Kết quả phẫu thuật tái tạo gân bánh chè bị đứt đến muộn bằng mảnh ghép gân hamstrings tự thân

Phần 3. Phần chấn thương chung
233
Nguyễn Mạnh Khánh*, 
Nguyễn Tiến Ngọc*
KẾT QUẢ PHẪU THUẬT TÁI TẠO GÂN BÁNH 
CHÈ BỊ ĐỨT ĐẾN MUỘN BẰNG MẢNH GHÉP 
GÂN HAMSTRINGS TỰ THÂN
Đứt gân bánh chè đến muộn là một tổn thương khó và hiếm gặp, vì thế kỹ thuật và kết 
quả phẫu thuật ít được đề cập đến. Điều trị đứt gân bánh chè đến muộn phải hướng 
tới ba vấn đề khó cần xử trí: giải phóng xơ dính và co rút xương bánh chè lên cao, sự 
tái tạo gân bánh chè, bảo đảm cố định vững tạm thời ngay sau tái tạo. Tại Bệnh viện 
Việt Đức, chúng tôi phẫu thuật tái tạo gân bánh chè bằng gân cơ thon và cơ bán gân 
có duy trì điểm bám cho 4 bệnh nhân đứt gân bánh chè đến muộn. Qua báo cáo những 
ca bệnh này, chúng tôi muốn nhấn mạnh những ưu điểm của sử dụng mảnh ghép gân 
Hamstrings tự thân làm vật liệu tái tạo, khả năng tập phục hồi chức năng sớm sau mổ 
để đảm bảo chức năng duỗi gối tốt cho bệnh nhân.
Từ khóa: Đứt gân bánh chè đến muộn, tái tạo, gân Hamstrings tự thân.
TĨM TẮT
Nguyen Manh Khanh*, 
Nguyen Tien Ngoc* SUMARY
Chronic patellar tendon ruptures are somewhat rare and difficult, thus little work has 
been done in this area and their true incidence is not known. The management of a 
chronic patellar tendon rupture must address three difficulties: the proximally retracted 
patella, the reconstruction of the patellar tendon, finally, the temporary protection of this 
repair. We operated 4 patients with reconstruction of patellar tendon using Hamstrings 
autograft in Viet Duc hospital. By reporting, we’d like to express the advantages of 
using Hamstrings autograft that allow an early rehabilitation perspective and obtain a 
functional extensor mechanism.
Key words: chronic patellar tendon rupture, reconstruction, autograft Hamstrings
I. ĐặT VấN Đề
Đứt gân bánh chè đến muộn là tổn thương hiếm gặp 
trong chấn thương vùng gối. Nguyên nhân thường do bệnh 
nhân chủ quan, khơng đến khám tại các cơ sở y tế hoặc do 
khơng cĩ điều kiện phẫu thuật, chỉ đến khi ảnh hưởng đến 
chức năng duỗi gối mới đến bệnh viện. Một số điều kiện 
thuận lợi là viêm gân bánh chè hoặc tiêm corticosteroid 
vào trong và quanh gân bánh chè. Đa số các trường hợp 
gân bánh chè bị bong rời ở cực dưới bánh chè, đứt ở phần 
giữa gân ít gặp hơn[1]. 
Đây là một tổn thương khĩ, hầu như khơng cĩ khả 
năng khâu nối trực tiếp gân bánh chè do bệnh nhân đến 
muộn, gân bánh chè bị tiêu hết, diện đứt gân co rút xa 
nhau, xương bánh chè di lệch lên cao, ngồi ra cịn kèm 
theo các tổn thương cũ xơ dính. Trên lâm sàng, bệnh nhân 
biểu hiện mất duỗi gối. Hình ảnh XQuang và cộng hưởng 
từ cho thấy hình ảnh bánh chè nằm cao, gân bánh chè mất 
liên tục và xơ dính gân. 
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2012
234
Hình 1. Hình ảnh XQuang xương bánh chè di lệch lên cao
Hình 2. Hình ảnh đứt gân bánh chè trên MRI
Yêu cầu đặt ra lúc này là tái tạo gân, phục hồi 
chức năng duỗi gối cho bệnh nhân. Cĩ nhiều lựa 
chọn cho việc mổ tái tạo gân bánh chè[2],[3],[4],[5]. 
Một số phẫu thuật viên sử dụng mảnh ghép gân 
Achilles hoặc gân bánh chè đồng loại làm vật liệu tái 
tạo[2],[6]. Ecker lấy gân cơ thon và gân cơ bán gân tự 
thân cĩ duy trì điểm bám để tái tạo gân bánh chè tổn 
thương[4]. Từ năm 2005 đến nay, chúng tơi mới chỉ 
gặp 4 trường hợp tổn thương gân bánh chè đến muộn. 
Trong báo cáo này chúng tơi muốn trình bày kỹ thuật 
và đánh giá kết quả phẫu thuật tái tạo gân bánh chè bị 
đứt đến muộn bằng mảnh ghép gân cơ bán gân và gân 
cơ thon tự thân tại Bệnh viện Việt Đức. 
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 
NGHIÊN CỨU
Chuẩn bị bệnh nhân: 4 trường hợp đều bị đứt gân 
bánh chè đơn thuần đến muộn, thời gian từ khi bị 
tổn thương đến khi phẫu thuật là 1- 2 năm, khơng 
cĩ khả năng nối trực tiếp. Gối vẫn cịn gấp duỗi gối 
thụ động tốt và khơng kèm theo các tổn thương khớp 
nặng khác.
Các bước phẫu thuật: 
- Tư thế bệnh nhân: Nằm ngửa, garo chi bên phẫu 
thuật.
- Rạch da mặt trước gối, bộc lộ xương bánh chè 
và vùng tổn thương dưới bánh chè, làm sạch tổ chức 
xơ dính.
Phần 3. Phần chấn thương chung
235
Hình 3. Bộc lộ bánh chè và vùng tổn thương dưới bánh chè
Hình 4. Lấy gân Hamstrings cĩ duy trì điểm bám
Hình 5. Luồn gân qua đường 
hầm xương bánh chè và cố định
- Bộc lộ và lấy gân Hamstrings cĩ duy trì điểm bám. Làm sạch tổ chức cơ bám vào gân. Đo đường kính của gân bán 
gân và cơ thon chập đơi.
- Khoan tạo đường hầm gân trong xương bánh chè tại vị trí 1/3 giữa. Đường kính đường hầm xương phụ thuộc vào 
kích thước gân Hamstrings đo được. Nếu gân đủ dài thì tạo đường hầm qua đầu trên xương chày. Luồn gân mới qua 
đường hầm từ trong ra ngồi, từ trên xuống dưới, cố định tại vị trí bám của gân, khâu hai đầu gân bằng chỉ khơng tiêu.
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2012
236
- Bất động khớp gối tạm thời bằng chỉ thép xuyên qua bánh chè và lồi củ xương chày.
Hình 6. Bất động tăng cường khớp gối bằng chỉ thép
- Sau phẫu thuật, bệnh nhân được bột bất động 
gối ở tư thế duỗi gối 3-4 tuần.
III. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
Trong đứt gân bánh chè đến muộn, tái tạo gân là 
chỉ định tuyệt đối. Cĩ nhiều loại vật liệu để dùng tái 
tạo gân và mỗi loại cĩ những ưu nhược điểm riêng. 
Sử dụng gân đồng loại (gân Achilles, gân bánh chè) 
cĩ ưu điểm là tái tạo được gân bánh chè mới cĩ kích 
thước đảm bảo lớn theo yêu cầu phẫu thuật viên, 
khơng bị ảnh hưởng sau mổ của việc lấy gân tự thân. 
Nhược điểm là chi phí phẫu thuật cao, cĩ nguy cơ 
nhiễm trùng, phải dùng thêm các phương tiện (vít, 
agrafe...) để cố định đầu gân vào xương chày. Một 
số tác giả sử dụng sử dụng gân bánh chè lấy từ bên 
lành bao gồm một phần gân tứ đầu, mặt trước xương 
bánh chè, gân bánh chè cùng với chốt xương ở đầu 
trên xương chày, sau đĩ cố định bằng chỉ thép, vít 
hoặc agrafe. Phương pháp này đảm bảo được tính cơ 
sinh học của gân bánh chè nhưng cĩ độ tàn phá lớn 
và ít nhiều ảnh hưởng đến chân bên lành. Dùng gân 
Hamstrings tự thân cĩ duy trì điểm bám khắc phục 
được những nhược điểm này. Mặt khác ảnh hưởng 
sau mổ của việc lấy gân là khơng đáng kể, kích thước 
gân Hamstrings khi chập đơi cũng đủ chịu lực vận 
động khi duỗi gối. Vì những lý do đĩ, chúng tơi vẫn 
ưu tiên sử dụng gân tự thân cho tái tạo gân bánh chè.
Một điểm lưu ý trong khi phẫu thuật là xương 
bánh chè di lệch lên cao do đến muộn, gân tứ đầu bị 
co rút. Nếu chỉ tập trung vào tái tạo gân đơn thuần thì 
khơng giải quyết được triệt để các tổn thương, diện 
khớp giữa mặt sau xương bánh chè và lồi cầu đùi cịn 
lệch cũng như khơng cải thiện được chức năng gấp 
duỗi gối. Vì vậy, chúng tơi phải lấy bỏ các tổ chức 
xơ dính trong khớp, giải phĩng hai cánh bên bánh 
chè, gĩp phần kéo xương bánh chè xuống và bắt buộc 
phải tăng cường chỉ thép xuyên qua xương bánh chè 
và đầu trên xương chày. Điều này khơng chỉ giúp kéo 
xương bánh chè trở về vị trí bình thường mà cịn làm 
giảm áp lực lên gân Hamstrings, tránh nguy cơ đứt 
lại gân mới tái tạo.
Cần lưu ý khi lấy gân là trong một số trường hợp 
lấy gân Hamstrings để tái tạo dây chằng chéo, bệnh 
nhân bị dị cảm 1/3 trên trong cẳng chân. Điều này 
cĩ thể giải thích trong quá trình mổ đã phẫu tích trên 
bao cơ may gây tổn thương các nhánh thần kinh cảm 
giác cho vùng này. Chúng tơi rạch qua bao cơ may rồi 
mới phẫu tích bộc lộ gân. Vì vậy, khơng bệnh nhân 
nào gặp phải biến tình trạng dị cảm da sau mổ.
Phần 3. Phần chấn thương chung
237
Hình 7. Gấp duỗi gối của BN sau mổ tái tạo gân 3 tháng
Tất cả 4 trường hợp được tái tạo gân bánh chè bằng gân 
Hamstrings tự thân đều cho kết quả tốt. Khơng cĩ trường 
hợp nào nhiễm trùng hoặc bị biến chứng khác sau mổ. Sau 
1 tháng, chúng tơi cho bệnh nhân tháo bột và chỉ thép, bắt 
đầu tập gấp duỗi gối tích cực và tăng cường các động tác 
cho cơ tứ đầu đùi. Sau 3 tháng, bệnh nhân duỗi gối hết tầm 
và tự đi lại khơng cần nạng. Điều này cho thấy tập luyện 
phục hồi chức năng sớm và đúng phương pháp cĩ ý nghĩa 
rất quan trọng khơng chỉ để lấy lại chức năng duỗi gối mà 
cịn tránh cho người bệnh từ mất duỗi thành hạn chế gấp 
gối sau phẫu thuật.
Tài liệu tham khảo
1.	 Nguyễn	Đức	Phúc	(2010),	“Gãy xương bánh chè và 
đứt bộ phận duỗi gối”, Kỹ thuật mổ chấn thương chỉnh 
hình, tr 512 – 517.
2.	 Falconiero	R,	Pallis	M.	(1996), “Chronic Rupture of 
a Patellar Tendon: A Technique for Reconstruction 
with Achilles Allograft”. Arthroscopy: The Journal of 
Arthroscopic and Related Surgery, 12 (5): 293-296.
3.	 Cadambi	 A,	 Engh	 GA.	 (1992), “Use of a 
Semitendinosus Tendon Autogenous Graft for Rupture 
of the Patellar Ligament After Total Knee Arthroplasty: 
A Report of Seven Cases”, The Journal of Bone and 
Joint Surgery, 74 (7): 974-979.
4.	 Ecker	 ML,	 Lotke	 PA,	 Glazer	 RM.	 (1979), “Late 
Reconstruction of the Patellar Tendon”, The Journal of 
Bone and Joint Surgery, 61 (6): 884-886.
5.	 Isiklar	 ZU,	 Varner	 KE,	 Lindsey	 RW,	 Bocell	 JR,	
Lintner	DM.	(1996),	“Late Reconstruction of Patellar 
Ligament Ruptures Using Ilizarov External Fixation”, 
Clinical Orthopaedics and Related Research, 322: 
174-178.
6.	 McNally	PD,	Marcelli	EA.	(1998), “Achilles Allograft 
Reconstruction of a Chronic Patellar Tendon Rupture”, 
Arthroscopy: The Journal of Arthroscopic and Related 
Surgery, 14 (3): 340-344.