Pháp luật về khiếu nại và khiếu kiện hành chính - Diệp Thành Nguyên

1. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG 
Giáo trình có thể dùng tham khảo cho ngành: Luật 
Có thể dùng cho các trường: đại học 
Các từ khóa: hành chính, tố tụng, xét xử, vụ án, án hành chính, tiền tố tụng, 
 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ 
 KHOA LUẬT 
 _____________________________ 
TẬP BÀI GIẢNG 
PHÁP LUẬT VỀ KHIẾU NẠI 
VÀ KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH 
  
Biên soạn: Ths. Diệp Thành Nguyên 
Cần Thơ, tháng 4 năm 2016 
2 
PHẦN MỞ ĐẦU 
1. Giới thiệu khái quát môn học 
 Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do pháp 
luật quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, 
hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành 
chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc 
hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. 
 Còn khiếu kiện hành chính: Theo nghĩa hẹp khiếu kiện hành chính được hiểu là việc cá 
nhân, cơ quan, tổ chức khởi kiện yêu cầu tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi bị 
quyết định hành chính, hành vi hành chính xâm phạm. Với nghĩa này thì khái niệm khiếu kiện hành 
chính đồng nhất với khái niệm khởi kiện hành chính. Theo nghĩa rộng khiếu kiện hành chính là việc 
cá nhân, cơ quan, tổ chức khiếu nại đến cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền hoặc khởi 
kiện tại Tòa án yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi bị quyết định hành chính, 
hành vi hành chính xâm phạm. 
Trong quyển sách này, chúng ta sẽ tìm hiểu những quy định của pháp luật hiện hành về 
khiếu nại hành chính và về khiếu hiện hành chính. 
2. Mục tiêu môn học 
 Môn học hướng tới mục tiêu trang bị cho sinh viên những kiến thức cơ bản nhất và thiết 
thực nhất về pháp luật khiếu nại, pháp luật khiếu hiện hành chính hiện hành. 
 Qua nghiên cứu môn học này, sinh viên sẽ nắm vững trình tự thủ tục khiếu nại, trình tự thủ 
tục giải quyết khiếu nại, thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Bên cạnh đó, sinh viên cũng nắm vững 
quy định pháp luật hiện hành về đối tượng thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa hành chính, thẩm 
quyền của Tòa hành chính trong giải quyết các vụ án hành chính, các nguyên tắc của Luật tố tụng 
hành chính v.v. . . 
3. Yêu cầu môn học 
Đây là môn học chuyên ngành, do đó yêu cầu sinh viên trước khi học môn này phải học 
xong và nắm vững kiến thức của các học phần về Lý luận chung về nhà nước và pháp luật, Luật 
Hiến pháp. 
4. Cấu trúc môn học 
 Môn học gồm có 21 bài, cụ thể: 
• Bài 1: Khái quát chung về khiếu nại, khiếu kiện hành chính 
• Bài 2: Khiếu nại và giải quyết khiếu nại quyết định hành chính, hành vi hành chính 
• Bài 3: Khiếu nại và giải quyết khiếu nại quyết định kỷ luật cán bộ, công chức 
• Bài 4: Những nguyên tắc cơ bản của Luật tố tụng hành chính 
• Bài 5: Thẩm quyền của Tòa án trong giải quyết vụ án hành chính 
• Bài 6: Cơ quan tiến hành tố tụng và người tiến hành tố tụng 
• Bài 7: Người tham gia tố tụng 
• Bài 8: Các biện pháp khẩn cấp tạm thời 
• Bài 9: Chứng minh và chứng cứ 
3 
• Bài 10: Khởi kiện, thụ lý vụ án 
• Bài 11: Án phí, lệ phí 
• Bài 12: Thủ tục đối thoại và chuẩn bị xét xử 
• Bài 13: Phiên tòa sơ thẩm 
• Bài 14: Thủ tục giải quyết khiếu kiện danh sách cử tri bầu cử đại biểu Quốc hội, danh sách 
cử tri bầu cử đại biểu hội đồng nhân dân và danh sách cử tri trưng cầu ý dân 
• Bài 15: Thủ tục phúc thẩm 
• Bài 16: Giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục rút gọn tại Tòa án 
• Bài 17: Thủ tục giám đốc thẩm, thủ tục tái thẩm 
• Bài 18: Thủ tục giải quyết vụ án hành chính có yếu tố nước ngoài 
• Bài 19: Thủ tục thi hành bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính 
• Bài 20: Thủ tục đặc biệt xem xét lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân 
tối cao 
• Bài 21: Phát hiện và kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật. 
4 
BÀI 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH, 
KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH 
I- NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN TRONG LUẬT KHIẾU NẠI NĂM 2011 
1. Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này 
quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành 
vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành 
chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc 
hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. 
2. Người khiếu nại là công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức thực hiện quyền khiếu nại. 
3. Rút khiếu nại là việc người khiếu nại đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền chấm dứt 
khiếu nại của mình. 
4. Cơ quan, tổ chức có quyền khiếu nại là cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã 
hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang nhân dân. 
5. Người bị khiếu nại là cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan 
hành chính nhà nước có quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại; cơ quan, tổ chức, 
cá nhân có thẩm quyền có quyết định kỷ luật cán bộ, công chức bị khiếu nại. 
6. Người giải quyết khiếu nại là cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. 
7. Người có quyền, nghĩa vụ liên quan là cá nhân, cơ quan, tổ chức mà không phải là người khiếu 
nại, người bị khiếu nại nhưng việc giải quyết khiếu nại có liên quan đến quyền, nghĩa vụ của họ. 
8. Quyết định hành chính là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền 
trong cơ quan hành chính nhà nước ban hành để quyết định về một vấn đề cụ thể trong hoạt động 
quản lý hành chính nhà nước được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể. 
9. Hành vi hành chính là hành vi của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong 
cơ quan hành chính nhà nước thực hiện hoặc không thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của 
pháp luật. 
10. Quyết định kỷ luật là quyết định bằng văn bản của người đứng đầu cơ quan, tổ chức để áp dụng 
một trong các hình thức kỷ luật đối với cán bộ, công chức thuộc quyền quản lý của mình theo quy 
định của pháp luật về cán bộ, công chức. 
11. Giải quyết khiếu nại là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại. 
II- NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN TRONG LUẬT TỐ TỤNG HÀNH CHÍNH NĂM 2015 
1. Quyết định hành chính là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan, tổ chức được giao 
thực hiện quản lý hành chính nhà nước ban hành hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan, tổ chức 
đó ban hành quyết định về vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính được áp dụng một lần 
đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể. 
2. Quyết định hành chính bị kiện là quyết định quy định tại khoản 1 Điều này mà quyết định đó làm 
phát sinh, thay đổi, hạn chế, chấm dứt quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc 
có nội dung làm phát sinh nghĩa vụ, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá 
nhân. 
3. Hành vi hành chính là hành vi của cơ quan hành chính nhà nước hoặc của người có thẩm quyền 
trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc cơ quan, tổ chức được giao thực hiện quản lý hành chính 
nhà nước thực hiện hoặc không thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của pháp luật. 
4. Hành vi hành chính bị kiện là hành vi quy định tại khoản 3 Điều này mà hành vi đó làm ảnh 
hưởng đến việc thực hiện quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. 
5 
5. Quyết định kỷ luật buộc thôi việc là quyết định bằng văn bản của người đứng đầu cơ quan, tổ 
chức để áp dụng hình thức kỷ luật buộc thôi việc đối với công chức thuộc quyền quản lý của mình. 
6. Quyết định hành chính, hành vi hành chính mang tính nội bộ của cơ quan, tổ chức là những 
quyết định, hành vi chỉ đạo, điều hành việc triển khai thực hiện nhiệm vụ, kế hoạch công tác; quản 
lý, tổ chức cán bộ, kinh phí, tài sản được giao; kiểm tra, thanh tra việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ, 
chính sách, pháp luật đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và các đơn vị thuộc 
thẩm quyền quản lý của cơ quan, tổ chức. 
7. Đương sự bao gồm người khởi kiện, người bị kiện, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. 
8. Người khởi kiện là cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện vụ án hành chính đối với quyết định hành 
chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu nại về 
quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh; danh sách cử tri bầu cử đại biểu Quốc hội, danh sách cử tri bầu 
cử đại biểu Hội đồng nhân dân, danh sách cử tri trưng cầu ý dân (sau đây gọi chung là danh sách cử 
tri). 
9. Người bị kiện là cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết 
định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh, 
danh sách cử tri bị khởi kiện. 
10. Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là cơ quan, tổ chức, cá nhân tuy không khởi kiện, không 
bị kiện, nhưng việc giải quyết vụ án hành chính có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của họ nên họ 
tự mình hoặc đương sự khác đề nghị và được Tòa án nhân dân (sau đây gọi là Tòa án) chấp nhận 
hoặc được Tòa án đưa vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. 
11. Cơ quan, tổ chức bao gồm cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ 
chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế, 
đơn vị sự nghiệp công lập, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân và các tổ chức khác được thành lập 
và hoạt động theo quy định của pháp luật. 
12. Vụ án phức tạp là vụ án có liên quan đến quyền và lợi ích của nhiều người; có tài liệu, chứng cứ 
mâu thuẫn với nhau cần có thời gian kiểm tra, xác minh, đánh giá hoặc tham khảo ý kiến của các cơ 
quan chuyên môn; có đương sự là người nước ngoài đang ở nước ngoài hoặc người Việt Nam đang 
cư trú, học tập, làm việc ở nước ngoài. 
13. Trở ngại khách quan là những trở ngại do hoàn cảnh khách quan tác động làm cho người có 
quyền, nghĩa vụ không thể biết về việc quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm hoặc không 
thể thực hiện được quyền hoặc nghĩa vụ của mình. 
14. Sự kiện bất khả kháng là sự kiện xảy ra một cách khách quan không thể lường trước được và 
không thể khắc phục được mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép. 
III- QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN PHÁP LUẬT VỀ KHIẾU NẠI Ở NƯỚC TA 
Mặc dù Nhà nước sơ khai mới ra đời còn trăm công nghìn việc và phải lo chống thù trong 
giặc ngoài, nhưng do thấm nhuần quan điểm về quyền con người, quyền dân chủ, quyền hạnh phúc 
của người dân, Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà đã quan tâm sâu sắc đến vấn đề xem xét và 
giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân. Ngày 23 tháng 11 năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký 
Sắc lệnh số 64/SL thành lập Ban Thanh tra đặc biệt. 
 Sắc lệnh số 138b-SL ngày 18/12/1949 cũng vậy, cùng với nhiệm vụ: “Xem xét thi hành chủ 
trương của Chính phủ” là nhiệm vụ: “thanh tra sự khiếu nại của nhân dân”. 
 Những qui định nói trên nói lên sự quan tâm của Hồ Chủ tịch và Chính phủ đối với việc giải 
quyết khiếu nại, tố cáo của công dân. 
 Ngoài ra, Nhà nước ta còn ban hành nhiều văn bản nhằm tạo ra cơ chế đảm bảo quyền khiếu 
nại, tố cáo của công dân và tạo điều kiện thuận lợi để giải quyết tốt các khiếu nại, tố cáo của công 
6 
dân. Trong Thông tư số 203 NV/VP ngày 25/5/1946 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ về khiếu tố nói rõ: 
“Chính phủ và các cơ quan của Chính phủ thiết lập trên nền tảng dân chủ, có bổn phận đảm bảo 
công lý và vì thế rất để ý đến nguyện vọng của dân chúng và sẵn lòng xem xét những nỗi oan khuất 
trong dân gian”. Thông tư này hướng dẫn cho công dân thủ tục gửi đơn, giới thiệu thẩm quyền của 
các cơ quan, thời hạn để giải quyết khiếu tố. 
Thông tư số 436/TTg ngày 13/9/1958 của Thủ tướng Chính phủ qui định trách nhiệm, quyền 
hạn và tổ chức của cơ quan chính quyền trong việc giải quyết các loại đơn thư khiếu nại, tố cáo (gọi 
tắt là khiếu tố) của nhân dân. Thông tư xác định: “Nghiên cứu và giải quyết các việc khiếu nại và tố 
giác của nhân dân là một trách nhiệm quan trọng của tất cả các cơ quan nhà nước trước nhân dân.” 
 Ngày 1/1/1960, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh công bố Hiến pháp mới của Việt Nam 
dân chủ cộng hoà. Hiến pháp đã dành riêng một điều qui định về quyền khiếu nại, tố cáo của công 
dân và trách nhiệm của cơ quan nhà nước phải xem xét giải quyết kịp thời, nhanh chóng các khiếu 
nại, tố cáo, bảo vệ quyền lợi cho người dân. Điều 29 Hiến pháp năm 1959 qui định: “Công dân 
nước Việt Nam dân chủ cộng hoà có quyền khiếu nại, tố cáo bất cứ cơ quan nhà nước nào về những 
hành vi phạm pháp của nhân viên cơ quan nhà nước. Những khiếu nại và tố cáo phải được xem xét 
và giải quyết nhanh chóng. Người bị thiệt hại vì hành vi phạm pháp của nhân viên cơ quan nhà 
nước có quyền được bồi thường.” 
 Tiếp đó, Chính phủ đã có nhiều văn bản nhằm cụ thể hoá Hiến pháp, bảo đảm cho công dân 
thực hiện được quyền khiếu nại, tố cáo mà Hiến pháp đã ghi nhận, đồng thời qui định trách nhiệm 
của các cơ quan nhà nước trong việc tiếp nhận và giải quyết các khiếu nại, tố cáo của công dân. 
 Nghị quyết số 164/CP ngày 31/8/1970 của Hội đồng Chính phủ về việc tăng cường công tác 
thanh tra và chấn chỉnh hệ thống cơ quan Thanh tra của Nhà nước. 
 Nghị định số 165/CP ngày 31/8/1970 của Hội đồng Chính phủ qui định nhiệm vụ, quyền 
hạn của Uỷ ban Thanh tra của Chính phủ. 
 Thông tư số 60/UBTT ngày 22/5/1971 của Uỷ ban Thanh tra của Chính phủ hướng dẫn 
trách nhiệm của các ngành, các cấp về giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của nhân dân. 
 Sau khi nước nhà được thống nhất, Quốc hội đã ban hành Hiến pháp mới, Hiến pháp năm 
1980. Một lần nữa, quyền khiếu nại, tố cáo của công dân được ghi nhận trong Hiến pháp 1980 và so 
với Điều 29 của Hiến pháp năm 1959 thì qui định về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân tại Điều 
73 Hiến pháp năm 1980 cụ thể hơn, chi tiết hơn. 
 Sau khi Hiến pháp năm 1980 được ban hành, ngày 27/11/1981, Hội đồng Nhà nước đã ban 
hành Pháp lệnh qui định việc xét, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân. Có thể nói, đây là văn 
bản pháp lý đầu tiên qui định một cách tập trung, đầy đủ và chi tiết về việc tiếp nhận và giải quyết 
khiếu nại, tố cáo của công dân. Pháp lệnh năm 1981 gồm những qui định chung về quyền khiếu nại, 
tố cáo và thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo (Chương I); việc tiếp nhận các khiếu nại, tố cáo 
(Chương II); thẩm quyền và thời hạn xét, giải quyết khiếu nại, tố cáo (Chương III); việc quản lý 
kiểm tra công tác xét, giải quyết khiếu nại, tố cáo (Chương IV); việc xử lý vi phạm (Chương V) và 
Điều khoản cuối cùng (Chương VI). 
 Nghị định số 58/HĐBT ngày 29/3/1982 của Hội đồng Bộ trưởng về việc thi hành Pháp lệnh 
đã qui định cụ thể về thẩm quyền và trách nhiệm của công dân trong việc khiếu nại, tố cáo 
 Qua thực tiễn hơn 10 năm thi hành Pháp lệnh qui định về việc xét, giải quyết khiếu nại, tố 
cáo của công dân, Nhà nước ta quyết định ban hành Pháp lệnh khiếu nại, tố cáo của công dân năm 
1991 thay thế  ...  phán Tòa 
án nhân dân tối cao trình bày về các vấn đề sau đây: 
a) Nội dung, căn cứ của việc kiến nghị, đề nghị; 
b) Phân tích đánh giá các tình tiết của vụ án, chứng cứ cũ và chứng cứ mới bổ sung (nếu có) để làm 
rõ việc vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân 
tối cao hoặc có tình tiết quan trọng mới có thể làm thay đổi cơ bản nội dung quyết định của Hội 
đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao. 
3. Trường hợp xem xét kiến nghị của Ủy ban tư pháp của Quốc hội hoặc xem xét đề nghị của 
Chánh án Tòa án nhân dân tối cao thì Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao phát biểu quan 
điểm và lý do nhất trí hoặc không nhất trí với kiến nghị, đề nghị đó. 
Ý kiến phát biểu của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao phải thể hiện bằng văn bản, có 
chữ ký của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao và phải được gửi cho Tòa án nhân dân tối 
cao trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày kết thúc phiên họp. 
4. Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thảo luận và biểu quyết theo đa số về việc nhất trí 
hoặc không nhất trí với kiến nghị, đề nghị xem xét lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án 
nhân dân tối cao. 
5. Trường hợp nhất trí kiến nghị của Ủy ban tư pháp của Quốc hội, kiến nghị của Viện trưởng Viện 
kiểm sát nhân dân tối cao hoặc đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao thì Hội đồng Thẩm 
phán Tòa án nhân dân tối cao quyết định việc mở phiên họp để xem xét lại quyết định của Hội đồng 
Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, đồng thời giao cho Chánh án Tòa án nhân dân tối cao tổ chức 
nghiên cứu hồ sơ báo cáo Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao xem xét, quyết định tại 
phiên họp xem xét lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao. 
99 
6. Trường hợp không nhất trí kiến nghị, đề nghị thì Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao 
phải thông báo bằng văn bản cho cơ quan, cá nhân quy định tại Điều 292 của Luật này và nêu rõ lý 
do. 
7. Mọi diễn biến tại phiên họp xem xét kiến nghị, đề nghị và các quyết định được thông qua tại 
phiên họp phải được ghi vào biên bản phiên họp và lưu hồ sơ xem xét kiến nghị, đề nghị. 
6. Thông báo kết quả phiên họp xem xét kiến nghị, đề nghị xem xét lại quyết định của Hội 
đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao 
 Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày kết thúc phiên họp xem xét kiến nghị, đề nghị 
xem xét lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Hội đồng Thẩm phán Tòa 
án nhân dân tối cao gửi cho Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Ủy ban tư pháp của Quốc 
hội văn bản thông báo việc Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao nhất trí hoặc không nhất 
trí với kiến nghị, đề nghị xem xét lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao. 
7. Mở phiên họp xem xét lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao 
1. Trong thời hạn 04 tháng kể từ ngày nhận được yêu cầu của Ủy ban thường vụ Quốc hội theo quy 
định tại khoản 2 Điều 287 của Luật này hoặc kể từ ngày có quyết định của Hội đồng Thẩm phán 
Tòa án nhân dân tối cao theo quy định tại khoản 5 Điều 291 của Luật này, Hội đồng Thẩm phán 
Tòa án nhân dân tối cao phải mở phiên họp với sự tham gia của toàn thể Thẩm phán Tòa án nhân 
dân tối cao để xem xét lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao. 
2. Tòa án nhân dân tối cao gửi cho Viện kiểm sát nhân dân tối cao văn bản thông báo về thời gian 
mở phiên họp xem xét lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao kèm theo hồ 
sơ vụ án. Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được hồ sơ vụ án, Viện kiểm sát nhân dân tối cao 
phải trả lại hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân tối cao. 
8. Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao tham dự phiên họp xem xét lại quyết định của 
Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao 
1. Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao phải tham dự phiên họp xem xét lại quyết định của 
Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao theo quy định tại khoản 4 Điều 287 của Luật này và 
phát biểu quan điểm về việc có hay không có vi phạm pháp luật nghiêm trọng hoặc tình tiết quan 
trọng mới làm thay đổi cơ bản nội dung quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối 
cao và quan điểm về việc giải quyết vụ án. 
2. Ý kiến phát biểu của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao phải thể hiện bằng văn bản, có 
chữ ký của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao và phải được gửi cho Tòa án nhân dân tối 
cao trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày kết thúc phiên họp. 
9. Thẩm quyền xem xét lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao 
1. Sau khi nghe Chánh án Tòa án nhân dân tối cao báo cáo, nghe ý kiến của Viện trưởng Viện kiểm 
sát nhân dân tối cao, của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan được mời tham dự (nếu có), Hội 
đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ra quyết định hủy quyết định của Hội đồng Thẩm phán 
Tòa án nhân dân tối cao có vi phạm pháp luật nghiêm trọng hoặc có tình tiết quan trọng mới làm 
thay đổi cơ bản nội dung quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao; hủy bản án, 
quyết định đã có hiệu lực của Tòa án cấp dưới có vi phạm pháp luật nghiêm trọng hoặc có tình tiết 
quan trọng mới làm thay đổi cơ bản nội dung bản án, quyết định và tùy từng trường hợp mà quyết 
định như sau: 
100 
a) Bác yêu cầu khởi kiện, nếu yêu cầu đó không có căn cứ pháp luật; 
b) Chấp nhận một phần hoặc toàn bộ yêu cầu khởi kiện, tuyên hủy một phần hoặc toàn bộ quyết 
định hành chính trái pháp luật; buộc cơ quan nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan nhà 
nước thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của pháp luật; 
c) Chấp nhận một phần hoặc toàn bộ yêu cầu khởi kiện, tuyên bố hành vi hành chính là trái pháp 
luật; buộc cơ quan nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước chấm dứt hành vi 
hành chính trái pháp luật; 
d) Chấp nhận yêu cầu khởi kiện, tuyên hủy quyết định kỷ luật buộc thôi việc trái pháp luật; buộc 
người đứng đầu cơ quan, tổ chức thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của pháp luật; 
đ) Chấp nhận một phần hoặc toàn bộ yêu cầu khởi kiện, tuyên hủy một phần hoặc toàn bộ quyết 
định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh trái pháp luật; buộc cơ quan, người 
có thẩm quyền ra quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh giải quyết 
lại vụ việc theo quy định của Luật cạnh tranh; 
e) Xác định trách nhiệm bồi thường đối với các trường hợp quy định tại các điểm b, c, d và đ khoản 
1 Điều này, buộc cơ quan, tổ chức bồi thường thiệt hại, khôi phục quyền, lợi ích hợp pháp của tổ 
chức, cá nhân, lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của người thứ ba bị 
xâm phạm do quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết 
định xử lý vụ việc cạnh tranh trái pháp luật gây ra; xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại của 
Tòa án nhân dân tối cao có quyết định vi phạm pháp luật nghiêm trọng bị hủy do lỗi vô ý hoặc cố ý 
và gây thiệt hại cho đương sự hoặc xác định trách nhiệm bồi hoàn giá trị tài sản theo quy định của 
pháp luật; 
g) Kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền, người đứng đầu của cơ quan nhà nước có thẩm 
quyền xem xét trách nhiệm của cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền của cơ quan nhà nước 
trong trường hợp cố ý vi phạm pháp luật, gây hậu quả nghiêm trọng cho cơ quan, tổ chức, cá nhân. 
2. Quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao phải được ít nhất ba phần tư tổng 
số thành viên của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao biểu quyết tán thành. 
10. Thông báo kết quả phiên họp Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao xem xét lại 
quyết định của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao 
 Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ra quyết 
định quy định tại khoản 1 Điều 296 của Luật này thì Tòa án nhân dân tối cao gửi quyết định cho Ủy 
ban thường vụ Quốc hội, Ủy ban tư pháp của Quốc hội, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án đã 
giải quyết vụ án và các đương sự. 
101 
BÀI 21: PHÁT HIỆN VÀ KIẾN NGHỊ SỬA ĐỔI, BỔ SUNG HOẶC BÃI BỎ VĂN BẢN 
QUY PHẠM PHÁP LUẬT TRONG QUÁ TRÌNH GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH 
1. Phát hiện và kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật 
1. Trong quá trình giải quyết vụ án hành chính, nếu phát hiện văn bản quy phạm pháp luật liên quan 
đến việc giải quyết vụ án hành chính có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, văn bản quy phạm pháp 
luật của cơ quan nhà nước cấp trên thì Tòa án thực hiện như sau: 
a) Trường hợp chưa có quyết định đưa vụ án ra xét xử thì Chánh án Tòa án đang giải quyết vụ án đó 
thực hiện việc kiến nghị theo thẩm quyền hoặc đề nghị người có thẩm quyền quy định tại Điều 112 
của Luật này thực hiện việc kiến nghị; 
b) Trường hợp đã có quyết định đưa vụ án ra xét xử hoặc vụ án đang được xem xét theo trình tự 
giám đốc thẩm, tái thẩm thì Hội đồng xét xử đề nghị Chánh án Tòa án đang giải quyết vụ án đó thực 
hiện việc kiến nghị hoặc đề nghị người có thẩm quyền quy định tại Điều 112 của Luật này thực hiện 
việc kiến nghị. 
2. Văn bản kiến nghị hoặc đề nghị người có thẩm quyền kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn 
bản quy phạm pháp luật phải có những nội dung chính sau đây: 
a) Tên của Tòa án ra văn bản kiến nghị hoặc đề nghị; 
b) Tóm tắt nội dung vụ án và những vấn đề pháp lý đặt ra để giải quyết vụ án; 
c) Tên, số, ngày, tháng, năm của văn bản quy phạm pháp luật bị kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi 
bỏ có liên quan đến việc giải quyết vụ án; 
d) Phân tích những quy định của văn bản quy phạm pháp luật có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, 
văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên; 
đ) Kiến nghị hoặc đề nghị của Tòa án về việc sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật 
đó. 
3. Kèm theo văn bản kiến nghị hoặc đề nghị người có thẩm quyền kiến nghị là văn bản quy phạm 
pháp luật bị kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ. 
2. Thẩm quyền kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật 
1. Chánh án Tòa án cấp huyện có quyền kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm 
pháp luật của cơ quan nhà nước từ cấp huyện trở xuống; đề nghị Chánh án Tòa án cấp tỉnh kiến 
nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp tỉnh; báo 
cáo Chánh án Tòa án cấp tỉnh đề nghị Chánh án Tòa án nhân dân tối cao kiến nghị sửa đổi, bổ sung 
hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước ở trung ương. 
2. Chánh án Tòa án cấp tỉnh, Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao có quyền kiến nghị sửa đổi, bổ 
sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước từ cấp tỉnh trở xuống; đề nghị 
Chánh án Tòa án nhân dân tối cao kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp 
luật của cơ quan nhà nước ở trung ương. 
3. Chánh án Tòa án nhân dân tối cao tự mình hoặc theo đề nghị của Chánh án Tòa án quy định tại 
khoản 1 và khoản 2 Điều này kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật 
của cơ quan nhà nước ở trung ương. 
4. Trường hợp tại phiên tòa, Hội đồng xét xử phát hiện văn bản quy phạm pháp luật có dấu hiệu trái 
với Hiến pháp, luật, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên thì Hội đồng xét xử 
có văn bản báo cáo Chánh án Tòa án theo quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều này để thực hiện 
102 
quyền kiến nghị; trường hợp này, Hội đồng xét xử có quyền tạm ngừng phiên tòa theo quy định tại 
điểm d khoản 1 Điều 187 của Luật này để chờ ý kiến của Chánh án Tòa án hoặc tạm đình chỉ giải 
quyết vụ án khi có văn bản kiến nghị của Chánh án Tòa án có thẩm quyền theo quy định tại điểm e 
khoản 1 Điều 141 của Luật này. 
3. Trách nhiệm giải quyết đề nghị về việc kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy 
phạm pháp luật 
Trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày nhận được văn bản đề nghị quy định tại Điều 111 của Luật này 
thì Chánh án Tòa án có thẩm quyền kiến nghị phải xem xét và xử lý như sau: 
1. Trường hợp đề nghị có căn cứ thì phải ra văn bản kiến nghị gửi cơ quan nhà nước có thẩm quyền 
sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật và thông báo cho Tòa án đã đề nghị biết 
để ra quyết định tạm đình chỉ giải quyết vụ án; 
2. Trường hợp đề nghị không có căn cứ thì phải ra văn bản trả lời cho Tòa án đã đề nghị biết để tiếp 
tục giải quyết vụ án theo đúng quy định của pháp luật. 
4. Trách nhiệm thực hiện kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật 
Cơ quan nhận được kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật của Tòa án 
có trách nhiệm giải quyết như sau: 
1. Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được văn bản kiến nghị của Chánh án Tòa án quy định 
tại Điều 112 của Luật này đối với văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành 
Hiến pháp, luật, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên thì cơ quan đã ban 
hành văn bản đó phải xem xét và trả lời bằng văn bản cho Tòa án đã kiến nghị. Nếu quá thời hạn 
này mà không nhận được văn bản trả lời thì Tòa án áp dụng văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn để 
giải quyết vụ án; 
2. Trường hợp kiến nghị xem xét sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp 
lệnh, nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội thì thực hiện theo quy định của pháp luật. 
103 
NHỮNG CÂU HỎI THAM KHẢO 
1) Khiếu nại hành chính là gì? Khiếu kiện hành chính là gì? 
2) So sánh khiếu nại hành chính với khiếu kiện hành chính? 
3) So sánh quyết định hành chính bị khiếu nại với quyết định hành chính bị khởi kiện? 
4) So sánh hành vi hành chính bị khiếu nại với hành vi hành chính bị khởi kiện? 
5) Trình bày trình tự khiếu nại chung và cho một ví dụ thực tế để làm rõ trình tự này? 
6) Trình bày thẩm quyền giải quyết khiếu nại? 
7) So sánh trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại lần đầu với trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại 
lần hai? 
8) Hãy soạn một đơn khiếu nại hành chính? 
9) Hãy nêu các loại khiếu kiện hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án? 
11) Trình bày các loại khiếu kiện hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án? 
10) Trình bày thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hành chính của Tòa án? 
11) Trình bày thẩm quyền của Hội đồng xét xử sơ thẩm vụ án hành chính? 
12) Trình bày thời hạn kháng cáo, thời hạn kháng nghị? 
13) Hãy nêu những điểm khác nhau cơ bản trong quy định về trình tự, thủ tục giải quyết khiếu 
kiện về danh sách cử tri bầu cử đại biểu Quốc hội, HĐND với trình tự, thủ tục giải quyết khiếu 
kiện hành chính khác? 
14) So sánh thủ tục giám đốc thẩm với thủ tục tái thẩm vụ án hành chính? 
15) Hãy soạn một đơn khởi kiện vụ án hành chính? 
VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT THAM KHẢO 
1) Luật khiếu nại năm 2011; 
2) Luật tố tụng hành chính năm 2015; 
3) Luật cán bộ, công chức năm 2008; 
4) Nghị quyết số 104/2015/QH13 ngày 25/11/2015 của Quốc hội về việc thi hành Luật tố tụng 
hành chính; 
5) Nghị định số 75/2012/NĐ-CP ngày 03/10/2013 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều 
của Luật khiếu nại; 
6) Nghị định số 06/2010/NĐ-CP ngày 25/01/2010 của Chính phủ quy định những người là công 
chức.