Nhận định về thị trường lịch Việt Nam và thực trạng thiết kế lịch của Việt Nam hiện nay

Văn hóa - Xã hội NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI
81Tạp chí 
Kinh doanh và Công nghệ
Số 06/2019
1. Khái quát về nhu cầu sử dụng 
lịch của người Việt Nam
Theo những nghiên cứu cụ thể, ngay 
từ khi mới ra đời, lịch đã có nhiệm vụ ghi 
chép lại những mốc quan trọng của thời 
gian cũng như sự luân chuyển của các 
mùa trong năm theo quy luật của vũ trụ, 
chu kỳ chuyển vận của quả đất quanh mặt 
trời (dương lịch), của mặt trăng quanh quả 
đất (âm lịch). Căn cứ vào lịch mà người ta 
biết vị trí chính xác của ngày tháng trong 
năm, sự thay đổi lặp lại của các mùa. Nhờ 
đó, con nguời có kế hoạch sắp xếp công 
việc, sinh hoạt một cách hợp lý và chính 
xác. Vì vậy, lịch mang tính khoa học cao.
Ngày nay, khi xã hội phát triển, trình 
độ dân trí, mức sống về vật chất và tinh 
thần của con người được nâng cao, nên 
nhu cầu giao lưu và thưởng thức văn hóa, 
thưởng thức nghệ thuật càng lớn, đòi hỏi 
các sản phẩm lịch ra đời phải được thiết 
kế đẹp, độc đáo, ấn tượng và gắn liền với 
giá trị bản sắc văn hóa. Do vậy, đòi hỏi 
nhà thiết kế phải nhanh nhạy, sáng tạo, 
nhà sản xuất phải linh hoạt để cho ra 
nhiều mẫu mã đẹp và hiệu quả.
NHẬN ĐỊNH VỀ THỊ TRƯỜNG LỊCH VIỆT NAM
VÀ THỰC TRẠNG THIẾT KẾ LỊCH CỦA 
VIỆT NAM HIỆN NAY
ThS. Nguyễn Thị Huế *
Tóm tắt: Sử dụng lịch là nhu cầu lâu đời của người dân Việt Nam. Khi điều kiện 
vật chất, tinh thần được cải thiện, trình độ hưởng thụ thẩm mỹ ngày càng cao, các cá 
nhân, gia đình, cơ quan, trường học, doanh nghiệp đều muốn có lịch không chỉ để 
theo dõi thời gian, phục vụ sinh hoạt, xây dựng và thực hiện kế hoạch, mà còn xem 
lịch như là một tác phẩm nghệ thuật. Với những đơn vị xuất bản, thì lịch là phương 
tiện tuyên truyền, quảng cáo, tiếp thị quan trọng. Vì thế, nội dung, thiết kế lịch phù 
hợp với thuần phong, mỹ tục của xã hội và các quy định của luật pháp đòi hỏi các cá 
nhân, đơn vị liên quan, trong đó co các nhà thiết kê và các trường đào tạo các họa sĩ 
thiết kế, phải đặc biệt lưu ý.
Từ khóa: Lịch, thiết kế, họa sĩ, tác phẩm nghệ thuật.
Abstract: Using the calendar is a long-standing need of Vietnamese people. The 
calendar is also considered as a work of art, an important means of propagation, 
advertising and marketing for publishing units. Therefore, the content and design of 
the calendar must be consistent with the traditions and customs of the society and the 
laws that require individuals and units involved, including designers and training 
schools for design artists, with special care.
Keywords: Calendar, design, artist, artwork.
* Giảng viên Khoa Mỹ thuật ứng dụng,
 Trường ĐH KD&CN Hà Nội.
NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI Văn hóa - Xã hội
82Tạp chí 
Kinh doanh và Công nghệ
Số 06/2019
Lịch đã trở nên cần thiết để chào đón 
năm mới trong gia đình, cơ quan, văn 
phòng công ty,... Với rất nhiều người, lịch 
treo tường vừa để theo dõi ngày, tháng, 
thời gian, vừa để trang trí. 
Với dân số Việt Nam hơn 90 triệu 
người, số lịch sản xuất nhằm đáp ứng nhu 
cầu nêu trên là rất lớn. Đây là chưa kể 
đến việc phải in thêm lịch phục vụ các cơ 
quan Đảng, Nhà nước, các tổ chức xã hội, 
kinh doanh, cũng như các cá nhân để 
quảng bá cho văn hóa đất nước, cho con 
người Việt Nam, làm quà tặng ngày đầu 
năm, hay quà lưu niệm cho bạn bè trong 
và ngoài nước. Do dó, nhu cầu về số lượng 
lịch tại Việt Nam rất cao. Ngoài ra, ngày 
nay lịch còn được sử dụng để quảng cáo 
cho doanh nghiệp, và các sản phẩm của 
doanh nghiệp. Trên các thiết kế lịch luôn 
phải xuất hiện logo của tập đoàn, công ty, 
các tổ chức, đơn vị kinh doanh. Do đó, 
lịch cũng mang tính kinh tế rất cao.
Trong vòng 5 năm trở lại đây, nhu cầu 
sử dụng lịch trong đời sống người dân gia 
tăng mạnh. Theo thống kê của Cục Xuất 
bản Bộ Thông tin và Truyền thông, đầu 
lịch sản xuất năm 2009, cách nay 10 năm, 
đã lên tới 45 triệu cuốn, bao gồm các loại 
lịch treo tường, lịch block, lịch sổ tay, 
lịch bỏ túi, lịch bàn, Trong đó, lịch treo 
tường chiếm 70% (35 triệu cuốn), lịch để 
bàn khoảng 6 triệu cuốn.
2. Thực trạng thiết kế lịch tại Việt 
Nam và những ưu, nhược điểm thiết kế
Trong những năm gần nay, việc thiết 
kế lịch ở nước ta đã có nhiều thay đổi. Đề 
tài của lịch ngày càng phong phú, như về 
phong cảnh, kiến trúc, di sản văn hóa, cây 
xanh, bonsai, hoa lá, con người, thể thao, 
tôn giáo, trẻ em, Đã xuất hiện một số 
loại lịch in các tác phẩm nghệ thuật tạo 
hình. Một số ít bộ lịch có đề tài không phù 
hợp với nhu cầu thẩm mỹ, thuần phong 
mỹ tục của người Việt Nam đã bị loại dần 
khỏi thị trường tiêu thụ.
Tiến bộ khoa học - kỹ thuật, sự ra đời 
của máy tính và những phần mềm vi tính 
hỗ trợ tranh và hình ảnh khi đưa vào thiết 
kế đã xử lý và tạo được một số hiệu quả 
đẹp về bố cục và màu sắc cho các ấn phẩm 
lịch. Việc thiết kế bằng máy tính đã phần 
nào hạn chế được những bộ ảnh quá kém 
về chất lượng, góp phần nâng cao thẩm 
mỹ cho người tiêu dùng.
Sự đa dạng về kích thước của lịch 
treo tường và lịch để bàn đã đáp ứng nhu 
cầu sử dụng của người tiêu dùng.
- Lịch treo tường (với nẹp thiếc hoặc 
lò so) có các kích thước: 39 x 54 cm; 40 
x 60 cm; 45 x 60 cm; 41 x 63 cm; 42 x 64 
cm; 36 x 70 cm; 38 x 70 cm; 50 x 70 cm 
in trên giấy Couche 115g/m¬2, 120g/m2, 
210g/m2, 230g/m2;
- Lịch để bàn với các kích thước: 18 x 
12 cm; 16 x 16 cm; 15 x 24 cm; 22 x 17,5 
cm in trên giấy Couche 210g/m2, 230g/m2. 
Đặc biệt, sự xuất hiện đa dạng về 
các chất liệu giấy, trong đó có nhiều loại 
giấy ngoại nhập, đã kéo theo sự phong 
phú về chủng loại lịch. Thêm vào đó là 
công nghệ in ngày một tiên tiến đã tạo 
nên sự đa dạng và thẩm mỹ cao cho các 
ấn phẩm lịch.
a) Ưu điểm của thiết kế lịch tại Việt Nam
Đời sống xã hội phát triển kéo theo 
sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ 
thông tin giúp cho quá trình phát triển và 
thể hiện ý tưởng để tạo ra nhiều ấn phẩm 
lịch đẹp về bố cục và màu sắc. Bên cạnh 
đó, việc ra đời của máy móc hiện đại đã 
hỗ trợ việc lựa chọn, sử dụng hình ảnh tốt, 
loại bỏ những hình ảnh kém chất lượng, 
góp phần nâng cao thẩm mỹ cho người 
tiêu dùng.
Cùng với những thuận lợi trên, quá 
trình in ấn, sản xuất được đầu tư hơn, ý 
Văn hóa - Xã hội NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI
83Tạp chí 
Kinh doanh và Công nghệ
Số 06/2019
tưởng thiết kế được thể hiện rộng rãi trên 
mọi chất liệu để in ấn ra được những sản 
phẩm đẹp hơn, độc đáo và ấn tượng hơn.
b) Những hạn chế của thiết kế lịch tại 
Việt Nam
Mặc dù nhu cầu sử dụng lịch tại Việt 
Nam là cao, đề tài và thể loại lịch phong 
phú, nhưng thẩm mỹ của lịch cũng như 
vai trò của nhà thiết kế còn bị xem nhẹ. 
Do đó, một số các sản phẩm lịch trên thị 
trường hiện nay còn rơi vào tình trạng 
phản ánh quá nhiều đối tượng, sự sắp xếp 
bố cục không mạch lạc, rõ ràng, lịch thiếu 
tính nghệ thuật. Hiện tại, đa số lịch đều 
thiếu tính chuyên nghiệp, các đề tài phản 
ánh hời hợt, thiếu sự chuyên sâu. Không 
ít họa sĩ thiết kế lịch nhiều khi cũng chưa 
có sự tìm tòi cái mới, chiều theo thị hiếu 
nhất thời của người sử dụng, còn các nhà 
quản lý lịch thì chưa nhận thức rõ mức độ 
quan trọng của khâu thiết kế, người tiêu 
dùng thì lại dễ dãi, trình độ hưởng thụ 
thẩm mỹ chưa cao, Tất cả những cái đó 
cộng hưởng lại đã tạo ra một hiện tượng 
lịch như hiện nay. Để có thể hình dung 
một cách cụ thể, hãy nhìn nhận các vẫn 
đề trên dưới góc nhìn của một họa sĩ thiết 
kế về hình dáng, bố cục, hình ảnh, màu 
sắc, những vấn đề về chữ và số, chất liệu 
và cuối cùng là tính đồng bộ của một sản 
phẩm lịch để trên cơ sở đó có sự đánh giá, 
phân tích đúng đắn những nguyên nhân 
Thiết kế lịch trong đồ án tốt nghiệp của sinh viên Khoa Mỹ thuật ứng dụng, 
Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội (HUBT) 
NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI Văn hóa - Xã hội
84Tạp chí 
Kinh doanh và Công nghệ
Số 06/2019
chủ quan, khách quan và nhận định về xu 
hướng phát triển.
- Tính đồng bộ trong hệ thống lịch 
hiện nay còn thiếu sự nghiên cứu về bố 
cục, tỷ lệ, màu sắc, hình ảnh và chất liệu; 
các yếu tố thiết kế bên trong còn rất nhiều 
hạn chế;
- Bố cục trong bộ lịch thì tờ bìa khác 
hoàn toàn các tờ ruột, thiếu sự liên kết giữa 
tờ trước với tờ sau, khiến người sử dụng 
không biết rõ được nội dung;
 - Kiểu dáng của các bộ lịch sắp xếp 
tùy tiện;
- Trang bìa được sử dụng quá nhiều 
màu đỏ gây cảm giác nặng nề, thiếu sự 
sang trọng, nền ruột lịch lại thường một 
màu trắng tinh đơn điệu, buồn chán;
- Hình ảnh + hình ảnh nhiếp ảnh được 
sử dụng nhiều, nhưng các mô típ về hoa, 
cây cảnh, kiến trúc, thiếu nữ lặp đi lặp lại, 
tạo lối mòn;
- Về hình ảnh tạo hình, các nhà thiết 
kế chưa tập trung khai thác các dòng tranh 
dân gian hay sáng tạo những ý tưởng mới 
đưa vào tranh để làm thay đổi diện mạo 
lịch Việt Nam, mà hay thỏa hiệp với các 
mẫu mã có sẵn;
- Về chất liệu, thì đơn điệu, nhàm 
chán, làm cho bộ lịch nào cũng giống 
nhau, năm sau không khác gì năm trước.
Tất cả các lý do nêu trên tạo nên tính 
tổng thể của hệ thống lịch Việt Nam với 
đặc trưng thiếu chiều sâu, thiếu bản sắc 
và phi thẩm mỹ.
 Những tồn tại của thực trạng thiết 
kế lịch ở Việt Nam hiện nay là do nhiều 
nguyên nhân, như các cơ quan quản lý 
văn hóa chưa coi trọng vị trí và vai trò của 
thiết kế lịch; việc đưa ra một quy chuẩn, 
một định hướng, một tài liệu để thẩm 
định thiết kế lịch chưa rõ ràng, chưa phổ 
biến; sự chấp nhận thiếu khoa học của đối 
tượng khách hàng; các doanh nghiệp chỉ 
quan tâm đến lợi nhuận, xem nhẹ các yếu 
tố thẩm mỹ; hạn chế khả năng thiết kế 
của các họa sĩ; họa sĩ thiết kế đầu tư thời 
gian cho việc tìm kiếm và ý tưởng thiết kế 
chưa nhiều, nhiều khi đi vào lối mòn trong 
sáng tạo hoặc phụ thuộc vào thị trường, 
thị hiếu thẩm mỹ của số đông người tiêu 
dùng; các nhà quản lý xuất bản chưa nhận 
thức đúng vị trí quan trọng của lịch, chưa 
xác định và lựa chọn đúng hướng phát 
triển lịch trên thị trường, tạo cho lịch có 
sức cạnh tranh; sinh viên chuyên ngành 
đồ họa chỉ chăm chút sáng tác thiết kế 
theo các bài tập đã học, ít thâm nhập thực 
tế thị trường lịch, nên sự hiểu biết và nhận 
thức bị hạn chế; việc áp dụng các phương 
tiện máy móc kỹ thuật, tuy trợ giúp công 
việc thiết kế, nhưng lại tăng sự lệ thuộc 
vào máy móc, khiến các sản phẩm thiếu 
đi tính sáng tạo, mất dấu ấn cá nhân của 
họa sĩ.
 3. Xu hướng thiết kế lịch và những 
lưu ý trong thiết kế lịch tại Việt Nam
Theo phỏng vấn và lấy ý kiến từ hàng 
trăm người thuộc các đối tượng chính, 
như người tiêu dùng sản phẩm lịch, nhà 
sản xuất lịch và các nhà quản lý lịch, xin 
đưa ra các ý kiến tổng hợp về xu hướng 
thiết kế lịch của Việt Nam như sau:
- Xu hướng lịch những năm tới vẫn 
dựa trên nền tảng nghệ thuật cơ bản của 
thiết kế đồ họa lịch: các sản phẩm lịch sẽ 
được phát triển phong phú về nội dung, 
đa dạng về hình thức. Đặc biệt, cùng với 
sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - kỹ 
thuật, công nghệ tiên tiến, các tác phẩm 
ảnh sẽ được đưa vào lịch nhiều hơn, với 
những bố cục, sắp xếp, sự vật, hiện tượng 
được khai thác ở các góc độ độc đáo; lịch 
sẽ phản ánh được nhiều mặt của cuộc 
sống và dưới bàn tay sắp xếp tài hoa của 
các nhà thiết kế, lịch sẽ trở thành một tác 
phẩm nghệ thuật.
Văn hóa - Xã hội NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI
85Tạp chí 
Kinh doanh và Công nghệ
Số 06/2019
- Cùng với xu hướng này, các sản 
phẩm thiết kế lịch vẽ bằng tay vẫn sẽ 
được tôn vinh, ưa chuộng. Trong một xã 
hội công nghiệp, cuộc sống phát triển liên 
tục, con người cần một khoảng để thư 
giãn, thả tâm hồn vào các tác phẩm lịch, 
thì chính các ấn phẩm lịch được bố cục, 
sáng tác tranh bằng các giải pháp đồ họa, 
như tranh trổ giấy, tranh khắc, vẽ nét, kỹ 
thuật đồ họa, là một cách thưởng thức 
lý tưởng, là một xu hướng tạo được nhiều 
mẫu lịch đẹp, có thể thỏa mãn nhu cầu rất 
lớn của người tiêu dùng.
Xác định mục tiêu cần thiết, xu hướng 
phát triển lịch để chuẩn hóa đào tạo sinh 
viên chuyên ngành đồ họa ở các trường đại 
học là công việc quan trọng. Đồng thời, đề 
tài này là tư liệu tham khảo cho các nhà 
quản lý xuất bản lịch, các cơ quan chuyên 
môn, Cục xuất bản thuộc Bộ Thông tin và 
Truyền thông, các sở, ban ngành liên quan 
và các công ty in ấn quảng cáo, để họ có cơ 
sở trong việc định hướng, thẩm định chính 
xác các ấn phẩm lịch của Việt Nam.
Một số điều lưu ý trong việc thiết 
kế lịch tại Việt Nam
Theo yêu cầu của Bộ Thông tin và 
Truyền thông, các nhà thiết kế lịch, các 
công ty, các nhà xuất bản không được sử 
dụng hình ảnh lãnh tụ, hình ảnh quốc kỳ 
mang tính phản cảm đưa lên lịch; không 
được sử dụng hình ảnh đồng tiền sắp đặt 
phản cảm, hình ảnh người mẫu thời trang 
không phù hợp với thuần phong mỹ tục 
Việt Nam. Nghiêm cấm sử dụng hình ảnh 
bản đồ không thể hiện đầy đủ chủ quyền 
về lãnh thổ, lãnh hải, biển đảo của Việt 
Nam trên lịch,
Khắc phục những hậu quả của thị 
trường lịch Việt Nam hiện nay, cấn sớm 
triển khai đồng bộ hai lĩnh vực sau đây:
- Phải nâng cao sự hiểu biết và nhận 
thức của doanh nghiệp và nhà quản lý để lựa 
chọn những mẫu lịch đẹp đưa ra thị trường.
- Phải coi trọng đào tạo các họa sĩ đồ 
họa một cách bài bản để họ có khả năng 
sáng tạo các sản phẩm văn hóa, trong đó, 
lịch là một sản phẩm quan trọng./.
Tài liệu tham khảo
1. Trần Tiến Bình (2005). Lịch Việt Nam thế kỷ XX - XXI (1901-2100). Nxb Văn hóa 
- Thông tin, Hà Nội.
2. Yến Nga. Mùa lịch 2020: Hướng đến nét văn hóa đặc sắc. dientu@hanoimoi.com.vn.
3. Nhiều tác giả (2019). Đồ họa Mỹ thuật Công nghiệp – Một chặng đường. Hà Nội.