Kết quả bước đầu ứng dụng liệu pháp chân không bằng dụng cụ tự tạo trong cố định mảnh ghép da mỏng tự thân

TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2012
320
Trần Xuân Thạch, 
Vũ Trung Trực, 
Nguyễn Hồng Hà 
Khoa Phẫu thuật 
Tạo hình - Hàm mặt, 
Bệnh viện Việt Đức
KẾT QUẢ BƯỚC ĐẦU ỨNG DụNG LIỆU PHÁP 
CHÂN KHƠNG BẰNG DụNG Cụ TỰ TẠO TRONG 
CỐ ĐỊNH MẢNH GHÉP DA MỎNG TỰ THÂN
Đặt vấn đề: Cố định mảnh ghép da mỏng tự thân bằng gối gạc kinh điển, ba yếu tố 
chính ảnh hưởng đến sức sống của mảnh da ghép là áp lực ép, tụ dịch dưới mảnh ghép 
và sự cấp máu của nền nhận. Để giảm thiểu các yếu tố bất lợi và rút ngắn thời gian 
nằm viện điều trị, chúng tôi áp dụng phương pháp cố định mảnh ghép da mỏng tự thân 
bằng phương pháp hút áp lực âm với máy tạo áp lực âm cải tiến. 
Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu tiến cứu mô tả lâm sàng 25 bệnh nhân (BN) 
khuyết hổng phần mềm, được phẫu thuật ghép da mỏng tự thân áp dụng phương pháp 
cố định mảnh ghép da bằng hệ thống hút áp lực âm cải tiến trong 3-4 ngày. Đánh giá 
kết quả dựa vào diện tích sống của mảnh da ghép và biến chứng của ghép da.
Kết quả: Có 19 nam, 6 nữ tuổi từ 7 đến 59. Vị trí tổn thương: 32% tay, 64% chân, 4% 
da đầu. Tất cả 25 trường hợp da ghép sống hoàn toàn và không có biến chứng. Thời 
gian nằm viện điều trị nội trú được rút ngắn, giảm chi phí điều trị cho BN.
Kết luận: Sử dụng hệ thống hút áp lực âm cải tiến trong cố định mảnh ghép da mỏng 
tự thân là một phương pháp đơn giản, dễ áp dụng, có nhiều ưu điểm hơn so với phương 
pháp cố định mảnh ghép bằng gối gạc truyền thống.
Từ khóa: hệ thống hút áp lực âm, VAC, ghép da mỏng tự thân.
TĨM TẮT
APPLICATION OF THE VACUUM-ASSISTED CLOSURE SYSTEM AS 
A PRESSURE DRESSING FOR AUTOLOGOUS SPLIT THICKNESS 
SKIN GRAFT
Tran Xuan Thach, 
Vu Trung Truc, 
Nguyen Hong Ha
SUMMARY
Introduction: Dressing autologous thickness skin graft by the traditional bolster 
dressings, there are three major factors that affect the vitality of the skin graft: dressing 
pressure, interstitial oedema and the blood supply of the recipient. To minimize the 
adverse factors, we used vacuum-assisted closure (VAC) system as a negative pressure 
dressing autologous split thickness skin graft. 
Patient and method: The prospective study describes 25 patients who had soft tissue 
defect, were operated by autologous thickness skin graft. Using VAC system to fixed it 
within 3-4 days. Evaluation result on the viability of skin graft and complications.
Result: There are 19 men and 6 women, aged from 7 to 59. Location lesion: 32% upper 
extremity, 64% lower extremity and 4% scalp. In all 25 patients, there was a 100% take 
of the graft, no complication encountered. The patient discharged hospital soon and 
saving money.
Conclusion: Using VAC system as a negative pressure dressing autologous thickness skin 
graft is simple method, easy to apply. It has many advantages more than the traditional 
bolster dressing.
Key word: Vacuum assisted closure system, VAC, Split thickness skin graft
Phần 3. Phần chấn thương chung
321
ĐặT VấN Đề
Tổn thương khuyết da là một trong những thương tổn 
thường gặp, là nơi vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể và là nơi 
mất nhiệt, mất dịch nếu khơng được điều trị hợp lý và kịp 
thời [1]. Theo bậc thang tạo hình, những thương tổn này 
cĩ nhiều phương pháp để che phủ từ thấp đến cao, từ đơn 
giản đến phức tạp. Trong đĩ, ghép da mỏng tự thân là một 
trong những phương pháp đơn giản và đem lại hiệu quả 
khá cao. Mảnh da ghép sẽ phục hồi tính liên tục của da, 
ngăn chặn quá trình nhiễm khuẩn, bảo vệ các tổ chức phía 
dưới [1]. Với phương pháp cố định mảnh da ghép bằng gối 
gạc kinh điển, ba yếu tố chính ảnh hưởng đến sức sống của 
mảnh da ghép là áp lực ép, tụ dịch dưới mảnh ghép và sự 
cấp máu của nền nhận. 
Trên thế giới, phương pháp hút áp lực âm liên tục 
(VAC - Vacuum assisted closure) hay cịn gọi là liệu pháp 
chân khơng đã được áp dụng rộng rãi trong điều trị khuyết 
hổng phần mềm từ những năm 90 của thế kỷ trước [2]. 
Tác dụng của việc hút áp lực âm là tạo một áp lực hút 
làm sạch dịch tiết và tổ chức hoại tử của khuyết hổng, tạo 
mơi trường thiếu oxy hạn chế sự phát triển của vi khuẩn 
ái khí và làm tăng quá trình tạo tân mạch cấp máu cho vết 
thương [2][3]. 
Việc ứng dụng phương pháp này trong cố định da ghép 
đã được nghiên cứu từ những năm 1997-1998. Ở Việt 
Nam chưa thấy cĩ một báo cáo nào nghiên cứu về vấn đề 
này. Vì vậy chúng tơi đã ứng dụng phương pháp cố định 
mảnh ghép da mỏng tự thân bằng hệ thống hút áp lực âm 
cải tiến .
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
Phương pháp nghiên cứu tiến cứu mơ tả thử nghiệm 
lâm sàng, 25 BN khuyết hổng phần mềm với 33 khuyết 
hổng phần mềm, được phẫu thuật ghép da mỏng tự thân 
và áp dụng phương pháp cố định mảnh ghép da bằng hệ 
thống hút áp lực âm cải tiến tại bệnh viện Việt Đức từ 
1/2012 đến 3/2013.
Các BN được khám, đánh giá thương tổn xác định 
kích thước, độ sâu của thương tổn, lựa chọn nơi lấy mảnh 
da ghép.
Quy trình phẫu thuật [1][3][4]:
- BN được vơ cảm bằng mê nội khí quản hoặc tê vùng. 
Chuẩn bị nền nhận sạch, lấy mảnh ghép da mỏng, đặt và 
cố định mảnh ghép lên nền nhận.
- Đặt hệ thống VAC cải tiến cố định mảnh ghép: đặt 
gạc mỡ trên bề mặt mảnh ghép, tiếp tục đặt 2 lớp gạc ẩm 
lên trên, giữa 2 lớp gạc ẩm đặt một ống hút cĩ nhiều lỗ ở 
thành bên (thường dùng là sonde dạ dày). Sử dụng một 
tấm opsite cỡ lớp bọc tồn bộ bề mặt của vùng ghép da và 
đảm bảo kín để cĩ thể hút tạo một áp lực âm trong khoang. 
Hệ thống này được nối với một máy hút nhỏ tự chế hoặc 
dẫn lưu Redon hoặc hệ thống hút trung tâm.
- Tháo VAC sau 3 - 4 ngày sau phẫu thuật. Sau đĩ, vùng 
ghép da được đắp gạc mỡ và băng chun ép nhẹ nhàng và 
BN cĩ thể ra viện ngay ngày hơm sau.
Đánh giá kết quả dựa vào các tiêu chí: sức sống của 
mảnh da ghép, tình trạng tụ dịch dưới mảnh ghép và quanh 
tổn thương, thời gian nằm viện của BN.
KẾT QUẢ
Từ 1/2012 đến 3/2013, 25 BN với 33 tổn khuyết phần 
mềm đã được phẫu thuật ghép da mỏng tự thân, áp dụng 
phương pháp hút áp lực âm liên tục để cố định mảnh ghép. 
Bao gồm 19 BN nam và 6 BN nữ, tuổi từ 7 đến 59 tuổi 
trung bình là 24,5.
Nguyên nhân tổn thương chủ yếu do chấn thương 
chiếm 80% các trường hợp, mở cân sau phẫu thuật do 
bệnh lý mạch máu 16%, sau cắt bỏ khối u da đầu 4%.
Vị trí tổn thương chiếm đa số là ở chi dưới chiếm 64%, 
tiếp đến là chi trên chiếm 32%. Chỉ cĩ một trường hợp là ở 
đầu, đây là trường hợp BN bị một khối u sắc tố da đầu kích 
thước 4 x 8cm.
Tổn thương phối hợp thường gặp là tổn thương xương 
gãy hở độ III. Ở những trường hợp tổn thương gãy hở IIIc 
tổn thương khuyết da rộng chủ yếu do mở cân chủ động 
giải phĩng chèn ép sau sửa chữa tổn thương mạch máu 
và do chấn thương trực tiếp, trước đĩ đã được phẫu thuật 
chuyển cơ che xương. 4 BN tổn thương phần mềm (PM) 
đơn thuần. 
Liên quan giữa kích thước tổn khuyết với nguyên nhân (n = 33).
Chấn thương Bệnh lý 
mạch máu
 U sắc tố Tổng
IIIa IIIB IIIC PM
Khuyết da > 50cm2 1 2 11 2 8 0 24
Khuyết da < 50cm2 2 3 1 2 0 1 9
Tổng 3 5 12 4 8 1 33
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2012
322
Kích thước tổn khuyết trung bình là 7 x 12cm, 
nhỏ nhất là 4 x 8cm và lớn nhất là 20 x 25 cm.
Thời gian đặt hệ thống hút trung bình là 3,8 ngày, 
sớm nhất là 3 ngày và muộn nhất là 5 ngày sau mổ. 
Rút ngắn số ngày nằm viện điều trị nội trú cho BN và 
giảm chi phí điều trị.
Tất cả các trường hợp sau khi bỏ hệ thống hút, 
vùng ghép da khơ sạch, khơng cĩ dịch đọng cả ở 
dưới và bên ngồi của da ghép, 100% các trường hợp 
da sống tốt, khơng cĩ trường hợp nào bị hoại tử tồn 
bộ hoặc một phần da ghép.
BÀN LUẬN
Điều trị vết thương bằng liệu pháp chân khơng 
được L. Argenta và M. Morykwas nghiên cứu từ năm 
1989 [3], sau đĩ được áp dụng rộng rãi trong điều 
trị các khuyết hổng phần mềm: khuyết phần mềm do 
gãy xương hở, sau rạch da – cân để giải phĩng chèn 
ép khoang, loét do tia xạ, loét tỳ đè hoặc do bệnh 
đái tháo đường, thậm cịn được áp dụng trong điều 
trị các vết thương lộ gân xương và lộ phương tiện 
kết hợp xương. Các báo cáo trên thực nghiệm và ứng 
dụng lâm sàng đều cho những kết quả khả quan.
Ứng dụng hệ thống hút áp lực âm trong cố định 
mảnh da ghép đã được nghiên cứu từ những năm 
1997 – 1998 [2][3][6]. Kết quả cho thấy việc cố định 
chặt mảnh da ghép vào nền nhận luơn được đảm bảo 
chắc chắn thậm chí cả ở những vùng khơng thuận lợi 
cho băng ép. Trong nghiên cứu của chúng tơi, kết quả 
cũng cho tương tự, thậm ở những trường hợp sau cố 
định ngoại vi, chúng tơi cũng cĩ thể áp dụng phương 
pháp này để cố định mảnh ghép. Tất cả 16 trường 
hợp với 20 tổn khuyết do gãy hở độ III cĩ cố định 
ngoại vi đã được chúng tơi áp dụng phương pháp này 
cho kết quả tốt, áp lực ép đều lên tất cả các vùng của 
tổn thương do vậy mà khơng cĩ vùng nào cĩ tụ dịch 
và hoại tử mảnh ghép.
Hình 1: BN Phạm Thị Vân A, nữ, 7 tuổi.
1. Tổn khuyết da cổ bàn chân 20 x 12cm; 2. Tổn khuyết sau điều trị liệu pháp chân khơng; 3. 
Da ghép ngay sau phẫu thuật; 4. Đặt hệ thống hút áp lực âm; 5. Lắp hệ thống vào máy hút 
cải tiến; 6. Bỏ hệ thống hút sau phẫu thuật 3 ngày
Hệ thống hút áp lực âm ngồi tác dụng tạo một 
áp lực đều lên tồn bộ vùng đặt băng cịn cĩ tác dụng 
hút sạch dịch tiết từ nền nhận làm giảm nguy cơ hình 
thành dịch và máu tụ dưới mảnh ghép. Với việc mảnh 
da ghép mỏng được đục mắt lưới, dịch và máu tiết ra 
từ nền nhận đều được hút ra ngồi qua hệ thống hút 
[2][3][6]. Kết quả nghiên cứu của chúng tơi cho thấy, 
tất cả các trường hợp được áp dụng phương pháp này 
đều khơng cĩ máu và dịch tụ dưới mảnh da ghép đảm 
bảo cho da ghép sống tốt và bề mặt cũng khơng cĩ tụ 
dịch. Trong khi đĩ với phương pháp cố định mảnh da 
ghép bằng gối gạc truyền thống, sau khi cắt bỏ gối 
gạc, các mép vết mổ và nơi đục lỗ mắt lưới thường tụ 
các mảng dịch đọng và cần thay băng ít nhất 2 – 3 lần 
thì vùng ghép da mới khơ sạch được. Ngồi ra, vì áp 
lực ép khơng đều nên một số vùng ngĩc ngách hoặc 
hốc của nền nhận thường hay bị tụ dịch dẫn tới hoại 
tử mảnh ghép.
Vùng ghép da được băng kín tồn bộ cùng với một 
áp lực hút liên tục, vì vậy mà mơi trường bên trong của 
băng là mơi trường thiếu oxy và đây là điều kiện mà 
các vi khuẩn hiếu khí khơng thể phát triển, làm giảm 
nguy cơ nhiễm khuẩn từ ngồi vào và từ bên trong ra 
các BN khác. Các báo cáo cũng cho thấy vùng ghép da 
được hút sạch dịch tiết và các mảnh tổ chức bẩn, hoại 
tử nhỏ do vậy mà khơng cĩ nguy cơ nhiễm khuẩn [1]
Phần 3. Phần chấn thương chung
323
[2][3]. Trong nghiên cứu của chúng tơi cũng cho thấy, các 
BN sau khi được tháo bỏ hệ thống hút da ghép đều sống 
tốt và khơng cĩ biến chứng nhiễm khuẩn vùng ghép da. 
Một lợi ích nữa của điều kiện thiếu oxy đĩ là kích thích quá 
trình tân mạch giúp tăng cường cung cấp máu cho nền nhận 
mảnh ghép và đây cũng là điều kiện thuận lợi đảm bảo cho 
mảnh ghép sống hồn tồn [1]. Cùng với hút áp lực âm liên 
tục sẽ làm tăng sinh mạch máu cung cấp cho nền nhận, điều 
này đã được chứng minh qua nghiên cứu thực nghiệm của 
Walgenbach và CS: sự tăng sinh mạch máu lên tới 200% so 
với nhĩm chứng ở lực hút 150mmHg [5].
Hiện nay cĩ rất nhiều loại máy tạo áp lực âm cho điều 
trị các khuyết hổng phần mềm với rất nhiều ưu điểm: nhỏ 
gọn p: 1,4 – 6 kg, hệ thống đồng bộ, áp lực hút cĩ thể thay 
đổi từ 25 – 400 mmHg, máy chạy bằng pin khơ cĩ thể cho 
phép BN di chuyển [2]... Tuy nhiên cĩ một nhược điểm 
là giá thành của máy cao. Trong nghiên cứu, chúng tơi sử 
dụng một máy hút áp lực âm nhỏ, đơi khi chỉ cần sử dụng 
một bơm tiêm 50cc dùng để hút áp lực âm cho vùng ghép 
da và tạo hệ thống hút bằng những vật tư tiêu hao rất sẵn 
cĩ và rẻ tiền. Với những khuyết hổng lớn phải ghép da với 
diện tích lớn, máy hút nhỏ khơng đủ áp lực hút chúng tơi 
sử dụng hệ thống hút trung tâm được gắn trên tường và để 
áp lực hút khoảng 20 mmHg. 
Ngồi ra, khi sử dụng các máy hút liên tục với áp lực 
cao trong 5 - 7 ngày khơng được ngắt quãng sẽ tạo ra các 
“nụ thịt” ở những chỗ đục mắt lưới trên mảnh da ghép [2]
[4]. Đau do áp lực hút quá cao cũng là một phiền tối cho 
các BN. Nghiên cứu của chúng tơi sử dụng máy tạo áp lực 
âm nhỏ và hút trong 3 -– 4 ngày nên tất cả các trường hợp 
ghép da đều khơng cĩ dấu hiệu nổi “nụ thịt” và đặc biệt 
BN khơng đau trong suốt quá trình hút liên tục.
Với phương pháp cố định mảnh ghép bằng gối gạc, 
chi thể thường phải được bất động bằng nẹp bột để tránh 
xơ lệch của mảnh ghép da. Bên cạnh đĩ, băng ngồi của 
gối gạc cũng phải được thay 2 ngày 1 lần. Tuy nhiên với 
phương pháp cố định bằng hút áp lực âm, chúng tơi khơng 
cần phải bất động chi vì vậy BN cĩ thể bắt đầu sớm liệu 
trình phục hồi chức năng và tránh được những biến chứng 
của việc bất động hồn tồn [2]. Một lợi ích nữa của 
phương pháp này là cách sử dụng rất đơn giản vì vậy một 
số BN cĩ thể điều trị ngoại trú mà khơng cần nằm viện [6]. 
Phương pháp này cũng đã mang lại nhiều ưu điểm như: 
giảm số lần thay băng do vết thương khơ sạch khơng đọng 
dịch, giảm ngày điều trị do thời gian cố định mảnh ghép 
ngắn 3 – 4 ngày sau mổ so với 5 – 7 ngày với phương pháp 
cố định bằng gối gạc, giảm chi phí điều trị thuốc kháng 
sinh tiêm
Tuy nhiên phương pháp cố định mảnh ghép bằng hút 
áp lực âm cũng cĩ một số nhược điểm nhất định. Thứ nhất, 
sử dụng máy hút nhỏ cho những tổn thương ghép da diện 
tích lớn là khơng đủ để tạo áp lực âm lên tồn bổ mảnh da 
ghép. Thứ hai, những trường hợp gãy hở từ độ III, cĩ cố 
định ngoại vi sẽ khĩ khăn cho việc băng kín vùng ghép da 
(khơng khí sẽ vào từ chân đinh), do đĩ sẽ khơng tạo được 
áp lực âm mà phải dùng phương pháp cố định bằng gối 
gạc truyền thống. Thứ ba, khơng thể lắp đặt hệ thống hút 
áp lực âm cho những vùng ghép da ở gần các hốc tự nhiên 
của cơ thể.
KẾT LUẬN
Ứng dụng hệ thống hút áp lực âm cải tiến trong cố định 
mảnh ghép da mỏng tự thân là một phương pháp đơn giản, 
dễ áp dụng, cho kết quả tốt và cĩ nhiều ưu điểm hơn so với 
phương pháp cố định mảnh ghép bằng gối gạc kinh điển.
Tài liệu tham khảo
1.	 Bộ	mơn	Phẫu	thuật	tạo	hình	trường	Đại	học	Y	Hà	Nội, 
Kỹ thuật ghép da, NXB Y học, trang 72 – 78, 2006.
2.	 Nguyễn	Việt	Tiến, Điều trị vết thương bằng liệu pháp chân 
khơng, NXB Y học – 2012.
3.	 Argenta	LC	và	CS, Vacuum-assisted closure: a new method 
for wound control and treatment: clinical experience. Ann 
Plas Surg, 38 (6): 563, 1997.
4.	 Schwarze	H	và	CS, Vacuum therapy technique on alloplastic 
and autogenous tissue transfer in burn patients, The Theory 
and Practice of Vacuum Therapy, Scientific Basis, Indications 
for use, Case Reports Practical Advice, 149, 2006.
5.	 Walgenbach	KJ	và	CS, Induction of angiogenesis following 
vacuum sealing, J Wound Healing, 13:9, 2000.
6.	 Warrren	Matthew	Rozen	và	CS, An improved alternative 
to vacuum – assisted closure (VAC) as a negative pressure 
dressing in lower limb split skin grafting: A clinical trial, J of 
plastic, reconstructive and Aesthetic surgery 61, pp. 334 – 
337, 2008.
7.	 Willy	 C: Indication and contraindication, The Theory and 
Practice of Vacuum Therapy, Scientific Basis, Indications for 
use, Case Reports Practical Advice, 17, 2006.
Thơng tin tác giả: Ths. Bs. TRẦN XUÂN THẠCH - Khoa PTTH – HM – Bệnh viện HN Việt Đức.
SĐT: 0978.987.936. Email: [email protected].