Nghiên cứu nồng độ Hcy, hs-CRP huyết thanh ở bệnh nhân suy thận mạn tính lọc máu chu kỳ

CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
13
(*) Học viện Quân y
(**) Bệnh viện Quân y 175
(***) Bệnh viện Quân y 103
Người phản hồi (Corresponding): Hoàng Văn Cường (Email: [email protected])
Ngày nhận bài: 30/5/2016. Ngày phản biện đánh giá bài báo: 12/6/2016. 
Ngày bài báo được đăng: 30/6/2016
Tóm tắt:
Sự tăng cao nồng độ homocystein (Hcy), Protein C phản ứng (hs-CRP) huyết thanh 
được xem như một yếu tố nguy cơ mới và độc lập trong tiên lượng các bệnh lý tim mạch 
ở các bênh nhân bệnh thận mạn tính. Chúng tối tiến hành nghiên cứu tiến cứu 144 
trường hợp được chia thành 2 nhóm, nhóm bệnh (108) và nhóm chưng (36). Các thông 
tin về bệnh sử và lâm sàng, cận lâm sàng được thu thập đầy đủ theo mẫu bệnh án. Định 
lượng nồng độ Hcy, hs-CRP huyết thanh. Đánh giá sự liên quan giữa nồng độ Hcy, 
hs-CRP huyết thanh với các yếu tố lâm sàng, cận lâm sàng. Qua nghiên cứu nhận thấy 
nồng độ Hcy và hs-CRP ở nhóm bệnh cao hơn có ý nghĩa so với nhóm chứng.
Summary:
STUDY ON HCY, HS-CRP IN CHRONIC KIDNEY DISEASE PATIENTS
The increased level of plasma total homocysteine (Hcy), high sensitivity C-Reactive 
Protein (hs-CRP) in chronic kidney disease patients has been reported as a new and 
independent risk factor for cardiovascular disease. We prospectively followed 144 cases 
from May 2013 to June 2014, which were divided into case group (108) and control 
group (36). At baseline, a complete clinical history and a physical examination were 
performed. Plasma total hs-CRP and Hcy were measured. We evaluated the relationship 
between Hcy, hs-CRP with clinical, subclinical factors. The mean level of Hcy, hs-CRP 
in case group was higher than control group (p<0,01).
ĐẶT VẤN ĐỀ
Suy thận mạn tính là một hội chứng 
gặp phổ biến trong lâm sàng và ngày càng 
gia tăng. Các yếu tố viêm như protein phản 
NGHIÊN CỨU NỒNG ĐỘ HCY, HS-CRP HUYẾT THANH Ở BỆNH 
NHÂN SUY THẬN MẠN TÍNH LỌC MÁU CHU KỲ
Hoàng Xuân Cường*, Nguyễn Hải Công**, Nguyễn Đình Luân***
TAÏP CHÍ Y DÖÔÏC THÖÏC HAØNH 175 - SOÁ 6 - 6/2016
14
ứng C (CRP), interleukin (IL)... đóng vai 
trò quan trọng trong bệnh sinh của bệnh. 
Sự gia tăng nồng độ các yếu tố viêm đồng 
nghĩa với tình trạng nặng lên của bệnh, 
trong đó CRP ngày càng được quan tâm. 
Sự gia tăng nồng độ Homocystein (Hcy) 
huyết thanh được cho là liên quan chặt chẽ 
với tình trạng suy giảm chức năng thận và 
là yếu tố nguy cơ quan trọng làm tăng các 
biến chứng tim mạch ở bệnh nhân suy thận 
mạn tính. Sự tăng cao nồng độ Hcy sẽ gây 
tổn thương cấu trúc nội mạc mạch máu, là 
khởi đầu cho quá trình xơ vữa. Nồng độ 
CRP và Hcy huyết thanh có thể được xem 
như là những yếu tố có vai trò theo dõi 
điều trị và tiên lượng ở bệnh nhân suy thận 
mạn tính.
Tuy nhiên, sự thay đổi nồng độ CRP, 
Hcy ở bệnh nhân suy thận có lọc máu chu 
kỳ còn chưa thực sự rõ ràng. Vì vậy chúng 
tôi thực hiện nghiên cứu này nhằm mục 
tiêu: Đánh giá sự thay đổi và liên quan của 
nồng độ CRP, Hcy huyết thanh với một số 
yếu tố lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân 
suy thận mạn tính lọc máu chu kỳ
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 
NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu: 
144 đối tượng, chia 2 nhóm theo tiêu 
chuẩn chọn bệnh, nghiên cứu tiến hành 
trong thời gian 05/2013 – 06/2014.
- Nhóm chứng: 36 người khỏe mạnh, 
độ tuổi tương đương với nhóm bệnh, tự 
nguyện tham gia nghiên cứu
- Nhóm nghiên cứu: 108 bệnh nhân 
suy thận mạn tính lọc máu chu kỳ (theo 
phương pháp HD) tại khoa Thận và lọc 
máu – BVQY103. Thời gian lọc máu chu 
kỳ > 3 tháng.
2. Phương pháp nghiên cứu: 
- Thiết kế nghiên cứu: Tiến cứu, bệnh 
chứng, mô tả cắt ngang
- Định lượng Hcy huyết thanh: 
phương pháp miễn dịch huỳnh quang 
phân cực.
- Định lượng hs-CRP huyết thanh: Sử 
dụng phương pháp đo độ đục miễn dịch 
với yếu tố làm sạch lipid (lipid clearing 
factor: LCF).
- Tiêu chuẩn chẩn đoán mức độ tăng 
Hcy và hs-CRP huyết thanh ở bệnh nhân 
được xác định khi > X + 2SD của nhóm 
chứng. 
- Xử lý số liệu theo phương pháp 
thống kê y học bằng SPSS 20.0. Các biến 
định tính được so sánh bằng test Chi-
bình phương, các biến định lượng bằng 
Student’s test và test ANOVA, giá trị p < 
0,05 được xem là có ý nghĩa thống kê.
KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
1. Phân bố đối tượng nghiên cứu 
theo tuổi và giới: 
Một số nghiên cứu cho thấy ở người 
bình thường nồng độ Hcy tăng theo tuổi 
và nam cao hơn nữ. Trong nghiên cứu của 
chúng tôi, tuổi trung bình của bệnh nhân 
trong nghiên cứu 48,98 ± 14,66 và không 
có sự khác biệt so với nhóm chứng 46,08 
± 10,89 (p> 0,05). Tỉ lệ nam/nữ suy thận 
CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
15
mạn tính trong nghiên cứu của chúng tôi 
là 3/1. Không có sự khác biệt về tỷ lệ giới 
tính giữa 2 nhóm.
2. Nồng độ Hcy, hs-CRP huyết thanh 
và mối liên quan với lâm sàng, cận lâm 
sàng ở bệnh nhân suy thận mạn tính lọc 
máu chu kỳ:
Bảng 1. Nồng độ Hcy và hs-CRP giữa nhóm chứng và nhóm bệnh
Đối tượng
Hcy (µmol/l) hs-CRP (mg/l)
X ± SD Min Max X ± SD Min Max
Nhóm chứng 15,16 ± 5,98 5,5 33,91 1,85 ± 0,93 0,2 4,2
Nhóm bệnh 80,22 ± 52,46 7,55 244,95 13,1 ± 12,51 1,1 151,8
p < 0,001 < 0,01
Kết quả cho thấy nồng độ Hcy trung 
bình là 80,22 ± 52,46 µmol/l cao hơn có 
ý nghĩa so với nhóm chứng 15,16 ± 5,98 
µmol/l (p < 0,001). Kết quả nghiên cứu 
cũng cho thấy số bệnh nhân có tăng nồng 
độ Hcy máu chiếm tỷ lệ cao hơn so với 
bình thường (chiếm 83,3%)
Nồng độ hs-CRP máu trung bình là 
13,1 ± 12,51 mg/l cao hơn có ý nghĩa so 
với nhóm chứng là 1,85 ± 0,93 mg/l (p < 
0,01). Số bệnh nhân có tăng nồng độ hs-
CRP máu chiếm tỷ lệ cao hơn so với bình 
thường (56,5%)
Nguyễn Hữu Khoa Nguyên ở người 
Việt Nam bình thường không có bệnh 
mạch vành thì nồng độ Hcy là 10,68 ± 
2,67 µmol/l.
Lê Thị Đan Thùy khảo sát bệnh nhân 
suy thận mạn lọc máu định kỳ tại Bệnh 
viện Nhân dân 115 thì nồng độ Hcy máu 
trung bình là 27,6 ± 8,68 µmol/l, tỉ lệ 
tăng Hcy máu là 95,4%.
Đặng Ngọc Tuấn Anh nghiên cứu ở 
bệnh nhân suy thận mạn tính lọc máu chu 
kỳ thì nồng độ hs-CRP trung bình 1,35 ± 
0,72 mg/l.
Manns BJ khảo sát 218 bệnh nhân 
suy thận mạn lọc máu bằng thận nhân 
tạo chu kỳ nhận thấy tần suất xơ vữa 
động mạch chiếm tỉ lệ 45,9% và nồng 
độ trung bình Hcy của cả nhóm là 26,7 
µmol/l. Tác giả kết luận có mối tương 
quan giữa gia tăng nồng độ Hcy và xơ 
vữa động mạch ở giới nam bị suy thận 
mạn lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ, 
nhưng không xảy ra ở giới nữ
Nhiều nghiên cứu đã báo cáo rằng sự 
gia tăng nồng độ Hcy là yếu tố nguy cơ 
mới của bệnh lý động mạch ngoại biên 
ở bệnh nhân suy thận mạn tính giai đoạn 
cuối
TAÏP CHÍ Y DÖÔÏC THÖÏC HAØNH 175 - SOÁ 6 - 6/2016
16
Bảng 2. Liên quan Hcy, hs-CRP với thời gian lọc máu chu kỳ
Thời gian lọc 
máu (năm)
Chỉ số
Hcy (µmol/l) hs-CRP (mg/l)
X ± SD Tăng n (%) X ± SD Tăng n (%)
< 1 (n= 6) 114,06 ± 46,20 6 (100) 14,90 ± 14,43 4 (66,7)
1 – 3 (n= 25) 72,33 ± 45,88 21 (84,0) 15,84 ± 15,19 15 (60,0)
3 - 5 (n= 26) 85,38 ± 59,90 22 (84,6) 9,94 ± 9,27 15 (57,7)
> 5 (n= 51) 77,47 ±51,78 41 (80,4) 12,02 ± 11,02 27 (52,9)
p >0,05 >0,05 >0,05 >0,05
Kết quả cho thấy, thấy nồng độ trung bình của Hcy và hs-CRP máu và tỷ lệ tăng 
của 2 chỉ số trên không phụ thuộc vào thời gian lọc máu chu kỳ (p>0,05). Trong đó ở 
những bệnh nhân có thời gian thời gian lọc máu chu kỳ nhỏ hơn 1 năm thì nồng độ trung 
bình cũng như tỷ lệ tăng Hcy và hs-CRP máu tăng cao nhất ( Hcy là 83,3%, hs-CRP là 
83,3%).
Bảng 3. Mối liên quan nồng độ Hcy, hs-CRP với huyết áp
THA Chỉ sốHcy (µmol/l) hs-CRP (mg/l)
Tăng n (%) X ± SD Tăng n(%) X ± SD
Có (n=92) 81(88,04) 90,66 ± 53,71 57 (61,97) 13,55 ± 12,81
Không(n=16) 9 (56,25) 62,67 ± 35,03 4 (25,0) 3,73 ± 3,09
p < 0,005 < 0,05 < 0,01 < 0,01
Nhóm bệnh nhân không tăng huyết 
áp thì nồng độ trung bình Hcy là 62,67 
± 35,03 µmol/L và tỷ lệ tăng Hcy là 
56,25%, thấp hơn có ý nghĩa so với 
nhóm tăng huyết áp tương ứng là 90,66 
± 53,71µmol/L và 88,04 % (p < 0,005). 
Tuy nhiên không có sự khác biệt giữa 
các độ tăng huyết áp với nhau.
Đặng Vạn Phước: Nồng độ Hcy ở bệnh 
nhân suy thận mạn tính khác nhau chưa có 
ý nghĩa giữa các độ tăng huyết áp. Một số 
nghiên cứu cũng cho rằng Hcy có thể làm 
tăng áp xuất máu và tăng nguy cơ tăng 
huyết áp ở người cao tuổi
Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy 
nồng độ hs-CRP trung bình ở bệnh nhân 
tăng huyết áp là 13,55 ± 12,81 mg/l 
cao hơn có ý nghĩa so với nhóm không 
tăng huyết áp là 3,73 ± 3,09 mg/l (p < 
0,01). Nồng độ hs-CRP máu lại không 
có sự khác biệt giữa các độ tăng huyết 
áp (p>0,05). 
CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
17
Owen WF: Ở bệnh nhân suy thận mạn 
tính lọc máu chu kỳ thì CRP ở bệnh nhân 
tăng huyết áp cao hơn có ý nghĩa so với 
bệnh nhân không tăng huyết áp.
 Đặng Ngọc Tuấn Anh: hs-CRP ở 
bệnh nhân suy thận mạn tính lọc máu chu 
kỳ khác nhau không có ý nghĩa giữa các 
độ tăng huyết áp. 
Bảng 4. Nồng độ Hcy, hs-CRP và tình trạng thiếu máu
Thiếu máu Hcy (µmol/l) hs-CRP (mg/l)
Không (n=10) 71,12 ± 40,40 16,03 ± 15,09
Có (n=98) 81,15 ± 53,62 11,69 ± 11,61
p >0,05 >0,05
So sánh giá trị trung bình hs-CRP 
với tình trạng thiếu máu và mức độ thiếu 
máu ở bệnh nhân nghiên cứu được thể 
hiện: Giá trị trung bình và tỷ lệ tăng của 
hs-CRP ở bệnh nhân có thiếu máu tương 
đương với bệnh nhân không thiếu máu 
(p>0,05). Giá trị trung bình hs-CRP máu 
ở các mức độ thiếu máu khác nhau không 
có ý nghĩa thống kê, trong đó bệnh nhân 
thiếu nặng có giá trị trung bình cao nhất: 
19,13 ± 19,09 mg/l.
Theo Olimpia Ortega thì giá trị trung 
bình của huyết sắc tố ở nhóm CRP > 6 
mg/1 thấp hơn nhóm CRP < 6 mg/1 có ý 
nghĩa thống kê với p<0,05
Nồng độ trung bình của Hcy máu ở 
nhóm bệnh nhân có thiếu máu (81,15 ± 
53,62 µmol/L) tương đương với nhóm 
bệnh nhân không thiếu máu (71,12 ± 
40,40 µmol/L) (p>0,05). Kết quả nghiên 
cứu cũng cho thấy mặc dù bệnh nhân thiếu 
máu thì tỷ lệ Hcy cao hơn so với bình 
thường song thiếu máu không làm gia tăng 
nồng độ Hcy (p>0,05). Nồng độ của Hcy 
máu cũng không khác nhau giữa các mức 
độ thiếu máu.
Theo Yu YM thì nồng độ Hcy ở nhóm 
suy thân mạn tính liên quan không ý nghĩa 
với thiếu máu 
Bảng 5. Nồng độ Hcy, hs-CRP và đạm máu
Chỉ số Mức độ Hcy (µmol/l) hs-CRP (mg/l)
Albumin
Bình thường (n=48) 88,05 ± 53,28 12,22 ± 11,26
Giảm (n=60) 66,96 ± 51,38 11,99 ± 11,62
p 0,05
Protein
Bình thường (n=53) 79,49 ± 53,49 12,81 ± 12,80
Giảm (n=55) 80,92 ± 51,93 11,40 ± 10,33
p >0,05 >0,05
TAÏP CHÍ Y DÖÔÏC THÖÏC HAØNH 175 - SOÁ 6 - 6/2016
18
Giá trị trung bình Hcy ở bệnh nhân có 
albumin bình thường cao hơn có ý nghĩa 
so với mức albumin giảm. Giá trị trung 
bình hs-CRP liên quan không có ý nghĩa 
với ở BN có mức albumin bình thường 
hoặc giảm.
Giá trị trung bình Hcy và hs-CRP liên 
quan không có ý nghĩa với mức protein 
bình thường hoặc giảm.
 Nồng độ albumin máu phản ánh 
protein nội tạng, được cho là chất chỉ điểm 
tình trạng dinh dưỡng thường có nồng độ 
thấp ở bệnh nhân suy thận mạn giai đọan 
cuối và là yếu tố tiên lượng tử vong ở nhóm 
bệnh nhân này. Nồng độ albumin máu là 
chất chỉ điểm quan trọng của nồng độ Hcy 
vì Hcy tồn tại trong huyết tương phần lớn 
dưới dạng kết hợp với protein chủ yếu là 
albumin.
 Kết quả của chúng tôi có khác biệt 
với các tác giả khác có lẽ do số lượng bệnh 
nhân ít, tỷ lệ bệnh nhân có mức albumin 
và protein bình thường hoặc giảm là tương 
đương nhau.
KẾT LUẬN
Qua nghiên cứu chúng tôi rút ra một 
số kết luận sau:
Có sự biến đổi nồng độ Hcy và hs-
CRP máu ở bệnh nhân suy thận mạn tính 
lọc máu chu kỳ.
- Nồng độ trung bình homocytein và 
hs-CRP huyết thanh ở bệnh nhân suy thận 
mạn tính lọc máu chu kỳ cao hơn có ý 
nghĩa so với nhóm chứng (p<0,01):
- Tỷ lệ bệnh nhân tăng homocytein, 
hs-CRP cao hơn số bệnh nhân có chỉ số 
tương ứng ở mức bình thường.
Mối liên quan giữa nồng độ Hcy và 
hs-CRP máu với một số đặc điểm lâm sàng 
và cận lâm sàng:
- Nồng độ trung bình Hcy, hs-CRP 
huyết thanh liên quan chưa có ý nghĩa 
với thời gian lọc máu chu kỳ, tình trạng 
thiếu máu.
- Nồng độ trung bình, tỷ lệ tăng Hcy, 
hs-CRP ở bệnh nhân tăng huyết áp cao hơn 
có ý nghĩa so với bệnh nhân không tăng 
huyết áp, tuy nhiên giữa các độ tăng huyết 
áp thì khác nhau chưa có ý nghĩa thống kê.
- Nồng độ trung bình Hcy ở nhóm 
bệnh nhân có albumin bình thường cao 
hơn có ý nghĩa so với nhóm albumin giảm.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đặng Ngọc Tuấn Anh, Lê Hữu Lợi, 
Nguyễn Văn Tuấn (2011), “Tìm hiểu nồng 
độ protein phản ứng độ nhạy cao trên bệnh 
nhân suy thận mạn giai đoạn cuối lọc máu 
chu kỳ”; Tạp chí y học thực hành số 769+ 
770, 527- 521.
2. Hà Hoàng Kiệm (2008), “Suy 
thận mạn tính”, Bệnh học nội khoa tập 1, 
NXBQĐND, 316- 330 
3. Lê Thị Đan Thùy, Phạm Văn Bùi 
(2005), “Khảo sát rối loạn Homocystein ở 
(Xem tiếp trang 72)