợp chuyển viện đến khoa cấp cứu bệnh viện Nhi Đồng 1, Tạp 
chí Y học thực hành-Bộ Y tế, tr.116-121.
4. Lê Thanh Hải (2009), Đánh giá vận chuyển bệnh nhi nặng từ tuyến tỉnh đến khoa cấp cứu bệnh viện Nhi Trung ương 
năm 2009, Tạp chí Nhi khoa, tr.15-19.
5. Lê Thanh Hải (2010), Vận chuyển an toàn bệnh nhân trẻ em, Thực hành cấp cứu Nhi khoa, Nhà xuất bản Y học, tr.27-35.
6. Kronick, J.B., et al. (1996), Pediatric and neonatal critical care transport: a comparison of therapeutic interventions. 
Pediatr Emerg Care, 1996. 12(1): p. 23-6. 
7. Jons Hopkins Lifline (2014), The Jons Hopkins Medecine Lifeline Transportation Program, 410.614.7777. 1800 
Orleans Street Nelson SB-280 Baltimore, Maryland 21287.
8. Praveen Khilnani and R.Chhabra (2008), Transport of critically ill children: How to utilize resourses in the developing 
world, Indian J Pediatr, 75(6), pp.591-598. 
9. Warren J.and et al (2004), Guidelines for the inter- and intrahospital transport of critically ill patients, Crit Care Med, 
32(1), pp.256-62.