Sử dụng một số làn điệu dân ca Chăm H’Roi, Êđê Phú Yên trong giảng dạy cho sinh viên âm nhạc trường Đại học Phú Yên

34 TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÚ YÊN 
SỬ DỤNG MỘT SỐ LÀN ĐIỆU DÂN CA 
CHĂM H’ROI, ÊĐÊ PHÚ YÊN TRONG GIẢNG DẠY 
CHO SINH VIÊN ÂM NHẠC TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÚ YÊN 
Nguyễn Xuân Thành* 
Tóm tắt 
Dân ca các dân tộc bản địa Phú Yên (Chăm H’Roi, Êđê) giàu về đề tài, phong phú về 
ca từ, là những tác phẩm nghệ thuật có giá trị về cả phần văn học cũng như về phần âm nhạc. 
Việc đưa một số làn điệu dân ca các dân tộc bản địa Phú Yên vào chương trình giảng dạy cho 
sinh viên chuyên ngành âm nhạc Trường Đại học Phú Yên sẽ giúp sinh viên hiểu biết và yêu qúy 
hơn các giá trị di sản quý báu của quê hương. Để có thể thực hiện thành công việc này, tác giả 
đề xuất cách làm cụ thể qua phân tích các tiêu chí chọn bài dân ca (tiêu chí về nội dung lời ca, 
tiêu chí về âm nhạc), cách đưa dân ca vào học phần Đọc-Ghi nhạc và học phần Lý thuyết âm 
nhạc-hòa âm. 
Từ khóa: dân ca, dân tộc bản địa Phú Yên, sinh viên chuyên ngành Âm nhạc, Trường 
Đại học Phú Yên 
1. Đặt vấn đề 
Âm nhạc dân gian nói chung, dân ca nói 
riêng của một số dân tộc bản địa Phú Yên 
(Chăm H’Roi, Êđê) luôn gắn bó với cuộc 
sống con người, đáp ứng những nhu cầu 
tinh thần của con người và làm đẹp thêm 
cuộc sống bằng những câu hát thay cho 
những lời nói thông thường trong giao tiếp. 
Nhờ tài năng của nhiều thế hệ chắt lọc gọt 
giũa, những bài dân ca mang tính tập thể ấy 
trở thành những tác phẩm nghệ thuật có giá 
trị cả về phần văn học cũng như âm nhạc. 
Hơn 400 năm hình thành và phát triển 
lịch sử vùng đất Phú Yên, dân ca của dân 
tộc bản địa Phú Yên được thai nghén từ lối 
sống giản dị, mộc mạc. Những công việc 
lao động bình dị thường ngày, những buồn, 
vui trong cuộc sống hay nỗi oán hận phản 
kháng trong đấu tranh cho cuộc sống ấm no 
hạnh phúc tất cả đã được tồn tại, gắn bó 
với các tộc người nơi đây. Dân ca các dân 
tộc bản địa Phú Yên đã góp phần làm cho 
cuộc sống và lịch sử nơi này thêm hào hùng 
_______________________________ 
* ThS, Trường Đại học Phú Yên 
và cũng chính lịch sử, cuộc sống đã tạo cho 
dân ca nơi đây giàu về đề tài, phong phú về 
ca từ. Họ đã đặt lời đặt nhạc rồi hát truyền 
khẩu để ca ngợi cuộc sống, giáo dục con 
cháu biết yêu cái hay cái đẹp, lên án những 
thói hư tật xấu của xã hội. 
Cũng chính vì thế, ngay trong Trường 
ĐH Phú Yên, nơi đào tạo những thầy cô 
giáo dạy âm nhạc tương lai cho các trường 
phổ thông, giảng viên và sinh viên nhà 
trường phải nhận thức được tầm quan trọng 
của việc đưa một số làn điệu dân ca Phú 
Yên vào chương trình giảng dạy âm nhạc. 
Muốn thực hiện được điều ấy, nhà trường 
cần xác định rõ trong chủ trương đào tạo 
sinh viên CĐSP âm nhạc. Giảng viên phụ 
trách môn học mang tính đặc thù này phải 
thật sự có một nền tảng kiến thức, am hiểu 
và lòng say mê nghiên cứu về dân ca bản 
địa để truyền dạy và khơi nguồn đam mê 
ham học hỏi đến sinh viên trong điều kiện 
các môn học về dân ca chưa thực sự thu hút 
đông đảo người học. 
 Việc đưa một số làn điệu dân ca Phú 
Yên vào chương trình giảng dạy cho sinh 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 15 * 2017 35 
viên âm nhạc trong nhà trường sẽ giúp sinh 
viên hiểu biết hơn các giá trị di sản văn hóa 
quý báu của quê hương, từ đó thêm phần 
yêu thích môn học và biết giữ gìn bản sắc 
văn hóa địa phương. 
2. Một vài tiêu chí chọn bài dân ca 
Theo giáo sư Hoàng Chương, nói đến 
nghệ thuật của dân ca là phải đề cập đến hai 
yếu tố cơ bản không sao tách rời: văn 
chương và giai điệu. 
Tiếng nói của ta dựa trên một số nguyên 
tắc về âm tiết, ngữ điệu, niêm luật để sắp 
xếp lại thành những câu thơ bóng bẩy với 
những đặc trưng về hình tượng, màu sắc 
đã giữ vai trò nòng cốt trong việc cấu tạo 
giai điệu và sự phát triển nét nhạc của các 
làn điệu dân ca muôn hình nghìn vẻ. Ở mỗi 
bài, nhạc điệu và ngôn ngữ đã liên kết chặt 
chẽ bồi bổ cho nhau, để biểu hiện được tư 
tưởng chủ đề. 
Thực tế đã chứng minh, dân ca, nếu chỉ 
được nghiên cứu đơn thuần về mặt âm 
nhạc, sẽ khó phân tích thỏa đáng được tính 
dân tộc cực kì tinh vi bộc lộ ra trong quá 
trình phát triển giai điệu, càng khó tìm ra 
chủ đề tình cảm giấu kín trong nét nhạc lời 
thơ. Ngược lại, nếu chỉ chú tâm tìm hiểu 
riêng mặt văn chương, ta sẽ bỏ qua mất 
phần cốt yếu của nó là âm nhạc và như vậy, 
sẽ không sao thấu hiểu được sự kết hợp 
diệu kì giữa ngôn ngữ với âm thanh trong 
nghệ thuật ca nhạc dân tộc. Chúng ta không 
thể coi nhẹ một trong hai yếu tố đó. 
Để đảm bảo cho chương trình được bổ 
sung một cách cần và đủ, phải chú trọng 
đến nội dung của chương trình và phương 
pháp giảng dạy cho phù hợp với mục tiêu 
đã đề ra. 
Sinh viên khoa Nghệ thuật là những 
giáo viên tương lai của trường phổ thông 
trong tỉnh, vì vậy, để sau này có thể truyền 
dạy dân ca cho các em học sinh của mình, 
bản thân sinh viên phải được học các kiến 
thức về dân ca một cách sâu rộng hơn. Chủ 
đề của các bài hát dân ca mà sinh viên được 
học là ca ngợi tình yêu quê hương đất nước, 
tình đoàn kết gia đình bạn bè cũng như đạo 
lý uống nước nhớ nguồn Các bài dân ca 
được lựa chọn để đưa vào chương trình 
giảng dạy không chỉ hay, đặc sắc mà phải 
có ý nghĩa giáo dục nhân cách toàn diện 
cho sinh viên, đồng thời phải đảm bảo tính 
vừa sức đối với trình độ của sinh viên, đáp 
ứng được với nội dung giáo dục cũng như 
phù hợp với lứa tuổi và sự hiểu biết của 
sinh viên. Như vậy, những bài dân ca các 
dân tộc bản địa ở Phú Yên được lựa chọn 
vào chương trình giảng dạy phải là những 
bài hát giàu hình tượng, giai điệu đẹp, lời 
ca giản dị mộc mạc, mang tính giáo dục về 
đạo đức cũng như hình thành nhân cách 
con người toàn diện. 
2.1. Tiêu chí về nội dung lời ca 
 Lời ca giữ một vị trí quan trọng cho sự 
hình thành của dân ca. Giai điệu thường 
dựa vào những đặc trưng ngôn ngữ mà tiến 
hành sao cho phù hợp với lời ca. 
 Dân ca các dân tộc bản địa ở Phú Yên 
có nhiều thể loại khác nhau, những bài hát 
dùng trong sinh hoạt cộng đồng, những bài 
hát giao duyên, những khúc hát ru Để 
phù hợp với sinh viên, nên chọn các bài có 
giá trị giáo dục cao, phù hợp với đạo đức, 
lối sống lành mạnh cho sinh viên. Chủ đề 
của các bài thường đề cập đến tình yêu quê 
hương, đất nước, tình yêu thiên nhiên, tình 
cảm đoàn kết trong cộng đồng, tình yêu 
nam nữ 
 Nội dung lời ca giản dị, gần gũi với 
cuộc sống sinh viên. 
2.2. Tiêu chí về âm nhạc 
Âm vực 
Đặc điểm về ngôn ngữ âm nhạc trong 
các bài hát nói chung và dân ca các dân tộc 
bản địa ở Phú Yên nói riêng khi chọn và 
đưa vào chương trình dạy học có một ý 
36 TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÚ YÊN 
nghĩa to lớn. Cần chọn các bài có âm vực 
không quá rộng, các bài hát phải có âm vực 
phù hợp với khả năng ca hát của sinh viên. 
Như chúng ta đã biết, mục đích đào tạo 
sinh viên CĐSP Âm nhạc không phải để 
làm ca sĩ hay người nghệ sĩ biểu diễn âm 
nhạc. Mục tiêu và chất lượng khi tuyển sinh 
không cao so với các trường nghệ thuật 
chuyên nghiệp trên cả nước nên việc lựa 
chọn bài dân ca có âm vực phù hợp với khả 
năng của sinh viên là điều rất quan trọng. 
Theo tôi, âm vực từ khoảng nốt la quãng 8 
nhỏ đến nốt rê quãng 8 thứ hai là phù hợp. 
Vì thế tất cả các bài được chọn đưa vào 
giảng dạy phải đảm bảo tầm âm như đã nêu. 
Giai điệu 
Giai điệu của bài hát phải phù hợp với 
trình độ tiếp thu âm nhạc của sinh viên, tức 
là các bài hát đó phải có cấu trúc giai điệu 
ổn định, các quãng liền bậc, nếu có quãng 
nhảy thì không phải quãng nhảy quá xa khó 
đọc và không có nhiều luyến láy. 
 Tiết tấu 
 Chọn các bài dân ca với tiết tấu đơn 
giản, vừa phải với trình độ của sinh viên, 
tránh những bài có tiết tấu khó thể hiện. 
Cấu trúc các bài phải ngắn gọn, các câu 
phân chia rõ ràng, vừa sức. Không nên 
chọn bài có sự thay đổi tự do các loại nhịp 
vì sẽ gây khó khăn cho sinh viên khi học hát. 
3. Một số giải pháp cụ thể 
3.1. Đưa dân ca vào học phần Đọc – Ghi 
nhạc 
Đọc – Ghi nhạc là học phần cơ bản được 
học liên tục trong 4 học kỳ, mỗi học kỳ 
gồm 2 tín chỉ, gồm các nội dung: Luyện 
đọc gam – Quãng ; Luyện đọc tiết tấu; 
Nghe – ghi nhạc; Tập đọc nhạc. Đây là học 
phần mấu chốt của chương trình nhằm 
trang bị cho sinh viên khả năng đọc và ghi 
nhạc, sau khi học xong sinh viên có thể dạy 
tốt môn âm nhạc ở trường phổ thông. 
Việc chọn các bài dân ca để đưa vào học 
phần Đọc - ghi nhạc cần phải đáp ứng 
được yêu cầu về kỹ năng xướng âm, ví dụ: 
luyện đọc gam trưởng – gam thứ, đọc các 
quãng nhảy xa hay đọc các dạng tiết tấu từ 
đơn giản đến phức tạp. 
Ngoài ra khi chọn các bài cần đáp ứng 
được tính vừa sức, phải phù hợp với thời 
gian lên lớp, tránh các bài quá dài, nhiều 
câu, nhiều đoạn. 
Đối với học phần Đọc – Ghi nhạc chúng 
tôi có chọn một số bài dân ca để đưa vào ở 
học kỳ thứ 2 như sau: 
Trình độ của sinh viên ở học kỳ này đã 
cao hơn. Sinh viên đọc được các bài từ 2, 3 
dấu hóa với các tiết tấu phức tạp hơn như 
đảo phách, nghịch phách, chùm ba Phần 
giai điệu cũng có những bước nhảy rộng từ 
quãng 6, quãng 7 hoặc quãng 8 Chúng ta 
có thể chọn những bài đáp ứng được các 
yêu cầu kỹ năng đó. 
Bài 1: Chờ anh - Dân ca Ê đê Phú Yên (trích) 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 15 * 2017 37 
 Bài 2: Vui được mùa lúa rẫy - Dân ca Chăm H’roi (trích). 
Bài 3: Ơi buôn xang ta ơi - Dân ca Ê đê Phú Yên (trích) 
Bài 4: Nhớ anh - Dân ca Chăm H’roi (trích) 
38 TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÚ YÊN 
Với các yêu cầu kỹ năng của học phần, 
tùy từng giáo viên, có thể chọn những bài 
khác nhau để sử dụng trong phần xướng âm 
hay ghi âm. Việc làm này nên kèm theo 
phần ghép lời ca. 
3.2. Đưa dân ca vào học phần Lý thuyết 
âm nhạc – Hòa âm 
 Học phần Lý thuyết âm nhạc – Hòa âm 
ở khoa Nghệ thuật của Trường ĐH Phú 
Yên được triển khai vào năm thứ nhất với 3 
tín chỉ (tương đương 45 tiết). Học phần giới 
thiệu hệ thống các kiến thức về các nhân tố 
cơ bản của âm nhạc, cao độ trường độ, nhịp 
điệu, quãng, điệu thức, hợp âm làm nền 
tảng cho việc học tập tất cả các học phần 
âm nhạc khác. 
Trong Chương Điệu thức - Giọng, 
ngoài các dạng điệu thức 7 âm trưởng - 
thứ, môn học còn giới thiệu một số dạng 
thang 5 âm phổ biến trong âm nhạc cổ 
truyền dân tộc. Đây là chương trình dùng 
chung cho các trường CĐ và ĐH sư phạm 
trong cả nước. Do vậy các dạng thang âm 
này chủ yếu là của người Việt. 
Để đưa âm nhạc dân gian của một số 
dân tộc bản địa ở Phú Yên vào chương 
trình dạy môn lý thuyết âm nhạc cơ bản, 
chúng tôi đề xuất như sau: 
Sau phần giới thiệu các dạng 5 âm phổ 
biến sẽ dành 1 tiết để giới thiệu một số 
dạng thang âm trong dân ca dân tộc Chăm 
Hroi, Êđê Phú Yên. Giảng viên sẽ cho đọc 
giai điệu các bài dân ca sau đó phân tích 
cấu trúc thang âm. Qua việc làm này, sinh 
viên hiểu cấu trúc của thang âm các làn 
điệu dân ca ấy. 
Giới thiệu dạng thang 3 âm 
Đây là dạng thang 3 âm gồm có 3 nốt liền kề cách nhau 1 cung: 2T+2T. 
Ví dụ: Đàn môi – Dân ca Chăm Hroi (trích) 
Dạng thang 5 âm 
Dạng 1: 
Ví dụ : Hát mừng lúa mới - Dân ca Chăm Hroi (trích) 
 Có tiếng chim rộn rã trên nương cất tiếng ca vui mừng được mùa 
 Dạng 2: 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 15 * 2017 39 
 Ví d ụ: Chờ anh – Dân ca Êđê Phú Yên (trích) 
4. Kết luận 
Dân ca mãi mãi là dòng sữa mẹ, là niềm 
tự hào của mỗi con người khi hát lên giai 
điệu đậm đà bản sắc của dân tộc mình. 
Chúng tôi cho rằng dân ca một số dân tộc 
bản địa Phú Yên khi được đưa vào giảng 
dạy trong nhà truờng sẽ phát huy được giá 
trị đích thực của nó. 
Việc đưa một số làn điệu dân ca Phú 
Yên vào giảng dạy cho sinh viên CĐSP Âm 
nhạc Trường ĐH Phú Yên là một việc làm 
thiết thực, góp phần hình thành ở sinh viên 
những giá trị văn hóa âm nhạc đích thực, 
đẩy lùi những thị hiếu âm nhạc không lành 
mạnh trên thị trường hiện nay, góp phần 
vào việc thực hiện mục tiêu giáo dục của 
nhà trường là đào tạo con người toàn diện 
về đức - trí - thể - mĩ 
TÀI LI ỆU THAM KHẢO 
[1] Nguyễn Đình Chúc (2003), Hò Khoan Phú Yên. Hội văn nghệ dân gian và văn hóa 
các dân tộc Phú Yên. 
[2] Hoàng Chương chủ biên (2007), Bài chòi và dân ca liên khu 5. Nxb Văn hóa – Thông 
tin. 
[3] Nguyễn Xuân Đàm chủ nhiệm công trình (1996). Ca dao - Dân ca trên vùng đất Phú 
Yên. Sở Khoa học - Công nghệ - Môi trường Phú Yên. 
[4] Nguyễn Định chủ biên (2010), Văn học dân gian Phú Yên. UBND tỉnh Phú Yên. 
[5] Trần Việt Ngữ - Trương Đình Quang - Hoàng Chương (1963), Dân ca miền Nam 
Trung bộ. Nxb Văn hóa - Viện Văn học. 
[6] Nguyễn Ngọc Quang (2008) Âm nhạc dân gian các dân tộc thiểu số Chăm H’roi, 
Bana, Êđê ở Phú Yên. Sở Văn hóa - Thể thao & Du lịch Phú Yên. 
[7] Sở Khoa học – Công nghệ Phú Yên (2005), Người Ê đê M’duhr ở Phú Yên. 
[8] Phạm Tú Hương (2003), Lý thuyết âm nhạc cơ bản. Nxb Đại học sư phạm Hà Nội. 
[9] Nguyễn Hoành Thông – Phạm Thanh Vân. Giáo trình Đọc – ghi nhạc (Tập1,2) Nxb 
Đại học sư phạm. 
[10] Nguyễn Thị Quỳnh (2013) Đưa âm nhạc dân gian một số dân tộc bản địa ở Đồng 
Nai vào chương trình giảng dạy tại khoa Thể dục - Nhạc họa Trường Đại học Đồng 
Nai. 
40 TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÚ YÊN 
Abstract 
Adding some Phu Yen Cham H’roi and Ede’s folk-songs to the music trainning 
curriculum at Phu Yen University 
Phu Yen ethnic minorities’ folk-songs are rich in themes and lyrics. They are 
valuable arts works in the fields of literature as well as music. Adding some Phu Yen ethnic 
minorities’ folk-songs to the music trainning curriculum at Phu Yen University will help 
students understand and love their homeland’s valuable heritages. 
 Based on the characteristics of Phu Yen ethnic minorities’ folk-songs, the author 
suggests some criteria for choosing folk-songs and how to use them in the music credits. 
Keywords: folk-songs, Phu Yen Cham H’roi and Ede, music students, Phu Yen 
University