Nghiên cứu thực nghiệm tác dụng bảo vệ gan và thận của các cao chiết cồn từ quả ổi (psidium guajava linn)

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học
Chuyên Đề Y Học Cổ Truyền 131
NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM TÁC DỤNG BẢO VỆ GAN VÀ THẬN 
CỦA CÁC CAO CHIẾT CỒN TỪ QUẢ ỔI (PSIDIUM GUAJAVA LINN) 
Nguyễn Thị Thu Hương*, Huỳnh Ngọc Trung Dung* 
TÓM TẮT 
Mục tiêu nghiên cứu: Nghiên cứu trước đây cho thấy các cao chiết cồn 70% từ hai giống Ổi ruột trắng 
không hạt và Ổi xá lị ruột đỏ có tác dụng hạ đường huyết trên chuột bị gây bệnh cảnh Đái tháo đường. Đề tài 
được nghiên cứu tiếp tục nhằm khảo sát tác dụng bảo vệ gan và thận của cao chiết cồn 70% từ hai giống Ổi này 
trên chuột nhắt trắng bị cắt bỏ hai buồng trứng và bị gây Đái tháo đường thực nghiệm. 
Phương pháp nghiên cứu: Chuột nhắt trắng cái được tiêm phúc mạc (i.p.) streptozotocin với liều 170 mg/kg 
thể trọng. Sau 7 ngày tiêm, chuột đạt bệnh cảnh Đái tháo đường được chia lô thí nghiệm gồm lô chứng, lô đối 
chiếu (gliclazid) và lô thử (uống cao Ổi liều 1 g/kg trong 2 tuần). Một thực nghiệm khác, chuột bị cắt 2 buồng 
trứng (OVX) sau 2 tuần được gây bệnh cảnh Đái tháo đường bằng streptozotocin (50 mg/kg, i.p. trong 5 ngày 
liên tiếp) và được điều trị bằng các thuốc đối chiếu (quercetin, gliclazid, estradiol valerat) hay cao Ổi trong 2 tuần. 
Hàm lượng malondialdehyd (MDA) trong gan, thận và glutathion (GSH) trong gan được chọn là thông số khảo 
sát. 
Kết quả: Lô chuột chứng tiêm streptozotocin hay lô chuột chứng OVX và tiêm streptozotocin có hàm lượng 
MDA gan, MDA thận tăng và hàm lượng GSH gan giảm đạt ý nghĩa thống kê so với lô chứng sinh lý, chứng tỏ 
gan và thận đã bị tổn thương oxy hóa. Điều trị bằng cao Ổi sau 2 tuần phục hồi các thông số này về giá trị sinh lý 
bình thường. Tác dụng của các cao Ổi tốt hơn gliclazid. Tác dụng của cao Ổi xá lị ruột đỏ trên chuột OVX tương 
đương với estradiol valerat (Progynova® 0,5 mg/kg). 
Kết luận: Cao chiết cồn 70% từ hai giống Ổi ruột trắng không hạt và Ổi xá lị ruột đỏ có tác dụng bảo vệ gan 
hay thận do tổn thương peroxy hóa trên chuột nhắt trắng bị gây Đái tháo đường hay mãn kinh thực nghiệm. 
Từ khóa: Quả Ổi, streptozotocin, cắt 2 buồng trứng (OVX), tác dụng bảo vệ gan, tác dụng bảo vệ thận. 
ABSTRACT 
EXPERIMENTAL STUDY ON HEPATOPROTECTIVE AND RENAL PROTECTIVE EFFECTS OF 
ETHANOL EXTRACTS FROM PSIDIUM GUAJAVA LINN) 
Nguyen Thi Thu Huong, Huynh Ngoc Trung Dung 
 * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 19 - No 5 - 2015: 131 - 137 
Aims of study: The previous study revealed that 70% ethanol fruit extracts from white guava and red guava 
collected in Tien Giang Province showed anti-hyperglycemic effects in diabetic mice. To be continued, the present 
study focused to determine hepatoprotective and renal protective effects of 70% ethanol fruit extracts from white 
guava or red guava in diabetic mice and in ovariectomized experimentally diabetic mice. 
Methods: Overnight-fasted female mice were intraperitoneal (i.p.) injection of streptozotocin at dose of 170 
mg/kg. After 1 week, diabetic mice were randomly assigned to control group, positive control group (gliclazide) or 
test groups (at oral dose of 1 g guava extract/kg administered for 2 weeks). In another experiment, female mice 
were randomly assigned to either sham operation or bilateral ovariectomy (OVX). At two weeks after ovariectomy, 
hyperglycemia was induced in overnight-fasted OVX mice by 5-day consecutively i.p. injections of streptozotocin 
at dose of 50 mg/kg. In parallel, mice were 2-week orally treated by positive control drugs (quercetin, gliclazide, 
* Trung Tâm Sâm và Dược liệu Tp. Hồ Chí Minh-Viện Dược liệu 
Tác giả liên lạc: PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Hương ĐT: 38274377 Email: huongsam@hotmail.com 
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015
Chuyên Đề Y Học Cổ Truyền 132
and estradiol valerate) or guava extracts (1 g/kg). Hepatic malondialdehyde (MDA), renal MDA and hepatic 
glutathione (GSH) contents were used as observation parameters. 
Results: Streptozotocin-induced diabetic mice or ovariectomized experimentally diabetic mice in control 
groups expressed an increase in hepatic MDA, renal MDA and decrease in hepatic GSH contents as compared to 
physiological groups (normal mice), indicating oxidative damage in liver or kidney. Two week-treatment of guava 
extracts restored these parameters to the normal values. The effect of guava extracts was better than that of 
gliclazide. The effect of red guava was equivalent to that of estradiol valerate (Progynova® 0.5 mg/kg) in OVX 
diabetic mice. 
Conclusion: 70% ethanol fruit extracts from white guava or red guava had hepatoprotective and renal 
protective effects in ovariectomized experimentally diabetic mice. 
Key words: Psidium guajava (Guava) fruit, streptozotocin, bilateral ovariectomy (OVX), hepatoprotective 
effect, renal protective effect. 
ĐẶT VẤN ĐỀ 
Quả Ổi, Psidium guajava (Guava) là nguồn 
thực phẩm ít calori nhưng giàu chất dinh dưỡng, 
nhiều chất chống oxy hoá thuộc nhóm 
carotenoid, polyphenol và acid ascorbic (vitamin 
C). Ổi được nhiều nước sử dụng dưới dạng thực 
phẩm chức năng có tác dụng chống oxy hóa và 
ổn định đường huyết. Theo đông y, cả rễ, lá và 
quả Ổi đều có tác dụng hữu ích trong phòng và 
trị một số bệnh. Quả Ổi xanh còn có nhiều dược 
tính như kiện vị, trị tiêu chảy, kiết lỵ, xuất huyết, 
viêm nhiễm đường tiêu hóa... Quả Ổi chín cũng 
có các tác dụng như bổ dưỡng, kiện tỳ, trợ tiêu 
hóa, nhuận trường, trị táo bón, ăn uống không 
tiêu, xuất huyết, trị đái tháo đường... Huang và 
cộng sự(4) đã chứng minh dịch chiết nước từ quả 
Ổi (không bỏ vỏ) có tác dụng phục hồi sự giảm 
thể trọng và giảm sự tăng đường huyết gây bởi 
streptozotocin theo cơ chế bảo vệ tế bào beta của 
tụy tạng, làm giảm sự mất tế bào beta dương 
tính với insulin, ức chế quá trình peroxy hóa 
lipid tế bào và tổn thương oxy hóa ADN, phục 
hồi hoạt tính của các enzym chống oxy hóa nội 
sinh như superoxid dismutase (SOD), catalase và 
glutathion peroxidase (GSH-Px). Hiện nay, trong 
nước chưa tìm thấy các nghiên cứu khoa học 
chứng minh tác dụng dược lý của quả Ổi, chủ 
yếu Ổi được sử dụng theo kinh nghiệm dân gian 
và thường được sử dụng như là thực phẩm. 
Công bố năm 2013 của nhóm nghiên cứu cho 
thấy các cao chiết cồn từ hai giống Ổi ruột trắng 
không hạt và Ổi xá lị ruột đỏ đều có tác dụng hạ 
đường huyết trong thực nghiệm gây bệnh cảnh 
Đái tháo đường bằng streptozotocin(8). Do đó, đề 
tài được nghiên cứu tiếp tục nhằm khảo sát tác 
dụng bảo vệ gan và thận của cao chiết cồn 70% 
từ hai giống Ổi này trên mô hình gây Đái tháo 
đường thực nghiệm bằng streptozotocin ở chuột 
nhắt trắng cái bình thường và chuột nhắt trắng 
bị cắt bỏ hai buồng trứng (chuột giảm năng sinh 
dục, OVX). 
ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 
Đối tượng nghiên cứu 
Chất lượng Ổi phụ thuộc nhiều vào thời tiết, 
Ổi chín vào mùa mưa chất lượng rất kém, do đó 
đề tài chọn lấy mẫu nghiên cứu vào tháng 3. Quả 
Ổi chín được thu hái tại huyện Cái Bè (tỉnh Tiền 
Giang), loại bỏ những trái xấu (sâu, phấn đen, 
thối), xay nhuyễn toàn trái (vỏ, thịt quả, hột) 
và tiến hành chiết xuất. 
Chiết nóng: Mẫu Ổi tươi đã được xay 
nhuyễn đem chiết nóng ở 70oC bằng ethanol 
70% (tỷ lệ 1:10) trong vòng một giờ. Dịch chiết 
được lọc lấy phần dịch trong bỏ bã và được cô 
cách thủy đạt tiêu chuẩn cao mềm theo Dược 
điển Việt Nam IV. 
Chiết lạnh: Mẫu Ổi tươi đã được xay nhuyễn 
đem ngâm lạnh (nhiệt độ phòng) bằng ethanol 
70% (tỷ lệ 1:10) trong 24 giờ. Sau đó thu dịch 
chiết và được cô cách thủy đạt tiêu chuẩn cao 
mềm theo Dược điển Việt Nam IV. 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học
Chuyên Đề Y Học Cổ Truyền 133
Bảng 1: Hiệu suất chiết và hàm lượng các hoạt chất chính của các cao Ổi 
Mẫu cao ổi Hiệu suất (% tính trên nguyên liệu tươi) Hàm lượng polyphenol (%) Hàm lượng flavonoid (%) 
Ổi không hạt chiết nóng 6,46 1,42 8,69 
Ổi không hạt chiết lạnh 6,43 3,12 10,04 
Ổi xá lị chiết nóng 5,33 2,36 14,42 
Ổi xá lị chiết lạnh 5,90 1,97 15,21 
Động vật nghiên cứu 
Chuột nhắt trắng cái, chủng Swiss albino, 
trưởng thành 5-6 tuần tuổi, có trọng lượng 25 ± 2 
g, được cung cấp bởi Viện Vắc xin và Sinh phẩm 
Y tế – TP. Nha Trang. Chuột được nuôi bằng 
thực phẩm viên, nước uống đầy đủ và được để 
ổn định ít nhất một tuần trước khi thử nghiệm. 
Thể tích cho uống hay tiêm phúc mạc (i.p.) là 10 
ml/kg thể trọng chuột. Chuột được để nhịn đói 
16 giờ trước khi lấy máu định lượng glucose 
trong huyết tương. 
Thuốc thử nghiệm 
Streptozotocin (Sigma-Aldrich Co., Ltd, 
USA), các thuốc đối chiếu gồm: Quercetin 
(Sigma-Aldrich Co., Ltd, USA), Predian® (viên 
nén chứa gliclazid 80 mg, Công ty cổ phần Dược 
phẩm Sanofi-Synthelabo, Việt Nam) và 
Progynova® (viên nén chứa estradiol valerat 2 
mg/viên, Bayer Co. Germany). 
Phương pháp nghiên cứu 
Gây mô hình đái tháo đường thực nghiệm(8) 
Chuột được gây bệnh cảnh Đái tháo đường 
thực nghiệm bằng streptozotocin (pha trong 
đệm natri citrat pH 4,5) với liều 170 mg/kg thể 
trọng, i.p. Sau 7 ngày tiêm, những chuột có nồng 
độ glucose huyết tương cao hơn 126 mg/dl [theo 
tiêu chuẩn chẩn đoán của Hiệp hội Đái tháo đường 
Hoa Kỳ (American Diabetes Association) năm 2011] 
được chia thành các nhóm và được điều trị như 
bảng 2 trong 2 tuần. Một giờ sau lần cho uống 
cuối cùng ở các lô, tiến hành tách gan và thận 
chuột để xác định hàm lượng malondialdehyd 
(MDA) và glutathion (GSH). 
Gây mô hình chuột nhắt trắng giảm năng sinh 
dục(7) 
Chuột nhắt cái được gây mê bằng ether, cắt 
hai đường dài khoảng 0,5 cm ngang lưng chuột 
ở hai bên trái và phải, tính từ đốt sống thứ 4 và 
kéo 2 buồng trứng ra ngoài. Dùng chỉ cột một 
phần ống dẫn trứng lại sau đó cắt bỏ 2 buồng 
trứng. Khâu vết mổ bằng chỉ vô trùng và sát 
trùng vết thương bằng dung dịch cồn iod 
(Povidine®). Chuột sau khi cắt buồng trứng 
được chăm sóc và để ổn định trong 2 tuần. Sau 2 
tuần, khảo sát vết phết dịch nhờn âm đạo trong 5 
ngày để xác định chuột đã bị cắt bỏ hoàn toàn 
buồng trứng. Loại bỏ các động vật có các vết 
phết động dục dương tính (giai đoạn estrus) 
trong 3 ngày cuối. Chuột được chia thành các 
nhóm theo bảng 2. Tiến hành gây bệnh cảnh Đái 
tháo đường thực nghiệm bằng streptozotocin (50 
mg/kg, i.p. trong 5 ngày liên tiếp) và chuột được 
điều trị song song trong 2 tuần. Tiến hành tách 
gan và thận chuột sau 14 ngày uống ở các lô để 
xác định hàm lượng MDA và GSH. 
Phương pháp xác định hàm lượng MDA và 
GSH 
Tách gan (hay thận) chuột và nghiền đồng 
thể trong dung dịch KCl 1,15 %. Lấy 1-2 ml dịch 
đồng thể, thêm dung dịch đệm Tris-HCl (pH 7,4) 
vừa đủ 3 ml. Ủ hỗn hợp phản ứng ở 37oC trong 
60 phút và dừng phản ứng bằng 1 ml acid 
tricloacetic 10%. 
Xác định hàm lượng MDA theo phương 
pháp của Okawa H. và cộng sự (9): Sau khi ly tâm 
lấy 2 ml dịch trong cho phản ứng với 1 ml acid 
thiobarbituric 0,8 % ở 100oC trong 15 phút và đo 
quang ở λ = 532 nm. Hàm lượng MDA (nM/g 
protein) được tính theo phương trình hồi quy 
tuyến tính của chất chuẩn MDA. 
Xác định hàm lượng GSH theo phương pháp 
của Tietze F(12): Sau khi ly tâm lấy 1 ml dịch trong 
cho phản ứng với 0,2 ml thuốc thử Ellman là 
5,5’–dithiobis–(2–nitrobenzoic acid) và thêm 
đệm phosphat-EDTA vừa đủ 3 ml. Để 3 phút ở 
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015
Chuyên Đề Y Học Cổ Truyền 134
nhiệt độ phòng và sau đó tiến hành đo quang ở 
bước sóng  = 412 nm. Hàm lượng GSH (nM/g 
protein) được tính theo phương trình hồi quy 
tuyến tính của chất chuẩn GSH. 
Đánh giá kết quả 
Các số liệu được biểu thị bằng trị số trung 
bình: M ± SEM (Standard error of the mean – 
sai số chuẩn của giá trị trung bình) và xử lý 
thống kê dựa vào phép kiểm One–Way 
ANOVA và Student-Newman-Keuls test 
(phần mềm SigmaStat 3.5). Kết quả thử 
nghiệm đạt ý nghĩa thống kê với độ tin cậy 
95% khi p < 0,05 so với lô chứng. 
Bảng 2. Các lô thử nghiệm 
Nhóm Lô chuột Thuốc thử nghiệm 
Chứng Sinh lý Chuột bình thường Nước cất 
Chứng bệnh l ý 
Chuột bình thường + tiêm STZ Nước cất 
Chuột giảm năng sinh dục (OVX) Nước cất 
Chuột giảm năng sinh dục + tiêm STZ Nước cất 
Đối chiếu 
Chuột bình thường + tiêm STZ Gliclazid (40 mg/kg thể trọng) 
Chuột giảm năng sinh dục + tiêm STZ Gliclazid (40 mg/kg thể trọng) 
Chuột giảm năng sinh dục + tiêm STZ Quercetin (100 mg/kg thể trọng) 
Chuột giảm năng sinh dục + tiêm STZ Progynova® (0,1 mg/kg thể trọng) 
Chuột giảm năng sinh dục + tiêm STZ Progynova® (0,5 mg/kg thể trọng) 
Thử nghiệm 
Chuột bình thường + tiêm STZ 
Cao Ổi không hạt chiết nóng (1 g cao/kg thể trọng) 
Cao Ổi không hạt chiết lạnh (1 g cao/kg thể trọng) 
Cao Ổi Xá lị chiết nóng (1 g cao/kg thể trọng) 
Cao Ổi Xá lị chiết lạnh (1 g cao/kg thể trọng) 
Chuột giảm năng sinh dục + tiêm STZ 
Cao Ổi không hạt chiết nóng (1 g cao/kg thể trọng) 
Cao Ổi không hạt chiết lạnh (1 g cao/kg thể trọng) 
Cao Ổi Xá lị chiết nóng (1 g cao/kg thể trọng) 
Cao Ổi Xá lị chiết lạnh (1 g cao/kg thể trọng) 
KẾT QUẢ 
Bảng 3. Hàm lượng MDA (gan, thận) và GSH (gan) ở mô hình chuột bị gây đái tháo đường bằng streptozotocin 
liều 170 mg/kg 
Lô (n = 10) 
Hàm lượng GSH gan 
(nM/g protein) 
Hàm lượng MDA gan 
(nM/g protein) 
Hàm lượng MDA thận 
(nM/g protein) 
Chứng sinh lý 11023,31 ± 369,20 89,48 ± 5,92 260,84 ± 13,47 
STZ 
Chứng bệnh lý 7117,83 ± 455,48
 a
 181,72 ± 13,03
a
 415,21 ± 14,35
a
Gliclazid 7661,59 ± 298,47 129,39 ± 6,81
ab
 182,02 ± 31,68
b
Ổi không hạt chiết nóng 12157,94 ± 422,56
bc
 105,70 ± 6,54
 bc
 142,68 ± 10,08
abc
Ổi không hạt chiết lạnh 13027,43 ± 660,33
bc
 89,0 ± 10,35
 bc
 236,11 ± 24,55
bc
Ổi Xá Lị chiết nóng 12046,26 ± 551,54
bc
 82,06 ± 10,87 
bc
 190,25 ± 21,83
bc
Ổi Xá Lị chiết lạnh 13332,71 ± 436,57
bc
 72,03 ± 5,90 
bc
 208,68 ± 42,58
bc
STZ: Streptozotocin 
a : p < 0,05 so với lô chứng sinh l ý 
b: p < 0,05 so với lô chứng bệnh lý 
c: p < 0,05 so với lô uống gliclazid 40 mg/kg 
Bảng 3 thể hiện ảnh hưởng của các cao chiết 
Ổi lên hàm lượng MDA ở gan, thận và GSH ở 
gan chuột nhắt trắng bị gây đái tháo đường bằng 
streptozotocin liều 170 mg/kg. Lô chuột chứng 
bệnh lý có hàm lượng MDA gan và thận tăng đạt 
ý nghĩa thống kê so với lô chứng sinh lý, đồng 
thời hàm lượng GSH ở gan giảm đạt ý nghĩa 
thống kê so với chứng sinh lý. Hàm lượng MDA 
tăng có liên quan đến stress oxy hóa và tương 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học
Chuyên Đề Y Học Cổ Truyền 135
quan trực tiếp với việc tổn thương peroxy hóa 
lipid màng(2). 
So sánh với lô chứng bệnh lý, các lô điều trị 
bằng cao Ổi có hàm lượng MDA giảm và hàm 
lượng GSH tăng, đạt ý nghĩa thống kê (p < 0,05). 
Hàm lượng MDA trong gan hay thận và hàm 
lượng GSH trong gan của các lô điều trị bằng cao 
Ổi được phục hồi về giá trị sinh lý bình thường. 
So sánh thống kê giá trị MDA hay GSH giữa các 
lô cao chiết Ổi không cho thấy có sự khác biệt 
đạt ý nghĩa thống kê. So sánh thống kê với lô 
thuốc đối chiếu gliclazid, cả bốn cao chiết Ổi đều 
có tác dụng làm giảm MDA ở gan thận và làm 
tăng GSH ở gan tốt hơn. 
Hàm lượng MDA gan, thận và GSH gan ở 
mô hình chuột cái giảm năng sinh dục do bị 
cắt 2 buồng trứng (OVX) kết hợp bệnh cảnh 
Đái tháo đường, được biểu hiện qua bảng 4. 
Lô chuột chứng OVX tiêm streptozotocin 
(STZ) liều 50 mg/kg có hàm lượng MDA gan 
và MDA ở thận tăng, đồng thời hàm lượng 
GSH gan giảm, đạt ý nghĩa thống kê so với lô 
chuột chứng sinh lý. 
Bảng 4. Hàm lượng MDA (gan, thận) và GSH (gan) ở mô hình chuột cái giảm năng sinh dục (OVX) kết hợp 
bệnh cảnh Đái tháo đường bằng streptozotocin liều 50 mg/kg (STZ) 
Lô (n = 10) 
Hàm lượng GSH gan 
(nM/g protein) 
Hàm lượng MDA gan 
(nM/g protein) 
Hàm lượng MDA thận 
(nM/g protein) 
Bình thường 11023,31 ± 369,20 89,48 ± 5,92 260,84 ± 13,47 
OVX-STZ 
Nước cất 8005,33 ± 292,72* 193,55 ± 2,87* 452,93 ± 14,86* 
Gliclazid 8526,53 ± 384,42* 173,20 ± 14,58* 432,91 ± 18,30* 
Quercetin 8733,77 ± 608,11* 149,49 ± 13,58*
a
 414,74 ± 10,80* 
Progynova
® 
0,1 mg/kg 8553,83 ± 617,15* 97,63 ± 8,36
a
 322,89 ± 18,26
abc
Progynova
®
 0,5 mg/kg 13013,78 ± 543,43*
a
 71,62 ± 3,31
a
 314,37 ± 13,77
abc
Ổi không hạt chiết nóng 10890,8 ± 849,38
abcde
 77,27 ± 8,21
abc
 299,84 ± 15,05
abc
Ổi không hạt chiết lạnh 10345,75 ± 410,78
ab
 110,57 ± 7,77
abce
 336,01 ± 9,95
abc
Ổi Xá Lị chiết nóng 10605,11 ± 284,15 71,40 ± 5,83
abcd
 221,23 ± 9,80
abcde
Ổi Xá Lị chiết lạnh 12482,66 ± 268,64
abcde
 72,04 ± 3,93
abcd
 188,92 ± 4,94*
abcde
*: p < 0,05 so với lô chứng bình thường 
a: p < 0,05 so với lô chứng bệnh l ý uống nước cất 
b: p < 0,05 so với lô chứng bệnh l ý uống gliclazid 
c: p < 0,05 so với lô chứng bệnh l ý uống quercetin 
d: p < 0,05 so với lô chứng bệnh l ý uống Progynova 0,1 mg/kg thể trọng 
e: p < 0,05 so với lô chứng bệnh l ý uống Progynova 0,5 mg/kg thể trọng 
Lô chuột OVX tiêm STZ và uống thuốc đối 
chiếu gliclazid có hàm lượng MDA gan, MDA 
thận và hàm lượng GSH gan không khác biệt 
đạt ý nghĩa thống kê so với lô chứng không 
điều trị. Lô chuột OVX tiêm STZ và uống 
thuốc đối chiếu quercetin (flavonoid có hoạt 
tính chống oxy hóa điển hình) có hàm lượng 
MDA gan giảm đạt ý nghĩa thống kê so với lô 
chứng không điều trị, trong khi hàm lượng 
MDA thận và hàm lượng GSH gan không 
khác biệt đạt ý nghĩa thống kê. Lô chuột OVX 
tiêm STZ và uống thuốc đối chiếu estradiol 
tổng hợp Progynova® (0,1 và 0,5 mg/kg) có 
hàm lượng MDA gan, MDA thận giảm đạt ý 
nghĩa thống kê và hàm lượng GSH gan tăng 
đạt ý nghĩa thống kê so với lô chứng không 
điều trị, điển hình nhất là lô chuột uống 
Progynova® liều 0,5 mg/kg. 
Ở các lô chuột OVX tiêm STZ và uống các 
cao Ổi, hàm lượng MDA gan, MDA thận giảm 
đạt ý nghĩa thống kê và hàm lượng GSH gan 
tăng đạt ý nghĩa thống kê so với lô chứng bệnh 
và so với các lô uống thuốc đối chiếu. Hàm 
lượng MDA trong gan, thận và hàm lượng GSH 
trong gan của các lô điều trị bằng cao Ổi được 
phục hồi về giá trị sinh lý bình thường. Đặc biệt 
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015
Chuyên Đề Y Học Cổ Truyền 136
là ở 2 lô chuột OVX tiêm STZ và uống cao chiết 
từ Ổi Xá lị, có hàm lượng MDA và GSH trong 
gan tương đương với lô điều trị bằng 
Progynova® 0,5 mg/kg. Cao Ổi Xá lị chiết lạnh có 
hàm lượng MDA trong thận giảm rõ nhất, đạt ý 
nghĩa thống kê so với lô chứng không điều trị, so 
với các lô uống thuốc đối chiếu và so với các lô 
uống cao chiết Ổi khác. 
BÀN LUẬN 
Trên chuột cái bình thường, cao chiết cồn 
70% từ giống Ổi ruột trắng không hạt chiết 
nóng có tác dụng làm giảm MDA gan 41,8%, 
giảm MDA thận 65,6% và làm tăng GSH gan 
70,8% so với chứng bệnh lý. Cao chiết cồn 70% 
từ giống Ổi ruột trắng không hạt chiết lạnh có 
tác dụng làm giảm MDA gan 51%, giảm MDA 
thận 43,1% và làm tăng GSH gan 83% so với 
chứng bệnh lý. Cao chiết cồn 70% từ giống Ổi 
xá lị ruột đỏ chiết nóng có tác dụng làm giảm 
MDA gan 54,8%, giảm MDA thận 54,2% và 
làm tăng GSH gan 69,2% so với chứng bệnh lý. 
Cao chiết cồn 70% từ giống Ổi xá lị ruột đỏ 
chiết lạnh có tác dụng làm giảm MDA gan 
60,4%, giảm MDA thận 49,7% và làm tăng 
GSH gan 87,3% so với chứng bệnh lý. Kết quả 
trên cho thấy không có sự khác biệt trong tác 
dụng của các cao Ổi và phương pháp chiết 
lạnh cho hiệu quả bảo vệ gan cao hơn. 
Trên chuột cái giảm năng sinh dục, cao chiết 
cồn 70% từ giống Ổi ruột trắng không hạt chiết 
nóng có tác dụng làm giảm MDA gan 60%, giảm 
MDA thận 33,8% và làm tăng GSH gan 36% so 
với chứng bệnh lý. Cao chiết cồn 70% từ giống 
Ổi ruột trắng không hạt chiết lạnh có tác dụng 
làm giảm MDA gan 42,9%, giảm MDA thận 
25,8% và làm tăng GSH gan 29,2% so với chứng 
bệnh lý. Cao chiết cồn 70% từ giống Ổi xá lị ruột 
đỏ chiết nóng có tác dụng làm giảm MDA gan 
63,1%, giảm MDA thận 51,2% và làm tăng GSH 
gan 32,5% so với chứng bệnh lý. Cao chiết cồn 
70% từ giống Ổi xá lị ruột đỏ chiết lạnh có tác 
dụng làm giảm MDA gan 62,8%, giảm MDA 
thận 58,3% và làm tăng GSH gan 55,9% so với 
chứng bệnh lý. Kết quả trên cho thấy cao Ổi xá lị 
ruột đỏ chiết lạnh cho hiệu quả bảo vệ gan-thận 
điển hình hơn. 
Stress oxy hóa được cho là căn nguyên của 
sự gia tăng các biến chứng trong bệnh Đái tháo 
đường. Hậu quả của stress oxy hóa là làm mất sự 
hằng định nội môi (homeostasis) hoặc gây tổn 
thương tế bào(2). Mất cân bằng oxy hóa khử là 
một đặc điểm thường thấy ở bệnh cảnh Đái tháo 
đường. Nghiên cứu cho thấy đường huyết cao có 
thể dẫn đến sự tăng những gốc oxy tự do bên 
trong tế bào β và gây tổn thương hơn nữa các 
thành phần của tế bào. Ở tế bào β, sự chuyển hóa 
glucose sẽ dẫn đến sản sinh các gốc oxy tự do mà 
bình thường sẽ được khử độc bởi các enzym 
catalase, superoxid dismutase (SOD) và 
glutathion peroxidase (GSH-Px). Tuy nhiên, tế 
bào β lại có rất ít những protein này. Đường 
huyết cao dẫn đến sự tăng những gốc oxy tự do 
bên trong tế bào β, các gốc oxy tự do có khả năng 
phân giải các lipid béo không no hình thành nên 
sản phẩm MDA gây tổn thương các thành phần 
của tế bào (11). Trong tế bào, ngoài các chất chống 
oxy hóa có bản chất enzym như SOD, catalase, 
GSH-Px, các chất chống oxy hóa không có bản 
chất enzym như acid ascorbic, α-tocoferol và 
GSH đóng một vai trò quan trọng trong việc 
ngăn ngừa tổn thương tế bào gây bởi stress oxy 
hóa. GSH là một chất kháng oxy hóa quan trọng 
được cấu tạo từ cystein, acid glutamic và glycin. 
Trong đó, nhóm SH của cystein được xem như là 
một chất nhận proton quyết định hoạt tính sinh 
học của GSH; ở trạng thái khử, nhóm SH của 
cystein có khả năng nhận các gốc oxy tự do giúp 
bảo vệ tế bào khỏi các tác nhân oxy hóa. GSH 
gián tiếp tái sinh các chất chống oxy hóa khác 
như vitamin E, vitamin C và hoạt động như một 
chất nền cho GSH-Px và glutathion-S-transferace 
(GST). Ngoài ra, stress oxy hóa còn là nguyên 
nhân gây phân mảnh ADN. Bên cạnh đó 
streptozotocin là nguyên nhân tác động làm đột 
biến ADN ở gan và thận của chuột(5) Imaeda và 
cộng sự(5) cũng báo cáo tăng ADN phân mảnh 
trong gan và thận bị tổn thương sau khi tiêm 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học
Chuyên Đề Y Học Cổ Truyền 137
streptozotocin. Ổi được chứng minh là có hoạt 
tính kháng oxy hóa mạnh do có nhiều chất 
chống oxy hoá thuộc nhóm carotenoid, 
polyphenol và acid ascorbic (vitamin C), do đó 
có thể giúp giảm những tổn thương bởi các gốc 
tự do trên các tế bào β tụy tạng(11). Kết quả đề tài 
cho thấy điều trị bằng các cao chiết Ổi đã làm 
tăng GSH trong gan chuột bị Đái tháo đường có 
thể là do cơ chế gia tăng sinh tổng hợp hoặc tăng 
hoạt năng của GSH, dẫn đến tăng sự ức chế quá 
trình peroxy hóa lipid tế bào gan-thận được thể 
hiện qua việc làm giảm hàm lượng MDA, sản 
phẩm của quá trình peroxy hóa lipid tế bào. 
Aziza và cộng sự(1) đã chứng minh có sự liên 
quan trong chuyển hóa estrogen và insulin ở 
chuột cống trắng OVX và bị Đái tháo đường. 
Nguyễn Thị Thu Hương và cộng sự (7) cũng đã 
chứng minh có sự giảm nồng độ 17β-estradiol 
trong huyết tương chuột nhắt trắng cái sau 4 
tuần OVX. Kết quả của đề tài cũng tương đồng 
với nghiên cứu của Mehmet Cay và Mustafa 
Ulas(6) cho thấy streptozotocin ở liều 50 mg/kg 
gây tăng đường huyết đáng kể trên chuột cống 
hay chuột nhắt cái OVX. Chuột được cho uống 
17β-estradiol có hàm lượng MDA giảm 1,5 lần, 
GSH tăng 1,5 lần; lô chuột được cho uống 17β-
estradiol kết hợp vitamin E có hàm lượng MDA 
giảm 6 lần, GSH tăng 1,6 lần so với lô chuột 
OVX- tiêm streptozotocin không được điều trị(6) 
Kết quả của đề tài cho thấy ở các lô chuột OVX 
tiêm streptozotocin và được điều trị bằng các cao 
Ổi có hàm lượng MDA gan, MDA thận giảm và 
hàm lượng GSH gan được phục hồi về giá trị 
sinh lý bình thường. Tác dụng bảo vệ gan-thận 
trước tổn thương oxy hóa của cao Ổi xá lị ruột đỏ 
trên chuột OVX được đánh giá tương đương với 
estradiol valerat (Progynova® 0,5 mg/kg). Ngoài 
ra tác dụng của các cao Ổi được đánh giá tốt hơn 
thuốc hạ đường huyết gliclazid. Kết quả của đề 
tài góp phần vào việc ứng dụng Ổi trong dự 
phòng, bảo vệ chống lại tổn thương oxy hóa gan 
thận ở bệnh nhân bị Đái tháo đường, đặc biệt 
phụ nữ mãn kinh bị Đái tháo đường. 
KẾT LUẬN 
Cao chiết cồn 70% từ hai giống Ổi ruột trắng 
không hạt và Ổi xá lị ruột đỏ có tác dụng bảo vệ 
gan hay thận do tổn thương peroxy hóa trên 
chuột nhắt trắng bị gây Đái tháo đường hay mãn 
kinh thực nghiệm. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Aziza S. El-Nasr, Faten M. A. Diab, Nihal M. B., Mona A. A, 
Sahar S. T., Soha M. Y. El-Dakkak (2011). “Metabolic effects of 
estrogen and/or insulin in ovariectomized experimentally 
diabetic rats”. Journal of American Science, 7(2), 432-444. 
2. Feillet-Coudray C., Rock E., Coudray C., Grzelkowska K., 
Azais-Braesco V., Dardevet D., Mazur A. (1999). “Lipid 
peroxidation and antioxidant status in experimental diabetes”. 
Clin. Chim. Acta., 284: 31-43. 
3. Gutiérrez RM, Mitchell S, Solis RV (2008). “Psidium guajava: a 
review of its traditional uses, phytochemistry and 
pharmacology”. J. Ethnopharmacol., 117(1):1-27. 
4. Huang CS, Yin MC, Chiu LC (2011). “Antihyperglycemic and 
antioxidative potential of Psidium guajava fruit in 
streptozotocin-induced diabetic rats”. Food Chem. Toxicol., 
49(9):2189-2195. 
5. Imaeda A., Kaneko T., Aoki T., Kondo Y., Nagase H. (2002). 
“DNA damage and the effect of antioxidants in 
streptozotocin-treated mice”. Food Chem. Toxicol., 40: 979–987. 
6. Mehmet Cay and Mustafa Ulas (2010). “Effects of Estrogen 
Replacement Therapy with Vitamin E on Oxidative Stress in 
Hepatic and Pancreatic Tissues of Ovariectomized Diabetic 
Rats”. Journal of Animal and Veterinary Advances, 9(23): 2955-
2962. 
7. Nguyễn Thị Thu Hương, Lê Thị Thanh Nhân, Huỳnh Nhã 
Vân (2012). “Tác dụng kiểu nội tiết tố sinh dục nữ của saponin 
chiết từ thân rễ Cát lồi”. Tạp chí Dược liệu, 17(2): 68-72. 
8. Nguyễn Thị Thu Hương, Nguyễn Hoàng Minh, Huỳnh Ngọc 
Trung Dung (2013). “Tác dụng hạ đường huyết của các cao 
chiết từ quả Ổi.”. Tạp chí Dược liệu, 17(5): 268-275. 
9. Okawa H., Oshisi N., Yagi K. (1979). “Assay for lipid 
peroxides in animal tissues by thiobarbituris acid reaction”. 
Anal. Biochem., 95:351-358. 
10. Rai PK, Mehta S, Watal G (2010). “Hypolipidaemic & 
hepatoprotective effects of Psidium guajava raw fruit peel in 
experimental diabetes”. Indian J. Med. Res.; 131:820-824. 
11. Siti B. B., Hawa I., Pek L. C. (2013). “Psidium guajava Fruit 
Peel Extract Reduces Oxidative Stress of Pancreas in 
Streptozotocin-induced Diabetic Rats”. Sains Malaysiana, 42(6): 
707–713. 
12. Tietze F. (1969). “Enzymic method for quantitative 
determination of nanogram amounts of total and oxidized 
glutathione: application to mammalian blood and other 
tissues”. Anal. Biochem., 27, 502-522. 
Ngày nhận bài báo: 27/02/2015 
Ngày phản biện nhận xét bài báo: 18/05/2015 
Ngày bài báo được đăng: 08/09/2015