Khảo sát tình trạng rối loạn tạo máu qua kết quả xét nghiệm huyết đồ - tủy đồ tại Bệnh viện Quân Y 175

TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 7 - 9/2016
5
(1) Bệnh viện Quân y 175
Người phản hồi (Corresponding): Vũ Hoài Nam (Email: [email protected]@gmail.com)
Ngày nhận bài: 22/8/2016. Ngày phản biện đánh giá bài báo: 05/9/2016. 
Ngày bài báo được đăng: 30/9/2016
Tóm Tắt
Xét nghiệm huyết tủy đồ là một xét nghiệm thường quy nhưng có vai trò quan trọng 
trong chẩn đoán, phân loại, đánh giá mức độ rối loạn tạo máu và theo dõi điều trị các 
bệnh lý về máu cũng như các bệnh lý khác. Mục tiêu: Khảo sát các rối loạn tạo máu 
thường gặp ở các bệnh nhân có chỉ định làm huyết tủy đồ tại Bệnh viện Quân y 175.
Đối tượng: 350 kết quả xét nghiệm huyết tủy đồ của các bệnh nhân nội trú điều trị 
tại các khoa lâm sàng được chỉ định chọc tủy xương tại Bệnh viện Quân y 175 từ tháng 
01 năm 2011 đến tháng 07 năm 2015.
Phương pháp nghiên cứu: Phân tích hồi cứu.
Kết quả: 67.4% trường hợp có hình ảnh tủy đồ bệnh lý. Các rối loạn thường gặp 
là tăng sinh dòng hồng cầu, Lơxêmi cấp (LXMC), hội chứng tăng sinh tủy ác tính 
(HCTSTAT), suy tủy - giảm sinh tủy, đa u tủy (Kahler), thực bào máu và tăng sinh bạch 
cầu hạt.
Kết luận: Huyết tủy đồ là một xét nghiệm hiệu quả, có giá trị trong chẩn đoán và 
theo dõi điều trị cho bệnh nhân.
Summary
A SURVEY OF HEMATOPOIETIC DISORDERS THROUGH HEMATO-
MYELOGRAM AT MILITARY HOSPITAL 175
Despite a routine test, myelogram plays an important role in diagnosis, classification, 
KHẢO SÁT TÌNH TRẠNG RỐI LOẠN TẠO MÁU QUA KẾT QUẢ 
XÉT NGHIỆM HUYẾT ĐỒ - TỦY ĐỒ TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 175
Nguyễn Xuân Vũ1, Vũ Hoài Nam1, Vũ Bảo Hạnh 1
Phan Kiều Tiên1, Nguyễn Văn Quen1
TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 7 - 9/2016
6
and evaluation of levels of hematopoetic disorders and monitoring treatment of blood 
diseases and other diseases. 
Objective: Surveying hematopoietic disorders common in patients having 
myelograms at 175 Military hospital.
Subject: 350 myelogram results of inpatient patients at clinical departments having 
myelogram at 175 Military hospital from January till July, 2015.
Method: Meta-analysis.
Results: 67.4% with pathologic myelogram. Common disorders are erythrocyte 
proliferation, acute leukemia, chronic myeloproliferative syndrome, myelocytic 
asthenia-hypoplasia, multiple myeloma (Kahler), macrophage activation syndrome and 
granulocyte proliferation.
Conclusion: Hemato-myelogram is an effective and valuable test in diagnosing and 
monitoring treatment of hematopoietic disorders.
ĐẶT VẤN ĐỀ
Xét nghiệm huyết tủy đồ là một xét 
nghiệm thường quy nhưng có vai trò quan 
trọng trong chẩn đoán và theo dõi điều trị. 
Vì đây là một thủ thuật cho phép thăm dò 
trực tiếp được cơ quan tạo máu, đơn giản, 
dễ làm nhưng đánh giá được rối loạn về 
hình thái, cấu trúc cũng như số lượng các 
dòng tế bào máu tại tủy xương. Bên cạnh 
đó đây là một thủ thuật ít tốn kém, ít tai 
biến, luôn được các nhà lâm sàng chỉ định 
như một xét nghiệm đầu tay trong chẩn 
đoán và theo dõi điều trị bệnh lý cơ quan 
tạo máu.
Trên thế giới và tại Việt Nam đã có 
nhiều nghiên cứu về bệnh lý của cơ quan 
tạo máu, tần suất mắc bệnh như Nguyễn 
Văn Tránh (2009), Trần Thị Phương Túy 
(2010).. Tuy nhiên tại Bệnh viện Quân y 
175 chưa có nghiên cứu cụ thể về tình hình 
bệnh lý huyết học, nên chúng tôi tiến hành 
thực hiện đề tài này nhằm mục tiêu: Khảo 
sát các rối loạn tạo máu ở những bệnh 
nhân có chỉ định làm xét nghiệm huyết tủy 
đồ tại Bệnh viện Quân y 175.
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 
NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng:
350 kết quả xét nghiệm huyết tủy đồ 
của các bệnh nhân nội trú điều trị tại các 
khoa lâm sàng có chỉ định chọc tủy xương 
tại khoa Huyết học, Bệnh viện Quân y 175 
từ tháng 01 năm 2011 đến tháng 07 năm 
2015.
2. Phương pháp nghiên cứu: 
Phân tích hồi cứu.
TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 7 - 9/2016
7
3. Kỹ thuật: 
Lấy máu ngoại vi để phân tích trên 
hệ thống máy xét nghiệm tế bào tự động 
Celldyn 3700 (Abbot, Hoa Kỳ), Beckman 
Coulter DxH 600 (Hoa Kỳ)
Chọc hút tủy xương bằng kim Gallini.
Dàn lam tủy, lam máu, nhuộm bằng 
Giemsa và đọc trên hệ thống kính hiển vi 
Leica.
Nhuộm Peroxidase để phân loại bạch 
cầu cấp.
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Bảng 1. Phân loại theo nhóm tuổi 
Tuổi Số lượng %
15-40 126 36
41-60 136 38.9
> 60 88 25.1
Tổng cộng 350 100
Bệnh nhân ở lứa tuổi 15 đến 60 chiếm ưu thế.
Không gặp nhóm bệnh nhân ở lứa tuổi < 15.
Bảng 2. Phân loại theo giới
Giới tính Số lượng %
Nam 228 65.1
Nữ 122 34.9
Tổng cộng 350 100
Số bệnh nhân nam có chỉ định làm huyết tủy đồ cao hơn so với nữ. 
Tỉ lệ nam/nữ là 2/1.
Bảng 3. Kết quả đánh giá tủy đồ
Tủy đồ Số lượng %
Bình thường 114 32.6
Bệnh lý tại tủy 158 45.1
Bệnh lý ngoài tủy 78 22.3
Tổng cộng 350 100
Tủy đồ bệnh lý chiếm đến 2/3.
Bệnh lý tại tủy gấp đôi bệnh lý ngoài tủy.
TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 7 - 9/2016
8
Bảng 4. Bệnh lý tại tủy
Bệnh lý tại tủy Số lượng %
Lơxemi cấp 36 10.3
Hội chứng tăng sinh tủy ác tính 26 7.4
Suy tủy và giảm sinh tuỷ 25 7.1
Đa u tủy 21 6
Tăng sinh bạch cầu hạt 18 5.1
Hội chứng thực bào máu 17 4.9
Rối loạn sinh tủy 9 2.6
Tăng bạch cầu hạt ưa acid 3 0.9
Bệnh lý tăng sinh dòng lympho 3 0.9
Còn lại 192 54.8
Tổng cộng 350 100
Gặp nhiều loại bệnh lý chủ yếu là bệnh lý máu ác tính (38.3%).
Bệnh Lơxêmi cấp chiếm ưu thế (10.3%).
Bảng 5. Bệnh lý ngoài tủy
Bệnh lý ngoài tủy Số lượng %
Tăng sinh dòng hồng cầu 51 14.6
Xuất huyết giảm tiểu cầu 13 3.7
Tăng bạch cầu phản ứng 7 2
Thalassemia 4 1.1
Ung thư di căn tủy 3 0.9
Còn lại 272 77.7
Tổng cộng 350 100
Tăng sinh dòng hồng cầu chiếm ưu thế (14.6%).
BÀN LUẬN
 1. Nhóm tuổi:
 Bảng 1: Bệnh nhân ở nhóm tuổi 15 
đến 60 chiếm 74.9%, cao hơn so với nghiên 
cứu của Trần Thị Phương Túy (2010) là 
57.03% [9]. Lứa tuổi trên 60 chiếm 25.1% 
cao hơn so với nghiên cứu của Bạch Quốc 
Khánh, Nguyễn Hữu Chiến (2012) là 
18.2% [4]. Chưa ghi nhận trường hợp nào 
TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 7 - 9/2016
9
có chỉ định làm xét nghiệm huyết tủy đồ < 
15 tuổi. 
Bảng 2: Tỉ lệ nam giới gấp đôi nữ 
giới. Tỉ lệ này khác với các nghiên cứu 
của Bạch Quốc Khánh (2012), Trần Thị 
Phương Túy (2010) khi cho thấy nam và 
nữ là gần tương đương nhau. 
2. Bệnh lý huyết học:
 Bảng 3: Tổng số ca làm huyết tủy đồ 
là 350 trong đó tủy đồ bệnh lý là 236 ca 
chiếm 67.4%. Kết quả cho thấy phần lớn 
chỉ định của các bác sỹ lâm sàng là có cơ 
sở. Những trường hợp tủy đồ bình thường 
cũng góp phần xác định một số bệnh lý 
máu lành tính cũng như loại trừ một số 
bệnh lý khác để có chỉ định điều trị hợp 
lý. Bệnh lý tại tủy chiếm tỉ lệ cao gấp đôi 
bệnh lý ngoài tủy (46% và 21.4%). Theo 
một số tác giả thì bệnh lý ngoài tủy có tỷ lệ 
cao hơn bệnh lý tại tủy [9].
2.1 Đặc điểm bệnh lý tại tủy:
Bảng 4: Bệnh máu ác tính chiếm 
38.3%, tương đương với nghiên cứu của 
Nguyễn Văn Tránh (2009) là 47.15% [8]. 
Trong nghiên cứu của chúng tôi, LXMC 
chiếm 10.3% và chiếm tỉ lệ cao nhất trong 
bệnh lý tại tủy. Phù hợp với kết quả nghiên 
cứu của các tác giả khác [1], [3], [4], [9].
Lơxêmi cấp dòng tủy (LXMCDT) 
chiếm 5.4% và Lơxêmi cấp dòng Lympho 
(LXMCDL) chiếm 4.9%. Tỉ lệ hai dòng 
là tương đương. Điều này cũng phù hợp 
với nghiên cứu của Trần Văn Bé (1995) 
LXMCDT là 16.4%, LXMCDL là 14.1%. 
HCTSTAT chiếm tỉ lệ cao nhất là 
Lơxêmi mạn dòng tủy (4%), tăng tiểu cầu 
tiên phát (2.6%) và đa hồng cầu (0.9%). 
Chưa ghi nhận trường hợp xơ tủy nào trong 
vòng 4 năm. Kết quả trên phù hợp với Trần 
Văn Bé (1995) là 5.7% đối với Lơxêmi 
mạn dòng tủy, đa hồng cầu là 0.81% [1]. 
Kết quả cũng gần tương đương với nghiên 
cứu của Trần Thị Phương Túy (2010) là 
HCTSTAT chiếm 6.27% [9].
Suy tủy và giảm sinh tủy: tỉ lệ 7.1% 
gần tương đương với nghiên cứu của Trần 
Thị Minh Hương (2000) là 9.5% [3] và 
Trần Thị Phương Túy (2010) 4.37% [9].
Hội chứng rối loạn sinh tủy: chiếm tỉ 
lệ 2.6% thấp hơn so với nghiên cứu của 
Trần Thị Phương Túy (2010) là 9.32% và 
tương đương với Trần Thị Minh Hương 
(2000) là 4.5% [9], [3].
Bệnh đa u tủy xương (Kahler): chiếm 
tỉ lệ 6%, cao hơn so với các nghiên cứu 
của Trần Quốc Dũng (1999) là 1.4% [2], 
Trần Thị Phương Túy (2010) là 1.71% [9].
3. Đặc điểm bệnh lý ngoài tủy: 
Bảng 5: Tăng sinh dòng hồng cầu 
chiếm tỉ lệ cao nhất trong nhóm bệnh lý 
ngoài tủy. Ghi nhận có 51 ca chiếm 14.6%. 
Đa số những trường hợp này có biểu hiện 
trên huyết đồ là tăng số lượng hồng cầu, 
nhưng thiếu máu nhược sắc, hồng cầu nhỏ, 
Hematocrit và hemoglobin bình thường 
hoặc giảm nên loại trừ đa hồng cầu. Trên 
lam máu ngoại vi nhận thấy bất thường 
hình thái dòng hồng cầu như hồng cầu 
kích thước nhỏ, không đồng đều. Một số 
có hồng cầu hình bia, có mảnh vỡ hồng 
cầu. Các biểu hiện này khá phù hợp trong 
y văn với bệnh lý huyết sắc tố hoặc thiếu 
TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 7 - 9/2016
10
máu thiếu sắt [5], [14], [15]. Tỉ lệ của 
chúng tôi nghiên cứu tương đương với kết 
quả của Trần Thị Phương Túy (2010) là 
13.49% [9]. 
Xuất huyết giảm tiểu cầu: chiếm 3.7% 
thấp hơn so với nghiên cứu của Trần Thị 
Minh Hương (2000) là 16.9% [3], Trần 
Quốc Dũng (1999) là 18% [2].
Tăng bạch cầu phản ứng: 7 ca chiếm 
2%, phù hợp với kết quả nghiên cứu của 
Trần Thị Phương Túy (2010) là 1.52% [9] 
và thấp hơn so với nghiên cứu của Trần 
Quốc Dũng (1999) là 6.4% [2]. 
Ung thư di căn tủy: 0.9%, tương 
đương với nghiên cứu của Trần Quốc 
Dũng (1999) là 1.1% và Trần Thị Phương 
Túy (2010) 1.5% [2], [9].
Thalassemia: 4 ca (1.1%) tương đương 
với nghiên cứu của Trần Thị Phương Túy 
(2010) là 1.71% [9]. 
KẾT LUẬN
Tổng kết 350 kết quả huyết tủy đồ 
trong 4 năm từ tháng 1/2011 đến tháng 
7/2015 tại khoa Huyết học – Bệnh viện 
quân y 175 chúng tôi nhận thấy bệnh máu 
và cơ quan tạo máu rất phức tạp, đa dạng, 
nhiều bệnh lý, gặp nhiều ở lứa tuổi 15 đến 
60 và chủ yếu ở nam giới. Trong số bệnh 
lý bao gồm:
- Bệnh lý tại tủy: LXMC 10.3%, 
HCTSTAT 7.4%, Suy tủy và giảm sinh tủy 
7.1%, Kahler 6%, tăng sinh bạch cầu hạt 
5.1%, Hội chứng thực bào máu 4.9%, Rối 
loạn sinh tủy 2.6%...
- Bệnh lý ngoài tủy: Tăng sinh dòng 
hồng cầu 14.6%, xuất huyết giảm tiểu 
cầu 3.7%, tăng bạch cầu phản ứng 2%, 
Thalassemia 1.1%, ung thư di căn tủy 
0.9%
TÀI LIỆU THAM KHẢO: 
1. Trần Văn Bé (2000), “Tình hình 
điều trị bệnh về máu tại TTTMHH thành 
phố Hồ Chí Minh”, Y học Việt Nam – 
Chuyên đề: Truyền máu Huyết học, tr 1 
– 4.
2. Trần Quốc Dũng (1999), “Nhận 
xét kết quả tủy đồ qua 2445 trường hợp 
thực hiện tại TTTMHH thành phố Hồ Chí 
Minh”, Y học Việt Nam số 2, tr 25 – 29.
3. Trần Thị Minh Hương (2000), 
“Tình hình bệnh máu tại Viện HHTM BV 
Bạch Mai”, Y học Việt Nam – Chuyên đề: 
Truyền máu Huyết học, tr 15-24.
4. Bạch Quốc Khánh, Nguyễn Hữu 
Chiến, 2012, “Tình hình bệnh lý Huyết 
học tại Viện Huyết học Truyền máu Trung 
ương”, Y học Việt Nam số đặc biệt, tr 578-
585.
5. Nguyễn Ngọc Minh, 2007, “Bài 
giảng Huyết học Truyền máu sau Đại học”, 
Nhà xuất bản Y học, tr 391-400.
6. Nguyễn Anh Trí, 2006, “Xếp loại 
của WHO 2001 về lơxêmi cấp và bệnh lý 
ác tính dòng tủy”, Y học thực hành, tr 186-
194.
7. Nguyễn Anh Trí, Nguyễn Hữu Toàn, 
1995, “Từ tiền Leucemie đến leucemie 
cấp”, Nhà xuất bản Y học, tr 85-88.
8. Nguyễn Văn Tránh, 2009, “Báo cáo 
tổng kết năm 2009 và triển khai kế hoạch 
TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 7 - 9/2016
11
công tác năm 2010”, Trung tâm Huyết học 
Truyền máu, BVTW Huế.
9. Trần Thị Phương Túy, 2010, 
“Nghiên cứu tình hình bệnh lý tạo máu qua 
kết quả Huyết tủy đồ ở bệnh viện Trung 
ương Huế”, Y học Việt Nam số 2/2010, tr 
85-91.
10. B J Bain, 1995, “Routin and 
specialised techniques in the diagnosis of 
haematological neoplasm”, J Clin Pathol 
48: p 501 - 508.
11. Bob Lowenberg, James R. 
Downing, Alan Burnett, 1999, “Acute 
myeloid leukemia”, The New England 
Journal of Medicine, 341 (14), p 1051 – 
1060.
12. Billiau AD, Roskams T, 2004, 
“Macrophage activation syndrome 
characteristics findings on liver biopsy”, 
Blood, 105 (8), p 1648 – 1651.
13. Ching – Hon Pui, Mary V 
Rolling, James R. Downing, 2004, “Acute 
lymphoblastic leukemia”, The New 
England Journal of Medicine, 350 (15), p 
1535 – 1548.
 14. Gerard Sebahoun, 2000, 
“Hematologic clinique et biologique”, 
Arnette, p 149 – 159, 265 – 274, 497 – 508.
 15. Lee G. Richard, Forester John, 
Luke John, Paraskevas Frixos, Greer John, 
Rodger George M. (1998), “Wintrobe 
clinical hematology 10th Edition, p 3 – 141.