Mối tương quan giữa nghệ thuật âm nhạc và một số loại hình nghệ thuật khác

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL 
 ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY 
 Số 70 (04/2020) No. 70 (04/2020) 
Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website:  
80 
MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA NGHỆ THUẬT ÂM NHẠC 
VÀ MỘT SỐ LOẠI HÌNH NGHỆ THUẬT KHÁC 
The correlation between music art and other art forms 
ThS. Dương Thanh Tùng 
Trường Đại học Sài Gòn 
TÓM TẮT 
Âm nhạc là một trong những loại hình nghệ thuật mà chúng ta rất dễ bắt gặp trong cuộc sống. Bên cạnh 
đó, còn một số loại hình nghệ thuật phổ biến khác như: múa, văn học, sân khấu, kiến trúc, điện ảnh.v.v. 
Mặc dù các loại hình nghệ thuật này đều có nét đặc thù riêng nhưng chúng lại có mối quan hệ mật thiết 
với nhau. Bài viết nhằm giúp người đọc hiểu rõ hơn về vấn đề này. 
Từ khóa: âm nhạc, các loại hình nghệ thuật 
ABSTRACT 
Music is one of the art forms that we easily come across in life. Besides, there are some other popular arts 
such as dance, literature, theater, architecture, cinema, etc. Although these types of art are unique, they 
have a close relationship with one another. The article aims to clarify this issue. 
Keywords: music, types of art 
1. Mở đầu 
Nghệ thuật là sự sáng tạo ra những sản 
phẩm vật thể hoặc phi vật thể, mang lại 
những giá trị văn hóa, tinh thần, tư tưởng 
và thẩm mỹ. Đó là cái hay, cái đẹp để con 
người chiêm nghiệm qua các giác quan, 
khiến họ có sự rung động về mặt cảm xúc, 
từ đó ngưỡng mộ bởi trình độ và tài năng 
vượt trên mức thông thường của người 
sáng tạo. Nghệ thuật được chia ra thành 
bảy môn cơ bản: kiến trúc, điêu khắc, âm 
nhạc, hội họa, văn học, sân khấu và điện 
ảnh. Ngoài ra, còn có nghệ thuật trang trí, 
múa, nhiếp ảnh.v.v. Nghệ thuật được chia 
thành ba nhóm: không gian (kiến trúc, hội 
họa, điêu khắc), thời gian (âm nhạc) và sự 
kết hợp giữa không gian – thời gian (sân 
khấu, điện ảnh). Mỗi loại hình nghệ thuật 
đều có nét đặc trưng riêng, đồng thời chúng 
có nhiều thể loại khác nhau. Chẳng hạn, 
trong nghệ thuật văn học gồm có tiểu 
thuyết, truyện ngắn, thơ ca.v.v. trong nghệ 
thuật sân khấu có kịch nói, kịch hát 
trong âm nhạc có ca khúc, tổ khúc, giao 
hưởng.v.v. 
2. Nội dung 
Mỗi loại hình nghệ thuật đều có cách 
thể hiện tiếng nói tâm hồn của riêng mình, 
chúng bổ sung cho nhau, làm phong phú 
cho hoạt động nghệ thuật của con người, 
nhằm đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ của xã hội, 
điển hình là nghệ thuật âm nhạc. Âm nhạc 
là một trong những loại hình nghệ thuật cổ 
xưa nhất. Với sự phong phú của các thể 
Email: tungnhacvien@gmail.com 
DƯƠNG THANH TÙNG TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 
81 
loại và hình thức, nghệ thuật âm nhạc rất 
đa dạng và độc đáo. Vì thế nó luôn đồng 
hành trong suốt cuộc đời của mỗi con 
người. Âm nhạc đặc biệt ở chỗ có nhạc 
điệu, âm trầm bổng, nhịp nhàng theo tiết 
tấu riêng của từng thể loại, phục vụ mọi 
nhu cầu về thưởng thức, vì vậy có thể 
khiến người ta buồn, vui, sầu não, hân 
hoan.v.v. Là loại hình nghệ thuật của âm 
thanh và thời gian, đồng thời với tính chất 
trừu tượng, âm nhạc dễ dàng kết hợp với 
các loại hình nghệ thuật khác. Tuy nhiên, 
trong phạm vi một bài báo, chúng tôi chỉ 
nêu lên điển hình một số loại hình nghệ 
thuật liên quan đến âm nhạc như múa, thơ 
ca, kịch nghệ. Đặc biệt là sự kết hợp giữa 
âm nhạc với thơ ca và múa vì chúng có tiết 
tấu. Âm nhạc cũng thống nhất với kiến trúc 
mặc dù kiến trúc là một loại hình nghệ 
thuật cụ thể, người xem có thể thấy rõ từng 
chi tiết và có đặc điểm không gian. Trong 
điện ảnh, âm nhạc đóng vai trò rất ưu thế: 
“Âm nhạc là một thành tố quan trọng 
trong hệ thống các ký hiệu âm thanh, góp 
phần quan trọng vào quá trình sáng tạo tác 
phẩm điện ảnh. Việc điện ảnh đưa âm nhạc 
vào trong phim đã tạo nên những hiệu quả 
cảm xúc, đưa lại cho người xem những mỹ 
cảm” (Phan Thị Bích Hà, 2015). 
2.1. Âm nhạc và múa 
Múa là một bộ môn nghệ thuật biểu 
diễn sử dụng ngôn ngữ hình thể để phản 
ánh tình cảm, hiện tượng của cuộc sống. 
Đặc trưng của múa là động tác, đội hình 
cách điệu. Âm nhạc và múa là hai loại hình 
nghệ thuật xuất hiện rất sớm của loài 
người, chúng gắn kết với nhau trong cả tiến 
trình lịch sử văn hóa, nghệ thuật của mỗi 
dân tộc, mỗi quốc gia. Cứ như thế, chúng 
cùng đồng hành, tồn tại và phát triển ngày 
một hoàn thiện. Vẻ đẹp của múa trước hết 
là thể hiện ở sự tự do, có tiết tấu và sự thôi 
thúc buộc người ta phải cử động. Âm nhạc 
và múa có một sự tương đồng giữa tiết 
tấu(1) và nội dung, cảm xúc phong phú của 
âm nhạc có thể đáp ứng tốt để đệm cho 
điệu múa, góp phần làm tăng thêm vẻ say 
đắm và nâng cao ý nghĩa cũng như giá trị 
của nghệ thuật múa. Như vậy, âm nhạc có 
được một sự diễn giải cụ thể thông qua 
điệu múa, và điệu múa có được sức mạnh 
cảm xúc thông qua âm nhạc. 
2.2. Âm nhạc và văn học 
So với sự hợp nhất của âm nhạc với 
nghệ thuật múa, sự hợp nhất của âm nhạc 
với văn học cũng gần như tương đương về 
tính tự nhiên và tính cổ xưa. Thực chất, các 
âm trong văn học chính là âm thanh của từ 
ngữ được phát ra và được tinh lọc để đưa 
vào âm nhạc. Điển hình, có những bài thơ 
giàu nhạc tính, không cần phổ nhạc cũng 
có thể hát lên được (ngâm thơ). Bên cạnh 
đó, rất nhiều bài thơ được phổ nhạc, trở 
thành những ca khúc được đông đảo công 
chúng yêu mến. Do đó, nhiều bài thơ đã 
nổi tiếng càng nổi tiếng hơn nhờ những ca 
khúc dùng thơ làm ca từ. Ví dụ: Thuyền và 
biển (Thơ: Xuân Quỳnh, Nhạc: Phan 
Huỳnh Điểu); Hành khúc ngày và đêm 
(Thơ: Bùi Công Minh, Nhạc: Phan Huỳnh 
Điểu); Lời ru trên nương (Thơ: Nguyễn 
Khoa Điềm, Nhạc: Trần Hoàn), Đất nước 
(Thơ: Tạ Hữu Yên, Nhạc: Phạm Minh 
Tuấn).v.v. Trong lĩnh vực sáng tác ca khúc, 
hầu như nhạc sĩ nào cũng đã từng tìm đến 
thơ để phổ nhạc, đặc biệt là những người 
mới học sáng tác nhạc. Nhờ lấy cảm hứng 
trong ca từ của bài thơ nên nhạc sĩ có thể 
viết thêm giai điệu của âm nhạc để tạo nên 
những bài hát có giá trị. Tuy nhiên, những 
điều nêu trên thuộc về đa số chứ không 
phải là tất cả, bởi vì không phải bài thơ nào 
cũng phù hợp để phổ nhạc. 
2.3. Âm nhạc với Sân khấu 
SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 70 (04/2020) 
82 
Một loại hình nghệ thuật khác cũng 
luôn có sự tham gia của âm nhạc đó chính 
là nghệ thuật sân khấu, điển hình là kịch. 
Từ những hình thức sơ khai của nghệ thuật 
sân khấu như các trò diễn, các hình thức kể 
chuyện sử thi của các dân tộc trên thế giới 
đến các hình thức sân khấu lớn như kịch 
nói của phương Tây, hoặc là tuồng, chèo, 
cải lương của Việt Nam.v.v. đều có sự 
tham gia của nghệ thuật âm nhạc. Một vở 
kịch dù nhỏ đến đâu nếu không có âm nhạc 
sẽ không thể nói đó là một tác phẩm hoàn 
chỉnh. Trong những hình thức sân khấu sơ 
khai như “Hát khan” của các dân tộc Tây 
Nguyên, “Đẻ đất đẻ nước” của dân tộc 
Mường thường có các nhạc cụ gõ, nhạc cụ 
hơi... đệm theo. Tuy ở đó có thể không có 
các làn điệu hát, nhưng nó có yếu tố hát 
trong các câu kể thơ hoặc có thể nói đó là 
những câu hát thơ mang tính ngâm ngợi. 
Trong sân khấu kịch nói, âm nhạc thường 
tham gia vào các phần mở màn, kết thúc, 
làm nhạc nền, nhạc chen, nhạc chuyển 
màn, chuyển cảnh góp phần tạo hình 
tượng, tăng thêm tính kịch và nhiều khi 
còn có những tiết mục âm nhạc hoàn chỉnh 
để miêu tả tâm trạng nhân vật hoặc làm nền 
bổ sung cho tình tiết của vở kịch. Ví dụ, 
trong vở kịch nói “Peer Gynt”, nhạc sĩ 
Edvard Grieg(2) đã viết phần nhạc như 
những tiết mục âm nhạc hoàn chỉnh ở đó 
giai điệu đầy chất thơ đẹp như hoa đồng 
nội của bài hát “Khúc hát nàng 
Solveig” (làm nền cho cảnh nàng Solveig 
đứng trên bờ biển chờ đón chàng Peer 
Gynt trở về và rồi chàng chết trong vòng 
tay của Solveig) đã làm cho người xem 
phải xúc động. Phần âm nhạc của vở 
kịch “Peer Gynt” sau này đã được Grieg 
tách ra, viết thành tổ khúc (Suite)(3) cho 
dàn nhạc giao hưởng và là một trong 
những tổ khúc xuất sắc của âm nhạc lãng 
mạn thế kỷ XIX. Thế nhưng, sự kết hợp 
của hai loại hình nghệ thuật này cũng có 
nhiều khó khăn. Sự vận động của vở kịch 
là nhanh chóng và thẳng một mạch, trong 
khi âm nhạc thì chậm rãi và theo đường 
vòng. Do đó, nếu âm nhạc cứ theo đường 
của nó thì hành động kịch sẽ phải dừng lại. 
Hệ quả là các vở kịch sẽ ít diễn xuất hơn, 
thay vào đó là những màn đối thoại dài 
dòng. Thông thường thì sự kết hợp của 
hình thức âm nhạc cũng bị phá vỡ, và bị 
thay thế bằng mạch trong câu chuyện của 
vở kịch. 
2.4. Âm nhạc và kiến trúc 
Nghệ thuật kiến trúc cũng có mối 
tương quan với âm nhạc về nhiều khía 
cạnh. Trước hết, âm nhạc là nghệ thuật 
mang tính chất thời gian, ta cần phải có 
thời gian để thưởng thức một khúc nhạc, 
cũng như một khúc nhạc cần thời gian để 
biểu lộ hết những tiểu khúc. Đoạn nhạc này 
nối tiếp đoạn nhạc kia, các nốt nhạc theo 
đuổi nhau cho đến hết bài. Trong khi đó, 
kiến trúc nặng về không gian, một công 
trình kiến trúc hiện ra mà không cần người 
xem phải mất thời gian để theo dõi từ đầu 
đến cuối quá trình thi công của công trình 
đó. Một dinh thự có thứ tự trước sau, 
nhưng thứ tự ấy xuất hiện cùng một lúc, 
làm mất ý niệm thời gian và thay vào đó 
cho ta một cảm giác rất đỗi mạnh mẽ về 
không gian. Bởi công trình kiến trúc cần 
không gian mới biểu lộ được. Cho nên, 
trong các ngành nghệ thuật, chỉ riêng hai 
ngành này là có tính chất sáng tạo thuần 
túy. Đối với kiến trúc, vật được tạo ra là 
một tác phẩm rõ ràng và độc đáo, không 
cần dùng thiên nhiên làm mẫu mực để làm 
theo. Đối với âm nhạc, không cần phải giả 
tiếng chim hót hay tiếng suối reo để tác 
động lên tâm hồn con người mặc dù nó có 
thể làm vậy, và kiến trúc cũng không dựa 
DƯƠNG THANH TÙNG TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 
83 
vào một hình thể nào đó của thiên nhiên để 
gợi nơi chúng ta cảm xúc thanh thoát. Cả 
hai tự tạo những âm điệu, hình thức khác 
biệt với thiên nhiên trong khi các ngành 
nghệ thuật khác không sáng tạo như thế mà 
chỉ tái tạo lại. Ta thấy, các nghệ sĩ trong 
ngành hội họa, điêu khắc, thơ, kịch có thể 
lấy đề tài của mình đã có sẵn trong thiên 
nhiên và trình bày trở lại cho mọi người 
thưởng ngoạn với tài năng của mình. Đối 
với một kiến trúc sư, khi thiết kế một nhà 
hát là phải biết qua âm thanh học, phải biết 
làm triệt âm ở các vách tường và mọi bậc 
thang. Ngoài ra, phải thiết kế trần phản âm 
sao cho âm thanh đến với khán giả mà 
không bị độ vang làm hỏng âm thanh. 
Hoặc là khi thiết kế một nhà thờ, phải làm 
sao để tạo độ vang vừa đủ, sử dụng mái 
vòm để nghe âm thanh được thiêng liêng. 
Vì vậy, nếu kiến trúc sư có kiến thức về âm 
nhạc sẽ thấy rõ sự mật thiết của hai ngành 
nghệ thuật này. Sở trường viết nhạc của 
các nhạc sĩ khác nhau, có người chuyên 
viết nhạc tình cảm, có người chuyên về 
nhạc âm hưởng dân ca.v.v. Kiến trúc sư 
cũng vậy, mỗi người đều có sở trường 
riêng, có người chuyên thiết kế bệnh viện, 
có người chuyên thiết kế trường học.v.v. 
rồi cũng tùy theo địa điểm vùng biển, đồng 
bằng hay vùng cao mà công trình sẽ có 
kiểu dáng khác đi. Bên cạnh đó, còn tùy 
theo nội dung, đường nét biến đổi. Ví dụ: 
bệnh viện đa khoa phải khác bệnh viện phụ 
sản, trường âm nhạc phải khác trường phổ 
thông; nói đến nhà ở thì rất đa dạng, người 
thích kiểu Pháp, người thích kiểu Nhật; 
thậm chí có người thích kiểu hỗn hợp vừa 
Pháp vừa Nhật, vừa hoành tráng nhưng 
cũng phải dễ thương. Âm nhạc cũng có sự 
hỗn hợp như vậy, trong nhạc Jazz(4) có sự 
kết hợp với đàn tranh (nghệ sĩ Trần Mạnh 
Tuấn đã từng biểu diễn với hình thức này 
tại Nhạc viện TP. HCM), hoặc là sự hỗn 
hợp giữa điệu Tango và Habalera thành 
điệu Tango Habalera. Khi kiến trúc sư thiết 
kế xong một ngôi nhà cũng giống như nhạc 
sĩ sáng tác một tác phẩm âm nhạc. “Khúc 
dạo đầu” là người ta bước vào sân nhà để 
xem thiết kế bên trong, “phần trình bày” là 
đi vào sảnh, “dấu lặng” là khoảng dừng 
chân để ngắm nhìn hoặc chuyển hướng, 
“biến tấu” là sự thay đổi màu sắc của căn 
nhà, “giang tấu”(5) là lúc ngồi ở giữa nhà, 
ngẫm nghĩ những nơi gây ấn tượng và tiếp 
tục xem đi xem lại, sau đó là sự kết thúc 
của bài nhạc. Tuy nhiên, so sánh như trên 
là để ta dễ hiểu hơn về mối tương quan 
giữa hai loại hình nghệ thuật này với nhau 
mà thôi, không nhất thiết phải rập khuôn 
đến thế. Bởi lẽ, điều khác biệt giữa âm 
nhạc và kiến trúc là khi nghe một bài nhạc 
ta phải nghe theo thứ tự thời gian, nghe từ 
đầu đến cuối chứ không thể nghe ngược 
lại, như vậy sẽ không đúng bài nhạc. Còn 
đối với kiến trúc, ta có thể tham quan 
theo ý muốn, không cần phải theo chiều 
hướng nào. 
2.5. Âm nhạc và điện ảnh 
Điện ảnh cũng có mối tương quan đối 
với âm nhạc, trong một bộ phim luôn có sự 
hỗ trợ của âm nhạc để có sự hấp dẫn và 
xúc động hơn. Đồng thời, âm nhạc sẽ góp 
phần lột tả được nhân vật trong bộ phim. 
Có âm nhạc, phim sẽ không bị khô khan, 
nếu nhạc phù hợp sẽ giúp cho bộ phim 
thêm ý nghĩa và khiến người xem cảm 
thấy rung động. Phim ảnh là một loại hình 
nghệ thuật tổng hợp và nhạc phim là sự hỗ 
trợ, không thể thiếu. Phim thị trường ở 
Việt Nam và cả thế giới đều có ca khúc 
chủ đạo, đồng thời khi nghe ca khúc là 
người ta sẽ nghĩ ngay đến bộ phim. Ví dụ: 
đối với những ai đã từng được xem bộ 
phim Titanic, khi nghe ca khúc “My heart 
SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 70 (04/2020) 
84 
will go on”, họ sẽ liên tưởng đến bộ phim 
chứ không thể nào tách ra đứng riêng. Âm 
nhạc nếu không có hình ảnh vẫn là một tác 
phẩm độc lập, còn một bộ phim nếu không 
có âm nhạc sẽ không thể xem là một tác 
phẩm trọn vẹn. Nhạc phim thường được đề 
cập là ca khúc, nhạc nền và nhạc tình 
huống trong phim. Nhạc sĩ viết nhạc cho 
bộ phim trước hết phải có một ca khúc phù 
hợp với chủ đề, sau đó phải có phần nhạc 
nền thật xuất sắc để chuyển tải được thân 
phận nhân vật và hình ảnh mà bộ phim 
muốn gửi đến người xem. 
3. Kết luận 
Rõ ràng, nghệ thuật âm nhạc có mối 
tương quan với một số loại hình nghệ thuật 
khác. Sự kết hợp này sẽ giúp cho nghệ 
thuật thêm phong phú, tác phẩm được sinh 
ra từ sự kết hợp như vậy thật sự là một 
hình thức nghệ thuật mới. Nhờ đó, nghệ 
thuật âm nhạc càng thêm đa dạng, ngoài 
những tác phẩm âm nhạc độc lập, chúng ta 
dễ dàng nghe thấy âm nhạc ở trong hầu hết 
các bộ phim, các điệu múa, nhiều bài hát 
được phổ từ thơ.v.v. 
Chú thích 
(1) Tiết tấu: sự nối tiếp các âm thanh có trường độ (độ dài – ngắn của âm thanh) giống nhau 
và khác nhau. 
(2) Edvard Grieg: nhà soạn nhạc, nhạc trưởng, nghệ sĩ Piano người Na Uy. 
(3) Tổ khúc (Suite): một bộ các tác phẩm khí nhạc được sắp xếp theo thứ tự nhằm để biểu 
diễn riêng một mạch. 
(4) Jazz: một thể loại âm nhạc có nguồn gốc từ Hoa Kỳ, là sự pha trộn của âm nhạc Blues 
(những điệu hát của miền Tây Châu Phi, được các nô lệ da đen mang sang Bắc Mỹ) và 
hòa âm trong âm nhạc cổ điển. 
(5) Giang tấu (interlude): phần dạo nhạc giữa các lần biểu diễn khác nhau. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Dương Viết Á. (1994). Âm nhạc – Lý luận và cây đời. Hà Nội: NXB Âm nhạc – Tạp chí 
Văn hóa nghệ thuật. 
Đỗ Văn Khang, Đỗ Huy. (1985). Mỹ học Mác – Lênin. Hà Nội: NXB ĐH & THCN. 
Đỗ Văn Khang. (1998). Lịch sử Mỹ học. Hà Nội: NXB Văn hóa. 
Hoài Lam. (1979). Tìm hiểu Mỹ học Mác – Lênin. Hà Nội: NXB Văn hóa. 
Lê Ngọc Trà. (1994). Mỹ học đại cương. Hà Nội: NXB Văn hóa thông tin. 
Các đường link tham khảo 
Hoài An. (07/03/2020, 03:00). Sự giao thoa giữa các loại hình nghệ thuật. Truy xuất từ 
https://nhandan.com.vn/vanhoa/item/7713302-.html. 
DƯƠNG THANH TÙNG TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 
85 
Dewitt H. Parker. (07/3/2020, 03:29) Âm nhạc và các loại hình nghệ thuật khác. Truy xuất 
từ 
dewitt-hparker-am-nhac-va-cac-loai-hinh-nghe-thuat-khac.html. 
Phan Thị Bích Hà. (08/3/2020, 19:11). Yếu tố âm nhạc trong tác phẩm phim truyện. Truy 
xuất từ  
Trần Quang Minh. (08/3/2020, 20:00). Mối lương duyên của âm nhạc và kiến trúc. Truy 
xuất từ https://fudozon.com/tin-tuc/moi-luong-duyen-cua-am-nhac-va-kien-truc-
-1073.html 
Tọa đàm “Vai trò âm nhạc trong nghệ thuật múa”: Thể hiện âm nhạc trong múa. 
(09/3/2020, 21:21). Truy xuất từ  
=18&macmp=18&mabb=45853&no_redirect=true 
Vai trò âm nhạc trong sân khấu truyền thống Việt Nam. (09/3/2020, 22:11). Truy xuất từ 
https://vannghebinhphuoc.org.vn/am-nhac/vai-tro-am-nhac-trong-san-khau-
truyen-thong-viet-nam-44.html 
Duyên Vũ. (10/3/2020, 13:12). Âm nhạc làm mới nhân vật văn chương. Truy xuất từ 
https://giaoducthoidai.vn/am-nhac-lam-moi-nhan-vat-van-chuong-
3807509.html 
Ngày nhận bài: 11/3/2020 Biên tập xong: 15/4/2020 Duyệt đăng: 20/4/2020