Kiến thức, thực hành phòng chống bệnh tay chân miệng của bà mẹ có con dưới 10 tuổi tại thị trấn Đinh Văn, huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng năm 2014

 132 
KIẾN THỨC, THỰC HÀNH PHÒNG CHỐNG BỆNH TAY CHÂN MIỆNG 
CỦA BÀ MẸ CÓ CON DƯỚI 10 TUỔI TẠI THỊ TRẤN ĐINH VĂN, 
HUYỆN LÂM HÀ, TỈNH LÂM ĐỒNG NĂM 2014 
Nguyễn Văn Luyện, Hà Thị Gương, Nahria Ka Sum 
Trung tâm Truyền thông GDSK tỉnh Lâm Đồng 
Tóm tắt nghiên cứu 
Đề tài “Thực trạng kiến thức và thực hành phòng chống bệnh tay chân 
miệng của bà mẹ có con dưới 10 tuổi tại thị trấn Đinh Văn, huyện Lâm Hà năm 
2014” được thực hiện với mục tiêu mô tả thực trạng về kiến thức và thực hành 
phòng chống bệnh tay chân miệng (TCM) của bà mẹ có con dưới 10 tuổi tại thị 
trấn Đinh Văn, huyện Lâm Hà năm 2014. 
Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang trên đối tượng là 400 bà 
mẹ có con dưới 10 tuổi ở 10 thôn của thị trấn Đinh Văn (Lâm Hà, Lâm Đồng). 
Kết quả nghiên cứu cho thấy các bà mẹ có kiến thức tốt về bệnh tay chân miệng 
nói chung nhưng kiến thức về dấu hiệu và biến chứng của bệnh còn chưa cao. Về 
thực hành, tỷ lệ các bà mẹ trả lời đúng về theo dõi chăm sóc, xử lý đúng khi trẻ 
bệnh đạt tỷ lệ cao nhưng lại thấp ở nội dung thời điểm rửa tay và thời gian cách ly 
khi trẻ bệnh. Nguồn tiếp nhận thông tin phòng chống bệnh TCM của các bà mẹ từ 
cán bộ y tế (CBYT) còn thấp trong khi nhu cầu cần tiếp nhận thông tin từ CBYT 
cao. Qua đó, các tác giả đưa ra một số đề xuất nhằm nâng cao kiến thức và hỗ trợ 
duy trì hành vi có lợi đối với các bà mẹ về việc phòng chống bệnh TCM cho trẻ. 
1. Đặt vấn đề: 
Bệnh TCM liên tục được ghi nhận ở các nước thuộc khu vực Tây Thái 
Bình Dương cũng như trên thế giới. Tại Việt Nam, bệnh được phát hiện từ cuối 
những năm 1990 và đến năm 2011, bệnh có biểu hiện bùng phát thành dịch và 
kéo dài dai dẳng cho đến nay. Từ đầu năm 2014 đến hết tháng 4/2014 số người 
bệnh TCM trên toàn tỉnh Lâm Đồng tăng 2,6% so với cùng kỳ năm 2013. Lâm Hà 
là một trong 3 huyện, thành phố của tỉnh có số ca mắc bệnh tay chân miệng cao. 
Diễn biến bệnh TCM khó lường đã và đang diễn ra trong các xã, thị trấn của 
huyện mà thị trấn Đinh Văn là một điển hình. Để góp phần tìm hiểu về nhận thức 
của người dân trong việc phòng chống bệnh TCM, chúng tôi tiến hành đề tài 
“Thực trạng kiến thức và thực hành phòng chống bệnh TCM của bà mẹ có con 
dưới 10 tuổi tại thị trấn Đinh Văn, huyện Lâm Hà năm 2014”. 
 133 
2. Mục tiêu nghiên cứu 
1. Mô tả kiến thức phòng chống bệnh TCM của bà mẹ có con dưới 10 tuổi tại 
thị trấn Đinh Văn, huyện Lâm Hà năm 2014. 
2. Mô tả thực hành phòng chống bệnh tay chân miệng của bà mẹ có con dưới 
10 tuổi tại thị trấn Đinh Văn, huyện Lâm Hà năm 2014. 
3. Phương pháp nghiên cứu 
3.1. Đối tượng nghiên cứu: 400 bà mẹ có con dưới 10 tuổi 
3.2. Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang 
3.3. Địa điểm nghiên cứu: Thị trấn Đinh Văn, huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng 
3.4. Thời gian nghiên cứu: Tháng 6/2014 
3.5. Xử lý số liệu: Nhập liệu bằng phần mềm EPI DATA 3.1. Phân tích bằng 
phần mềm SPSS 16.0 
4. Kết quả và bàn luận 
4.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu 
Trong 400 đối tượng nghiên cứu là bà mẹ có con dưới 10 tuổi thì có tới 
46,6% ở độ tuổi dưới 30; từ 31-40 tuổi chiến 46,7%; chỉ 6,7% có độ tuổi trên 41. 
74,5% là người dân tộc kinh; trình độ học vấn từ trung học cơ sở (THCS) trở lên 
chiếm 87,8%; có 4% là mù chữ. Tổng thi nhập của hộ gia đình chủ yếu dưới mức 
100 triệu đồng/năm. Có 19,2% bà mẹ có con đã từng mắc bệnh tay chân miệng. 
4.2. Kiến thức phòng chống bệnh TCM 
Khả năng lây nhiễm bệnh: 96% biết rằng đối tượng dễ mắc bệnh TCM là 
trẻ dưới 5 tuổi, cao hơn kết quả nghiên cứu của Phạm Văn Thanh (92,4%). 
Các dấu hiệu của bệnh:Sốt, đau họng 64,5%; phát ban dạng phỏng 69,5%; 
loét miệng 57,5%; tiêu chảy, nôn 16,8%. Kết quả này thấp hơn kết quả nghiên 
cứu của Phạm Văn Thanh (74,1%, 75,3%, 75,4%, 25,9%) 
Biến chứng của bệnh: Có 95,5% biết bệnh TCM có biến chứng, cao hơn kết 
quả của Phạm Van Thanh (80,9%). 79,0% kể được biến chứng ở đường hô hấp 
tương đương với kết quả của phạm Văn Thanh (80,5%), biến chứng ở thần kinh 
27,5% và tim mạch 10,5% thấp hơn số liệu của Phạm Văn Thanh (56,1% - 57,3%). 
Đường lây truyền: Có 98,2% số bà mẹ cho rằng bệnh TCM lây từ người 
bệnh sang người lành, cao hơn kết quả của Phạm Văn Thanh (95,3%) 
 134 
Lây từ nước bọt, chất tiết - 78,8%; từ phân - 54,0%; từ các phỏng nước - 
30,8%. Các tỷ lệ này thấp hơn trong nghiên cứu của Phạm Văn Thanh (87,4%, 
75,7%, 60,3%). Lây do ho, hắt hơi - 72,8%, lây qua bàn tay bẩn - 66,0%, lây do ăn 
uống - 63,5%, do tiếp xúc với các đồ vật nhiễm bệnh - 50,8%. 
Vệ sinh phòng bệnh: 99,5% bà mẹ cho rằng rửa tay rất quan trọng để phòng 
ngừa bệnh tật, kết quả này cao hơn của Phạm Văn Thanh (93,7%). Số bà mẹ cho 
rằng thực hiện rửa tay để phòng ngừa bệnh TCM sau khi đi vệ sinh chiếm 94,5%; 
sau khi làm vệ sinh cho trẻ - 82,2%; sau khi tiếp xúc với phân và chất thải - 80,8%; 
trước khi cho trẻ ăn - 80,0%; trước khi chế biến thức ăn - 73,8%; sau khi thay quần 
áo, tã lót cho trẻ - 55,5%; trước khi bế ẵm trẻ - 43,0%. Kết quả này cao hơn kết 
quả của Phạm Văn Thanh (91,6%, 55,3%, 67,3%, 60,7%, 72,7%, 44%, 33,2%). 
4.3. Thực hành phòng chống bệnh TCM 
Vệ sinh tay: Tỷ lệ bà mẹ trả lời luôn rửa tay trong ngày là 52,5%, rửa tay 
khi cần thiết là 44,8% và chỉ có 2,8% bà mẹ trả lời rằng rửa tay thỉnh thoảng. Tỷ 
lệ bà mẹ không cho trẻ mút tay, ngậm đồ chơi (95,2%); thường xuyên lau chùi 
sàn nhà cửa, cầu thang (83,2%); hướng dẫn và cho trẻ rửa tay (68,5%); thường 
xuyên lau rửa vệt dụng trong nhà và thường xuyên lau rửa đồ chơi, dụng cụ học 
tập ( 66,2 – 68,5%). Kết quả của Phạm Văn Thanh tương ứng là: 94,1%, 89%, 
86,7%, 72,8%-70,7%, . 
Vệ sinh ăn uống:Cho trẻ ăn chín, uống chín 98,5%; rửa sạch vật dụng ăn 
uống trước khi dùng 70,5%; sử dụng thực phẩm an toàn cho trẻ 60,8%; không 
mớm thức ăn cho trẻ 61,5%; không cho trẻ ăn bốc bằng tay 60,5% và không cho 
trẻ dùng chung vật dụng ăn uống 51,2%. Kết quả này tương đương với kết quả 
của Phạm Văn Thanh. 
Xử trí khi phát hiện trẻ bị bệnh: 99,0% đưa trẻ đến cơ sở y tế, kết quả này 
phù hợp với nghiên cứu của các tác giả khác. 
Thời gian cách ly trẻ bệnh: Tỷ lệ bà mẹ thực hiện cách ly trẻ bị bệnh từ 10 
đến 14 ngày là 49,5%, thấp hơn kết quả của Phạm Văn Thanh (70,2%) 
5. Kết luận 
Các bà mẹ có kiến thức khá tốt về bệnh TCM, đặc biệt kiến thức về: Đối 
tượng thường mắc bệnh (96%), bệnh TCM là bệnh có biến chứng (95%), bệnh 
TCM là bệnh có nguồn lây bệnh (98,2%), Xử lý phân của trẻ hợp lý để phòng 
bệnh (93%), rửa tay bằng xà phòng để phòng bệnh (99,5%). Kiến thức về các 
biến chứng của bệnh còn hạn chế. 
 135 
Thực hành phòng bệnh và theo dõi, chăm sóc khi trẻ bị bệnh khá tốt. Tuy 
nhiên chưa đến 1/2 số bà mẹ thực hiện cách ly trẻ bệnh từ 10-14 ngày. 
6. Khuyến nghị 
Cơ quan y tế địa phương: 
- Có kế hoạch triển khai các hoạt động can thiệp nhằm tăng cường nhận 
thức của người dân về phòng chống bệnh TCM bằng các hình thức: tuyên 
truyền trên loa truyền thanh của thị trấn, đài truyền thanh và truyền hình 
của huyện, phát tờ rơi, tranh, sách báo. 
- Tăng cường hoạt động truyền thông trực tiếp thông qua đội ngũ y tế thôn 
bản và cộng tác viên. Nội dung truyền thông cần tập trung vào: 
+ Chủ động tìm hiểu thông tin phòng chống dịch bệnh TCM qua các 
thông tin sẵn có để nâng cao kiến thức và thực hành. 
+ Hợp tác tốt với cơ quan y tế địa phương, các ban nghành đoàn thể, tuân 
thủ nghiêm túc các hướng dẫn của thày thuốc liên quan đến phòng 
chống bệnh TCM. 
- Phối hợp với các tổ chức ban ngành đoàn thể ở địa phương lồng ghép các 
hoạt động nhằm cải thiện kiến thức và thực hành của các bà mẹ về phòng 
chống bệnh TCM. 
Chính quyền địa phương: 
- Có kế hoạch chi tiết phòng chống bệnh tay chân miệng triển khai đến các 
ban ngành đoàn thể tại địa phương. 
- Huy động toàn thể bộ máy chính quyền và tăng cương kinh phí hỗ trợ cho 
công tác phòng chống dịch. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Bộ Y tế (2012) ban hành hướng dẫn chẩn đoán, điều trị bệnh tay chân miệng, 
Quyết định số 1003/QĐ-BYT ngày 30/3/2012 của Bộ trưởng Bộ Y tế. 
2. Bộ Y tế (2012) ban hành hướng dẫn giám sát và phòng chống bệnh tay chân 
miệng, Quyết định số 581/QĐ-BYT ngày 24/2/2012 của Bộ trưởng Bộ Y tế. 
3. Đinh Đạo và cộng sự, Tình trạng dinh dưỡng của trẻ em dưới 5 tuổi và thực 
hành nuôi con của các bà mẹ tại Tam Kỳ, Quảng Nam năm 2007.Tạp chí y 
học thực hành (664), số 6/2009. 
 136 
4. Nguyễn Hồng Hoa, Kiến thức và thực hành của bà mẹ có con dưới 5 tuổi về 
phòng chống sốt xuất huyết tại quận Thủ Đức Tp Hồ Chí Minh. Tạp chí y học 
Tp Hồ Chí Minh, tập 12, phụ bản của số 4/2008: 18-26. 
5. Nhữ Thị Hoa và cộng sự, Kiến thức về phòng ngừa giun kim của phụ huynh 
trẻ mẫu giáo tại huyện Củ Chi Tp Hồ Chí Minh. Tạp chí y học Tp Hồ Chí 
Minh, tập 14, phụ bản của số 1/2010: 127-132 
6. Nguyễn Quang Vinh, Kiến thức, Thái độ, thực hành của bà mẹ và một số yếu 
tố liên quan trong phòng, xử trí bệnh tiêu chảy ở trẻ em dưới 5 tuổi tại 
huyện Đắk Hà, tỉnh Kon Tum. Luận văn thạc sĩ, trường đại học YTCC, Hà 
Nội, 2007. 
7. Phạm Văn Thanh, Nghiên cứu kiến thức, thực hành phòng chống bệnh tay 
chân miệng và một số yếu tố liên quan của bà mẹ có con dưới 5 tuổi ở 
huyện Cư Mgar tỉnh Đắc Lắc năm 2012, Luận văn chuyên khoa I, YTCC, 
Đắc Lắc, 2013. 
8. Võ Thị Tiến và cs, Kiến thức, thái độ, hành vi của bà mẹ về phòng chống bệnh 
tay chân miệng Y học TP Hồ Chí Minh, tập 16, phụ bản số 4, 2012: 83-86 
9. International Federation Of Redcross crescent societies (2011-2012), 
Vietnam: Hand foot and mouth disease (DREF operaton update ), No 
MDRVN 008 – MDRVN 010 GLIDE no EP-2011-0001 03-VNM-GLIDE no 
EP-2012-000 045-VNM.