Sử dụng các phương pháp phẫu thuật trong điều trị đứt hoàn toàn gân achilles do chấn thương

Phần 3: Phẫu thuật chấn thương chung
165
Nguyễn Mộc Sơn 
Ngô Văn Toàn 
Đỗ Văn Minh
Lưu Danh Huy
Nguyen Moc Son 
Ngo Van Toan 
Do Van Minh 
Luu Danh Huy
SỬ DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP PHẪU THUẬT 
TRONG ĐIỀU TRỊ ĐỨT HOÀN TOÀN GÂN 
ACHILLES DO CHẤN THƯƠNG
TÓM TẮT
Mục tiêu
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng và tổn thương đứt hoàn toàn gân Achilles do chấn thương.
 2. Đánh giá kết quả điều trị phẫu thuật đứt hoàn toàn gân Achilles. 
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu
Trong thời gian từ tháng 1/2014 đến tháng 8/ 2015, chúng tôi đã tiến hành điều 
trị phẫu thuật cho 49 BN đứt hoàn toàn gân Achilles do chấn thương, theo dõi 
và đánh giá chức năng gân Achilles cho 43 trường hợp sau phẫu thuật ít nhất 6 
tháng, 6 trường hợp bệnh nhân không đến tái khám do thay đổi địa chỉ liên lạc.
Kết quả nghiên cứu
Theo thang điểm ATRS, kết quả ghi nhận chức năng gân Achilles sau mổ có 
điểm ATRS trung bình là 82,5 điểm, trong đó có 25 BN đạt kết quả tốt và rất tốt, 
13 bệnh nhân đạt kết quả khá, 5 BN đạt kết quả trung bình, không ghi nhận bệnh 
nhân đạt kết quả kém.
Kết luận
Điều trị phẫu thuật đứt hoàn toàn gân Achilles đem lại kết quả khả quan cho 
người bệnh.
SUMMARY
Purpose
1. To describe clinical characteristics of total Achilles tendon rupture. 
2. To analysis functional outcome of surgical treatment in patient with total 
Achilles tendon rupture.
Methods
From 1/2014 to 12/2015, we carried out surgical treatment for 49 patients with 
total Achilles tendon rupture, follow up of 43 patients minium 6 and 6 patients lost 
of follow up.
Results
The overall functional outcome was good with the mean ATRS score of 82,5. 
Scores of 25 were excellent and good, 13 were fair, 5 was average.
Conclusion
Surgical treatment for total Achilles tendon rupture is a good option to restore 
Achilles functional outcome.
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2016
166
ĐẶT VẤN ĐỀ
 Gân Achilles là gân lớn và chắc khỏe nhất của cơ 
thể, hợp lại từ gân cơ bụng chân và cơ dép, có thể hợp 
lại cùng gân cơ gan chân gầy.Gân gót cũng là gân chịu 
tải trọng lớn nhất cơ thể, có thể 10 lần trọng cơ thể khi 
chạy nhảy. Đứt gân Achilles chiếm tỷ lệ cao nhất trong 
tổng số các thương tích đứt gân nói chung, tỷ lệ đứt gân 
Achilles dao động từ 2-18/ 100.000 dân. Chẩn đoán đứt 
gân Achilles do chấn thương không khó, nhưng dễ bị bỏ 
sót nếu thăm khám không chuyên khoa nên người bệnh 
thường đến trong giai đoạn muộn, ảnh hưởng nghiêm 
trọng đến khả năng sinh hoạt, lao động và chất lượng 
cuộc sống người bệnh. Điều trị phẫu thuật đứt gân 
Achilles được ghi nhận là đem lại kết quả tốt cho người 
bệnh. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu chuyên đề này 
nhằm 2 mục tiêu: 
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng và tổn thương của đứt 
hoàn toàn gân Achilles do chấn thương. 
2. Đánh giá kết quả điều trị các phương pháp phẫu 
thuật đứt hoàn toàn gân Achilles.
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 
NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu
Gồm 49 bệnh nhân (49 gân Achilles) được chẩn đoán 
xác định đứt hoàn toàn gân Achilles do chấn thương, 
được điều trị bằng phẫu thuật tại bệnh viện Việt Đức 
trong thời gian từ tháng 1/2014 đến hết tháng 8/ 2015. 
Theo dõi và khám lại sau mổ ít nhất sau 6 tháng cho 43 
trường hợp, 6 trường hợp không theo dõi được sau mổ.
Tiêu chuẩn chọn bệnh:
– Không phân biệt giới, tuổi, nơi sinh sống.
– Được chẩn đoán xác định đứt hoàn toàn gân 
Achilles do chấn thương dựa vào bệnh sử, triệu chứng 
lâm sàng, tổn thương trên phim chụp cộng hưởng từ và 
tổn thương trong mổ.
– Bệnh nhân được chỉ định và điều trị đứt hoàn toàn 
gân Achilles bằng phẫu thuật.
– Bệnh nhân được theo dõi, khám lại, đánh giá sau 
phẫu thuật ít nhất 6 tháng.
Tiêu chuẩn loại trừ:
– Vết thương gân Achilles.
– Bong điểm bám gót của gân Achilles.
– Bệnh nhân có tiền sử can thiệp phẫu thuật vùng cổ 
bàn chân sau.
- Bệnh nhân có tiền sử điều trị nội khoa viêm gân 
Achilles.
1. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu được tiến hành theo phương pháp mô tả, 
không nhóm chứng, theo dõi dọc, vừa hồi cứu vừa tiến cứu.
Phẫu thuật điều trị đứt gân Achilles được chúng tôi 
tiến hành gồm 3 nhóm:
– Phẫu thuật nối gân Achilles trực tiếp được chỉ định 
cho những trường hợp đứt gân Achilles đến sớm và 
khoảng cách khuyết gân sau khi cắt lọc dưới 2 cm.
– Phẫu thuật kéo dài gân Achilles theo kỹ thuật 
V-Y được chỉ định cho những trường hợp đứt gân 
Achilles đến muộn và khoảng cách khuyết gân sau 
khi cắt lọc từ 2-5 cm.
– Phẫu thuật chuyển gân cơ gấp dài ngón 1 được chỉ định 
cho những trường hợp đứt gân Achilles đến muộn, và 
khoảng cách khuyết gân sau khi cắt lọc > 5cm.
Phần 3: Phẫu thuật chấn thương chung
167
KẾT QUẢ
1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu
– Tuổi trung bình 40,2 tuổi; BN trẻ nhất 22 tuổi, BN 
già nhất 68 tuổi.
– Tỷ lệ nam/ nữ là 2,8. Tỷ lệ chân trái/ chân phải: 29/20.
– Nguyên nhân đứt gân Achilles: Chấn thương thể 
thao: 25 BN (51.02%), tai nạn sinh hoạt: 17 BN 
(34,69%), tai nạn lao động: 7 (14,29%).
– Thời gian trung bình từ khi chấn thương đến khi điều 
trị phẫu thuật là 35,4 ± 32,9 ngày.
– Khoảng cách trung bình từ vị trí đứt đến điểm bám 
gót của gân Achilles: 2,9 ± 1; khoảng cách ngắn nhất 
là 1 cm, dài nhất là 5,5 cm.
– Phương pháp điều trị phẫu thuật: Khâu nối gân tận- 
tận: 24 BN (48,98%), kéo dài gân kỹ thuật V-Y: 23 BN 
(46,94%), chuyển gân cơ gấp dài ngón 1: 2 BN (4,08%)
2. Đánh giá chức năng
– Điểm ATRS trung bình của BN là 82,51± 6,98, điểm 
thấp nhất là 66 điểm, điểm cao nhất là 98 điểm. 
Trong đó:
Stt Đánh giá Số BN Tỷ lệ %
1 Rất tốt (91-100) 4 9,3%
2 Tốt (81-90) 21 48,84%
3 Khá (76-80) 13 30,23%
4 Trung bình (50-75) 5 11,63%
5 Kém (< 50) 0 0%
6 Tổng 43 100%
– Đánh giá chức năng sau mổ đối với từng nhóm bệnh nhân:
Stt
Kỹ thuật phẫu 
thuật
Số BN
Điểm trung 
bình ATRS
1 Nối gân tận tận. 21 82,67±6,76
2 Chuyển gân cơ gấp 
dài ngón 1
21 82,19±7,48
3 Kéo dài gân V-Y. 1 86±0
4 Chung 43 82,51± 6,98
– Có 37/49 BN trước mổ thường xuyên tham gia chơi thể 
thao khi rảnh rỗi. Trong số này có 12 BN đã quay trở 
lại chơi môn thể thao cũ, 11 BN chơi môn thể thao cũ 
với cường độ ít hơn hoặc chuyển môn thể thao mới nhẹ 
nhàng hơn và 14 BN trả lời sẽ không chơi lại thể thao 
trong thời gian tới.
– Các biến chứng sau mổ: Có 2 BN nhiễm trùng, 2 BN đứt lại gân
BÀN LUẬN
Như vậy, đứt hoàn toàn gân Achilles do chấn thương 
hay gặp ở độ tuổi trung niên,nam giới và thường gặp 
nhất là do chấn thương thể thao. Điều này đã được ghi 
nhận bởi nhiều tác giả. Vị trí đứt gân Achilles thường 
gặp nhất là ở vị trí từ 2- 6cm trên điểm bám tận của gân 
vào xương gót bởi đây là vùng được cấp máu ít nhất của 
gân và ở người trung niên, với sự thoái hóa của các sợi 
collagen cấu tạo nên gân càng làm tăng nguy cơ bị đứt.
Đứt gân Achille dễ chẩn đoán tuy vậy thường bị 
nhầm lẫn với bong gân cổ chân, bệnh nhân chỉ đến viện 
khám khi triệu chứng đau cấp tính giảm đi và giảm hoặc 
mất vận động gấp gan chân sau một đợt điều trị nội khoa 
ở nhà.
Đứt gân Achille được ghi nhận tử thời Hypocrate, tuy 
nhiên phải đến năm 1888, ca mổđứt gân Achilles đầu tiên 
mới được thực bởi phẫu thuật viên người pháp Gustave 
Polaillon [6]. Từ đóđến nay đã có nhiều kỹ thuật nối gân 
được mô tả và đưa vào sử dụng trong lâm sàng, được 
chia thành 3 nhóm phương pháp chính: khâu nối gân 
trực tiếp, tạo hình gân Achilles và chuyển gân. Tuy nhiên 
do tổn thương giải phẫu phức tạp, vị trí đứt gân và tình 
trạng bệnh nhân đến sớm hay muộn sau chấn thương nên 
không có một kỹ thuật nào được coi là hoàn hảo cho điều 
trị bệnh nhân đứt hoàn toàn gân Achilles. Bác sỹ có thể 
phối hợp nhiều kỹ thuật phẫu thuật cùng lúc.
Đánh giá chung về chức năng gân Achilles theo 
thang điểm ATRS ghi nhận điểm ATRS trung bình là 
82,5 điểm, trong đó tỷ lệ BN sau phẫu thuật đứt hoàn 
toàn gân Achilles do chấn thương đạt kết quả tốt và rất 
tốt chiếm 58,1%, tỷ lệ BN đạt kết quả khá là 30,2% .
Tác giả
Số BN/số 
gân Achil-
les
Theo dõi 
sau mổ 
(tháng)
ATRS 
trung 
bình
Dan và cs 162/162 43,2 81,7
Carmont và 
cs
35/35 49 89
Maffuli và cs 26/26 98,4 88
Kearney và 
cs
18/18 9 81
Nicklas và 
cs
42/42 24 90
Chúng tôi 43/43 10,8 82,5
Đã có nhiều nghiên cứu khác nhau đánh giá kết quả 
điều trị phẫu thuật đứt hoàn toàn gân achilles. Mỗi tác 
giả có cách nhìn nhận riêng nhưng nhìn chung các tác 
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2016
168
giả đều ghi nhận điều trị phẫu thuật đem lại kết quả tốt. 
Tỷ lệ BN được đánh giá tốt và rất tốt trong nghiên cứu của 
Dan là 78,9%; theo Metz là 81,2%; theo Lim là 81,8%.
Đánh giá chức năng gân Achilles sau phẫu thuật theo 
từng nhóm bệnh nhân bao gồm nhóm bệnh nhân được 
phẫu thuật khâu nối gân Achilles tận tận, nhóm bệnh 
nhân tạo hình gân Achilles kiểu V-Y và nhóm bệnh nhân 
chuyển gân cơ gấp dài ngón cái chúng tôi nhận thấy sự 
chệnh lệch là không nhiều và không có sự khác biệt có 
ý nghĩa thống kê.
Các biến chứng sau phẫu thuật gân Achilles không 
nhiều, trong đó có 2 bệnh nhân đứt lại gân nguyên nhân 
do tự ý bỏ bột đi lại sớm và 2 bệnh nhân bị nhiễm trùng 
sau mổ. Trong 2 bệnh nhân này, 1 bệnh nhân do điều 
chỉnh đường máu không tốt, bệnh nhân còn lại do hoại 
tử mép vết mổ và được thay băng xử trí muộn dẫn tới 
nhiễm trùng vết mổ.
KẾT LUẬN
Các phương pháp phẫu thuật điều trị đứt hoàn toàn 
gân Achilles do chấn thương không quá phức tạp, không 
có nhiều biến chứng và có kết quả điều trị khả quan, 
đem lại hiệu quả tốt cho người bệnh.
Tài liệu tham khảo
1. Waterston S., Squair J., Douglas AS et al. (1994). Changing 
incidence of the achilles tendon rupture in Scotland. J. Bone 
Joint Surg Br. 81, 304.
2. Mafulli N. (1999), Current concepts review: rupture of the 
Achilles tendon. J. Bone Hoint Surg. Am., 81, 1019-1036.res 
after balloon kyphoplasty. Kyphon Broch 2006;1-16.
3. Dan B., Ingrid A., Leif ED. (2012). Acute achilles tendon 
rupture. J Bone Joint Surg Am. 94, 1229-1233.
4. Kearney R., Achten J., Lamb SE. et al. (2012). The achilles 
tendon total rupture score: a study of responsiveveness, 
internal consistency and convergent validity on patients with 
acute achilles tendon ruptures. Health and Quality of Life 
Outcomes. 10, 24-27.
5. Metz R., Kerkhoffs GM., Verleisdonk EJ. et al. (2008). Acute 
achilles tendon rupture: minimally invasive surgery versus 
non operative treatment with immediate full weightbearing 
a randomized controlled trial. American Jourrnal of Sports 
Medicine. 36, 1688-1694.
6. Lim J., Dalal R., Wassem M. (2001) Percutaneous vs open 
repair of the ruptured achilles tendon. Foot and Ankle 
International. 22, 559-568.