Nhu cầu khám chữa bệnh và một số yếu tố liên quan của người cao tuổi tại huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị

SỐ 37 - Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn 77
2017JOURNAL OF COMMUNITY MEDICINE
NHU CẦU KHÁM CHỮA BỆNH VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN 
QUAN CỦA NGƯỜI CAO TUỔI TẠI HUYỆN VĨNH LINH, 
TỈNH QUẢNG TRỊ
Nguyễn Văn Tập1, Lê Hoài Nam2, Trần Văn Hưởng3, Lê Thị Ngọc1
TÓM TẮT
Để đưa ra cở sở cho việc lập kế hoạch đáp ứng nhu cầu 
khám chữa bệnh của người cao tuổi, mục tiêu của nghiên 
cứu “khảo sát nhu cầu khám chữa bệnh và một số yếu tố liên 
quan của người cao tuổi tại huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng 
Trị”. Nghiên cứu mô tả cắt ngang được tiến hành trên 924 
người cao tuổi tại huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị. Kết quả, 
tỷ lệ người cao tuổi mắc bệnh trong 2 tuần vừa qua là 94,8%. 
Người cao tuổi có đi khám chữa bệnh là 85,6%. Trong đó 
người cao tuổi đi khám chữa bệnh tại bệnh viện (27,4%), 
trạm y tế (37,1%) và đi bác sỹ tư (21,1%). Các yếu tố liên 
quan đến việc khám chữa bệnh của người cao tuổi bao gồm: 
giới tính, trình độ học vấn, tình hình kinh tế, điều kiện sống, 
tham gia bảo hiểm y tế, tham gia đoàn hội người cao tuổi và 
tự chăm sóc bản thân.
Từ khóa: Người cao tuổi, nhu cầu, khám chữa bệnh, yếu 
tố liên quan.
ASTRACT
HEALTH CARE NEEDS AND SOME RELATED 
FACTORS OF THE ELDERLY IN VINH LINH DISTRICT, 
QUANG TRI PROVINCE
With the target of finding out feasible methods to 
improve the effectiveness of taking care of the old’s health, 
the research is aimed at surveying the need of healthcare 
and some related factors of the elderly in Vinh Linh District, 
Quang Tri Province. A cross-sectional study was carried out 
on 924 elderlies in 3 communes, Vinh Linh District, Quang 
Tri Province. The result showed that the rate of old people 
going down with the disease in two last weeks was 94.8%. 
The rate of elderlies taking examination and treatment was 
85.6%. Among those, the rate of the old who took healthcare 
at the hospital was 27.4%, at the medical centre was 37.1%, 
and at the private doctor’s clinics was 21.1%. Some factors 
that were related to the need of healthcare of the old include 
gender, education level, economical status, life conditions, 
taking medical insurance, taking part in the old’s societies, 
and self-taking care of them. 
Keywords: The elderly, the needs, examination and 
treatment, related factors.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Già hóa dân số là một trong những xu hướng quan trọng 
của thế kỷ 21 [4]. Hiện nay trên thế giới cứ 9 người thì có 1 
người từ 60 tuổi trở lên và con số này dự tính đến năm 2050 
sẽ tăng lên là cứ 5 người thì có 1 người từ 60 tuổi trở lên [4]. 
Tại Việt Nam, theo kết quả điều tra của Tổng cục Thống kê, 
tỷ lệ người cao tuổi năm 2010 là 9,3%, năm 2011 là 9,8% 
và dự báo tỷ lệ này là 20,7% vào năm 2040 đến 24,8% vào 
năm 2049 [6]. Người cao tuổi đóng góp cho xã hội và gia 
đình bằng nhiều cách tuy nhiên, mức độ đóng góp của người 
cao tuổi phụ thuộc nhiều vào sức khỏe [7]. Vấn đề sức khỏe 
có thể được quản lí hiệu quả nếu họ được phát hiện sớm hay 
ngay cả khi họ có triệu chứng bệnh, môi trường y tế có thể 
giúp họ đến được nơi cần đến và làm những gì cần làm. Hiện 
nay, vẫn tồn tại những hành vi sức khỏe không tốt ở người 
cao tuổi như tự điều trị, tự mua thuốc uống hay không điều trị 
[1], [5]. Hệ thống y tế cần được tổ chức tốt xung quanh nhu 
cầu và sở thích của người cao tuổi. Muốn tổ chức tốt cần có 
thông tin về nhu cầu khám chữa bệnh và lí do dẫn đến nhu 
cầu đó là cần thiết để nhà quản lí đưa ra chính sách hợp lí với 
người cao tuổi. Chính vì thế, chúng tôi tiến hành nghiên cứu 
nhu cầu khám chữa bệnh của người cao tuổi tại huyện Vĩnh 
Linh, tỉnh Quảng Trị.
II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang
Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 11/2010 đến tháng 5/2011.
Dân số nghiên cứu: Người từ 60 tuổi trở lên hoặc người 
1. Đại học Y Dược Tp. HCM. Tác giả: Nguyễn Văn Tập - ĐT 0914064340; Email: ngvtap6@gmail.com
2. Trung tâm y tế Vĩnh Linh, Quảng Trị, 
3. Trường Đại học Thăng Long, Hà Nội. 
Ngày nhận bài: 01/02/2017 Ngày phản biện: 10/02/2017 Ngày duyệt đăng: 15/02/2017
 V
IỆN
 SỨ
C K
HỎE CỘNG ĐỒ
NG
SỐ 37- Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn78
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
từ 18 tuổi trở lên hàng ngày chăm sóc cho người cao tuổi 
(nếu người cao tuổi lú lẫn, khiếm thị, khiếm thính, không trả 
lời được) có hộ khẩu thường trú ở 3 xã đại diện: Thị trấn Bến 
Quan, xã Vĩnh Tú và xã Vĩnh Thạch, huyện Vĩnh Linh, tỉnh 
Quảng Trị.
Cỡ mẫu: Tính theo công thức ước lượng một tỷ lệ.
 p x (1-p)
n = Z²
1-α/2
 x ----------------- 
 d²
Trong đó: Z2
1-α/2
 . độ tin cậy, với độ tin cậy 95%; Z2
1-α/2
 = 
(1,96)2 = 3,84
p = 0,5. p là tỷ lệ người cao tuổi mắc bệnh. d: là sai số lựa 
chọn = 0,05. 
Tính được cỡ mẫu n = 384. Thực tế điều tra 924 người 
cao tuổi tại 3 xã.
Chọn mẫu: Bốc thăm ngẫu nhiên chọn xã; tính số người 
cao tuổi trong xã theo danh sách, điều tra người cao tuổi 
trong xã, thị trấn cụ thể: Thị trấn Bến Quan là 412 người, xã 
Vĩnh Tú là 147 người và xã Vĩnh Thạch là 365 người. 
Xử lý số liệu: Sử dụng các test thống kê, phân tích bằng 
phần mềm Epidata, Stata 10.
Đạo đức nghiên cứu: Đảm bảo quyền lợi của đối tượng 
tham gia nghiên cứu và bảo mật thông tin cá nhân.
III. KẾT QUẢ
Khảo sát 924 người cao tuổi, tỷ lệ nữ (53,6%) nhiều hơn so 
với nam (46,4%). Về nhóm tuổi, người cao tuổi thuộc nhóm 
60 – 69 tuổi (35,9%), nhóm 70 – 79 tuổi (37,4%), nhóm 80 -89 
tuổi (24,1%), từ 90 tuổi trở lên (2,6%). Về trình độ học vấn, 
người cao tuổi thuộc nhóm mù chữ (18,5%), biết đọc, biết viết 
và tiểu học tiểu học (24,1%), trung học cơ sở trở lên (57,4%).
3.1 Nhu cầu khám chữa bệnh của người cao tuổi
Bảng 1. Tiếp cận dịch vụ khám chữa bệnh của người cao tuổi trong 2 tuần qua
Bảng 2. Các cơ sở khám chữa bệnh của người cao tuổi 
Nội dung
Nam (n=429) Nữ (n=495) Chung (n=924)
Tần số Tỷ lệ (%) Tần số Tỷ lệ (%) Tần số Tỷ lệ (%)
Mắc bệnh 
2 tuần qua
Có mắc bệnh 415 96,7 461 93,1 876 94,8
Không có mắc bệnh 14 3,3 34 6,9 48 5,2
Khám sức 
khoẻ định kỳ
Có khám sức khỏe 128 29,8 178 36,0 306 33,0
Không khám sức khỏe 301 70,2 317 64,0 618 67,0
Luyện tập 
để nâng cao 
sức khỏe
Tập thể dục, dưỡng sinh 110 25,6 86 17,4 195 21,1
Đi bộ vào buổi sáng 92 21,4 127 25,7 219 23,7
Tham gia các câu lạc bộ 41 9,6 72 14,5 113 12,2
Không luyện tập 186 43,4 210 42,4 397 43,0
Nội dung
Nam (n=429) Nữ (n=495) Chung (n=924)
Tần số Tỷ lệ (%) Tần số Tỷ lệ (%) Tần số Tỷ lệ (%)
Khám chữa 
bệnh
Có đi khám chữa bệnh 342 82,4 408 88,5 750 85,6
Không đi khám chữa bệnh 73 17,6 53 11,5 126 14,4
Lựa chọn 
nơi khám 
chữa bệnh
Bệnh viện 102 24,6 138 29,9 240 27,4
Trạm y tế 149 35,9 176 38,2 325 37,1
Bác sỹ tư 91 21,9 94 20,4 185 21,1
Tự điều trị 53 12,8 28 6,1 81 9,3
Không chữa trị 20 4,8 25 5,4 45 5,1
Tỷ lệ người cao tuổi mắc bệnh trong 2 tuần vừa qua là 
94,8%. Tỷ lệ người cao tuổi có khám sức khỏe định kỳ là 27,6% 
và không tham gia các hoạt động nâng cao sức khỏe là 43,0%.
Người cao tuổi có đi khám chữa bệnh là 85,6%, trong đó 
người cao tuổi đi khám chữa bệnh tại bệnh viện (27,4%), trạm y 
tế (37,1%), đi bác sỹ tư (21,1%). 
3.2 Một số yếu tố liên quan đến nhu cầu khám chữa bệnh 
của người cao tuổi
SỐ 37 - Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn 79
2017JOURNAL OF COMMUNITY MEDICINE
Một số yếu tố liên quan đến nhu cầu khám chữa bệnh của 
người cao tuổi (p<0,05): Người cao tuổi thuộc các nhóm nữ, 
có trình độ học vấn cao, có kinh tế đủ, khá, có điều kiện sống 
đầy đủ, tạm đủ, có thẻ bảo hiểm y tế, có tham gia vào các 
đoàn thể tại địa phương như hội người cao tuổi, tự chăm sóc 
bản thân được thì có khả năng sử dụng dịch vụ khám chữa 
bệnh cao hơn so với các nhóm khác.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Nhu cầu khám chữa bệnh của người cao tuổi
Nhu cầu khám chữa bệnh: Tỷ lệ người cao tuổi không đi 
khám chữa bệnh khi mắc bệnh là 14,4%. Tỷ lệ này thấp hơn 
so với nghiên cứu của Nguyễn Minh Thành điều tra tại Củ 
Chi năm 2011, tỷ lệ người cao tuổi không khám chữa bệnh 
là 44,1% [5] và nghiên cứu của Trần Văn Hưởng tại Bình 
Dương năm 2012, người cao tuổi chọn cách tự điều trị khi 
mắc bệnh là 31,9% [3].
Nhu cầu lựa chọn nơi khám chữa bệnh: Trạm y tế là cơ 
sở khám chữa bệnh được lựa chọn của người cao tuổi. Cơ sở 
khám chữa bệnh tư nhân cũng là nơi được người cao tuổi lựa 
chọn để khám chữa bệnh (21,1%). Việc lựa chọn nơi chọn 
khám bệnh này tương tự với nghiên cứu tại Bình Dương [3] 
nhưng ngược lại so với nghiên cứu tại Củ Chi [5]. Có sự 
khác biệt này có thể do điều kiện đi lại, kinh tế và khoảng 
cách xa gần giữ nhà với bệnh viện và trạm y tế. Vì vậy, trạm 
y tế xã cần đóng vai trò chủ động trong lập kế hoạch tổ chức 
khám sức khoẻ định kỳ, phát hiện các vấn đề sức khỏe của 
người cao tuổi trong cộng đồng. Xây dựng kế hoạch phối 
hợp với hội người cao tuổi trong tổ chức khám sức khoẻ định 
kỳ cho người cao tuổi. Cần chủ động xây dựng kế hoạch 
chăm sóc tại nhà cho những người cao tuổi không có khả 
năng tiếp cận cơ sở y tế.
Nhu cầu khám sức khỏe định kỳ: Có tới 67,0% người cao 
tuổi không đi khám sức khỏe định kỳ, cao gấp 2 lần người đi 
khám sức khỏe định kỳ, chủ yếu là nữ. Tương đương với khảo 
sát tại Củ Chi [5]. Lý do không khám sức khoẻ định kỳ người cao 
tuổi đưa ra là thấy không cần thiết phải đi khám, không thuận tiện 
và mất thời gian, không tự đi khám được, sợ tốn tiền,... 
Như vậy, để nâng cao sức khoẻ người cao tuổi phải đảm 
bảo 100% người cao tuổi mắc bệnh được khám chữa bệnh 
và phục hồi chức năng tốt, công tác y tế là mấu chốt, cần cải 
cách các thủ tục hành chính cho phù hợp và khắc phục các 
yếu tố khó khăn để người dân dễ dàng tiếp cận được các cơ 
sở khám chữa bệnh. Truyền thông giáo dục sức khoẻ cho 
người dân thấy được mặt tích cực của công tác khám chữa 
bệnh, khám sức khỏe định kỳ, không để trường hợp tự mua 
thuốc uống hoặc không chữa gì, hạn chế tai biến và biến 
chứng của bệnh tật, đảm bảo sức khoẻ cho nhân dân.
4.2. Một số yếu tố liên quan đến nhu cầu khám chữa 
bệnh của người cao tuổi
Bảng 3. Một số yếu tố liên quan đến nhu cầu khám chữa bệnh của người cao tuổi
Nội dung
Có khám chữa 
bệnh (n=750)
Không khám chữa 
bệnh (n=126) p
Tần số Tỷ lệ (%) Tần số Tỷ lệ (%)
Giới tính
Nam 342 82,4 73 17,6
<0,05
Nữ 408 88,5 53 11,5
Trình độ học vấn
Mù chữ 110 64,3 61 35,7
<0,05Biết đọc, viết, tiểu học 192 86,1 31 13,9
THCS trở lên 448 93,0 34 7,0
Kinh tế
Nghèo 72 48,0 78 52,0
<0,05
Đủ, khá 678 93,4 48 6,6
Điều kiện sống
Đầy đủ, tạm đủ 623 93,4 44 6,6
<0,05
Chật chội, thiếu thốn 127 60,7 82 39,3
Bảo hiểm 
y tế
Có thẻ bảo hiểm y tế 435 87,9 60 12,1
<0,05
Không có thẻ bảo hiểm y tế 315 82,7 66 17,3
Tham gia hội 
người cao tuổi
Có tham gia 643 87,9 89 12,1
<0,05
Không tham gia 106 73,8 38 26,2
Tự chăm sóc 
bản thân
Còn lao động 192 81,4 44 18,6
<0,05Tự chăm sóc bản thân được 476 91,5 44 8,5
 Cần người giúp đỡ 82 68,3 38 31,7
 V
IỆN
 SỨ
C K
HỎE CỘNG ĐỒ
NG
SỐ 37- Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn80
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Giới tính có liên quan đến việc khám chữa bệnh: Cụ 
ông không khám chữa bệnh khi mắc bệnh cao hơn so với cụ 
bà (p<0,05). Nghiên cứu tại Củ Chi không tìm thấy mối liên 
quan giữa giới tính và nhu cầu khám chữa bệnh [5]. Có thể 
do đặc trưng mỗi vùng miền khác nhau, nam giới thường chủ 
quan hơn nữ giới. 
Trình độ học vấn liên quan đến việc khám chữa bệnh: 
Người cao tuổi mù chữ và người cao tuổi biết đọc, biết viết, tiểu 
học có khả năng không đi khám chữa bệnh cao hơn so với người 
cao tuổi học trung học cơ sở trở lên (p<0,05), tương tự kết quả 
nghiên cứu của Nguyễn Minh Thành tại Củ Chi [5]. Học vấn 
càng cao thì nhận thức và quan tâm đến sức khỏe càng có xu 
hướng tốt [2] dẫn đến nhu cầu khám chữa bệnh cao hơn.
Điều kiện sống và kinh tế gia đình có liên quan đến 
việc khám chữa bệnh: Người cao tuổi có điều kiện sống 
chật chội, thiếu thốn có khả năng không đi khám chữa bệnh 
cao hơn so với người cao tuổi sống đầy đủ, tạm đủ (p<0,05), 
tương tự kết quả nghiên cứu của Nguyễn Minh Thành tại Củ 
Chi [5]. Người cao tuổi nghèo có khả năng không đi khám 
chữa bệnh cao hơn so với người cao tuổi có kinh tế khá, đủ 
(p<0,05). Tương tự, kết quả nghiên cứu của Trần Văn Hưởng 
tại Bình Dương năm 2012, khi có nhu cầu khám chữa bệnh tỷ 
lệ người cao tuổi thuộc nhóm nghèo chọn hình thức tự điều 
trị cao hơn so với nhóm giàu (44,7% so với 5,4%), p<0,05 
[3]. Xu hướng này hoàn toàn phù hợp với sự phát triển của 
đất nước ta hiện nay, đời sống của người dân ngày càng được 
cải thiện, vấn đề chăm sóc sức khoẻ của người dân cũng ngày 
càng được quan tâm hơn. Chúng ta thấy với nền kinh tế hiện 
nay, đa số các gia đình đều có thông tin nghe nhìn như, tivi, 
đài,... Nên thông tin được chuyển tải đến người dân là rất 
cao. Do đó vấn đề giáo dục sức khoẻ toàn dân, truyền thông 
về sức khoẻ cần được đẩy mạnh, nâng cao kiến thức chăm 
sóc sức khỏe, thông tin về sức khỏe để người dân biết, có kế 
hoạch khám chữa bệnh và đề phòng bệnh tật được tốt hơn.
Tham gia hội người cao tuổi có liên quan đến việc 
khám chữa bệnh: Người cao tuổi không tham gia hội nào 
có khả năng không đi khám chữa bệnh cao hơn so với người 
cao tuổi có tham gia hội người cao tuổi (p<0,05), tương tự 
kết quả nghiên cứu của Nguyễn Minh Thành tại Củ Chi [5]. 
Tham gia hội người cao tuổi là hoạt động bổ ích dành cho 
người cao tuổi, nơi mà họ có thể trao đổi những điều trong 
cuộc sống. Vì vậy, cần quan tâm và phát triển mạnh mẽ các 
đoàn hội hơn nữa để người cao tuổi có thể tham gia nâng cao 
đời sống tinh thần giúp người cao tuổi sống vui, sống khỏe.
Tự chăm sóc bản thân có liên quan đến việc khám chữa 
bệnh: Người cao tuổi không tự phục vụ vệ sinh cá nhân ăn 
uống có tỷ lệ không đi khám chữa bệnh cao hơn so với người 
cao tuổi tự phục vụ vệ sinh cá nhân, ăn uống được (p<0,05), 
tương tự kết quả nghiên cứu của Nguyễn Minh Thành tại Củ 
Chi [5]. Có thể do người cao tuổi đã không phục vụ vệ sinh 
cá nhân và ăn uống được thì khả năng di chuyển đi khám 
chữa bệnh là khó khăn. 
V. KẾT LUẬN
Tỷ lệ người cao tuổi mắc bệnh trong 2 tuần vừa qua là 
94,8%. Người cao tuổi có đi khám chữa bệnh là 85,6%, trong 
đó người cao tuổi đi khám chữa bệnh tại bệnh viện (27,4%), 
trạm y tế (37,1%), đi bác sỹ tư (21,1%). Các yếu tố liên quan 
đến việc khám chữa bệnh của người cao tuổi bao gồm: giới 
tính, trình độ học vấn, tình hình kinh tế, điều kiện sống, tham 
gia bảo hiểm y tế, tham gia đoàn hội người cao tuổi và tự 
chăm sóc bản thân.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Lê Xuân Đức, Trương Như Sơn, Hoàng Trọng Quý và cộng sự (2014), "Nghiên cứu mô hình bệnh tật và nhu cầu khám 
chữa bệnh của người cao tuổi đến điều trị tại Bệnh viện huyện Phú Vang năm 2013". Tạp chí Y học Thực hành, (911), 
tr.70-73.
2. Nguyễn Khoa Hội (2012), "Nghiên cứu nhận thức, hành vi và nhu cầu chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại huyện 
Khánh Vĩnh, tỉnh Khánh Hòa ". Luận án Chuyên khoa II, Đại học Y dược Huế.
3. Trần Văn Hưởng (2012), Thực trạng sử dụng dịch vụ khám chữa bệnh và hiệu quả mô hình chăm sóc sức khỏe cho 
người cao tuổi tại tuyến y tế cơ sở của tỉnh Bình Dương, LA Tiến sĩ Y học, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương.
4. Quỹ dân số Liên Hợp quốc (2012), Già hóa trong Thế kỷ 21: Thành tựu và Thách thức, tr.3.
5. Nguyễn Minh Thành (2011), "Nghiên cứu tình hình bệnh tật, nhu cầu khám chữa bệnh và một số yếu tố liên quan của 
người cao tuổi tại huyện Củ Chi, thành phố Hồ Chí Minh". Luận án Chuyên khoa II, Đại học Y dược Huế.
6. Ủy ban Quốc gia về người cao tuổi Việt Nam (2013), Đánh giá thực hiện Luật Người cao tuổi ở Việt Nam 2002 - 2012, Hà Nội.
7. World Health Organization (2015), World report on ageing and health, pp.34-75.