Kết quả thực hiện nhiệm vụ tài chính-ngân sách nhà nước năm 2016 và định hướng 2017

18 TÀI CHÍNH - Tháng 01/2017
On February 14th 2015, the Government 
circulated Decree No16/2015/NĐ-CP 
regulating autonomy mechanism for state 
owned non-business agencies. Evidence shows 
autonomy improvement for state owned non-
business units has been right and relevant to 
real-life needs, effective implementation of this 
policy will create drive and motivate provision 
for state owned goods and services as well as 
better satisfaction for real community needs and 
promote the development of state owned non-
business units to a new level.
Keywords: Public non-business units, public 
services, state property
Những nhiệm vụ tài chính – ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2016 được đặt ra trong Nghị quyết 01/2016/NQ-CP của Chính phủ 
gồm: Thực hiện chính sách tài khóa chặt chẽ; phối 
hợp đồng bộ với chính sách tiền tệ nhằm hỗ trợ phát 
triển sản xuất, kinh doanh, tiếp tục ổn định kinh tế vĩ 
mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng kinh 
tế cao hơn năm 2015; Tăng cường kỷ luật tài chính - 
ngân sách, thực hiện dự toán NSNN đúng quy định 
của pháp luật; Đẩy mạnh giám sát và công khai, minh 
bạch việc sử dụng NSNN, nhất là trong các lĩnh vực 
dễ phát sinh tham nhũng, lãng phí; Đồng thời, trong 
điều hành ngân sách đảm bảo bội chi NSNN ở mức 
tương đương 4,95% GDP. 
Năm 2016, bối cảnh kinh tế trong nước và thế giới 
còn nhiều khó khăn nhưng các nhiệm vụ tài chính – 
NSNN đã cơ bản hoàn thành.
Kết quả thực hiện nhiệm vụ tài chính – 
ngân sách nhà nước năm 2016 và định hướng 2017
ts. nguyễn viết Lợi - Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính (Bộ Tài chính)
Năm 2016 là năm đầu tiên Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020 được 
thực hiện. Trong bối cảnh kinh tế trong và ngoài nước có nhiều biến động, việc thực hiện 
nhiệm vụ tài chính – ngân sách nhà nước năm 2016 đã đạt được những kết quả tích cực, có 
ý nghĩa quan trọng thúc đẩy hoàn thành thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.
Từ khóa: Tài chính, ngân sách nhà nước, chính sách tài khóa
TÀI CHÍNH - Tháng 01/2017 19
Mặc dù gặp nhiều khó khăn, thách thức nhưng các 
nhiệm vụ tài chính – NSNN năm 2016 đã cơ bản hoàn 
thành. Thu NSNN cả năm ước đạt 1.094 nghìn tỷ đồng, 
vượt 79,6 nghìn tỷ đồng, tăng 7,8% so với dự toán, phần 
lớn nhờ tình hình hoạt động của các DN có dấu hiệu 
phục hồi (đặc biệt là khu DN ngoài quốc doanh) và các 
biện pháp tăng cường quản lý thuế, chống buôn lậu, 
gian lận thương mại, tập trung thu hồi nợ đọng thuế. 
Chi NSNN đảm bảo đáp ứng kịp thời các nhiệm 
vụ chính trị, khắc phục hậu quả lũ lụt, hạn hán, xâm 
nhập mặn, hỗ trợ giống khôi phục sản xuất sau thiên 
tai và xử lý sự cố về môi trường biển ở một số tỉnh 
miền Trung. Bội chi NSNN được điều hành trong 
phạm vi dự toán Quốc hội quyết định. 
Thứ ba, về cơ cấu lại ngân sách, nợ công và kế 
hoạch tài chính trung hạn.
Từ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008, 
Việt Nam đã thực hiện nhiều chính sách hỗ trợ các 
doanh nghiệp và nền kinh tế vượt qua khủng hoảng 
với các gói kích thích kinh tế, các chính sách miễn, 
giảm và gia hạn thời hạn nộp thuế cũng như chính 
sách hỗ trợ, trợ cấp nhằm đảm bảo an sinh xã hội. 
Kết quả của việc thực hiện chính sách tài khóa mở 
rộng nhằm kích thích tăng trưởng kinh tế, hỗ trợ 
sản xuất kinh doanh, đồng thời tăng chi đảm bảo an 
sinh xã hội đã làm giảm tỷ lệ động viên vào NSNN 
từ bình quân 26% GDP giai đoạn 2006-2010 xuống 
còn 23% giai đoạn 2011-2015. Trong khi đó, tỷ trọng 
chi NSNN so với GDP chỉ giảm nhẹ từ bình quân 
30% xuống 29% trong cùng giai đoạn. Khoảng cách 
thu - chi ngân sách ngày càng mở rộng cùng với việc 
thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế ở một số năm 
không đạt được như dự kiến dẫn đến thâm hụt ngân 
sách và nợ công ngày càng cao, vượt mức trần đặt ra 
trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 
2011-2015 với mức bội chi vượt 6% GDP giai đoạn 
2013-2015 và nợ chính phủ vượt 50% GDP.
Kết quả thực hiện nhiệm vụ 
tài chính – ngân sách nhà nước năm 2016
Thứ nhất, về công tác xây dựng thể chế. 
Trong năm 2016, hệ thống chính sách tài chính 
tiếp tục được rà soát, nghiên cứu để sửa đổi và ban 
hành mới theo hướng tiếp tục hỗ trợ các doanh 
nghiệp (DN) và nền kinh tế, hỗ trợ người dân, đảm 
bảo an sinh xã hội trong bối cảnh tiếp tục thực hiện 
chính sách chi tiêu chặt chẽ, tiết kiệm. Chính sách 
thu NSNN được thực hiện theo hướng hỗ trợ cho 
DN và người dân, cải cách thủ tục hành chính thuế. 
Theo đó, tiếp nối xu thế miễn, giảm các loại thuế và 
các khoản thu ngân sách nhằm cải thiện môi trường 
đầu tư, hỗ trợ DN phát triển sản xuất kinh doanh từ 
những năm trước, từ ngày 01/01/2016, thuế suất thuế 
thu nhập DN (TNDN) phổ thông đã giảm từ 22% 
xuống còn 20% theo quy định tại Luật sửa đổi, bổ 
sung một số điều của Luật thuế TNDN số 32/2013/
QH13 đã được Quốc hội thông qua ngày 19/6/2013. 
Trong năm qua, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ, 
trình Quốc hội cho ý kiến thông qua Luật sửa đổi, 
bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng 
(GTGT), Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) và Luật 
Quản lý thuế có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2016 
theo hướng hỗ trợ cho DN, người dân, giảm mức 
động viên vào NSNN. Luật Thuế xuất khẩu, thuế 
nhập khẩu cũng được sửa đổi và có hiệu lực thi hành 
từ ngày 01/9/2016, trong đó bổ sung nhiều đối tượng 
miễn thuế hơn nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho DN 
và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Tiếp đó, 
Quốc hội đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung 
một số điều của Nghị quyết số 55/2010/QH12 về 
miễn, giảm thuế sử dụng đất nông nghiệp với việc 
mở rộng phạm vi miễn thuế sử dụng đất đối với toàn 
bộ diện tích đất nông nghiệp cho các hộ gia đình, cá 
nhân, tổ chức. 
Về chính sách chi ngân sách, Chính phủ tiếp tục 
theo đuổi chính sách tài khóa chặt chẽ, triệt để tiết 
kiệm với việc ban hành Nghị quyết số 01/NQ-CP 
ngày 07/01/2016 về những nhiệm vụ, giải pháp chủ 
yếu chỉ đạo điều hành phát triển kinh tế - xã hội và 
dự toán NSNN năm 2016. 
Thứ hai, về kết quả thực hiện dự toán NSNN.
Dự báo tăng trưởng kinh tế thế giới năm 2016 chỉ 
ở mức 3,1%, thấp hơn năm 2015 (3,2%). Giá dầu thế 
giới diễn biến khó lường, tháng 2/2016 xuống đến 
mức thấp nhất 26 USD/thùng. Trong bối cảnh đó, 
kinh tế Việt Nam năm 2016, tăng trưởng đạt mức 
6,21%, thấp hơn năm 2015 (6,68%) và thấp hơn mục 
tiêu Quốc hội đặt ra (6,7%). 
Tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XIV đã 
thông qua dự toán NSNN năm 2017 với 
tổng thu cân đối NSNN là 1.212.180 tỷ 
đồng; tổng chi cân đối NSNN là 
1.390.480 tỷ đồng; mức bội chi 
NSNN theo Luật Ngân sách nhà 
nước năm 2015 là 3,5% GDP, trong 
đó bội chi ngân sách trung ương là 
3,38% GDP và bội chi ngân sách 
địa phương là 0,12% GDP.
20 TÀI CHÍNH - Tháng 01/2017
nhiệm vụ tài chính - NSNN năm 2016 cũng còn một 
số tồn tại, hạn chế sau:
Một là, mặc dù thu NSNN vượt dự toán, cơ cấu 
thu NSNN ngày càng bền vững hơn với tỷ trọng thu 
nội địa ngày càng tăng nhưng thu ngân sách trung 
ương đạt thấp, thu thuế, phí từ khu vực DNNN và 
thu từ dầu giảm lớn do ảnh hưởng từ các yếu tố biến 
đổi khí hậu (như hạn hán tác động tới các DN sản 
xuất điện), giá (giá dầu, khoáng sản). Bên cạnh 
đó, tiến độ tái cơ cấu DNNN, bán cổ phần sở hữu 
nhà nước tại DN chậm đã ảnh hưởng tới kết quả thu 
NSNN năm 2016.
Hai là, trong cơ cấu chi NSNN thì chi thường 
xuyên vẫn chiếm tỷ trọng lớn (khoảng 65% tổng chi), 
chi đầu tư phát triển chiếm tỷ trọng thấp (khoảng 
20% tổng chi) và tiến độ giải ngân vốn đầu tư công 
còn chậm, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư. 
Ba là, việc đẩy mạnh thực hiện cơ chế tự chủ đối 
với khu vực sự nghiệp công lập chưa đạt được kết 
quả như kỳ vọng dẫn đến việc cơ cấu lại các khoản 
chi NSNN còn gặp nhiều khó khăn. 
Bốn là, công tác xây dựng thể chế còn hạn chế, hệ 
thống văn bản hướng dẫn Luật NSNN năm 2015 làm 
cơ sở cho việc thực hiện Luật NSNN 2015 từ năm 
ngân sách 2017 chậm được ban hành.
Một số giải pháp thực hiện nhiệm vụ 
tài chính – ngân sách nhà nước năm 2017
Tại kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XIV, Quốc hội 
đã thông qua dự toán NSNN năm 2017 với tổng thu 
cân đối NSNN là 1.212.180 tỷ đồng; tổng chi cân đối 
NSNN là 1.390.480 tỷ đồng; mức bội chi NSNN theo 
Luật NSNN năm 2015 là 3,5% GDP, trong đó bội chi 
ngân sách trung ương là 3,38% GDP và bội chi ngân 
Trong những năm gần đây, do nhu cầu vay nợ 
để bù đắp bội chi và đầu tư vào cơ sở hạ tầng, các 
công trình trọng điểm, dự án quan trọng quốc gia, 
dẫn đến tỷ lệ nợ công so GDP tăng nhanh, từ 51,7% 
năm 2010 lên 62,2% năm 2015 và có khả năng chạm 
trần vào cuối năm 2016. Tuy mức nợ công nằm trong 
giới hạn Quốc hội cho phép nhưng ở mức tương đối 
cao so với một số nước trong khu vực. Bên cạnh đó, 
nghĩa vụ trả nợ Chính phủ hàng năm tăng mạnh 
trong khi việc sử dụng nguồn vốn vay kém hiệu quả 
đã và đang đặt ra vấn đề về cân đối nguồn để trả nợ, 
từ đó ảnh hưởng đến an toàn nợ công và an ninh tài 
chính quốc gia.
Đứng trước những thách thức trên, năm 2016, Bộ 
Tài chính đã trình Chính phủ trình Bộ Chính trị ban 
hành Nghị quyết số 07-NQ/TW về chủ trương, giải 
pháp cơ cấu lại NSNN, quản lý nợ công giai đoạn 
2016-2020 và sau năm 2020 để bảo đảm nền tài chính 
quốc gia an toàn, bền vững. Bên cạnh đó, thực hiện 
Luật NSNN năm 2015, Bộ Tài chính đã trình Chính 
phủ trình Quốc hội ban hành Kế hoạch tài chính 5 
năm quốc gia giai đoạn 2016-2020. 
Nhìn chung, cả hai văn bản này đều đưa ra định 
hướng chính sách tài khóa trong thời gian tới là mở 
rộng cơ sở thu thuế, tăng tỷ trọng thu nội địa trong 
tổng thu NSNN, rà soát, thu hẹp diện miễn, giảm 
thuế; cơ cấu lại chi NSNN theo hướng tăng tỷ trọng 
chi đầu tư phát triển và giảm dần tỷ trọng chi thường 
xuyên gắn với đổi mới khu vực sự nghiệp công lập, 
trên cơ sở đó sẽ có điều kiện để giảm bội chi NSNN; 
Đồng thời, cơ cấu lại các khoản nợ công, nâng kỳ hạn 
của trái phiếu chính phủ để giảm áp lực trả nợ trong 
ngắn hạn.
Bên cạnh những kết quả trên, việc thực hiện các 
Tỷ TrọNG THu – CHI NSNN So GDP (%)
Nguồn: Tổng hợp của Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính
BộI CHI NSNN VÀ Nợ CôNG So GDP (%)
Nguồn: Tổng hợp của Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính
TÀI CHÍNH - Tháng 01/2017 21
ngay từ đầu năm; rà soát, tháo gỡ những khó khăn, 
vướng mắc ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân vốn đầu 
tư liên quan đến thể chế, công tác giao vốn, công tác 
giải phóng mặt bằng đảm bảo đúng tiến độ các dự 
án góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư công; Đồng 
thời, khắc phục tình trạng bố trí vốn phân tán dàn 
trải, nâng cao hiệu quả đầu tư theo kế hoạch đầu tư 
công trung hạn giai đoạn 2016-2020.
Thứ tư, về thực hiện cơ chế tự chủ của các đơn 
vị sự nghiệp công lập: Đẩy nhanh tiến độ xây dựng 
các văn bản hướng dẫn cơ chế tự chủ đối với đơn 
vị sự nghiệp công lập trong một số ngành, lĩnh vực; 
ban hành quy định, định mức kinh tế kỹ thuật làm 
cơ sở cho việc tính đúng, tính đủ giá thành dịch vụ 
sự nghiệp công, góp phần thúc đẩy các đơn vị sự 
nghiệp công nâng cao khả năng tự chủ tài chính, tự 
chủ trong hoạt động cung cấp dịch vụ, nâng cao số 
lượng, chất lượng dịch vụ công. Trên cơ sở đẩy mạnh 
cơ chế tự chủ tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công 
lập, Nhà nước có điều kiện để cơ cấu lại chi NSNN, 
dành nguồn lực cho các nhiệm vụ ưu tiên và hỗ trợ 
trực tiếp cho các đối tượng chính sách trong việc tiếp 
cận với các dịch vụ sự nghiệp công.
Thứ năm, về công tác quản lý nợ công: Nâng cao 
hiệu quả sử dụng nguồn vốn vay và tăng cường 
quản lý rủi ro nợ công thông qua việc siết chặt điều 
kiện cấp bảo lãnh Chính phủ; hạn chế cấp phát vốn, 
thay vào đó thực hiện cho vay lại từ nguồn vốn vay 
của Chính phủ; đảm bảo kiểm soát các chỉ tiêu về nợ 
trong giới hạn an toàn. 
Tài liệu tham khảo:
1. Báo cáo ngân sách hàng tháng năm 2016;
2. Báo cáo số 10718/BC-KHĐT ngày 27/12/2016 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư;
4. Quyết toán ngân sách các năm 2006-2015;
5. IMF World Economic Outlook October 2016, “Subdued Demand: Symptoms 
an Remedies”.;
6. Các website: www.mof.gov.vn; www.tradingeconomics.com.
sách địa phương là 0,12% GDP. Như vậy, có thể thấy, 
nhiệm vụ đặt ra cho năm 2017 khá nặng nề và để 
thực hiện tốt nhiệm vụ trên cần chú ý một số giải 
pháp sau:
Thứ nhất, về thu NSNN: Năm 2017 dự báo tăng 
trưởng kinh tế thế giới khả quan hơn nhưng cũng 
vẫn ở mức thấp (khoảng 3,4%), kinh tế Việt Nam 
chưa có dấu hiệu phục hồi rõ rệt. Bên cạnh đó, giá 
dầu thô trên thị trường thế giới biến động phức tạp, 
thu từ cân đối hoạt động xuất nhập khẩu ngày càng 
giảm theo các lộ trình cắt giảm thuế quan Do đó, 
cần thực hiện quyết liệt các biện pháp nâng cao hiệu 
quả quản lý thu thuế, đẩy mạnh công tác quản lý 
rủi ro, tăng cường chống thất thu, gian lận thương 
mại, nợ đọng thuế, chống chuyển giá, xói mòn cơ sở 
thuế. Trong dài hạn, cần nghiên cứu hiệu quả của 
các chính sách ưu đãi thuế, rà soát và thu hẹp phạm 
vi miễn giảm thuế; nghiên cứu mở rộng cơ sở thuế; 
nghiên cứu áp dụng chính sách thuế liên quan đến 
việc sở hữu tài sản. Bên cạnh đó, cần đẩy nhanh quá 
trình tái cơ cấu các DNNN, bán cổ phần nhà nước sở 
hữu tại các DN mà Nhà nước không cần nắm giữ, 
thu hồi vốn cho NSNN. 
Thứ hai, về chi NSNN và bội chi NSNN: Năm 
2017 là năm đầu tiên thực hiện Luật NSNN năm 
2015 với những thay đổi căn bản trong cách tính 
bội chi NSNN. Theo đó, so với quy định tại Luật 
NSNN 2002 thì chi NSNN bao gồm cả chi đầu tư 
từ nguồn xổ số kiến thiết và nguồn trái phiếu chính 
phủ nhưng không bao gồm chi trả nợ gốc, đồng thời 
bội chi NSNN bao gồm cả bội chi ngân sách trung 
ương và bội chi ngân sách địa phương. Để đạt được 
mục tiêu bội chi NSNN đến năm 2020 xuống dưới 
3,5% GDP, Quốc hội đã đề ra mục tiêu giảm bội chi 
NSNN xuống còn 3,5% GDP ngay trong năm 2017. 
Đây là một thách thức lớn đòi hỏi các bộ, ngành, địa 
phương phải nghiêm túc thực hiện kỷ luật tài khóa, 
tiết kiệm chi tiêu, chi đúng chế độ, chính sách và dự 
toán đã được phê duyệt. Do vậy, chỉ nên ban hành 
chính sách làm tăng chi NSNN khi thật sự cần thiết 
và cân đối được nguồn kinh phí đảm bảo trong suốt 
quá trình thực hiện chính sách. Bội chi ngân sách địa 
phương cần được thực hiện trên nguyên tắc căn cứ 
vào năng lực tài khóa của địa phương nhằm đảm bảo 
kiểm soát bội chi NSNN theo mức đã được Quốc hội 
quyết định.
Thứ ba, về giải ngân vốn đầu tư công: Rút kinh 
nghiệm từ việc chậm giải ngân vốn đầu tư công trong 
những tháng đầu năm 2016, công tác giải ngân vốn 
đầu tư công năm 2017 cần được thực hiện quyết liệt 
Để đạt được mục tiêu bội chi NSNN đến 
năm 2020 xuống dưới 3,5% GDP, Quốc 
hội đã đề ra mục tiêu giảm bội chi 
NSNN xuống còn 3,5% GDP ngay 
trong năm 2017. Đây là một thách 
thức lớn đòi hỏi các bộ, ngành, địa 
phương phải nghiêm túc thực hiện 
kỷ luật tài khóa, tiết kiệm chi tiêu.