Islam giáo Shia với chính quyền và chính trị ở Iran

Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 – 2014 51 
NGUYỄN VĂN HY(*) 
TÔ MINH ĐỨC(**)
ISLAM GIÁO SHIA 
VỚI CHÍNH QUYỀN VÀ CHÍNH TRỊ Ở IRAN 
Tóm tắt: Ít có nơi nào trên thế giới, hoạt động tôn giáo trở thành lễ 
nghi nhà nước và được tôn trọng như ở Iran. Tất cả các sự kiện lớn 
nhỏ, kể cả các sự kiện mang tính chất quốc tế đều được bắt đầu 
bằng nghi thức đọc “Kinh Koran”. Phát biểu của quan chức, văn 
bản của cơ quan nhà nước, công hàm ngoại giao đều mở đầu bằng 
cụm từ “nhân danh Allah”. Ngoài việc mọi người tự cầu nguyện 
hằng ngày, vào sáng thứ Sáu (lịch Iran) hằng tuần, một lễ cầu 
nguyện quy mô lớn được tổ chức với sự tham dự của hàng chục 
nghìn người, thường được truyền hình trực tiếp. Đây là diễn đàn để 
các giáo chủ hàng đầu, kể cả Lãnh tụ tối cao đưa ra thông điệp về 
chính sách đối nội, đối ngoại và phản ứng của Nhà nước Iran đối 
với các sự kiện quốc tế. Một số nhà phân tích cho rằng, muốn hiểu 
được tình hình Iran và lý do tại sao Iran “ương ngạnh” đương đầu 
với cấm vận của Hoa Kỳ và các nước Phương Tây trong nhiều năm 
qua, các lệnh trừng phạt của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc 
trong mấy năm gần đây nên tìm hiểu vai trò của Islam giáo Shia ở 
quốc gia này. Chia sẻ với nhận xét nêu trên và từ trải nghiệm thực 
tế, bài viết này muốn cung cấp một số thông tin về một nhà nước 
tôn giáo đặc thù, nơi chính trị, chính quyền gắn bó mật thiết với 
giáo lý Islam giáo. 
Từ khóa: Islam giáo, Islam giáo Shia, Islam giáo Sunni, Cộng hòa 
Islam giáo Iran. 
1. Khái quát về Islam giáo 
1.1. Sự ra đời của Islam giáo 
Islam giáo khởi nguồn từ năm 610 khi một người đàn ông 40 tuổi, ở 
ngoại ô thành phố Mecca, tên là Muhammed nhận được thần dụ và khải 
thị của Allah (tiếng Arập, Allah nghĩa là Thượng đế) do thiên sứ Gabriel 
* Nguyên Đại sứ Việt Nam tại Iran. 
** Nguyên Vụ trưởng - Tiểu ban Tôn giáo, Ban Dân vận Trung ương. 
52 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014 
 52 
truyền cho. Muhammed trở thành Nhà tiên tri và nhận sứ mệnh truyền lại 
những lời linh thiêng của Allah cho người khác với triết lý và đức tin 
rằng,Allah là Đấng Tối cao duy nhất trong vũ trụ, bất sinh bất diệt; là 
Đấng tạo thiên lập địa, sinh ra muôn loài, trong đó có con người với số 
phận định mệnh do Allah sắp đặt; là Đấng anh minh đưa ra luật lệ công 
bằng, nhân loại cần phải tuân phục; là Đấng Cứu thế phán xét con người 
trong ngày tận thế; không có Thượng đế nào khác để thờ phụng và tuân 
phục ngoài Allah1. 
Muhammed lĩnh nhận sứ mạngthuyết giáo với thực trạng đa thần giáo 
đang tồn tại ở Mecca lúc đó. Bị chống đối, xua đuổi, ông phải tiến hành 
truyền giáo một cách bí mật, trước hết là trong gia đình, bạn bè thân cận. 
Tín đồ đầu tiên là Khadja - vợ cả và Ali - con nuôi của Muhammed. Năm 
621 có 12 người, năm 622 có 73 người chấp nhận tín điều và thề tuân 
phục Allah, nguyện bảo vệ Muhammed chống lại các thế lực ngăn cản sứ 
mạng truyền giáo. Bị giới quý tộc cầm quyền ở Mecca đả kích và bức 
hại, Muhammed đưa tín đồ di cư đến Medina (tức Yathrib cách Mecca 
khoảng 340 km về phía bắc). Sau một vài cuộc giao chiến, Medina quy 
thuận. Cộng đồng Islam giáo ra đời. Trong 13 năm truyền giáo ở Mecca 
một cách lặng lẽ, phi chính trị, Muhammed không thu được nhiều kết 
quả. Đến Medina, ông thay đổi phương pháp, tự xác định là lãnh tụ tôn 
giáo, chính trị và quân sự, thủ lĩnh cộng đồng Islam giáo, dẫn dắt những 
người tin tưởng, ủng hộ thuyết giáo của ông và truyền bá Islam giáo bằng 
con đường chiến tranh và dọa dẫm, buộc các bộ tộc phải quy phục. Chiến 
thuật mới nhanh chóng mang lại thành công, nhiều bộ tộc và thành phố bị 
chinh phục hoặc bị cải giáo. Tại Medina, Muhammed đã thành lập nhà 
nước Islam giáo đầu tiên trong lịch sử. Sau đó, Muhammed quay lại 
chinh phục Mecca với lực lượng hùng mạnh, xóa bỏ tất cả biểu tượng đa 
thần giáo ở Mecca. Lịch sử đã ghi lại gần 30 trận chiến do Muhammed 
lãnh đạo từ năm 623 đến khi ông từ trần vào năm 632. Thành công của 
các cuộc chiến đi cùng với việc mở rộng phạm vi truyền giáo bằng sức 
mạnh quân sự và đe dọa chiến tranh đã buộc các bộ lạc phải quy thuận 
Islam giáo. Muhammed thống nhất các bộ lạc trên bán đảo Arab thành 
một quốc gia Islam giáo hùng mạnh. Abu Bark, người bạn tin cẩn và là 
bố vợ của Muhammed kế nghiệp trong giai đoạn 632 - 634, rồi đến Umar 
trong giai đoạn 634 - 644 và Uthman trong giai đoạn 644 - 656 tiếp tục 
chinh phục và áp đặt Islam giáo lên các lãnh thổ Palestine, Syria, 
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 53 
 53 
Mesopotamia, Persia (Ba Tư), Egypt (Ai Cập), Bắc Phi và Tây Ban Nha, 
đưa tôn giáo nhất thần thay cho các tôn giáo đa thần trước đó. Islam giáo 
trở thành một hệ thống chính trị - xã hội - tôn giáo chỉ trong gần nửa thế 
kỷ. Lưu ý Islam giáo được truyền bá nhanh nhờ sức mạnh quân sự và 
ngay từ thời kỳ hình thành đã xây dựng cho mình một nhà nước tôn giáo. 
Chưa có tôn giáo làm được như vậy. Hiện nay, với khoảng gần 1,6 tỷ tín 
đồ, Islam giáo vẫn được coi là một tôn giáo có tốc độ phát triển khá, số 
lượng tín đồ tăng không chỉ ở Trung Đông, Châu Phi, Châu Á mà còn ở 
Châu Âu và Châu Mỹ. Nét đặc biệt là cộng đồng Islam giáo hình thành ở 
nơi nào, thì nơi đó, các tín đồ coi như lãnh địa riêng của Islam giáo, như 
một nhà nước Islam giáo. 
Sức hấp dẫn của Islam giáo có thể xuất phát từ giáo lý hướng tới mục 
tiêu công bằng, bình đẳng cho mọi người, dễ hiểu và đơn giản trong thực 
hành. Giáo lý khuyên tín đồ tin Allah, sống nhân từ, độ lượng, trung thực, 
kiên nhẫn; kính trọng cha mẹ, tôn trọng và đối xử công bằng với mọi 
người; chia sẻ của cải qua việc bố thí, không tham; sống lành mạnh, 
không dùng chất gây nghiện như rượu bia, ma túy, không ăn những thứ 
bẩn thỉu; cấm giết người trừ khi phải bảo vệ bản thân và dân lành; cấm 
ngoại tình, cờ bạc. Đó là tín điều ghi trong Qur’an (kinh) ghi lại mặc khải 
của Allah, thông qua thiên sứ Gabriel và được Muhammed thuật lại dưới 
dạng những đoạn thơ bằng tiếng Arab, trở thành quy chuẩn đạo đức và 
luật lệ của xã hội Islam giáo. Có thể đồng ý với Lương Ninh là Islam giáo 
“mang nặng đức tin tuyệt đối, sự phục tùng không điều kiện, tính kiên 
nhẫn và tinh thần thánh chiến quên mình, cố kết những người tin tưởng 
và phục tùng lại với nhau, tạo nên tổ chức chặt chẽ và có sức mạnh đáng 
kể trong đời sống xã hội ở nhiều quốc gia”2. 
Cuốn sách Al-Halal Wal-Haram Fil Islam (Những điều được phép và bị 
cấm trong Islam giáo) của Youif Al-Qaradhawi, một học giả Islam giáo Ai 
Cập có tên tuổi và những lý giải của Shaikh Hasan Muhammad Taqi Al-
Jawahiri giúp chúng ta hiểu thêm về những điều nêu trên. Theo họ: “Các 
dân tộc trên thế giới đã đi trệch hướng quá xa”, “phạm sai lầm nghiêm 
trọng, rơi vào quá tả hoặc quá hữu”; “Islam giáo thiết lập những nguyên 
tắc, chuẩn mực luật pháp vững chắc để sửa chữa lỗi lầm, rối loạn, chệch 
hướng”; “Islam giáo là một phương thức sống phù hợp với tự nhiên, đưa ra 
những giải pháp nhân đạo cho các tình huống tổng thể và tránh những cực 
đoan”; “Islam giáo là phán truyền cuối cùng, kết thúc chuỗi thông điệp của 
54 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014 
 54 
Đấng Tối cao đến nhân loại. Vì thế, Islam giáo đi cùng với một bộ luật 
tổng quát phù hợp mọi lúc, mọi nơi cho tất cả nhân loại. Luật không chỉ 
xây dựng cho người ở thành thị mà bỏ quên người du mục, không chỉ cho 
vùng lạnh giá mà bỏ qua vùng nóng nực, không chỉ cho hiện tại mà cả quá 
khứ và các thế hệ tương lai. Islam giáo thừa nhận nhu cầu, lợi ích của mọi 
dân tộc, mọi cá nhân và mọi nhóm người. Đặc trưng này có thể quan sát 
được một cách rõ ràng nhất trong quan niệm liên quan đến việc cho phép 
tín đồ lấy bốn vợ để giải quyết nhiều vấn đề nhân đạo, cá nhân và xã hội 
cấp bách. Nhiều dân tộc và tôn giáo trước Islam giáo đã cho phép cưới 
nhiều vợ, con số có thể đến cả chục, cả trăm mà không có điều kiện hay sự 
hạn chế nào. Islam giáo đưa ra giới hạn nhất định và nghiêm ngặt với chế 
độ đa thê. Có thể thấy, trong cộng đồng có cá nhân khao khát mãnh liệt về 
con cái nhưng vợ anh ta bị hạn chế, bị đau yếu hoặc những vấn nạn khác. 
Phải chăng số phận của người phụ nữ vẫn được quan tâm hơn khi cho 
chồng bà lấy hai vợ, người có thể sinh con mà vẫn giữ vợ cả với tất cả 
quyền lợi được bảo đảm? Rồi cũng có những trường hợp sự ham muốn 
tình dục của người đàn ông mạnh mẽ, trong khi vợ anh ta không ham 
muốn, hoặc bị ốm đau, hoặc trong chu kỳ kinh nguyệt. Nên cho đàn ông 
cưới thêm vợ thay vì tìm kiếm bồ bịch. Thời đó, do chiến tranh, số lượng 
đàn bà nhiều hơn đàn ông. Trong bối cảnh như vậy, lợi ích của xã hội cũng 
như của bản thân phụ nữ là trở thành vợ chung chồng thay vì sống quãng 
đời không có hôn nhân, thiếu sự an bình, tình cảm, sự bảo vệ và được 
hưởng niềm hạnh phúc làm mẹ, bản năng tự nhiên của người phụ nữ. Về 
mặt này, chế độ đa thê của Islam giáo bị Phương Tây soi xét quá đáng và 
phản ứng một cách thù địch, trong khi đó, đàn ông của họ quan hệ ngoài 
hôn nhân tự do, không giới hạn số lượng, không có bất cứ trách nhiệm 
pháp luật hoặc đạo đức nào đối với số phụ nữ và con cái sinh ra do các mối 
quan hệ bất chính ngoài hôn nhân. Hãy so sánh hai kịch bản đa thê và đa 
tình bất hợp pháp và hãy để người ta tự hỏi họ thích kịch bản nào hơn và 
nhóm người nào được bảo vệ hơn”3. 
1.2. Nguyên nhân sự phân rẽ Islam giáo 
Nhìn bên ngoài, thế giới Islam giáo có vẻ thống nhất, đặc biệt trong 
hoạt động chống lại ảnh hưởng và sự thâm nhập của văn minh Âu - Mỹ. 
Tổ chức các nước Islam giáo (OIC), nhóm các nước Islam giáo lớn (D8), 
Ngân hàng Islam, là những tổ chức quốc tế mạnh, có tiếng nói quan 
trọng trong đời sống chính trị quốc tế. BBC News, ngày 27/2/2006, thuật 
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 55 
 55 
lại lời ông Lý Quang Diệu: “Với Islam giáo, người ta tin tưởng nhau 
hoàn toàn. Anh là chiến sĩ Islam giáo và tôi cũng vậy. Chúng ta thề sát 
cánh”. Nhưng bên trong, Islam giáo cũng có nhiều phái, trong đó hai phái 
lớn nhất là Sunni và Shia. Sự phân rẽ xuất hiện ngay sau cái chết của Nhà 
tiên tri Muhammed năm 632. 
Phái thứ nhất ủng hộ Ali Ibn Abi Talib kế nghiệp Muhammed làm thủ 
lĩnh tôn giáo, chính trị, tinh thần của cộng đồng Islam giáo (Caliph hay 
Khalifa). Đó là những người trong gia đình, hậu duệ, bạn bè thân cận, tín 
đồ Islam giáo đầu tiên (Muharjum). Họ cho rằng, Ali là con nuôi, là cháu, 
là con rể của Muhammed làm người kế vị là đương nhiên và Caliph kế 
nghiệp Nhà tiên tri chỉ nên thuộc vào hậu duệ trực tiếp của Muhammed 
qua Ali và vợ là Fatima, con gái của Muhammed. Islam giáo Shia tuyên 
bố: “Không có Đấng Tối cao nào khác, chỉ có Allah. Ali là người kế vị 
Nhà tiên tri và là vị Caliph đầu tiên của Islam giáo4. 
Islam giáo Shia (Shī’a Islam, Shi’ite Islam hay Shi’ism) bắt nguồn từ 
thuật ngữ Shia, hay Shiit, nói tắt của Shiat Ali, nghĩa là ủng hộ Ali. Islam 
giáo Shia có một số trường phái, số đông thuộc trường phái Jafaryia hay 
“Twelvers” thừa nhận Ali là Imam thứ nhất, không thừa nhận tất cả số 
Imam còn lại. Nói đến Islam giáo Shia ngày nay là nói tới phái Twelver, 
chiếm khoảng 15% tín đồ. Iran là quốc gia Islam giáo Shia, vì trong số 
99% dân số theo Islam giáo, hơn 90% là tín đồ phái Shia. Tiếp theo là các 
nước Azerbaijan, Bahrain khoảng 75%. Các nước có tỷ lệ tín đồ Islam 
giáo Shia lớn là Iraq, Syria, Lebanon, Kuwait, Pakistan, India, 
Afghanistan, Saudi Arabia, Turkey, United Arab Emirates, Mauritius, 
Trinidad and Tobago, Guyana, Oman và Yemen5. 
Phái thứ hai không ủng hộ Ali làm người thừa kế. Họ cho rằng, 
Muhammed chưa công bố ai là người kế vị nên cần có ban lãnh đạo để 
bầu ra một Caliph làm lãnh tụ tinh thần, tôn giáo và chính trị của cộng 
đồng Islam giáo. Trong khi Ali, gia đình và những người thân cận của 
Muhammed bận rộn với việc tang lễ, thì Abu Bakr, Umar, Abu Ubayda 
cùng thủ lĩnh các bộ tộc ở Mecca và Medina đã họp kín ở Saqifa để quyết 
định bầu người đứng đầu nhà nước và cộng đồng Islam giáo. Abu Bark, 
một người bạn đồng niên và là bố vợ của Muhammed được đề cử. Ban 
đầu, nhiều người không đồng ý, kể cả kẻ đối địch trước đó của 
Muhammed. Nhưng cuối cùng, Abu Bark cũng được bầu làm Caliph đầu 
tiên của cộng đồng Islam giáo. Trước khi chết, Abu Bark chỉ định một 
56 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014 
 56 
hội đồng để bầu người thay ông làm Caliph. Umar được chọn làm Caliph 
thứ hai, rồi ông cũng làm tương tự để chọn Uthman làm Caliph thứ ba. 
Phương thức đó được coi là “truyền thống”. 
Islam giáo Sunni bắt nguồn từ nghĩa của Sunna trong tiếng Arab là 
truyền thống. Khoảng 85% tín đồ Islam giáo trên thế giới thuộc phái 
Sunni, trong đó có Saudi Arabia là cái nôi của Islam giáo, Egypt là trung 
tâm của các học giả Islam giáo, Indonesia, Ấn Độ có số tín đồ Islam giáo 
Sunni rất lớn. 
1.3. Đấu tranh giành ngôi vị Caliph 
Vì sự đoàn kết của cộng đồng Islam giáo, phái Ali phải chấp thuận 
Abu Bark làm Caliph thứ nhất. Điều đó gây tranh cãi giữa những người 
bạn đầu tiên của Muhammed. Bởi vì, theo quan niệm của họ, Ali đã được 
Muhammed chọn làm người kế nghiệp. Caliph thứ ba là Uthman bị ám 
sát và Ali được mời làm Caliph thứ tư. Do nghi ngờ phái Ali tiến hành vụ 
ám sát, nên Aisha, vợ của Muhammed, là con gái của Abu Bark chống 
đối, kết tội Ali không tìm được kẻ giết Uthman đưa ra xét xử. Ali cũng 
không thắng nổi lực lượng của Mu’awiya, gồm con cháu Ummayad, 
Uthman và thủ lĩnh vùng Damascus. Họ tuyên bố không công nhận Ali là 
Caliph chừng nào chưa đưa những kẻ giết Uthman ra xét xử. Ali buộc 
phải chấp nhận thỏa hiệp với Mu’awiya. Điều đó đã làm sốc nhiều người 
từng quyết tử ủng hộ ông. Họ coi đó là sự phản bội. Ali bị ám sát năm 
661. Mu’awiya tự phong là Caliph. Con trai cả của Ali là Hasan chấp 
nhận một khoản trợ cấp để đổi lấy việc không đòi quyền thừa kế Caliph. 
Nhưng Hasan bị đầu độc và chết ngay trong năm đó. Con trai thứ của Ali 
là Husain thỏa thuận sẽ làm Caliph sau khi Mu’awiya chết. Nhưng khi 
Mu’awiya chết vào năm 680, con trai ông này là Yazid tiếm quyền làm 
Caliph. Husain lãnh đạo quân đội chống lại, nhưng do quân số ít, ông và 
cộng sự bị tàn sát trong trận chiến Karbala (thuộc Iraq ngày nay). Yazid 
lập Đế chế Ummayad cha truyền con nối. Con trai của Husain chưa 
trưởng thành nhưng vẫn tiếp tục cuộc chiến với Yazid. Hai phái Shia và 
Sunni trở nên thù địch. Hố ngăn cách giữa hai phái không thể san lấp và 
tồn tại cho đến ngày nay. 
1.4. Giáo lý của Islam giáo Shia 
Về cơ bản, tín điều của Islam giáo Shia vẫn là năm trụ cột cốt lõi của 
Islam giáo gồm: 
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 57 
 57 
- Đức tin (Shahada) thể hiện qua tuyên xưng “không có Thượng đế nào 
khác ngoài Allah; Muhammed là sứ giả của Allah”; 
- Cầu nguyện (Salat) ngày năm lần vào lúc bình minh, trưa, xế trưa, 
hoàng hôn và tối; mỗi lần đọc một đoạn trích trong Qur’an. 
- Bố thí (Zakat) là đưa một phần tài sản của mình cho người nghèo khổ. 
- Nhịn (Sawn) ăn uống, hút thuốc, quan hệ tình dục trong tháng 
Ramadan từ trước lúc Mặt Trời mọc đến sau hoàng hôn. 
- Hành hương (Hajj) đến Thánh địa Mecca đối với người có điều kiện 
sức khỏe và kinh tế. 
Phái Shia tin Allah là Đấng Tố ...  bổ nhiệm các chánh án và thẩm phán tối cao. 
Iran có bốn loại tòa án. Tòa án công xét xử các vụ án dân sự và hình 
sự. Tòa án Cách mạng xét xử các vụ án xâm phạm an ninh quốc gia, phá 
hoại đất nước, buôn lậu ma túy. Phán quyết của Tòa án Cách mạng có 
hiệu lực ngay lập tức, không được kháng cáo. Tòa án Tu sĩ có chức năng 
đặc biệt, độc lập với khuôn khổ pháp lý thông thường, chỉ trực thuộc 
Lãnh tụ tối cao. Tòa án này chuyên xét xử những tu sĩ Islam giáo phạm 
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 63 
 63 
tội. Phán quyết của tòa án này cũng có hiệu lực ngay lập tức, không được 
kháng cáo. 
Hội đồng An ninh Quốc gia gồm Tổng thống, Chủ tịch Quốc hội, 
Chánh án Tòa án Tối cao, các tư lệnh lực lượng liên quân, cận vệ cách 
mạng, quân đội chính quy, bộ trưởng các bộ ngoại giao và tình báo. Về 
hình thức, Tổng thống đứng đầu Hội đồng An ninh, nhưng thực tế, mọi 
chính sách đối nội và đối ngoại đều do Lãnh tụ tối cao quyết định. Lực 
lượng quan trọng để bảo vệ an ninh quốc gia là Binh đoàn Cận vệ Cách 
mạng (IRGC), một lực lượng vũ trang thiện chiến có căn cứ hải quân, lục 
quân, không quân riêng, được trang bị vũ khí tiên tiến, một tổ chức tình 
báo đầy uy lực, một tập đoàn kinh tế khổng lồ gồm nhiều công ty nắm 
các ngành kinh tế then chốt và các lĩnh vực khoa học công nghệ mũi 
nhọn của Iran. Chỉ có Lãnh tụ tối cao mới biết rõ quân số, tiềm lực tài 
chính, hoạt động của IRGC. 
Bộ An ninh - Tình báo có nhiệm vụ cung cấp thông tin bí mật nhất 
về nội bộ và quốc tế nhằm chống lại các âm mưu phá hoại an ninh, chủ 
quyền lãnh thổ Iran. Lãnh tụ tối cao chỉ đạo trực tiếp tất cả các vấn đề về 
quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Theo một sắc lệnh đặc biệt, người 
đứng đầu Bộ An ninh - Tình báo phải là một giáo chủ cao cấp thân cận 
của Lãnh tụ tối cao. 
2.2. Quan hệ giữa Islam giáo Shia với chính trị Iran 
Nền chính trị Iran gắn liền với giáo lý cơ bản của Islam giáo Shia. Đa 
phần lịch sử Iran chỉ có thể hiểu được trong mối quan hệ với Học thuyết 
Mahdi về “sự trở lại” và những điều liên quan đến học thuyết đó. Trong 
Cách mạng Islam giáo Iran, một số người tin rằng, Ayatollah Ruhollah 
Khomeini, lãnh tụ tinh thần, người sáng lập học thuyết cách mạng Islam 
giáo là Imam ẩn dật16. Khomenei chưa bao giờ thừa nhận và cũng không 
phủ nhận điều đó. Bằng nhiều cách khác nhau, những người cách mạng 
tin rằng, họ bắt đầu hoặc đang xây dựng một triều đại công bằng trên thế 
giới. Một số báo chí coi Cách mạng Islam giáo Iran là “cuộc cách mạng 
vĩ đại thứ ba trong lịch sử”, sau Cách mạng Pháp và Cách mạng Tháng 
Mười Nga, và là một sự kiện “biến chủ nghĩa phong kiến Islam giáo 
thành một lực lượng chính trị từ Marocco đến Malaysia”17. Cuộc cách 
mạng độc đáo mà nó tạo ra trên toàn thế giới, thiếu rất nhiều động cơ 
thông thường của một cuộc cách mạng như: thất bại trong một cuộc chiến 
tranh, một cuộc khủng hoảng kinh tế, một cuộc nổi dậy của nông dân, 
64 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014 
 64 
hoặc sự bất mãn của giới quân sự; tạo ra sự bảo hộ mạnh mẽ của lực 
lượng vũ trang, các dịch vụ bảo an được đầu tư dồi dào; đã thay thế một 
vương triều cổ đại bằng một chế độ chính trị thần quyền dựa trên hộ pháp 
của giám luật Islam giáo. Kết quả của nó, một nước Cộng hòa Islam giáo 
“dưới sự lãnh đạo của một học giả tôn giáo lưu vong 80 tuổi”, như một 
nhà nghiên cứu đã nói, “rõ ràng là một sự cố cần được giải thích”18. 
Tuy được gắn cho những phẩm chất siêu nhiên, đưa lên hàng Imam, 
nhưng dưới kỷ nguyên Khomenei, học thuyết Madhi vẫn nằm ngoài lĩnh 
vực chính trị. Khomenei không xác nhận có quan hệ trực tiếp với Thượng 
đế, cũng không dự đoán thời khắc trở lại của Imam Madhi. Sau khi 
Khomenei chết vào năm 1989, học thuyết Madhi càng tách khỏi lĩnh vực 
chính trị19. 
Nhưng từ năm 2005, sau khi trúng cử Tổng thống Iran, Ahmadinejad 
đã nhiều lần khẳng định niềm tin vào việc trở lại của Imam Madhi là cơ 
sở cho hoạt động chính trị của mình. Qassem Ravanbakhsh, người phát 
ngôn của Ayatollah Yazdi, cố vấn của Tổng thống Ahmadinejad bày tỏ 
hy vọng: “Trong thời gian Ahmadinejad cầm quyền, luật Islam giáo bị 
ngừng trệ và các giá trị Islam giáo trở nên yếu dưới thời Ahmadinejad và 
Khatami sẽ lại nhận được sự quan tâm nhằm chuẩn bị cơ sở cho sự trở lại 
của Imam Mahdi”20. 
Kết thúc bài phát biểu tại Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc ngày 
17/9/2005, Tổng thống Iran Ahmadinejad nói: “Từ thuở đầu, nhân loại đã 
mong chờ ngày mà công lý, hòa bình, bình đẳng và tình thương bao trùm 
toàn thế giới. Tất cả chúng ta có thể góp phần vào việc thiết lập một thế 
giới như vậy. Khi ngày đó đến, lời hứa cơ bản của tất cả các tôn giáo 
thiêng liêng sẽ được thỏa nguyện với sự xuất hiện của một con người 
hoàn hảo, kế thừa tất cả các đấng tiên tri. Ngài sẽ dẫn dắt thế giới đến 
công lý và hòa bình tuyệt đối. Hỡi Thượng đế vĩ đại, cầu xin Ngài đẩy 
nhanh sự xuất hiện của người được ký thác điều bí mật sau cùng của 
Ngài, hứa hẹn là một con người hoàn hảo, thanh khiết, làm cho thế giới 
này tràn đầy công lý và hòa bình”21. Tuy không nêu tên, nhưng ai cũng 
hiểu người mà Tổng thống Ahmadinejad nhắc đến là Imam Madhi. 
Trái với niềm tin truyền thống là không ai có thể biết trước thời khắc trở lại 
của Mahdi, Tổng thống Ahmadinejad đã nhiều lần tuyên bố, Imam Madhi tái 
xuất hiện “trong vòng hai năm tới”22. Trong phát biểu chúc tín đồ Công 
giáo vào Lễ Nöel năm 2006 tại Kermanshah, Tổng thống Ahmadinejad 
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 65 
 65 
nói: “Nhân đây, tôi thông báo rằng, với sự giúp đỡ của Thượng đế, ngày 
mà Jesus trở lại bên cạnh Imam Madhi sẽ không còn xa nữa”. 
Tổng thống Ahmadinejad thúc giục chuẩn bị đón ngày trở về của 
Imam Mahdi. Tại Hội thảo quốc tế về Học thuyết Mahdi tổ chức tại 
Tehran các ngày 6-7/9/2006, Ahmadinejad phát biểu: “Imam ẩn dật 
không hiện hình trong chúng ta, nhưng Ngài luôn ở đây và chúng ta phải 
chuẩn bị cơ sở để đón sự xuất hiện nhanh chóng của Ngài. Nhân loại cần 
khẩn trương hướng tới Imam ẩn dật để tiếp cận Ngài. Người tích cực 
chuẩn bị cho ngày trở lại của Imam khác với người không làm điều đó. 
Ngày nay, nhân loại đang nhanh chóng tiến tới sự hoàn thiện, chân lý, 
công bằng, hòa bình và thân thiện. Điều đó chỉ có khả năng diễn ra dưới 
sự cai trị của một người hoàn hảo (Imam Mahdi)”. Trong số sáu hội thảo 
quốc tế về Học thuyết Mahdi, thì 5 cuộc diễn ra dưới thời Tổng thống 
Ahmadinejad từ năm 2005 đến năm 2010. Tại lễ khai mạc hội thảo lần 
thứ hai, Ahmadinejad nói: “Quay trở về với Học thuyết Mahdi là con 
đường duy nhất đối với sự tồn tại của thế giới”23. 
Nhưng tuyên bố của Tổng thống Ahmadinejad và các cố vấn thân cận 
của ông cũng làm cho một bộ phận giới tu sĩ, báo chí tức giận, phê phán 
mạnh. Họ cho rằng, nếu nói Imam đứng đằng sau các hoạt động của chính 
phủ, thì về mặt lý thuyết, Ahmadinejad không chịu trách nhiệm gì về hành 
động của mình24. Ayatollah Hosseinali Montazeri lưu ý rằng: “Thực tế, 
chúng ta tin Imam Mahdi không có nghĩa một vài quan chức chính phủ lợi 
dụng tên Ngài cho mục đích chính trị. Tôi phản đối kiểu lợi dụng như 
vậy”25. Một số giáo sĩ cảnh báo, những tuyên bố của Tổng thống Iran có 
thể làm giảm niềm tin của giới trẻ vào tín điều cơ bản của Islam giáo Shia. 
Những người chống đối Iran kết tội Ahmadinejad không quan tâm đến tình 
hình căng thẳng ở Iran, thậm chí nổ ra chiến tranh cũng không sao, vì thế 
giới càng hỗn loạn thì Imam Mahdi càng sớm trở lại. 
Một đặc điểm đã được lịch sử Iran ghi nhận là truyền thống thỏa hiệp 
cần thiết giữa các lực lượng để bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ và lợi ích cơ bản 
của đất nước. Trong hoàn cảnh bắt buộc, các phái chính trị và các nhóm 
lợi ích đều cố gắng tìm tiếng nói chung. Iran tự hào là quốc gia duy nhất 
ở Trung Đông không bị thực dân đô hộ sau khi Đế quốc Ottoman tan rã 
là nhờ truyền thống lâu đời của mình. Sau khi lãnh tụ Khomenei từ trần, 
vai trò của luật Islam giáo và ảnh hưởng của Islam giáo Shia có xu hướng 
giảm. Dưới thời Tổng thống Rafsaniani (1989-1997) và Tổng thống 
66 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014 
 66 
Khatami (1997-2005), những nỗ lực cải cách kinh tế - xã hội, cải thiện 
quan hệ với Phương Tây có xu hướng gia tăng trong nền chính trị Iran. 
Để cân bằng lại, cuộc bầu cử Quốc hội năm 2004 và bầu cử Tổng thống 
Iran năm 2005 đã được điều chỉnh. Kết quả là, phái bảo thủ chiếm đa số 
trong Quốc hội và Ahmadinejad, một nhân vật bảo thủ, cứng rắn trở 
thành Tổng thống Cộng hòa Islam giáo Iran. Sau khi Ahmadinejad nhậm 
chức Tổng thống, Lãnh tụ tối cao Khamenei giải thích vấn đề đó như sau: 
“Chúng ta tin rằng, sự tồn tại của hai phái trung thành với hiến pháp là 
phục vụ cho chính quyền. Hai phái cải cách và bảo thủ như hai cánh của 
con chim làm cho nó bay trong bầu không khí cạnh tranh và tiến bộ. 
Chúng ta sẽ không cho phép những người không tin vào hiến pháp và 
chính quyền lãnh đạo. Con đường ở giữa và cách tiếp cận hợp lý vào chủ 
nghĩa bảo thủ chủ cải cách”26. 
Nền chính trị thần quyền của Cộng hòa Islam giáo Iran hiện nay do 
Lãnh tụ tối cao quyết định. Sự thay đổi xu hướng (nếu có) và tương lai 
chính trị quốc gia này tùy thuộc vào Ayatollah Khamenei và người kế 
nhiệm ông do Hội đồng Chuyên gia gồm 86 giáo sĩ cấp cao lựa chọn./. 
CHÚ THÍCH: 
1 Xem Lương Ninh (2000), “Hồi giáo trong thế giới hiện đại”, Nghiên cứu Tôn 
giáo, số 1; The Origins of the Sunni/Shia Split in Islam, by Hussein 
Abdulwaheed Amin, Editor of Islamfortoday.com. 
2 Lương Ninh (2000), “Hồi giáo trong thế giới hiện đại”, sđd. 
3 Shaikh Hasan Muhammad Taqi Al-Jawahiri, Annotation & Commentary on The 
Lawful and The Prohibited in Islam (of Dr. Yousif Al-Qaradhawi), ICRO - 
Islamic Culture & Relation OrganisationPublisher. 
4 Melvin E. Matthews, Jr., What is The Difference Between Islam and Islamism?, 
HNN Staff, Zetero. 
5 Carolyn Ruff (1998),“The World’s Second Biggest Religion Aloso is a Way of 
Life”, Special to The Washington Post, Wednesday, May 13. 
6 A. Savyon and Y. Mansharof (2007), The Doctrine of Mahdism: In the 
Ideological and Political Philosophy of Mahmoud Ahmadinejad and Ayatollah 
Mesbah-e Yazdi, published Friday, June 1. 
7 The Origins of the Sunni/ Shia Split in Islam, by Hussein Abdulwaheed Amin, 
Editor of Islamfortoday.com. 
8 A. Savyon (2010), The Doctrine of Mahdism: The “Second Islamic Revolution” in 
Iran: Power Struggle at the Top, posted on January 21, by Mohammed Abbasi. 
9 The Islamic State and Religious Minorities Muqtedar Khan, PhD. Director of 
International Studies, Adrian College, MI. 
Nguyễn Văn Hy, Tô Minh Đức. Islam giáo Shia 67 
 67 
10 The Constitution of The Islamic Republic of Iran, Iran Chamber Society, 
11 Greg Bruno, Staff Writer (2008), Religion and Politics in Iran, June 19. Source: 
US. Library of Congress. 
12 Iran, Wikipedia. 
13 Cách mạng Hồi giáo Iran, Wikipedia. 
14 Cách mạng Hồi giáo Iran, Wikipedia. 
15 The Structure of Power in Iran,  
16 Carolyn Ruff (1998),“The World’s Second Biggest Religion Aloso is a Way of 
Life”, Special to The Washington Post, Wednesday, May 13. 
17 Cách mạng Hồi giáo Iran, Wikipedia. 
18 Cách mạng Hồi giáo Iran, Wikipedia. 
19 Carolyn Ruff (1998), “The World’s Second Biggest Religion Aloso is a Way of 
Life”, Special to The Washington Post, Wednesday, May 13. 
20 A. Savyon and Y. Mansharof (2007), The Doctrine of Mahdism: In the 
Ideological and Political Philosophy of Mahmoud Ahmadinejad and Ayatollah 
Mesbah-e Yazdi, published Friday, June 1. 
21 Full Tex of President Ahmadinejad’s Speech at General Assembly, IRNA - 
Islamic Republic News Agency United Nations, New York, September 17, 2005. 
22 A. Savyon(2010), The Doctrine of Mahdism: The “Second Islamic Revolution” 
in Iran: Power Struggle at the Top, posted on January 21, by Mohammed 
Abbasi. 
23 President Ahmadinejad: Turning to Mahdism is the Only Way for the Survival of 
Humanity, Bright Future News Agency. 
24 A. Savyon and Y. Mansharof (2007),The Doctrine of Mahdism: In the 
Ideological and Political Philosophy of Mahmoud Ahmadinejad and Ayatollah 
Mesbah-e Yazdi, published Friday, June 1. 
25 Motazeri’s,  
26 A. Savyon (2010), The Doctrine of Mahdism: The “Second Islamic Revolution” in 
Iran: Power Struggle at the Top, posted on January 21, by Mohammed Abbasi. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Greg Bruno, Staff Writer (2008), Religion and Politics in Iran, June 19. Source: 
US. Library of Congress. 
2. Full Tex of President Ahmadinejad’s Speech at General Assembly, IRNA - 
Islamic Republic News Agency United Nations, New York, September 17, 2005. 
3. Melvin E., Matthews, Jr., What Is The Difference Between Islam and Islamism?, 
HNN Staff, Zetero. 
4. Motazeri’s,  
5. Lương Ninh (2000), “Hồi giáo trong thế giới hiện đại”, Nghiên cứu Tôn giáo, số 1. 
6. Carolyn Ruff (1998), “The World’s Second Biggest Religion Aloso Is a Way of 
Life”, Special to The Washington Post, Wednesday, May 13. 
68 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 2 - 2014 
 68 
7. President Ahmadinejad: Turning to Mahdism is the Only Way for the Survival of 
Humanity, Bright Future News Agency. 
A. Savyon and Y. Mansharof (2007),The Doctrine of Mahdism: In the 
Ideological and Political Philosophy of Mahmoud Ahmadinejad and Ayatollah 
Mesbah-e Yazdi, published Friday, June 1. 
A. Savyon (2010), The Doctrine of Mahdism: The “Second Islamic Revolution” 
in Iran: Power Struggle at the Top, posted on January 21, by Mohammed 
Abbasi. 
8. Shaikh Hasan Muhammad Taqi Al-Jawahiri, Annotation & Commentary on The 
Lawful and The Prohibited in Islam (of Dr. Yousif Al-Qaradhawi), ICRO - 
Islamic Culture & Relation OrganisationPublisher. 
9. The Constitution of The Islamic Republic of Iran, Iran Chamber Society, 
10. The Islamic State and Religious Minorities Muqtedar Khan, PhD. Director of 
International Studies, Adrian College, MI. 
11. The Origins of the Sunni/ Shia Split in Islam by Hussein Abdulwaheed Amin, 
Editor of Islamfortoday.com. 
12. The Structure of Power in Iran,  
Abstract 
SHIAH ISLAM WITH POWER AND POLITCS IN IRAN 
In Iran, religious activities are respected. All events including 
international events are begun with ceremony of reading Quran. The 
beginning of the addressing of government officials, of diplomatic notes 
is the phrase “in the name of Allah”. Iranians not only pray in every 
Friday morning but also take part in communal prayers with tens of 
thousands believers. These prayers often be televised live. In these 
prayers, the supreme leaders enforce messages on domestic and foreign 
polices as well as responses Iran to international events. Some analyzers 
suggested that someone want to know Iranian situation and reason why 
Iran can face embargo of America and of other countries in last years as 
well as the sanction of UN Security Council in recent years, he ought to 
study the role of Shiah Islam. This article would like to provide some 
news on a religious state where politics and government connect closely 
with Shiah Islamic dogmas. 
Key words: Islam, Shiah Islam, Sunni Islam, Islamic Republic of Iran.