Nghiên cứu ảnh hưởng của tuổi cây, vị trí trên thân cây đến một số thành phần hoá học của luồng (Dendrocalamus barbatus Hsueh et D. Z. Li) tại Thanh Hoá

 ISSN: 1859-2171 
e-ISSN: 2615-9562 
TNU Journal of Science and Technology 202(09): 53 - 58 
 Email: jst@tnu.edu.vn 53 
NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA TUỔI CÂY, VỊ TRÍ TRÊN THÂN CÂY 
ĐẾN MỘT SỐ THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA LUỒNG (Dendrocalamus barbatus 
Hsueh et D. Z. Li) TẠI THANH HOÁ 
Nguyễn Việt Hưng1*, Phạm Văn Chương2 
 1Trường Đại học Nông Lâm – ĐH Thái Nguyên, 
 2Trường Đại học Lâm nghiệp 
TÓM TẮT 
Tuổi cây và vị trí trên thân cây (gốc, thân, ngọn) có ảnh hưởng đến thành phần hoá học của Luồng 
(Dendrocalamus barbatus Hsueh et D. Z. Li). Trong nghiên cứu này đã tiến hành xác định được 
sự thay đổi một số thành phần hoá học của Luồng theo tuổi cây và vị trí trên thân cây: hàm lượng 
xenlulo và hàm lượng lignin. Kết quả cho thấy, ở các tuổi đề tài nghiên cứu thành phần hoá học có 
sự biến động từ gốc đến ngọn: Hàm lượng xenlulo biến động trong khoảng 51,82 – 55,97%, tăng 
dần từ gốc đến ngọn, hàm lượng lignin biến động trong khoảng 25,51 – 31,00%, giảm dần từ gốc 
đến ngọn. Theo tuổi cây, ở các vị trí trên cây hàm lượng xenlulo ở tuổi 1, tuổi 2 thấp hơn tuổi 3, 4 
và 5; hàm lượng lignin ở tuổi 1 thấp nhất, tuổi 2 cao hơn các tuổi còn lại và giảm dần xuống tuổi 3 
đến tuổi 5. Tuy nhiên, sự chênh lệch đó giữa các tuổi cây là không lớn. 
Từ khóa: Luồng, lignin, tuổi cây, vị trí trên cây, xenlulo 
Ngày nhận bài: 11/4/2019; Ngày hoàn thiện: 17/6/2019; Ngày đăng: 20/6/2019 
THE EFFECTS OF AGE AND HEIGHT POSITION ON THE CHEMICAL OF 
BAMBOO (Dendrocalamus barbatus Hsueh et D. Z. Li) 
Nguyen Viet Hung
1*
, Pham Van Chuong
2
1University of Agriculture and Forestry - TNU 
2Vietnam National University of Forestry 
ABSTRACT 
The tree ages and the height position on the trunk (bottom, middle, top) affect the chemical 
components of Dendrocalamus barbatus Hsueh et D. Z. Li. In this study, the changes of some 
chemical components of Dendrocalamus barbatus were determined based on the tree ages and the 
height position on the trunk: cellulose and lignin content. The results showed that, the chemical 
components at all age levels changed from bottom to top: cellulose content varied from 51.82 - 
55.97%, increasing gradually from bottom to top, while lignin content ranged from 25.51 - 
31.00%, decreasing gradually from bottom to top. According to tree ages, the cellulose content at 
age 1 and 2 in the height positions was lower in comparison to age 3, 4 and 5; while Lignin content 
at age 1 was the lowest and age 2 was higher than the remaining ages and gradually decreased 
from age 3 to age 5. However, the difference between the tree ages was not large. 
Key words: Dendrocalamus barbatus, lignin, tree age, tree position, cellulose 
Received: 11/4/2019; Revised: 17/6/2019; Published: 20/6/2019 
* Corresponding author. Email: viethung.tuaf.edu@gmail.com 
Nguyễn Việt Hưng và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 202(09): 53 - 58 
 Email: jst@tnu.edu.vn 54 
1. Đặt vấn đề 
Trên thế giới và ở Việt Nam đã có những 
nghiên cứu về tre, các nghiên cứu chủ yếu 
nghiên cứu về các tính chất của tre và về khả 
năng ứng dụng tre trong các lĩnh vực như sản 
xuất ván sàn, ván sợi (MDF), sản phẩm 
Composite, cột và giàn chống lò.. Tuy 
nhiên, tại Việt Nam, các nghiên cứu về ảnh 
hưởng tuổi cây, vị trí trên thân cây đến tính 
chất của tre nói chung và về thành phần hoá 
học của tre nói riêng chưa nhiều. 
Xiaobo Li (2004) [1], đã nghiên cứu sự biến 
đổi thành phần hoá học của tre (Phyllostachys 
pubescens ) thay đổi theo tuổi (1, 3, 5) và theo 
chiều cao cũng như theo đường kính. Kết quả 
cho thấy hàm lượng xenlulo: theo tuổi cây 
giảm từ tuổi 1 đến tuổi 3 và tăng lên ở tuổi 5, 
theo vị trí tăng lên từ gốc đến ngọn. Hàm lượng 
lignin: theo tuổi cây tăng lên từ tuổi 1-3 tuổi 5 
giảm xuống, theo chiều cao, hàm lượng giảm 
xuống từ gốc đến ngọn, tuy nhiên biến động 
theo tuổi là không có ý nghĩa thống kê. 
Feng-Jyi Chang (2011) [2], đã nghiên ảnh 
hưởng của tuổi đến tính chất của tre 
(Bambusa stenostachya) ở 3 cấp tuổi 0,2; 1,2; 
3 năm. Kết quả cho thấy hàm lượng Halo-
xenlulo giảm từ cây 0,2 tuổi đến 3 năm (76,17 
– 68,53), hàm lượng lignin tăng lên từ cây 0,2 
năm đến 3 năm (20,68-25,21%). 
Theo Trung tâm nghiên cứu quốc gia về tre 
của Trung Quốc đã nghiên cứu về tính chất 
của tre cho thấy, đối với Mao trúc (Moso) 
hàm lượng xenlulo giảm dần từ tuổi 1 đến 
tuổi 3 (53,19-50,77 %), hàm lượng lignin tăng 
lên từ tuổi 2 đến tuổi 4 (33,23 – 45,60%) [3]. 
Theo Jamaludin Kasim (1991) [4], đã nghiên 
cứu sợi và tính chất hoá học của tre (Bambusa 
vulgaris Schrad), tác giả đã đưa ra kết quả là 
hàm lượng Halo-xenlulo tăng từ gốc đến ngọn 
(70,80-77,1%), hàm lượng lignin biến động 
tăng từ gốc đến thân và giảm ở ngọn (25,7-
26,5%) [4]. 
Theo tài liệu khoa học gỗ của Lê Xuân Tình 
(1998) [5] cho thấy Nam trúc – Tứ Xuyên có 
sự biến động về thành phần hoá học theo tuổi 
cây và chiều cao cây: Theo tuổi cây ở vị trí 
cật hàm lượng xenlulo tăng từ tuổi 2 đến tuổi 
4, giảm xuống ở tuổi 6 đến tuổi 8, hàm lượng 
lignin tăng từ tuổi 2 đến tuổi 4 và giảm ở 6 
đến tuổi 10. Theo chiều cao hàm lượng 
xenlulo tăng dần từ vị trí 1 m – 7 m, lignin. 
Đối với Tre gai, hàm lượng xenlulo giảm từ 
tuổi 1 đến tuổi 3, hàm lượng lignin tăng từ 
tuổi 1 đến tuổi 3. 
Đối với Luồng (Dendrocalamus barbatus 
Hsueh et D. Z. Li) mới chỉ có những đề tài 
nghiên cứu về thành phần hoá học của 1 cấp 
tuổi, 1 vị trí mà chưa có những nghiên cứu 
sâu về ảnh hưởng của tuổi cây, vị trí đến 
thành phần hoá học Nguyễn Hồng Thịnh 
(2009) [6]. 
Nghiên cứu này sẽ làm rõ được sự biến động 
về một số thành phần hoá học trong thân cây 
của Luồng: Hàm lượng xenlulo, hàm lượng 
lignin theo tuổi cây và vị trí trên cây. 
2. Phương pháp nghiên cứu 
2.1. Vật liệu nghiên cứu 
Vật liệu sử dụng trong nghiên cứu này là cây 
Luồng ở các cấp tuổi 1, 2, 3, 4 và 5 năm được 
khai thác tại huyện Quan Hoá, tỉnh Thanh Hoá. 
2.2. Phương pháp nghiên cứu 
2.2.1. Phương pháp chọn cây lấy mẫu 
Cây lấy mẫu được thực hiện theo Tiêu chuẩn 
GB/T 15780-1995 [7]. Để thu được tính chất 
cơ bản của loại vật liệu tre nào đó, phải chọn 
vật liệu thử nghiệm có tính đại diện cho tre ở 
vùng sản xuất được thu thập. 
Tại nơi lấy mẫu, mỗi cấp tuổi được lấy 5 cây 
có tính đại diện cao, 5 cây được lựa chọn ở 
cùng 1 cụm hoặc 2 cụm gần nhau, tuy nhiên 
các cấp tuổi từ 1-5 đều được lấy từ cùng một 
cụm, không chọn những cây có khuyết tật. 
Việc xác định tuổi cây dựa trên sự theo dõi 
của người trồng, dựa vào màu sắc bên ngoài 
và sự phân cành của Luồng. 
2.2.2. Phương pháp chọn vị trí trên cây thí nghiệm 
Để thực hiện quá trình lấy mẫu thí nghiệm ở 
các vị trí trên cây được thực hiện theo phương 
Nguyễn Việt Hưng và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 202(09): 53 - 58 
 Email: jst@tnu.edu.vn 55 
pháp của tác giả Xiaobo Li (2004) [1]. Quá 
trình thực hiện thí nghiệm của 5 cấp tuổi ở 
các vị trí khác nhau trên thân cây được tiến 
hành như sau: Bắt đầu tính từ lóng thứ 2 từ 
dưới lên đến lóng thứ 31 được chia làm 3 
phần đại diện cho phần gốc (dưới), phần thân 
(giữa), phần ngọn (trên), mỗi phần gồm có 10 
lóng. Trong mỗi phần, lóng thứ 1 được dùng 
để xác định thành phần hoá học, đảm bảo các 
vị trí được lấy giống nhau ở các cấp tuổi. 
2.2.3. Phương pháp xác định thành phần hoá 
học của Luồng 
Mẫu được nghiền sau đó được sàng trên hệ 
thống máy sàng với khối lượng khoảng 30-40 
(g) trong một nõ, thời gian 5 phút và lấy phần 
mẫu đi qua lưới sàng 0,4 (mm) và còn lại trên 
lưỡi sàng 0,25 (mm). Để loại sắt có trong 
mẫu, người ta dùng cục nam châm rà đi, sát 
lại. Sau đó mẫu được mẫu được sấy khô ở 35-
40 ºC rồi cho vào bình thủy tinh miệng rộng 
có nút nhấm để bao quản. 
- Xác định hàm lượng xenlulo (phương pháp 
Kiusrsher – Hofft) [6] 
Có rất nhiều phương pháp xác định hàm 
lượng xenlulo, trong đó phương pháp đơn 
giản và chính xác hơn cả là phương pháp xác 
định băm hàm lượng xenlulo bằng hỗn hợp 
dung dịch acid HN03 và etanol, phương pháp 
Kiusrsher – Hofft. 
Cân 1 g mẫu thử khô tuyệt đối cho vào bình 
cầu đáy tròn hoặc bình tam giác có dung tích 
250 ml, thêm vào bình 25 ml hỗn hợp HNO3 
và etanol (được pha theo tỉ lệ 1:4), đặt bình 
vào hệ thống đun cách thủy đun sôi mẫu trong 
1 h (trong thời gian đó phải lắc mẫu thường 
xuyên), cứ 1 h lấy bình ra loại bỏ dung dịch 
bằng cách đổ qua phiếu lọc màng xốp G3 
(theo tiêu chuẩn Trung Quốc). 
Cho tiếp vào bình 25 ml dung dịch tinh khiết, 
lắp vào hệ thống làm lạnh, đặt trên bếp cách 
thủy đun trong 1 h rồi lại lấy ra lọc như trên. 
Qui trình cứ lặp đi lặp lại như vậy trong 
khoảng (3-4) lần, cho đến khi mẫu có phản 
ứng trắng với dung dịch phloroglucinol. Lọc 
mẫu bằng phễu lọc, dùng 10 ml dung dịch 
mẫu tinh khiết để rửa mẫu sau đó rửa bằng 
nước nóng tới khi có phản ứng trung tính. Sấy 
mẫu và phễu lọc ở nhiệt độ (103 ± 2 ºC) đến 
khi khối lượng không đổi thì dừng lại. 
Công thức xác định hàm lượng cellulose được 
xác định theeo công thức 1: 
 ,%100(%)
01 x
g
mm
C
(1)
 Trong đó: 
 C- hàm lượng xenlulo, % 
m1: khối lượng phễu lọc và xenlulo 
sau khi sấy khô, g 
m0: khối lượng của phếu lọc, g 
g: khối lượng mẫu khô tuyệt đối, g 
- Xác định hàm lượng lignin (Tiêu chuẩn 
TAPPI) [8] 
Người ta thường xác định hàm lượng lignin 
theo phương pháp trực tiếp, sau khi nghiên 
cứu đã loại các chất chiết xuất. Có rất nhiều 
phương pháp xác định hàm lượng lignin, một 
trong nhiều phương pháp thông dụng, đơn 
giản nhất là xác định hàm lượng lignin bằng 
axit H2SO4 nồng độ 72%. 
Cân khoảng 1 g mẫu đã qua chiết xuất, cho 
mẫu vào bình tam giác dung dịch 250 ml, đổ 
vào bình chứa mẫu 15 ml axit H2SO4 nồng độ 
72%. Dùng đũa thủy tinh khuấy trộn đều 
dung dịch ở 24 - 25 oC trong thời gian 2,5 h. 
Sau đó hỗn hợp lignin cùng với axit được đổ 
sang bình tam giác có dung tích 500 ml rửa 
bình tam giác nhỏ bằng 200 ml nước cất, 
nước được rửa đổ vào bình tam giác có chứa 
lignin. Đun sôi nhẹ dung dịch trong 1 h với hệ 
thống làm lạnh. Lọc lignin qua phễu lọc màng 
xốp (G4) đã sấy đến khối lượng không đổi, 
rửa lignin bằng nước nóng đến phản ứng 
trung tính. Cân sấy phễu và lignin ở nhiệt độ 
(102 ± 3) ºC cho tới khối lượng không đổi. 
Công thức xác định: 
 ,%100(%)
01 x
g
mm
L
 (2) 
Nguyễn Việt Hưng và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 202(09): 53 - 58 
 Email: jst@tnu.edu.vn 56 
Trong đó: 
L- hàm lượng lignin, % 
m1: khối lượng phễu lọc và lignin sau 
khi sấy khô, g 
m0: khối lượng của phễu lọc, g 
g: khối lượng mẫu khô tuyệt đối, g 
2.3. Phương pháp xử lý số liệu 
Kết quả phân thí nghiệm sẽ được xử lý và 
phân tích thống kê toán học trên phần mềm 
Excel và sử dụng phần mềm SPSS 20 phân 
tích phương sai ANOVA, phân tích tương 
quan hồi quy. 
3. Kết quả và thảo luận 
3.1. Ảnh hưởng tuổi cây và vị trí trên thân 
cây đến hàm lượng xenlulo của Luồng 
Xenlulo là thành phần cơ bản nhất cấu tạo 
vách tế bào trong Luồng, xenlulo là thành 
phần có ảnh hưởng đến cấu tạo và tính chất 
của Luồng. Theo một số nghiên cứu trước cho 
thấy, xenlulo có sự biến động theo tuổi cây và 
vị trí trên thân cây. Kết quả nghiên cứu của 
Luồng được thể hiện tại hình 1. 
Tại hình 1 ta thấy, hàm lượng xenlulo biến 
động tăng dần từ gốc đến ngọn ở tất cả các 
tuổi trong khoảng 51,82 – 55,97%. Theo tuổi 
cây cho thấy, hàm lượng xenlulo giảm xuống 
từ tuổi 1 đến tuổi 2 và tăng lên đến tuổi 3 và 
ổn định ở tuổi 4, tuổi 5. Sự biến động đó cũng 
tương đồng với kết quả của một số công bố 
trước về những loài tre khác: (Xiaobo Li , 
2004) [1] đã nghiên cứu về loài tre 
Phyllostachys pubescens, Trung tâm nghiên 
cứu quốc gia về tre của Trung Quốc đã 
nghiên cứu về tính chất của tre cho thấy, đối 
với Mao trúc (Moso) [3], Lê Xuân Tình 
(1998) [5] nghiên cứu về loài Nam trúc – Tứ 
Xuyên. Với sự biến động đó có thể được giải 
thích: Theo vị trí từ gốc đến ngọn mật độ bó 
mạch tăng lên từ gốc đến ngọn, mặt khác 
xenlulo chủ yếu tập trung nhiều tại các bó 
mạch, đây là nguyên nhân dẫn đến sự biến 
động này. 
Để thấy được sự khác biệt của hàm lượng 
xenlulo có chịu sự ảnh hưởng của tuổi cây và 
vị trí trên cây hay không. Kết quả phân tích 
phương sai ANOVA cho thấy: Hàm lượng 
xenlulo theo tuổi cây và vị trí đều có giá trị 
Sig. nhỏ hơn 5%. Điều đó có nghĩa rằng tuổi 
và vị trí trên cây có sự khác biệt đến hàm 
lượng xenlulo của Luồng, còn đối với tương 
tác giữa tuổi cây và vị trí (vị trí*tuổi cây) có 
giá trị Sig. lớn hơn 5%, có nghĩa tuổi cây 
không ảnh hưởng đến độ hàm lượng xenlulo 
theo vị trí trên cây. Mặt khác kết quả phân 
tích còn cho thấy: chỉ có nhóm tuổi 2 và 
nhóm tuổi 5 có sự khác biệt đối với hàm 
lượng xenlulo, còn giữa các nhóm tuổi khác 
không có sự khác biệt nhiều. 
Hình 1. Biến động hàm lượng xenlulo theo tuổi và vị trí trên cây của Luồng 
Nguyễn Việt Hưng và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 202(09): 53 - 58 
 Email: jst@tnu.edu.vn 57 
3.2. Ảnh hưởng tuổi cây và vị trí trên thân cây đến hàm lượng lignin của Luồng 
Lignin là thành phần cơ bản thứ hai cấu trúc lên vách tế bào, là chất có sự biến động theo các vị 
trí khác nhau trên thân cây. Kết quả nghiên cứu về sự biến động của Lignin theo tuổi cây và vị trí 
trên cây của Luồng được thể hiện trên hình 2. 
Hình 2. Biến động hàm lượng lignin theo tuổi và vị trí trên cây của Luồng 
Tại hình 2 ta thấy, hàm lượng ligin ở tất cả tuổi 
có sự biến động giảm dần từ gốc đến ngọn 
(25,51 – 30,40%). Theo tuổi cây tăng dần từ 
tuổi 1 đến tuổi 3, giảm xuống ở tuổi 4 và tuổi 
5, tuy nhiên sự biến động đó là không lớn. 
Để đánh giá sự tương quan giữa tuổi cây, vị 
trí trên cây của Luồng đến hàm lượng lignin, 
kết quả được tiến hành phân tích phương sai 
đa nhân tố (ANOVA). Kết quả cho thấy giá 
trị sig. của tuổi cây và vị trí đều nhở hơn 5%. 
Điều đó có nghĩa rằng tuổi cây và vị trí trên 
cây có sự khác biệt đến hàm lượng lignin, còn 
đối với tương quan giữa vị trí*tuổi lại có giá 
trị Sig. lớn hơn 5%, có nghĩa tuổi cây không 
ảnh hưởng đến hàm lượng lignin theo vị trí 
trên cây. Mặt khác tại bảng Multiple 
comparisons cho thấy chỉ có nhóm tuổi 1, 2 
và 3 có sự khác biệt với hàm lượng lignin, 
còn đối với tuổi 3, 4 và 5 là không có sự khác 
biệt. Kết quả nghiên cứu cho thấy cũng sự 
tương đồng với kết quả của những công bố 
trước đây về một số loài tre khác. 
KẾT LUẬN 
Tuổi cây khác nhau, vị trí trên cây khác nhau 
dẫn đến hàm lượng xenlulo và ligin biến động 
khác nhau: 
- Theo vị trí trên cây: Hàm lượng xenlulo biến 
động tăng dần từ gốc đến ngọn, biến động 
trong khoảng (51,82% - 55,97%). Hàm lượng 
lignin giảm dần từ gốc đến ngọn và biến động 
trong khoảng (25,51% - 31,00%). 
- Theo tuổi cây: Hàm lượng xenlulo giảm từ 
tuổi 1 đến tuổi 2, tăng lên đến tuổi 3 và ổn 
định đến tuổi 5. Hàm lượng lignin tăng từ tuổi 
1 đến tuổi 2 và giảm xuống ở tuổi 3, ổn định 
đến tuổi 4 và tuổi 5. Tuy nhiên sự biến động 
của 2 hàm lượng này theo tuổi cây là không 
rõ giữa các cấp tuổi. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. Xiaobo Li, Physical, chemical and 
mechanical properties of Bamboo and its 
utilization potential for fiberboard manufaturing, 
Chapter 3, In The School of Renewable Natural 
Resources, 2004. 
[2]. FengiJyi Chang, Eugene I-Chen Wang, Yuan-
Shing Perng and Chao-Chun Chen, “Effect of 
Bamboo age on the pulping Properties of Bambusa 
Stenostachya Hackel”, Cellulose Chemistry and 
Technology, 47 (304), pp. 285-293, 2013. 
Nguyễn Việt Hưng và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 202(09): 53 - 58 
 Email: jst@tnu.edu.vn 58 
[3]. China National Bamboo research center, 
Cultivation & integrated utilization on bamboo in 
China, Hangzhou, P.R. China, 2001. 
[4]. Jamaludin Kasim and Ashari Abd. Jalil, 
“Fiber and Chemical Properties of Bambusa 
vulgaris Schrad”, Bamboo in the Asia Pacific, pp. 
218-221, 1991. 
[5]. Lê Xuân Tình, Khoa học gỗ, Nxb Nông 
nghiệp, Hà Nội,1998. 
[6]. Nguyễn Hồng Thịnh, Nghiên cứu đặc điểm 
cấu tạo, tính chất và thành phần hoá học của 
Luồng, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Lâm 
nghiệp Việt Nam, 2009. 
[7]. 中國標準出版社, GB/T 15780- 
1995竹材物理力學性質試驗方法, 1996. 
[8]. TAPPI T 222 om-02, Acid-insoluble lignin in 
wood and pulp in: TAPPI Test Methods, Tappi 
Press, Atlanta, GA, USA, 2006.