Sáng kiến sử dụng ống hút mềm để lấy máu truyền hoàn hồi trong phẫu thuật nội soi chửa ngoài tử cung vỡ tại Bệnh viện Sản nhi tỉnh Ninh Bình năm 2014

1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Máu toàn phần và thành phần của máu là các huyết phẩm rất tốt được sử dụng trong 
điều trị nhiều bệnh nội khoa về máu, phẫu thuật và để hồi sức đối với bệnh nhân mất máu 
nặng, mất máu cấp. Hiện nay chưa có loại nào có thể thay thế được máu, muốn phát huy 
tốt tác dụng của truyền máu thì phải có chỉ định đúng đắn và phải tuân thủ đúng các nguyên 
tắc truyền máu, có nhiều loại chế phẩm máu đang được sử dụng như máu tươi, máu toàn 
phần dự trữ, hồng cầu khối, hồng cầu rửa, tiểu cầu khối, bạch cầu cô đặc, các yếu tố đông 
máu, plasma mỗi loại được chỉ định trong các trường hợp cụ thể.
Ngành huyết học hiện đại đề nghị chỉ truyền cho bệnh nhân thành phần của máu mà họ 
cần, nghĩa là nên dùng các chế phẩm từ máu. Do đó, máu toàn phần ít khi dùng, ngoại trừ 
lọc thay máu ở trẻ sơ sinh. Một đơn vị máu toàn phần 250 ml máu và 35 ml chất chống 
đông là CPDA-1 (citrate phosphate dextrose adenine). Máu toàn phần không còn là toàn 
phần ở thời điểm truyền vì 24 giờ sau khi lấy máu, tiểu cầu và một số yếu tố đông máu sẽ 
giảm dần. Sau 72 giờ hầu như không còn tiểu cầu sống và mất hoạt tính của yếu tố VIII 
trong máu “toàn phần”. Máu toàn phần có ưu điểm là cùng một lúc cung cấp thể tích và cải 
thiện khả năng chuyên chở oxygen. Bất lợi của máu toàn phần là chứa rất ít yếu tố đông 
máu, có lượng kali cao.
Nguyên tắc truyền máu là chỉ truyền máu khi cần thiết, tốt nhất là truyền máu cùng 
nhóm, phải mất nhiều thời gian cho xét nghiệm cùng với thời gian xin và cho máu. Trong 
tình hình máu cung cấp cho người bệnh luôn thiếu nhất là các loại máu hiếm đồng thời 
máu hiến tặng cũng ít không đủ nhu cầu điều trị. Giá máu ngày càng tăng cao. Tuy nhiên 
truyền máu vẫn còn tai biến và biến chứng có khi nguy hiểm đến tính mạng bệnh nhân như 
truyền nhầm nhóm máu, lây nhiễm vi khuẩn, virus viêm gan, ký sinh trùng, sốt rét, giang 
mai đặc biệt virus HIV. Chính như vậy việc truyền máu tự thân cần được phổ biến rộng rãi 
sẽ tránh được những biến cố có thể gặp trong quá trình truyền máu. Như vậy truyền máu 
hoàn hồi (máu tự thân) tức là trả lại máu cho người bệnh. Đây là kỹ thuật đơn giản tiện ích 
và nhiều cơ sở y tế có triển khai phẫu thuật cũng có thể thực hiện được đặc biệt hơn nữa 
trong phẫu thuật nội soi mà truyền máu hoàn hồi sẽ góp phần thành công trong phẫu thuật 
cũng như cấp cứu kịp thời hơn. Mất máu từ những thương tổn trong nội tạng sau 1 đến 2 
SÁNG KIẾN SỬ DỤNG ỐNG HÚT MỀM ĐỂ LẤY MÁU TRUYỀN
HOÀN HỒI TRONG PHẪU THUẬT NỘI SOI CHỬA NGOÀI
TỬ CUNG VỠ TẠI BỆNH VIỆN SẢN NHI
TỈNH NINH BÌNH NĂM 2014
(1)
Đinh Ngọc Thơm
(1)
Bệnh viện Sản Nhi Ninh Bình
Héi nghÞ s¶n phô khoa ViÖt - Ph¸p
Kû yÕu héi NghÞ - 2014
49
giờ lắng đọng trong ổ phúc mạc sẽ có biến đổi sinh hóa như mất dần các fibrin và các 
fibrin này sẽ kéo theo tiểu cầu và các yếu tố đông máu khác như yếu tố V, VIII, X đều giảm 
dẫn đến máu không đông cho nên máu này được thu gom truyền lại có thể không phải dùng 
thuốc chống đông, còn máu mới chảy trong quá trình mổ được thu gom để truyền thì phải 
dùng chống đông. Hồng cầu vỡ tùy thuộc vào nhiều yếu tố như máu chảy ra ngoài càng lâu 
hồng cầu vỡ càng nhiều. Vấn đề là thu gom máu như thế nào kỹ thuật phải đơn giản, dễ 
thực hiện, hơn nữa phải đảm bảo vô khuẩn thật tốt để khi truyền máu hoàn hồi được an 
toàn và hiệu quả. Hiện nay tại bệnh viện Sản Nhi tỉnh Ninh Bình hàng năm có khoảng gần 
400 ca phẫu thuật nội soi trong đó có phẫu thuật nội soi chửa ngoài tử cung vỡ có nhiều 
máu trong ổ bụng chiếm khoảng từ 6% - 8% số bệnh nhân phẫu thuật nội soi, lượng máu 
chảy trong ổ bụng do vỡ khối chửa trong ổ bụng. Những trường hợp như này trước đây 
chúng tôi chỉ có tiến hành mổ mở để lấy máu lọc và truyền hoàn hồi. Trước hoàn cảnh như 
vậy chúng tôi suy nghĩ làm cách nào trong phẫu thuật nội soi chửa ngoài tử cung vỡ mà lấy 
được máu đó để truyền hoàn hồi thì sẽ có lợi cho bệnh nhân rất nhiều đồng thời giúp cho 
phẫu thuật thành công tốt hơn bên cạnh đó còn có những tiện lợi như:
Một là: Có máu để truyền ngay trong 15 phút, không phải bảo quản 
Hai là: Máu tự thân sẽ an toàn hơn không phải thử chéo
Ba là: Bệnh nhân được phẫu thuật nội soi có giá trị thẩm mĩ, giá trị kỹ thuật cao hồi 
phục sức khỏe nhanh chi phí thấp, ra viện sớm khi bệnh nhân phải mổ mở
Bốn là: Để tiền tiết kiệm trong tình hình hiếm máu đặc biệt những nhóm máu hiếm 
giúp giảm áp lực thiếu máu cho bệnh viện cũng như trong ngành y nói chung trong cấp cứu 
người bệnh
2. TIÊU CHUẨN CỦA TRUYỀN MÁU HOÀN HỒI
Máu chảy từ các nội tạng được coi là sạch vô khuẩn như gan, lách, thận, các mạch máu 
trong chấn thương, chửa ngoài tử cung vỡ và không có tổn thương kèm như vết thương hở, 
tổn thương tạng rỗng 
Thời gian lấy máu truyền tốt nhất trong khoảng thời gian 6 giờ. Tuy nhiên thời gian 
có thể kéo dài tùy theo mức độ tổn thương
2.1. Kỹ thuật thực hiện
2.1.1. Dụng cụ 
a/ Bộ dụng cụ trong phẫu thuật nội soi
Kû yÕu héi NghÞ - 2014
Héi nghÞ s¶n phô khoa ViÖt - Ph¸p50
b/ Để lấy máu tuyền hoàn hồi cần thêm những dụng cụ sau:
- Túi đựng máu chuyên dụng có thuốc chống đông sẵn 250ml
- Ống hút đầu đỏ vô khuẩn
- Bát đựng máu vô khuẩn 1000 ml
- Gạc vô khuẩn để lọc máu
- Bộ dây truyền máu
- Bơm hút 50 ml vô khuẩn
(Bộ dụng cụ phẫu thuật nội soi thường quy)
Héi nghÞ s¶n phô khoa ViÖt - Ph¸p
Kû yÕu héi NghÞ - 2014
51
2.2. Các bước tiến hành lấy máu trong phẫu thuật nội soi chửa ngoài tử cung vỡ.
Bước một: Dụng cụ nội soi được tiệt khuẩn bằng dung dịch Cidex sau đó được tráng 
qua nước cất, lau khô bằng gạc vô khuẩn. (tránh tình trạng dị vật vào ổ bụng khi lấy máu 
truyền)
Bước hai: Vào ổ bụng bằng 3 trocar kiểm tra và ước lượng máu trong ổ bụng về màu 
sắc, mức độ máu đông ước lượng máu phải trên 300 ml sẽ tiến hành lấy máu:
Bước ba: Tháo van của trocar nơi thấp nhất luồn ống hút mềm qua trocar vào ổ bụng 
sau đó dùng forceps qua trocar thứ hai đẩy nhẹ mạc nối lớn để tạo cho máu dồn vào nơi 
thấp nhất của ổ bụng và dùng forceps điều chỉnh cho ống hút vào nơi có máu để lấy dùng 
bơm hút 50 ml hút nhẹ nhàng máu sẽ chảy vào bơm và đẩy nhẹ nhàng vào bát đựng máu, 
tiếp theo tháo bơm hút máu sẽ tự chảy ra vì áp lực ổ bụng cao do bơm khí CO .Trong quá 
2 
trình này nên chú ý điều chỉnh ống hút luôn ở vị trí thấp có máu nếu ống hút tụt lên khí CO 
2
sẽ lọt vào ống hút máu sẽ không chảy nữa khi đó lại phải dùng bơm hút máu tiếp (lúc này 
trong bát nên có thuốc chống đông) chất chống đông 35 ml có sẵn trong túi đựng máu cho 
250 ml máu.
(Hình ảnh bệnh nhân Bùi Thị Thu Hà, bệnh án số 15248; mổ ngày 29/01/2014)
Kû yÕu héi NghÞ - 2014
Héi nghÞ s¶n phô khoa ViÖt - Ph¸p52
Bước bốn: Lượng máu lấy được trong bát đựng máu đem ra lọc qua 8 lớp gạc sau đó 
cho vào túi đựng máu chuyên dụng và lấy 5ml máu gửi xét nghiệm tổng phân tích tế bào 
máu (thường có kết quả sau 5 phút) tiến hành truyền cho bệnh nhân ngay như quy trình 
truyền máu thông thường.
(Đang lấy máu trong ổ bụng ở bệnh nhân Bùi Thị Thu Hà )
Héi nghÞ s¶n phô khoa ViÖt - Ph¸p
Kû yÕu héi NghÞ - 2014
53
(Quá trình lọc máu và cho máu vào túi chuyên dụng để truyền
 trên bệnh nhân Bùi Thị Thu Hà)
Kû yÕu héi NghÞ - 2014
Héi nghÞ s¶n phô khoa ViÖt - Ph¸p54
3. NHỮNG CHÚ Ý KHI TIẾN HÀNH LẤY MÁU
Một là: Dụng cụ nội soi sau ngâm Dd Cidex được trang qua nước cất khi đưa ra sử 
dung cần dùng gạc vô khuẩn lau khô.
Hai là: Bệnh nhân nằm trên bàn mổ nên ở tư thế cao đầu cao 30 độ để máu tự do dồn 
xuống thấp (tránh tình trạng máu dồn ở góc gan và góc lách).
Ba là: Khi cho ống hút vào trong ổ bụng dùng forceps gạt nhẹ mạc nối để không làm 
tắc ống dẫn.
Bốn là: Khi hút máu bằng bơm hút cần rút nhẹ nhành tránh làm vỡ hồng cầu sau hút 
lần đầu thì máu sẽ tự động chảy do áp lực ổ bụng cao.
Năm là: Chúng tôi thường cho chất chống đông vào máu được hút ra sau đó đem lọc 
và cho vào túi chuyên dụng để truyền như thường quy (trước khi truyền sẽ lấy 5ml gửi xét 
nghiệm làm tổng phân tích tế bào máu).
Trong tổng số 20 bệnh nhân được phẫu thuật nội soi chửa ngoài tử cung vỡ có 43 đơn 
vị máu được truyền hoàn hồi an toàn, bệnh nhân tiếp nhận máu tốt, không có tác dụng phụ 
nào. Các xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu, số lượng hồng cầu nằm trong khoảng 
3.100.000 đến 3.300.000, huyết sắc tố 90 - 100g. Không phát hiện được gì bất thường 
trong các mẫu máu gửi xét nghiệm.
Trên đây là kết quả bước đầu trong kỹ thuật dùng ống hút mềm để lấy máu truyền hoàn 
hồi trong phẫu thuật nội soi chửa ngoài tử cung vỡ. Mong nhận được sự đóng góp ý kiến 
của các thầy cô và đồng nghiệp.
DANH SÁCH BỆNH NHÂN 
TRUYỀN MÁU HOÀN HỒI TRONG PHẪU THUẬT NỘI SOI
TT
Số bệnh
án
Họ và tên Tuổi
SL máu
truyền
(Đơn vị)
Ngày vào Ngày ra
Tổng
số ngày
điều trị
1 2221 Trịnh Thị B 35 03 16/1/2013 23/1/2013 08
2 2097 Đinh Thị H 40 03 16/01/2013 22/01/2013 07
3 1090 Nguyễn Thị Thu T 25 01 08/01/2013 14/01/2013 07
4 8666 Phạm Thị Thanh H 28 02 02/3/2013 08/3/2013 06
5 8636 Hà Thị M 30 02 02/3/2013 08/3/2013 06
6 34180 Đinh Thị Y 32 02 06/8/2012 13/8/2012 08
7 42908 Nguyễn Thị Thu G 30 02 24/9/2012 31/9/2012 06
8 1400 Đinh Thị Hương T 34 02 10/01/2013 14/01/2013 05
9 18261 Đinh Thị C 28 04 24/04/2013 02/5/2013 08
10 11276 Đinh Thị H 38 04 16/3/2013 22/3/2013 06
Héi nghÞ s¶n phô khoa ViÖt - Ph¸p
Kû yÕu héi NghÞ - 2014
55
11 36719 Ngô Thị T 30 01 21/8/2012 27/8/2012 07
12 39863 Phạm Thị T 30 02 09/9/2012 17/9/2012 08
13 19237 Bùi Thị H 24 02 28/4/2013 05/5/2013 07
14 28973 Mai Thị Hồng T 35 02 23/6/2013 30/6/2013 07
15 41336 Hà Thị Thanh T 28 02 29/8/2013 06/9/2013 07
16 35550 Trần Thu T 19 02 01/02/2014 07/02/2014 06
17 15248 Bùi Thị Thu H 26 03 29/01/2014 06/02/2014 08
18 6907 Trần Thị H 41 01 10/02/2014 18/02/2014 08
19 7236 Nguyễn Minh T 34 01 11/02/2014 19/02/2014 08
20 3310 Trần Thị Thuý N 34 02 16/3/2013 24/3/2013 08
TT
Số bệnh
án
Họ và tên Tuổi
SL máu
truyền
(Đơn vị)
Ngày vào Ngày ra
Tổng
số ngày
điều trị
Kû yÕu héi NghÞ - 2014
Héi nghÞ s¶n phô khoa ViÖt - Ph¸p56