Nghiên cứu thay đổi nồng độ hormon T3, T4, TSH huyết tương trên bệnh nhân rối loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn hưng cảm

T¹p chÝ Y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018 
 60 
NGHIÊN CỨU THAY ĐỔI NỒNG ĐỘ HORMON T3, T4, TSH 
HUYẾT TƯƠNG TRÊN BỆNH NHÂN RỐI LOẠN CẢM XÚC 
LƯỠNG CỰC GIAI ĐOẠN HƯNG CẢM 
 Nguyễn Văn Linh*; Bùi Quang Huy*; Lê Văn Quân* 
TÓM TẮT 
Mục tiêu: đánh giá thay đổi nồng độ hormon T3, T4 và TSH huyết tương trên bệnh nhân rối 
loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn hưng cảm. Đối tượng và phương pháp: 59 bệnh nhân được 
chẩn đoán rối loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn hưng cảm, điều trị nội trú tại Khoa Tâm thần, 
Bệnh viện Quân y 103. Đánh giá thay đổi nồng độ FT3, FT4 và TSH huyết tương theo một số 
đặc điểm lâm sàng và thời gian điều trị trên nhóm bệnh nhân này. Kết quả: không có khác biệt 
có ý nghĩa thống kê về nồng độ FT3, FT4 và TSH giữa các nhóm tuổi, giới cũng như đặc điểm 
có loạn thần hay không có loạn thần, trong khi nồng độ TSH tăng và FT4 giảm ở nhóm bệnh 
nhân mắc bệnh > 10 năm so với nhóm bệnh nhân mắc bệnh < 10 năm; sau điều trị so với trước 
điều trị. Kết luận: nghiên cứu đưa ra bằng chứng về mối liên quan giữa nồng độ hormon T3, T4 
và TSH huyết tương với một số đặc điểm lâm sàng của rối loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn 
hưng cảm. 
* Từ khóa: Rối loạn cảm xúc lưỡng cực; Hormon T3; T4; TSH. 
Studying the Changes in Serum Concentrations of T3, T4 and TSH 
Hormone in Patients with Bipolar Mania 
Summary 
Objectives: To study the changes in serum concentrations of triiodothyronine, tetraiodothyronine 
and thyroid stimulating hormone in patients with bipolar mania. Subjects and methods: 59 patients 
with bipolar mania episode were hospitalized and treated at 103 Military Hospital. Serum 
concentrations of TSH, FT3 and FT4 were assessed following their clinical features and 
treatment duration. Results: There were no significant differences in serum concentrations of 
TSH, FT3 and FT4 regarding ranges of ages, genders, delusions, and hallucinations. Serum 
concentrations of TSH were increased and FT4 were decreased significantly in patients with 
more than 10 years of onset in compared to those in patients with less than 10 years of onset, 
respectively. Conclusion: Our study provided new evidences of the correlation between serum 
concentrations of FT3, FT4, TSH and some clinical features in patients with bipolar mania. 
* Keywords: Bipolar disorder; Serum concentrations of T3; T4; TSH. 
* Bệnh viện Quân y 103 
Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Văn Linh ([email protected]) 
Ngày nhận bài: 19/06/2018; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 27/08/2018 
 Ngày bài báo được đăng: 30/08/2018 
T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018 
 61 
ĐẶT VẤN ĐỀ 
Rối loạn cảm xúc (RLCX) lưỡng cực 
chiếm tỷ lệ 1% dân số, biểu hiện bằng giai 
đoạn hưng cảm phối hợp với giai đoạn 
trầm cảm, hưng cảm nhẹ và hỗn hợp. 
Nhiều nghiên cứu chỉ ra có nhiều yếu 
tố liên quan đến sự xuất hiện, phát triển 
của các triệu chứng giai đoạn hưng cảm, 
đặc biệt là FT3, FT4, TSH [1, 2]. Ở Việt Nam, 
chưa có tác giả nào nghiên cứu về vấn 
đề này. 
Chúng tôi nghiên cứu đề tài này nhằm: 
Khảo sát thay đổi nồng độ hormon T3, 
T4, TSH huyết tương và tìm hiểu mối liên 
quan giữa nồng độ các hormon trên với 
đặc điểm lâm sàng ở bệnh nhân RLCX 
lưỡng cực giai đoạn hưng cảm. 
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 
NGHIÊN CỨU 
1. Đối tượng nghiên cứu. 
Nghiên cứu gồm 59 bệnh nhân (BN) 
được chẩn đoán RLCX lưỡng cực giai 
đoạn hưng cảm, điều trị nội trú tại 
Khoa Tâm thần, Bệnh viện Quân y 103 
từ tháng 10 - 2017 đến 7 - 2018. 
Tiêu chuẩn chẩn đoán RLCX lưỡng cực 
giai đoạn hưng cảm theo DSM-5 (2013). 
2. Phương pháp nghiên cứu. 
Nghiên cứu tiến cứu cắt ngang, mô tả 
từng trường hợp. 
Định lượng FT3, FT4, TSH huyết tương 
xác định ở 2 thời điểm: trong vòng 04 ngày 
đầu sau vào viện và sau điều trị tuần 
thứ 3. Lấy máu vào khoảng 8 giờ sáng ở 
tất cả thời điểm nghiên cứu, bảo quản 
theo đúng quy trình kỹ thuật. Định lượng 
FT3, FT4, TSH huyết tương trên máy xét 
nghiệm miễn dịch tự động tại Bộ môn - 
Khoa Sinh hóa, Bệnh viện Quân y 103. 
* Phân tích số liệu: 
Khác biệt về nồng độ FT3, FT4 và 
TSH theo tuổi, thời gian bị bệnh được 
phân tích bằng thuật toán thống kê so 
sánh phương sai một nhân tố không lặp. 
Khác biệt về nồng độ FT3, FT4 và TSH 
theo giới, đặc điểm lâm sàng có loạn thần 
hay không có loạn thần và thời gian điều 
trị được phân tích bằng thuật toán thống 
kê so sánh T-test student. Khác biệt có ý 
nghĩa thống kê khi p < 0,05. Tất cả số liệu 
được biểu diễn dưới dạng trung bình ± SD. 
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 
1. Thay đổi nồng độ FT3, FT4, TSH theo nhóm tuổi. 
Bảng 1: Thay đổi nồng độ FT3, FT4 và TSH theo tuổi. 
Tuổi TSH (mIU/l) FT3 (pg/ml) FT4 (ng/dl) 
< 30 tuổi (n = 36) 1,14 ± 0,73 2,81 ± 0,65 1,03 ± 0,21 
30 - 40 tuổi (n = 15) 1,22 ± 1,06 2,64 ± 0,56 1,09 ± 0,22 
> 40 tuổi ( n = 8) 1,56 ± 0,98 2,83 ± 0,53 1,06 ± 0,16 
p > 0,05 > 0,05 > 0,05 
Kết quả cho thấy không có khác biệt có ý nghĩa thống kề về nồng độ huyết tương 
của cả 3 hormon T3, T4 và TSH giữa các nhóm tuổi (p > 0,05). 
T¹p chÝ Y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018 
 62 
2. Thay đổi nồng độ FT3, FT4, TSH theo giới. 
Bảng 2: Nồng độ FT3, FT4 và TSH giữa nam và nữ. 
Giới TSH (mIU/l) FT3 (pg/ml) FT4 (ng/dl) 
Nam (n = 28) 1,15 ± 0,71 2,91 ± 0,63 1,01 ± 0,19 
Nữ (n = 31) 1,39 ± 1,08 2,59 ± 0,53 1,11 ± 0,20 
p > 0,05 > 0,05 > 0,05 
Không có khác biệt có ý nghĩa thống kê về giá trị nồng độ huyết tương của hormon 
T3, T4 và TSH giữa 2 giới trên BN RLCX lưỡng cực giai đoạn hưng cảm (p > 0,05). 
3. Thay đổi nồng độ FT3, FT4, TSH theo thời gian mắc bệnh. 
Bảng 3: Thay đổi hormon tuyến giáp theo thời gian mắc bệnh. 
Thời gian mắc bệnh 
Chỉ số 
< 5 năm (1) (n = 31) 5 - 10 năm (2) (n = 15) 
> 10 năm (3) 
(n = 13) 
p 
TSH (mIU/l) 1,09 ± 0,65 1,16 ± 0,75 1,87 ± 1,40 p3-1,2 < 0,05 
FT3 (pg/ml) 2,65 ± 0,65 2,84 ± 0,48 2,86 ± 0,62 p > 0,05 
FT4 (ng/dl) 1,08 ± 0.11 1,06 ± 0,13 0,90 ± 0,15 p3-1 < 0,05 
p3-2 < 0,1 
Nồng độ TSH tăng dần, trong khi FT4 giảm dần ở nhóm BN có thời gian bị bệnh 
 10 năm. Tuy nhiên, khác biệt có ý nghĩa thống kê về nồng độ 
TSH và FT4 chỉ thấy giữa nhóm mắc bệnh > 10 năm với 2 nhóm mắc bệnh 5 - 10 năm 
và < 10 năm (p < 0,05). Chúng tôi không thấy khác biệt có ý nghĩa thống kê về nồng độ 
FT3 giữa các nhóm BN. 
4. Mối liên quan giữa nồng độ FT3, FT4, TSH với đặc điểm lâm sàng. 
Bảng 4: Mối liên quan giữa FT3, FT4, TSH với đặc điểm lâm sàng. 
Đặc điểm lâm sàng TSH (mIU/l) FT3 (pg/ml) FT4 (ng/dl) 
Có loạn thần (n = 32) 1,35 ± 1,09 2,56 ± 0,47 1,08 ± 0,20 
Không có loạn thần (n = 27) 1,21 ± 0,69 2,96 ± 0,67 1,03 ± 0,21 
p > 0,05 > 0,05 > 0,05 
Không có khác biệt có ý nghĩa thống kê về nồng độ các hormon trên giữa 2 nhóm BN 
(p > 0,05). 
T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018 
 63 
5. Thay đổi nồng độ FT3, FT4, TSH trước và sau điều trị. 
Bảng 5: Thay đổi nồng độ hormon tuyến giáp trung bình trước và sau điều trị. 
Chỉ tiêu Trước điều trị (n = 38) Sau điều trị (n = 38) p 
TSH (mIU/l) 1,41 ± 1,04 1,98 ± 1,03 0,001 
FT3 (pg/ml) 2,72 ± 0,59 2,79 ± 0,52 0,541 
FT4 (ng/dl) 1,02 ± 0,19 0,84 ± 0,13 0,000 
Sau điều trị, nồng độ TSH máu tăng và FT4 giảm có ý nghĩa thống kê so với trước 
điều trị (p < 0,001), trong khi giữa trước và sau điều trị không có khác biệt có ý nghĩa 
thống kê về nồng độ FT3 máu (p > 0,05). 
BÀN LUẬN 
Trong nghiên cứu này, lần đầu tiên 
chúng tôi khảo sát thay đổi nồng độ 
hormon T3, T4 và TSH huyết tương trên 
BN RLCX giai đoạn hưng cảm mức độ 
nặng. Để xác định mối tương quan giữa 
nồng độ các loại hormon trên với bệnh 
RLCX lưỡng cực, chúng tôi tập trung 
đánh giá thay đổi nồng độ của các 
hormon trên với đặc điểm lâm sàng trên 
BN có RLCX lưỡng cực điều trị nội trú tại 
Khoa Tâm thần, Bệnh viện Quân y 103. 
Kết quả nghiên cứu cho thấy không có 
khác biệt về nồng độ hormon T3, T4 và 
TSH trong huyết tương giữa các nhóm 
tuổi, giới cũng như đặc điểm có loạn thần 
và không có loạn thần. Trong khi, nồng độ 
hormon TSH và T4 lại khác biệt theo thời 
gian bị bệnh, cũng như giữa trước và sau 
điều trị. Cụ thể, nồng độ hormon TSH 
tăng, FT4 giảm trên nhóm BN có thời gian 
mắc bệnh > 10 năm so với nhóm BN bị 
bệnh < 10 năm. Kết quả tương tự giữa 
trước và sau điều trị. Kết quả này có thể 
so sánh với các nghiên cứu trước đây. 
Một số nghiên cứu cho thấy, nồng độ 
TSH cao ở nhóm BN nam lớn tuổi và thấp 
hơn ở nhóm BN nam trẻ tuổi [3, 4]. Một 
số nghiên cứu chỉ ra tương đồng về nồng 
độ hormon tuyến giáp giữa 2 giới [5], 
nhưng lại có nghiên cứu cho rằng nồng 
độ hormon tuyến giáp ở nữ cao hơn nam 
[6]. Khác biệt về kết quả có thể liên quan 
đến cỡ mẫu trong nghiên cứu của chúng 
tôi với các nghiên cứu trước. 
Một số nghiên cứu đưa ra bằng chứng 
về mối liên quan giữa nồng độ hormon 
tuyến giáp với RLCX lưỡng cực. 
Wysokiński và CS phân tích nồng độ 
hormon tuyến giáp trên nhóm BN tâm 
thần cho thấy nhóm bệnh RLCX lưỡng 
cực giai đoạn hưng cảm có nồng độ TSH 
máu thấp nhất (giá trị trung bình khoảng 
1,38 µIU/ml) [7]. Tương tự, một số nghiên 
cứu khác cũng cho thấy BN RLCX lưỡng 
cực giai đoạn hưng cảm có nồng độ 
hormon tuyến giáp T3, T4 tăng và nồng 
độ hormon TSH giảm [8]. Điều này phù 
hợp với kết quả của chúng tôi. Chúng tôi 
thấy nồng độ hormon TSH huyết tương 
thấp và nồng độ FT4 cao trong giai đoạn 
hưng cảm (thời điểm trước điều trị), 
T¹p chÝ Y - d−îc häc qu©n sù sè 7-2018 
 64 
khi so sánh giá trị này trong giai đoạn 
được điều trị ổn định (thời điểm sau điều 
trị). Hơn nữa, nhóm BN bị bệnh > 10 năm 
có nồng độ hormon TSH cao và T4 thấp 
hơn nhóm BN bị bệnh < 10 năm. Điều 
này có thể giải thích do ảnh hưởng của 
quá trình điều trị hoặc tính chất đảo pha 
trong bệnh RLCX lưỡng cực làm ảnh 
hưởng ít nhiều đến chức năng nội tiết. 
Vấn đề này cần được nghiên cứu tiếp. 
KẾT LUẬN 
Qua nghiên cứu đánh giá thay đổi 
nồng độ hormon T3, T4 và TSH huyết 
tương trên BN RLCX lưỡng cực giai đoạn 
hưng cảm cho thấy không có khác biệt có 
ý nghĩa thống kê về nồng độ trong huyết 
tương của các hormon trên theo tuổi, giới, 
đặc điểm loạn thần. Ngược lại, hormon 
TSH tăng và hormon T4 giảm trên nhóm 
BN bị bệnh > 10 năm và sau 3 tuần điều trị. 
Kết quả này là bằng chứng khoa học về 
mối liên quan giữa hormon T3, T4 và 
TSH với bệnh RLCX lưỡng cực giai đoạn 
hưng cảm. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Krishna V.N, Thunga R, Unnikrishnan B 
et al. Association between bipolar affective 
disorder and thyroid dysfunction. Asian Journal 
of Psychiatry. 2013, pp.42-45. 
2. Sadock B.J, Kaplan H.I. Synopsis of 
psychiatry. 2015, 11th edition, pp.1358-1361. 
3. Burroughs V, Shenkman L. Thyroid 
function in the elderly. Am J Med Sci. 1982, 
283 (1), pp.8-17. 
4. Peeters R.P. Thyroid hormones and 
aging. Hormones (Athens). 2008, 1, pp.28-35. 
5. Subho Chakrabarti. Thyroid functions 
and bipolar affective disorder. J Thyroid Res. 
2011, pp.306-367. 
6. Ahmadi-Abhari S, Ghaeli P, Fahimi F 
et al. Risk factors of thyroid abnormalities in 
bipolar patients receiving lithium: A case 
control study. BMC Psychiatry. 2003, 3, p.4. 
7. Wysokiński A, Kłoszewska I. Level of 
thyroid-stimulating hormone in patients with 
acute schizophrenia, unipolar depression or 
bipolar disorder. Neurochem Res. 2014, 39 (7), 
pp.1245-1253. 
8. Rugüla K.C, Yasemina G, Bülent S.M et al. 
Haematological and biochemical differences 
between mania and euthymia. Eur J Psychiat. 
2016, 30 (3), pp.163-171.