Mô hình kết hợp quân dân y tại xã Ia- Púch, Gia Lai

SỐ 37 - Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn 129
2017JOURNAL OF COMMUNITY MEDICINE
MÔ HÌNH KẾT HỢP QUÂN DÂN Y TẠI XÃ IA- PÚCH,
GIA LAI
Nguyễn Minh Hưng1, Nguyễn Văn Ba2, Nguyễn Văn Chuyên2, Nguyễn Trọng Chính2
TÓM TẮT:
Kết hợp quân - dân y là nhu cầu thực tế và thiết yếu của 
xã Ia – Púch. Mô hình không chỉ để phát huy sức mạnh tổng 
hợp của quân y và dân y trong chăm sóc sức khỏe bộ đội 
và nhân dân mà còn là nhiệm vụ quan trọng trong bảo vệ 
chủ quyền biên giới quốc gia. Nghiên cứu đã xây dựng được 
“Mô hình Đội điều trị quân - dân y tại xã Ia – Púch, huyện 
Chư Prông tỉnh Gia Lai”, gồm các nội dung: Xác định nhiệm 
vụ, tổ chức, biên chế, trang bị và hoạt động của đội điều trị; 
Nhân viên y tế huấn luyện thực hành 5 kỹ thuật cấp cứu; 
Nhân viên y tế được tập huấn cách thức thu dung nạn nhân, 
cấp cứu nạn nhân khi xảy ra thiên tai, thảm họa, dịch bệnh; 
Đào tạo cho nhân viên y tế cách xử trí các tình huống cấp 
cứu; Nhân viên y tế được đào tạo thực hành được một số kỹ 
thuật cấp cứu tối khẩn cấp trên động vật. 
SUMMARY:
COMBINATION BETWEEN MILITARY AND 
CIVILIAN MEDICAL MODEL AT IA – PUCH, CHU 
PRONG DISTRICT, GIA LAI PROVINCE
The combination between military and civilian medical 
is of essential and practical need of Ia – Puch village. This 
model not only maximize united strengths of military and 
civilain medical in army’s health care but also is an important 
mission in protecting national boundary sovereignty. This 
study has successfully built up “Model of military – civilian 
treatment team at Ia – Puch village, Chu Prong district, Gia 
Lai province”, which includes the following contents: Defining 
task, organization structure, team’s size, team supporting 
facilities and operation; Training course for medical staff to 
practice 5 emergency techniques, Training course for medical 
staff to acquire fully how to collect victims, practice first aid 
in case of disaster, catastrophe and epidemic; Training medical 
staff on how to manage emergency situation; Medical staff 
are trained to practice some extreme emergency rescue 
techiques on animals.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Các xã biên giới Tây Nguyên điều kiện giao thông đi lại 
khó khăn, dân cư thưa thớt, tản mạn, điều kiện kinh tế chậm 
phát triển, tỷ lệ hộ nghèo cao từ 45 – 70%, là nơi tập trung 
chủ yếu người dân tộc thiểu số chiếm tỷ lệ 65 – 100%, trình 
độ dân trí thấp, nhiều phong tục tập quán lạc hậu, mê tín dị 
đoan vẫn tồn tại, điều kiện CSSK, KCB và tiếp cận với cơ sở 
y tế, dịch vụ y tế có chất lượng gặp nhiều khó khăn do đường 
xá xa sôi cách trở [5],[6].
Toàn tuyến biên giới bộ của Tây Nguyên có 28 xã biên 
giới thuộc 12 huyện của 4 tỉnh (Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai 
và Kon Tum) với chiều dài 530 km đường biên giới (với Lào 
142 km, Campuchia 388 km) [1],[2],[3],[4]; có 43 đồn Biên 
phòng đóng quân trên địa bàn 28 xã biên giới, trung bình 1 
xã có 1 đồn biên phòng [5]. Qua khảo sát thực tế tại các xã 
biên giới cho thấy hầu hết các trạm y tế của các xã đều có kết 
hợp với quân y đồn biên phòng trên địa bàn để chăm sóc sức 
khoẻ nhân dân như khám chữa bệnh thông thường, cấp phát 
thuốc miễn phí, tiêm chủng mở rộng, vệ sinh, phòng chống 
dịch bệnh, truyền thông – giáo dục sức khoẻ. Đồng thời qua 
công tác chăm sóc sức khoẻ các trạm y tế còn thực hiện công 
tác tuyên truyền, vận động đồng bào vùng biên giới hiểu rõ 
và chấp hành tốt đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, 
Nhà nước về biên giới, góp phần giữ dân, giữ đất, giữ vững 
chủ quyền an ninh biên giới quốc gia. 
Tuy nhiên, qua khảo sát thực tế cũng cho thấy, ở hầu 
hết các xã biên giới vẫn chưa thành lập ban quân dân y xã 
theo quy định của Thông tư 08/2005/ TTLT-BYT-BQP ngày 
16/3/2005 của liên Bộ Y tế - Bộ Quốc phòng. Do đó, sự phân 
công trách nhiệm cụ thể chưa có tính ràng buộc trách nhiệm 
cao, nhất là khi có tình huống thảm họa, thiên tai, dịch bệnh 
1. Bộ khoa học và công nghệ
2. Học viện quân Y
Ngày nhận bài: 01/02/2017 Ngày phản biện: 11/02/2017 Ngày duyệt đăng: 18/02/2017
 V
IỆN
 SỨ
C K
HỎE CỘNG ĐỒ
NG
SỐ 37- Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn130
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
xảy ra [1],[2],[3],[4].
Xã Ia – Púch, huyện Chư Prông là một xã biên giới miền 
núi; Diện tích: 267,46 km2 ; Dân số: 5.200 người; có 3 thành 
phần dân tộc chính (Jarai, Thái và dân tộc Kinh); Có đường 
biên giới với Campuchia; xã có 6 thôn, thôn xa nhất cách 
trung tâm xã 7 km; Trung tâm xã cách biên giới 10km, cách 
trung tâm huyện Chư Prông 40 km (1,5 giờ ô tô), cách thành 
phố Pleiku 60 km (2,5 giờ ô tô) [4]. Các đơn vị Quân đội 
đóng quân trên địa bàn: 01 đồn biên phòng. Hệ thống y tế (cả 
quân y và dân y): Trạm y tế xã: có 5 giường nội trú, gồm 1 
BS, 1YS, 1 nữ hộ sinh, 3 y tá; Các thôn/bản: mỗi nơi 1 - 2 y 
tá thôn/bản. Đồn Biên phòng có 02 YS. Quân y sĩ đồn biên 
phòng Ia – Púch tham gia khám chữa bệnh cho nhân dân và 
cấp thuốc miễn phí với số lượng có hạn. Cả 2 đơn vị quân 
dân y này nằm cạnh nhau (100m), có liên hệ với nhau trong 
cấp cứu và chuyển tuyến bệnh nhân. Song chưa có thành lập 
ban quân dân y và chưa có kết hợp quân dân y (KHQDY) 
chặt chễ trong khám chữa bệnh, phòng chống dịch bệnh và 
xử trí cấp cứu nạn nhân hàng loạt. Từ thực tế trên, chúng tôi 
tiến hành nghiên cứu với hai mục tiêu: 
1) Mô tả thực trạng hoạt động kết hợp quân dân y và nhu 
cầu CSSK của nhân dân, bộ đội tại các xã biên giới khu vực 
Tây Nguyên.
2) Xây dựng và đánh giá hiệu quả bước đầu mô hình Đội 
điều trị quân - dân y tại xã Ia – Púch, huyện Chư Prông, tỉnh 
Gia Lai.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng, địa điểm, thời gian nghiên cứu 
* Đối tượng nghiên cứu điều tra thực trạng
- Các cơ sở quân y, dân y trên địa bàn các xã biên giới.
- Cán bộ, nhân viên quân y, dân y địa bàn các xã biên giới 
nghiên cứu
- Bộ đội và nhân dân địa bàn các xã biên giới nghiên cứu
- Lãnh đạo chính quyền, ban ngành đoàn thể quân, dân tại 
địa bàn các xã biên giới nghiên cứu.
- Cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, vật tư y tế, quân y của TYT 
xã, cơ sở quân y tại địa bàn xã biên giới nghiên cứu
- Các báo cáo về kết quả hoạt động KHQDY trên địa bàn 
xã biên giới từ năm 2011 – 2015.
* Đối tượng nghiên cứu can thiệp xây dựng mô hình
Nghiên cứu xây dựng “Mô hình Đội điều trị quân - dân 
y xã Ia – Púch, huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai”. Mô hình 
Đội điều trị quân - dân y xã Ia – Púch là sự phối kết hợp hoạt 
động chuyên môn giữa các lưc lượng quân y và dân y trên 
địa bàn xã, nòng cốt là Trạm y tế xã, Bệnh xá đồn biên phòng 
Ia – Púch để sẵn sàng đáp ứng có hiệu quả các tình huống y 
tế khẩn cấp trên địa bàn xã. 
* Đối tượng huấn luyện xây dựng mô hình:
Toàn bộ cán bộ, nhân viên y tế xã Ia – Púch, quân y đồn 
biên phòng Ia – Púch. 
* Địa điểm, thời gian nghiên cứu
- Địa điểm nghiên cứu: Nghiên cứu tại 28 xã biên giới 
thuộc 12 huyện của 4 tỉnh Tây Nguyên (Kon Tum, Gia Lai, 
Đắk Lắk, Đắk Nông). Trọng tâm là xã Ia – Púch, huyện Chư 
Prông, tỉnh Gia Lai.
- Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2011 – 2016.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
* Thiết kế nghiên cứu 
Nghiên cứu mô tả cắt ngang, kết hợp nghiên cứu định 
lượng, phân tích số liệu thứ cấp và nghiên cứu can thiệp cộng 
đồng không có đối chứng.
* Phương pháp nghiên cứu
- Cỡ mẫu nghiên cứu và chọn mẫu nghiên cứu:
+ 320 người dân bị ốm đau trong 2 tuần qua kể từ ngày 
điều tra tại xã Ia – Púch, huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai được 
chọn theo phương pháp ngẫu nhiên trong danh sách khám 
chữa bệnh tại TYT xã Ia – Púch và Bệnh xá đồn biên phòng 
Ia – Púch.
+ Toàn bộ cán bộ, nhân viên quân y, dân y trên địa bàn 
xã, gồm: 
Tổng số: 13 người, cụ thể:
Y tế xã Ia - Púch: 11 người (5 nhân viên y tế xã, gồm 1BS, 
2YS, 2YT; 6 nhân viên y tế thôn).
Quân y đồn biên phòng Ia – Púch: 2 YS.
- Nội dung và các chỉ số nghiên cứu:
+ Đặc điểm tự nhiên, hành chính, dân cư, kinh tế, xã hội, 
dân số, dân tộc, nghề nghiệp, thu nhập bình quân đầu người, 
nhà ở, học vấn của xã biên giới nghiên cứu
+ Đặc điểm và hoạt động khám chữa bệnh, CSSK cho 
người dân, bộ đội của các cơ sở quân, dân y trên địa bàn xã 
nghiên cứu.
+ Hoạt động kết hợp quân dân y trên địa bàn xã nghiên cứu...
- Công cụ, phương pháp, kỹ thuật thu thập thông tin:
+ Phiếu số 1: Mẫu điều tra thống kê về điều kiện tự nhiên, 
kinh tế, xã hội, y tế tại địa bàn xã nghiên cứu.
+ Phiếu số 2: Mẫu điều tra các trường hợp ốm đau trong 
hai tuần quan (kể từ ngày điều tra).
+ Phiếu số 3: Mẫu điều tra, phỏng vấn nhân viên y tế dân 
y, quân y tại xã nghiên cứu.
+ Phiếu số 4: Mẫu điều tra, phỏng vấn cán bộ lãnh đạo, 
ban ngành đoàn thể có liên quan đến công tác y tế của xã 
nghiên cứu.
+ Phiếu số 5: Mẫu điều tra, thu thập các trường hợp khám 
chữa bệnh từ sổ khám chữa bệnh lưu và hồ sơ bệnh án lưu tại 
cơ sở quân, dân y trên địa bàn xã nghiên cứu.
SỐ 37 - Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn 131
2017JOURNAL OF COMMUNITY MEDICINE
+ Phiếu số 6: Mẫu điều tra, thu thập các hoạt động kết hợp 
quân dân y tại địa bàn xã nghiên cứu.
- Tổ chức điều tra thực trạng tại địa bàn nghiên cứu:
Trước khi triển khai các hoạt động nghiên cứu, tổ chức 
tập huấn cho các điều tra viên về phương pháp thu thập số 
liệu và phỏng vấn đối tượng để thu thập thông tin.
Cán bộ nghiên cứu tại thực địa là các bác sĩ của Học viện 
Quân y, Quân y bộ đội Biên phòng tỉnh.
2.3. Nội dung, phương pháp, tổ chức huấn luyện 
* Căn cứ để xây dựng nội dung huấn luyên
- Căn cứ chức năng, nhiệm vụ và phân tuyến kỹ thuật của 
Bộ Y tế cho Trạm y tế xã có bác sĩ và của Bộ Quốc phòng cho 
bệnh xá đồn biên phòng Ia – Púch.
- Qua khảo sát thực tế cho thấy thực hành 5 kỹ thuật cấp 
cứu, thực hành xử trí cấp cứu tối khẩn cấp các vết thương/chấn 
thương, thực hành tổ chức triển khai thu dung, cấp cứu nạn 
nhân hàng loạt trong thảm hoạ của cán bộ, nhân viên y tế xã 
Ia – Púch, quân y đồn biên phòng Ia – Púch rất yếu và có nhu 
cầu đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn các lĩnh vực trên.
- Kết hợp quân - dây y trong chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ 
nhân dân và bộ đội là truyền thống và là nét đặc thù của 
Ngành Y tế Việt Nam. Trong thời bình, kết hợp quân dân y đi 
vào chiều sâu xây dựng tiềm lực y tế quốc phòng, xây dựng 
khu vực phòng thủ, sẵn sàng ứng phó kịp thời các tình huống 
quân sự cũng như thiên tai, thảm hoạ, dịch bệnh. 
- Kế hoạch huấn luyện xây dựng mô hình kết hợp quân 
dân y tại xã Ia – Púch đã được sự đồng thuận, nhất trí và ủng 
hộ cao của Sở Y tế Gia Lai, UBND và Trung tâm y tế huyện 
Chư Prông, UBND, Trạm y tế xã Ia – Púch, Bộ Chỉ huy Bộ 
đội Biên phòng tỉnh Gia Lai, Phòng Quân y Bộ Tư lệnh bộ 
đội biên phòng, Chỉ huy Đồn Biên phòng Ia – Púch, Phòng 
Quân y Quân đoàn 3. 
* Đối tượng huấn luyện xây dựng mô hình
Toàn bộ cán bộ, nhân viên y tế xã Ia – Púch và quân y sĩ 
đồn biên phòng Ia – Púch. 
* Nội dung, tổ chức và giảng viên huấn luyện 
- Giảng viên Bộ môn Tổ chức và Chỉ huy quân y (HVQY):
+ Lý thuyết: Nhiệm vụ, tổ chức biên chế, trang bị và cơ 
chế hoạt động của bệnh xá kết hợp quân dân y.
+ Thực hành: Tổ chức triển khai, lề lối làm vịệc của từng 
bộ phận.
+ Tổ chức thu dung nạn nhân hàng loạt trong thảm họa.
+ Kỹ năng truyền thông – giáo dục sức khoẻ cho cộng 
đồng.
- Giảng viên Bộ môn Ngoại dã chiến Bệnh viện QY 103 
(HVQY):
+ Lý thuyết: Nguyên tắc xử trí bước đầu vết thương, 
chấn thương, trong đó có vết thương do hỏa khí (vết thương/
chấn thương phần mềm, vết thương/chấn thương kín, hở; vết 
thương/chấn thương sọ não, ngực, bụng, chậu, tứ chi, gẫy 
xương lớn, mạch máu, hàm mặt
+ Thực hành: Huấn luyện 5 kỹ thuật cấp cứu và chuyển 
thương tại thực địa trong cấp cứu thảm hoạ.
+ Thực hành xử trí một số vết thương/chấn thương cụ thể 
trên động vật (mổ chó) như: Mở khí quản trong điều kiện dã 
chiến, khấu kín vết thương ngực hở; chọc hút máu, khí phế 
mạc; chọc hút bàng quang; thắt, buộc mạch máu trong vết 
thương mạch máu ngoài; cắt lọc vết thương phần mềm, cắt 
cụt chi thể gần lìa
- Bác sĩ Trung tâm y tế huyện Sa Thầy
+ Lý thuyết lâm sàng: Sản khoa (cấp cứu tai biến sản 
khoa, chăm sóc thai nghén ở tuyến y tế cơ sở). Nhi khoa 
(chẩn đoán và xử trí nhiễm khuẩn hô hấp cấp, tiêu chảy ở 
tuyến y tế cơ sở). Xử trí ban đầu khi xảy ra dịch bệnh. Các 
biện pháp cách ly bệnh nhân.
+ Lý thuyết y tế dự phòng: Giám sát dịch bệnh truyền 
nhiễm ở tuyến y tế cơ sở.
- Phương pháp huấn luyện
Huấn luyện lý thuyết và thực hành, trong đó thực hành 
là chủ yếu.
+ Huấn luyện lý thuyết: Lên lớp lý thuyết trong hội trường.
+ Huấn luyện thực hành: Thực hành 5 ký thuật cấp cứu. Thực 
hành cấp cứu, cữu chữa ngoại khoa trên động vật (mổ chó).
Trong huấn luyện thực hành, xây dựng khung tập mẫu về 
tổ chức biên chế, trang bị; phân công chức trách, nhiệm vụ 
cụ thể cho từng cá nhân để tổ chức huấn luyện. Bảo đảm tất 
cả cán bộ, nhân viên y tế, quân y được luân phiên thay nhau 
tập và kiến tập.
+ Thực hành mổ động vật (mổ chó) để xử trí một số kỹ 
thuật cấp cứu tối khẩn cấp. 
+ Xây dựng tình huống giả định tại hiện trường có người 
bị thương, bị nạn, xảy ra dịch bệnh trên địa bàn xã, sau đó 
thực hành tổ chức triển khai các hoạt động cấp cứu, thu dung, 
phân loại và tổ chức vận chuyển nạn nhân về Trạm y tế xã, 
Quân y đồn biên phòng Ia – Púch và tuyến sau theo chỉ định 
cứu chữa, điều trị.
* Đánh giá kết quả huấn luyện xây dựng mô hình
Tổ chức cho Đội điều trị quân - dân y diễn tập thực binh: 
Tổ chức ra tình huống đầu bài diễn tập, tiến hành thu dung, 
phân loại, cấp cứu vận chuyển nạn nhân (có nhạn nhân giả); 
xử lý cấp cứu, cứu chữa người bị thương bị nạn (mổ động 
vật - mổ chó) xử lý cấp cứu tối khẩn cấp trên động vật như 
cầm máu, khâu kín vết thương ngực hở, mở khí quản, xử lý 
vết thương gẫy xương, xử lý vết thương phần mềm; xử trí khi 
xảy ra dịch bệnh, tổ chức cách ly và chuyển tuyến điều trị.
Đánh giá kết quả triển khai các hoạt động thu dung, phân 
 V
IỆN
 SỨ
C K
HỎE CỘNG ĐỒ
NG
SỐ 37- Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn132
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
loại, cấp cứu, vận chuyển nạn nhân, bệnh nhân của toàn đội. 
Đánh giá các động tác kỹ thuật cá nhân và hiệp đồng tập thể. 
Nhận xét và rút kinh nghiệm.
Người đánh giá, kiểm tra: Giảng viên Bộ môn TCCHQY, 
Bộ môn Ngoại khoa dã chiến (BVQY 103), HVQY, Bộ môn 
Truyền nhiễm BV 103. 
Triển khai các biện pháp điều trị, dự phòng, cách ly khi 
xảy ra dịch bệnh.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Căn cứ để đề xuất mô hình 
- KHQDY đã trở thành truyền thống tốt đẹp của quân và 
dân, của ngành Y tế nhân dân và ngành quân y, là quan điểm 
chỉ đạo của Đảng về công tác chăm sóc, bảo vệ và nâng cao 
sức khỏe nhân dân trong tình hình mới (Nghị quyết số 
46-NQ/TW ngày 23/02/2005 của Bộ Chính trị); KHQDY là 
một trong những chương trình y tế quốc gia đã được Thủ 
tưởng Chính phủ phê duyệt từ năm 2006.
- KHQDY tại các xã biên giới là nhu cầu thực tế khách 
quan từ 3 phía (Quân y các đơn vị quân đội đóng quân, làm 
nhiệm vụ trên địa bàn xã, Quân y Đồn Biên phòng làm nhiệm 
vụ bảo vệ biên giới quốc gia trên địa bàn xã và Trạm y tế 
xã biên giới) không chỉ để phát huy sức mạnh tổng hợp của 
quân y và dân y trong CSSK bộ đội và nhân dân mà còn là 
một nội dung công tác quan trọng của đồn biên phòng, để 
thông qua đó nắm dân, nắm địa bàn, vận động nhân dân thực 
hiện tốt các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về 
bảo vệ chủ quyền biên giới quốc gia.
- Xuất phát từ nhu cầu CSSK, của người dân địa phương, 
bộ đội, công nhân viên quốc phòng (CNVQP) đóng quân, 
làm nhiệm vụ trên địa bàn xã. Thực tế những năm qua Quân 
y sĩ Đồn Biên phòng Ia – Púch đã phối kết hợp với Trạm y 
tế xã Ia – Púch tổ chức các hoạt động KCB cho quân và dân 
trên địa bàn và thực hiện các chương trình y tế đang triển 
khai tại địa phương đạt kết quả khá tốt. Điều này chứng tỏ 
các cơ sở quân, dân y có đủ nguồn lực, kinh nghiệm trong 
việc tổ chức các hoạt động KHQDY trong thời gian tới. 
 + Quân y sĩ Đồn Biên phòng Ia – Púch có năng lực, kỹ 
năng và kinh nghiệm vận động nhân dân thực hiện nếp sống 
vệ sinh phòng bệnh, từ bỏ các ghủ tục lạc hậu và mê tín dị 
đoan, chấp hành đường lối chính sách, pháp luật của đảng, 
Nhà nước trong giữ gin trật tư, an ninh xã hội và bảo vệ chủ 
quyền biên giới quốc gia.
 + Trạm y tế xã Ia – Púch có trách nhiệm thực hiện nhiệm 
vụ bảo vệ, CSSK nhân dân trên địa bàn xã theo quy định của 
Nhà nước, Bộ Y tế. Cán bộ của TYT phần lớn là người dân tộc 
ở địa phương am hiểu hoàn cảnh và phong tục tập quán, lối 
sống của đồng bào dân tộc thiểu số nên rất thuận lợi trong việc 
vận động người dân và làm công tác y tế dự phòng. 
- Qua điều tra thống kê từ hồ sơ lưu, sổ khám chữa bệnh 
của Bệnh xá Đồn Biên phòng Ia – Púch và Trạm y tế xã Ia 
– Púch trong 5 năm (2011-2015) cho thấy mô hình bệnh tật 
của người dân, bộ đội, CNVQP trên địa bàn xã mắc một số 
bệnh/chứng bệnh nhiễm trùng, KST chiếm tỷ lệ cao có chiều 
hướng gia tăng như: Nhiễm KST đường ruột (giun, sán), lỵ a 
míp, sốt rét, Ỉa chảy; các bệnh về da và tổ chức dưới da, viêm 
phế quản – phổi, tai mũi họng, chấn thương đây là những 
bệnh thông thường nhưng rất dễ phát triển thành dịch, biến 
chứng nguy hiểm cho người mắc bệnh và cộng đồng nhưng 
có thể phòng bệnh được, nếu như biết phát huy sức mạnh của 
KHQDY để tổ chức tuyên truyền vận động, hướng dẫn cho 
người dân, bộ đội thực hiện nếp sống vệ sinh, phòng bệnh sẽ 
làm thay đổi được mô hình bệnh tật trong cộng đồng.
- Địa bàn các xã biên giới tiếp giáp với Campuchia luôn là 
địa bàn có tính nhạy cảm cao. Do đó, mô hình KHQDY phải 
được phát triển ở mức độ cao hơn để đáp ứng được yêu cầu 
nhiệm vụ khi có tình huống tác chiến xảy ra tại các xã tuyến 
biên giới. Khi có chiến sự xảy ra, TYT xã biên giới có thể 
phải di chuyển vào sâu đất liền, xa biên giới để phục vụ chính 
quyền và nhân dân sơ tán, nên TYT KHQDY lúc này tiếp quản 
toàn bộ cơ sở hạ tầng, một phần hay toàn bộ trang thiết bị, vật 
tư y tế của TYT để tổ chức cứu chữa thương binh, bệnh binh 
và dân quân tự vệ ở lại chiến đấu bảo vệ làng bản biên giới. 
- Qua điều tra trình độ và năng lực chuyên môn của Trạm y 
tế xã Ia – Púch, Quân y sĩ Đồn Biên phòng Ia – Púch cho thấy 
trình độ chuyên môn về ngoại khoa rất yếu nhất là ngoại khoa dã 
chiến; trình độ tổ chức các phân đội quân, dân y cấp chiến thuật, 
khả năng cơ động để giải quyết các tình huống khẩn cấp về y tế 
trên địa bàn xã khi có thảm hoạ xảy ra là rất lúng túng và chưa 
được đào tạo, huấn luyện; Kỹ năng và phương pháp tổ chức tuyên 
truyền, vận động, giáo dục sức khoẻ cho đồng bào các dân tộc 
thiểu số trong việc thực hiện nếp sống vệ sinh phòng bệnh của cán 
bộ, nhân viên y tế, quân y là rất hạn chế; kỹ năng xử trí khi xảy ra 
dịch bệnh còn kém. Do đó, những năm qua cả Trạm y tế xã, Bệnh 
xá Đồn Biên phòng Ia – Púch đều tập trung vào KCB là chủ yếu 
nên một số bệnh nhiễm trùng, nhiễm KST không những không 
khống chế được mà còn có chiều hướng gia tăng. 
- Về cơ bản, mô hình KHQDY tại các xã biên giới vẫn 
phải lấy TYT xã để làm nơi kết hợp. Vì TYT xã là cơ sở y tế 
Nhà nước có đầy đủ cơ sở pháp lý trong hoạt động KCB kể 
cả KCB BHYT, trong triển khai thực hiện các chương trình 
y tế quốc gia theo quy định của pháp luật. Hơn nữa hầu hết 
các TYT xã và Bệnh xá QDY đã có bác sĩ và đủ thành phần 
cơ cấu chuyên môn, có sẵn nhà trạm và trang thiết bị theo 
hướng chuẩn quốc gia.
3.2. Các hoạt động can thiệp đã triển khai thực hiện 
SỐ 37 - Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn 133
2017JOURNAL OF COMMUNITY MEDICINE
tại địa bàn xã Ia – Púch năm 2015 và 2016
- Đã xác định được nhiệm vụ, tổ chức biên chế, biểu trang 
bị và cơ chế hoạt động của Đội điều trị quân dân y xã Ia - Púch.
- Đã tổ chức huấn luyện và diễn tập thực binh với tình 
huống có thảm hoạ, dịch bệnh, triển khai thu dung, phân loại, 
cấp cứu, vận chuyển nạn nhân, bệnh nhân (có nạn nhận chấn 
thương, bị thương giả) và tổ chức triển khai cấp cứu tối khẩn 
cấp về ngoại khoa (có triển khai mổ chó – động vật thực 
nghiệm) và điều trị, xử trí, cách ly khi có dịch bệnh.
- Đã tổ chức tập huấn kỹ năng truyền thông – GDSK, tuyên 
truyền, vận động nhân dân, bộ đội, đồng bào các dân tộc thiểu 
số thực hiện nếp sống vệ sinh phòng bệnh cho cá nhân, gia 
đình, cộng đồng, đặc biệt là các bệnh liên quan đến cơ quan 
tiêu hoá, ăn uống, vệ sinh môi trường, phòng chống sốt rét.
- Hoạt động của đội y tế cơ động quân dân y năm 2015 
và 2016: 
 + Hàng tháng Bệnh xá cử người luân phiên xuống các 
thôn phối hợp với nhân viên y tế thôn, Hội phụ nữ, Đoàn thanh 
niên tổ chức tuyên truyền vận động nhân dân thực hiện các 
biện pháp vệ sinh phòng bệnh cho cá nhân, gia đình và cộng 
đồng, tập trung vào các bệnh: Ỉa chảy, lỵ, giun, sán, ngoài da, 
ngộ độc ăn uống, sốt rét, vận động không đẻ tại nhà để bảo 
đảm an toàn cho mẹ và con bằng các hình thức tập trung các 
đối tượng, chủ hộ gia đình có nguy cơ cao và hay xảy ra ốm 
đau đến nhà ông/bà thôn trưởng để tuyên truyền, vận động, 
tư vấn – GDSK hoặc đến tận hộ gia đình để tuyên truyền vận 
động, kèm theo là phát tờ rơi, tờ gấp cho người dân.
 + Hàng tuần xuống cộng đồng phối hợp với thôn trưởng, 
NVYT thôn, Hội phụ nữ, Đoàn thanh niên tổ chức cho người 
dân tổng vệ sinh môi trường đường làng, trong nhà, sân 
vườn, bếp, nhà vệ sinh, vệ sinh nguồn nước, vệ sinh bữa ăn 
gia đình, hướng dẫn ngủ màn, phòng tránh muối đốt.
 + Đã xuống các thôn phun thuốc diệt muỗi, tẩm màn, 
phát thuốc tẩy giun cho người dân tại các hộ gia đình có 
người đã hoặc đang mắc bệnh hoặc có nguy cơ cao.
3.3. Đánh giá kết quả và hiệu quả hoạt động của Bệnh 
xá quân dân y xã Ia – Púch
* Kết quả xây dựng và huấn luyện Đội điều trị quân dân 
y xã Ia - Púch
Bước đầu đã huấn luyện và xây dựng được “Đội điều trị 
quân dân y xã Ia - Púch”, huyện Chư Prông, Gia Lai.
Xác định được nhiệm vụ, tổ chức biên chế, trang bị và 
cơ chế hoạt động của Đội điều trị quân dân y xã Ia - Púch:
1) Nhiệm vụ: Đội điều trị quân dân y xã Ia - Púch có nhiệm vụ:
+ Thực hiện cấp cứu đầu tiên, bổ sung cấp cứu và cứu 
chữa tối khẩn cấp cho người bị thương, bị nạn. Tiến hành 
phân loại người bị thương, bị nạn theo yêu cầu cứu chữa và 
vận chuyển. Tiến hành điều trị ban đầu, tổ chức cách ly khi 
xảy ra dịch bệnh.
+ Tổ chức các tổ cấp cứu cơ động đến các địa điểm có 
nạn nhân (người bị thương, bị nạn, bị bệnh) để cấp cứu (5 kỹ 
thuật cấp cứu, cấp cứu nội, ngoại, sản nhi...).
+ Tổ chức các đợt hoạt động chăm sóc, bảo vệ sức khỏe 
cho nhân dân và lực lượng vũ trang trên địa bàn.
2) Tổ chức, biên chế: Với nhiệm vụ trên, nhân lực của 
Đội điều trị quân dân y xã Ia - Púch được huy động từ Trạm 
y tế xã Ia - Pỳch, Quân y đồn Biên phòng Ia - Púch, gồm 10 
người trong đó:
+ 01 Bác sỹ - đội trưởng. 
+ 03 Y sỹ .
+ 06 Y tá/Điều dưỡng.
Đội được tổ chức thành 03 tổ cấp cứu, mỗi tổ có: 01 Y sỹ 
và 02 Y tá/Điều dưỡng.
3) Trang bị: Trang bị của Đội điều trị quân dân Y xã Ia 
- Púch được huy động từ Trạm y Từ xã Ia - Púch, Quân y 
đồn biên phòng Ia - Púch, gồm: các trang bị dụng cụ chuyên 
môn (dụng cụ khám bệnh, chẩn đoán, điều trị; thuốc, bông 
băng...), các trang bị, vật tư y tế khắc phục vụ triển khai hoạt 
động của đội điều trị. 
4) Cơ chế hoạt động: Theo điều động của Ban quân dân 
y xã, huyện, Đội điều trị quân dân y nhanh chóng tổ chức lực 
lượng, phương tiện cơ động đến địa bàn có tình huống về y tế 
kết hợp với lực lượng y tế tại chỗ (y tế thôn/bản, chữ thập đỏ, y 
tế cơ quan, trường học, y tế tư nhân...) để thực hiện nhiệm vụ. 
Sau khi huấn luyện lý thuyết xong, tổ chức huấn luyện 
thực hành 5 kỹ thuật cấp cho từng cá nhân và tổ chức huấn 
luyện bố trí, triển khai đội điều trị trong lều bạt: vị trí, tổ chức 
triển khai, lề lối làm việc của tổ Phân loại, tổ Phẫu thuật. Tiến 
hành thực hành cấp cứu nạn nhân theo tình huống giả định. 
* Kết quả tổ chức triển khai thực hành cấp cứu nạn 
nhân tại hiện trường giả định:
1) Kết cấu tình huống nạn nhân:
- Đội Y tế điều trị được giao nhiệm vụ cấp cứu và bổ sung 
cấp cứu cho 20 nạn nhân với đủ các mức độ (nặng, vừa, nhẹ) 
với tính chất (là vết thương, chấn thương nội tạng, phần mềm) 
và vị trí tổn thương (đầu, mặt, cổ, tứ chi, bụng chậu).
- Kết cấu tình huống tại hiện trường tập trung nạn nhân:
+ Khoảng 10 nạn nhân đã được tập trung tại khu vực, triển 
khai diễn tập. Trong đó 1 số nạn nhân đã được băng xong nhưng 
không đúng kỹ thuật và số nạn nhân còn lại chưa được cấp cứu.
 + Khoảng 10 nạn nhân còn lại tiếp tục được bộ phận cứu 
hộ, cứu nạn đưa đến (bằng cáng, dìu, tự đi).
2) Kết quả thực hành tổ chức cấp cứu nạn nhân:
- Bác sỹ đội trưởng:
 + Quán triệt nhiệm vụ chung, bao quát toàn bộ khu vực 
tập trung nạn nhân, phân công nhiệm vụ cho các tổ.
 V
IỆN
 SỨ
C K
HỎE CỘNG ĐỒ
NG
SỐ 37- Tháng 3+4/2017
Website: yhoccongdong.vn134
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
 + Tổ chức tiếp nhận, phân luồng nạn nhân về các tổ, giúp 
đỡ các tổ cấp cứu khi cần thiết.
 + Kiểm tra tình trạng nạn nhân và chất lượng cấp cứu 
của các tổ.
 + Tổ chức vận chuyển nạn nhân về tuyến sau.
- Các tổ cấp cứu: Có 3 tổ cấp cứu, mỗi tổ có 1 Y sĩ, 2 y 
tá/điều dưỡng.
 + Y sỹ:
. Bao quát khu vực nạn nhân được phân công, nhanh 
chóng phát hiện ra những nạn nhân nặng cần cấp cứu trước 
và những nạn nhân chưa cần cấp cứu ngay.
. Cùng Y tá cấp cứu 1 số ca nặng (cố định gẫy xương lớn,)
. Ra mệnh lệnh điều trị cho những nạn nhân vừa, nặng.
. Hướng dẫn cáng thương chuyển nạn nhân về tuyến sau 
theo thứ tự ưu tiên, phương tiện vận chuyển, tư thế vận chuyển.
 + Y tá:
. Sử dụng các biện pháp, trang bị cấp cứu và bổ sung cấp 
cứu cho nạn nhân.
. Thực hiện mệnh lệnh chuyên môn của bác sỹ, Y sỹ.
. Tham gia hậu tống nạn nhân về sau khi được phân công.
Đánh giá của tổ giáo viên: Về cơ bản điều trị đã thực hành 
thành thao 5 kỹ thuật cấp cứu. Bác sĩ đội trưởng biết cách bao 
quát, phân loại nạn nhân theo ưu tiến cứu chữa, vận chuyện 
và phân công nhiệm vụ kịp thời cho các tổ. Thực hành cấp 
cứu nạn nhân của các tổ lúc đầu còn lúng túng, chưa hoạt 
động nhịp nhàng, trùng lặp các động tác cấp cứu trên một 
nạn nhân, động tác cá nhân thực hành 5 kỹ thuật cấp cứu thực 
hiện tốt, băng bó, cố định gãy xương đúng kỹ thuật, chắc 
chắn và đảm bảo thời gian. 
* Kết quả thực hành xử trí cấp cứu tối khẩn cấp trên 
động vật bị thương (thực hành mổ chó):
- Bác sĩ: 
 + Thực hành mở khí quản: Thực hiện đúng kỹ thuật trong 
thời gian 5 phút.
 + Thực hành khâu kín vết thương ngực hở: Khâu đúng kỹ 
thuật, bảo đảm được thời gian quy định.
 + Thực hành chọc hút bàng quang: Thực hành đúng kỹ thuật.
 + Thực hành khâu, thắt mạch máu trong vết thương mạch 
máu ngoài: đạt yêu cầu
 + Thực hành chọc hút khí, máu phế mạc: Còn lúng túng 
và chưa đạt yêu cầu kỹ thuật.
- Y sĩ phụ cho bác sĩ: 
Còn lúng túng trong khâu chuẩn bị bệnh nhân trước khi 
tiến hành phẫu thuật, thủ thuật như chuẩn bị dụng cụ, tiếp 
dụng cụ, bày dụng cụ, chải sand...
Cả bác sĩ, Y sĩ yếu về kỹ thuật vô cảm, gây mê.
IV. KẾT LUẬN
- Kết hợp quân dân y tại xã biên giới Ia - Púch là nhu cầu 
thực tế khách quan từ 3 phía (Quân y các đơn vị quân đội 
đóng quân, làm nhiệm vụ trên địa bàn xã, Quân y Đồn Biên 
phòng làm nhiệm vụ bảo vệ biên giới quốc gia trên địa bàn 
xã và Trạm y tế xã biên giới) không chỉ để phát huy sức mạnh 
tổng hợp của quân y và dân y trong chăm sóc sức khỏe bộ 
đội và nhân dân mà còn là một nội dung công tác quan trọng 
của đồn biên phòng để thông qua đó nắm dân, nắm địa bàn, 
vận động nhân dân thực hiện tốt các chủ trương, chính sách 
của Đảng, Nhà nước về bảo vệ chủ quyền biên giới quốc gia.
- Mô hình Đội điều trị quân dân y xã Ia - Púch được xây 
dựng dựa trên nhu cầu khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe 
của người dân, bộ đội đóng quân trên địa bàn xã.
Các hoạt động của mô hình tập trung vào khám chữa 
bệnh, truyền thông – giáo dục sức khỏe và tiến hành một số 
biện pháp phòng bệnh tại cộng đồng như vận động nhân dân 
làm vệ sinh môi trường sống, tẩm màn, phun thuốc muối, 
hướng dẫn các biện pháp vệ sinh phòng bệnh cá nhân, gia 
đình và cộng đồng.
- Bước đầu đã huấn luyện và xây dựng được “Mô hình 
Đội điều trị quân dân y tại xã Ia - Púch” với các nội dung: 
 + Xác định được nhiệm vụ, tổ chức biên chế, trang bị và 
cơ chế hoạt động của đội điều trị.
 + Các đối tượng được huấn luyện thực hành thành thạo 
5 kỹ thuật cấp cứu.
 + Biết bố trí, triển khai lều thu dung, cấp cứu nạn nhân và 
nắm chắc lề lối công tác của từng cá nhân trong tổ cấp cứu.
 + Xử trí được tình huống giả định cấp cứu nạn nhân hàng loạt.
 + Thực hành xử trí được một số kỹ thuật cấp cứu tối khẩn 
cấp trên động vật bị thương. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Địa lý y tế quân sự tỉnh Gia Lai năm 2010. 
2. Địa lý y tế quân sự tỉnh Đắk Lắk năm 2010. 
3. Địa lý y tế quân sự tỉnh Đắk Nông năm 2010. 
4. Địa lý y tế quân sự tỉnh Kon Tum năm 2010. 
5. Địa lý y tế quân sự Tây Nguyên năm 2003. 
6. Địa lý quân sự Quân khu 5 năm 1997.