Hiệu quả tập luyện cơ sàn chậu trong việc cải thiện triệu chứng són tiểu khi gắng sức ở phụ nữ

36
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 17, Số 3, Tháng 11 – 2017
1 
Hiệu quả tập luyện cơ sàn chậu trong việc 
cải thiện triệu chứng són tiểu khi gắng sức 
ở phụ nữ 
Huỳnh Nguyễn Khánh Trang* Lê Hoàng Gia** 
Tóm tắt 
Tiểu không kiểm soát khi gắng sức là một tình trạng ngày càng phổ biến gây ảnh hưởng đến 
chất lượng cuộc sống của người phụ nữ. Xu hướng hiện nay là phát hiện sớm, tập nội khoa 
với các bài tập sàn chậu. 
Mục tiêu: Đánh giá hiêu quả của viêc tập luyện cơ sàn chậu trong việc phục hồi sức cơ sàn 
chậu và cải thiện triệu chứng ở phụ nữ có triệu chứng són tiểu khi gằng sức. 
Phương pháp: can thiệp lâm sàng 1 nhóm (đáng giá trước và sau). Phân mức độ nặng theo 
STAMEY. Đánh giá hiệu quả co cơ sàn chậu với bảng điểm PERFECT. Số đối tượng nghiên 
cứu: 79 trường hợp trong thời gian từ 08/2016 -10/2016 tại bệnh viện Hùng vương. 
Kết quả: Cải thiện mức độ sàn chậu trong nghiên cứu là 53 % sau thời gian 4 tuần. Cần 
thêm thời gian để có được các kết quả chi tiết hơn. 
Từ khóa: Tiểu không kiểm soát khi gắng sức, bảng đánh giá PERFECT 
Abstract 
Stress urinary incontinence is an increasingly common condition affecting women’s quality 
of life. The current trend is having early detection of the condition and encouraging them to 
take pelvic floor exercises. 
Objectives: To evaluate the effects of pelvic floor exercise on pelvic floor restoration and to 
improve symptoms in women with urinary symptoms. 
Methods: Clinical intervention of one group (before and after evaluation). Classification of 
severity according to STAMEY. Evaluation of pelvic floor muscle efficiency using the 
PERFECT scorecard. Number of subjects: 79 cases in the period from August 2016 to 
October 2016 at Hung Vuong Hospital.. 
Results: Pelvic floor improvement in the study was at 53% after 4 weeks. More time is 
needed to get more detailed results. 
Key words: Stress incontinence urinary, PERFECT assessment 
Đặt vấn đề 
Theo ICS (International Continence 
Society) định nghĩa tiểu không kiểm soát 
(TKKS) khi gắng sức là tình trạng tiểu són 
xảy ra khi có kết hợp với sự gia tăng áp 
lực ổ bụng (do gắng sức, hắt hơi, hoặc là 
ho), mà nguyên nhân chủ yếu là suy yếu 
cơ sàn chậu.1 
 *Bộ Môn Sản ĐHYD TP.Hồ Chí Minh, Email: 
[email protected] 
** Bệnh viện Hùng Vương. 
Tuy không ảnh hưởng đến tính mạng 
nhưng tiểu không kiểm soát là một gánh 
nặng tâm lý làm giảm chất lượng cuộc 
sống. Người phụ nữ mắc chứng TKKS 
thường cảm thấy tự ti, xấu hổ, mệt mỏi, rối 
loạn giấc ngủ. TKKS cũng gây mất khả 
năng tập trung làm việc, giảm năng suất 
lao động, các quan hệ xã hội bị hạn chế, 
ảnh hưởng nhiều đến chất lượnng cuộc 
sống của bệnh nhân. 
Hiện nay có 3 phương pháp chính để 
điều trị TKKS: nội khoa, tập cơ sàn chậu 
với máy Biofeedback, tập Kegel, hay kích 
37
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 
2 
thích điện cơ có thể cải thiện 70-90% các 
trường hợp TKKS nên vẫn là lựa chọn đầu 
tiên do tính an toàn, hiệu quả cao và ít tốn 
kém. 
 Bệnh viện Hùng Vương hàng năm có 
số trường hợp sanh hơn 40.000, số khám 
phụ khoa hơn 100.000 lượt hàng năm. 
Trong thời gian gần đây với việc hình 
thành đơn vị niệu phụ khoa phát hiện số 
TKKS khi gắng sức có một số lượng 
không nhỏ. Do vây chúng tôi tiến hành 
thực hiện nghiên cứu “ Đánh giá hiệu quả 
của việc tập luyện sàn chậu trong việc cải 
thiện TKKS khi gắng sức”. 
Mục tiêu: Đánh giá hiêu quả của viêc 
tập luyện cơ sàn chậu trong việc phục hồi 
sức cơ sàn chậu và cải thiện triệu chứng ở 
phụ nữ có triệu chứng són tiểu khi gằng 
sức 
Phương pháp nghiên cứu 
Can thiệp lâm sàng 1 nhóm (trước và sau). 
Đối tượng nghiên cứu 
Tất cả bệnh nhân đến khám tại phòng 
khám bệnh viện Hùng Vương (08/2016-
10/2016) có tình trạng són tiểu khi gắng 
sức (SUI) đã được chẩn đoán theo triệu 
chứng và được phân độ theo Stammey. 
Phân loại mức độ nặng của TKKS khi 
gắng sức.2 
 Độ I: xảy ra khi ra vận động gắng sức 
nhiều, ho dữ dội, thỉnh thoảng bị, 
lượng nước tiểu ra ít 
 Độ II: xảy ra khi hoạt động nhẹ như từ 
ngồi đứng dậy, đi bộ, hắt hơi, mỗi tuần 
bị, lượng nước tiểu ra nhiều hơn 
 Độ III: xảy ra thường xuyên, liên tục 
mỗi ngày, trong hững hoạt động 
thường ngày, khi thay đổi tư thế, khi 
cười, lượng nước tiểu ra nhiều 
Đánh giá sức cơ sàn chậu với thang điểm 
PERFECT,4 gồm các yếu tố: 
 Power: sức cơ theo thang điểm Oxford 
từ 0 đến 5. 
 Endurance: co và giữ được bao nhiêu 
giây. 
 Repetition: co và giữ lặp lại bao nhiêu 
lần. 
 Fast contraction: co nhanh được bao 
nhiêu lần. 
 Ect: mỗi co thắt được tính thời gian 
(every contraction timed) 
 Việc đánh giá sức co cơ đã được thực 
hiện và kiểm chứng trên cả nam và nữ, 
không có sự khác biệt khi thăm khám đánh 
giá qua ngã âm đạo hoặc ngã trực tràng. 
 Bệnh nhân nằm tư thế sản phụ khoa, 
người khám đặt ngón tay vào trong âm đạo 
4-6cm vị trí 4 giờ và 8 giờ, ngón tay tì nhẹ 
vào vùng cơ hội âm để có áp lực vừa phải 
để cảm nhận khi cơ co thắt. 
Power: Sức cơ theo thang điểm Oxford từ 
0 - 5 
0 Không sức cơ Không sờ thấy sự chuyển động 
1 Rung nhẹ Sờ thấy rất ít cơ phồng lên 
2 Yếu Có chuyển động trong giới hạn ít 
nhưng yếu và giữ được ngắn 
3 Trung bình Có chuyển động đến ½ giới hạn, 
có sự nâng lên của âm đạo 
4 Tốt Chuyển động mạnh ½ - ¾ giới 
hạn, có siết vào ngón tay 
5 Mạnh Cơ kéo lên rất mạnh đến hết giới 
hạn, siết chặt ngón và giữ mạnh 
Endurance: co và giữ được bao nhiêu giây. 
Khi co cơ đến mức độ tối đa, sẽ duy trì sự 
co cơ, thời gian giữ tính từ lúc co cơ giới 
hạn cho đến khi sức cơ giảm đi 35%. Thời 
gian này có thể kéo dài tới 10 giây. 
Repetition: co và giữ lặp lại bao nhiêu lần. 
Số lần lặp lại tối đa, nhằm tìm giới hạn tối 
đa hoat động của cơ sàn chậu, làm cơ sở 
để đánh giá sự cải thiện sau khi tập vật lý 
trị liệu sàn chậu. Thời gian nghỉ giữa các 
lần co cơ theo nhiều tác giả là 4giây 
khoảng thời gian này giúp phục hồi sức cơ 
để tiếp tục lần co cơ tiếp theo. Không nên 
cho khoảng thời gian nghỉ nhiều vì sẽ khó 
tìm thấy giới hạn co cơ, và thời gian tập sẽ 
dài hơn. Khi thực hiện cho 10 lần co cơ và 
giữ 10 giây thì thời gian nghỉ sẽ cần ngắn 
38
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 17, Số 3, Tháng 11 – 2017
3 
hơn. Ví dụ : 2/3/6 : sức co cơ là 2, giữ 
được 3 giây, lặp lại được 6 lần. 
Fast contraction: co nhanh được bao nhiêu 
lần. Sau khi hướng dẫn co cơ và đánh giá 
sức cơ, bệnh nhân được thực hiệ sự co 
nhanh co liện tục, một số bệnh nhân có thể 
thực hiện trên 10 lần. 
Phương pháp can thiệp: 
Đối tượng tham gia nghiên cứu được tham 
gia điều trị bằng vật lý trị liệu với máy 
Biofeedback, và tập cơ sàn chậu trong 40 
phút, 2 lần/tuần. 
Sau đó được hướng dẫn và dõi tập 
thêm mỗi ngày ở nhà. 
Đối tượng nghiên cứu được theo dõi và 
đánh giá sự tình trạng són tiểu dựa vào 
phân độ Stamey, cũng như đánh giá sự 
tăng sức cơ sàn chậu bằng thang điểm 
PERFECT, trước và sau tập 4 tuần. 
Nghiên cứu khảo sát thỏa tiêu chí đưa ra là 
83 đối tượng. Có 4 trường hợp không thể 
tiếp tục tham gia điều trị nội khoa và được 
giới thiệu đến bệnh viện Bình Dân để điều 
trị. 
Số đối tượng trong nghiên cứu ghi 
nhận là 79. 
Kết quả 
Đã có 79 bệnh nhân có triệu chứng tiểu 
không kiểm soát khi gắng sức tham gia 
điều trị 
Phân bố bệnh nhân theo tuổi (hình 1.) 
Hình 1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi. 
Nhận xét: Số bệnh nhân 46-50 tuổi chiếm 
đa số 
Phân bố mức độ nặng của bệnh theo số 
lần sinh (hình 2.) 
SUI: (Stress incontinence urinary) TKKS khi gắng sức 
Hình 2. Phân bố mức độ nặng của bệnh theo 
số lần sinh. 
Nhận xét: Mức độ nặng của bệnh liện quan 
đến số lần sinh, với sinh 3 lần, tỉ lệ TKKS 
khi gắng sức (SUI) độ 1 và 2 gần như 
nhau, sanh con trên 3 lần, tỉ lệ TKKS khi 
gắng sức độ 3 cao. 
Liên quan giữa sức cơ sàn chậu và triệu 
chứng són tiểu khi gắng sức (hình 3.) 
SUI: (Stress incontinence urinary) TKKS khi gắng sức 
Hình 3. Liên quan giữa sức cơ sàn chậu và triệu 
chứng són tiểu khi gắng sức. 
Nhận xét: Độ mạnh của cơ sàn chậu liên 
quan tỉ lệ nghịch đến độ nặng của bệnh. 
Sức cơ càng tăng, độ nặng của bệnh càng 
giảm. 
Hiệu quả cải thiện triệu chứng SUI sau 
khi điều trị bằng vật lý trị liệu (hình 4.) 
SUI: (Stress incontinence urinary) TKKS khi gắng sức 
Hình 4. Hiệu quả cải thiện triệu chứng SUI sau 
khi điều trị bằng vật lý trị liệu. 
39
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 
4 
Nhận xét: Vật lý trị liệu sàn chậu có hiệu 
quả cải thiện SUI. 
Hiệu quả làm tăng sức cơ sàn chậu sau 
điều trị (hình 5.) 
Hình 5. Hiệu quả làm tăng sức cơ sàn chậu sau 
điều trị. 
Nhận xét: Sức cơ sàn chậu được cải thiện 
sau tập VLTL 
Tăng sức cơ sàn chậu và cải thiện triệu 
chứng (hình 6.) 
SUI: (Stress incontinence urinary) TKKS khi gắng sức 
Hình 6. Tăng sức cơ sàn chậu và cải thiện 
triệu chứng. 
Nhận xét: Sức cơ sàn chậu tăng làm giảm 
triệu chứng SUI 
Các thông số của bảng điểm PERFECT 
tăng sau khi điều trị: 
 Power : sức cơ trung bình tăng từ 
2,2/5 4,3/5 
 Endurance: thời gian giữ tăng từ 6,3s 
 14s 
 Repetition: co và giữ lặp lại tăng từ 6 
lần 14 lần 
 Fast contraction: co nhanh tăng từ 9,5 
lần 17 lần 
Nhận xét : việc tập cơ sàn chậu, làm củng 
cố và làm tăng sức cơ sàn chậu (P), từ đó 
gíup cho việc tăng thời gian co cơ (E) 
cũng như tăng cường độ (F) (R). 
Bàn luận 
Tiểu không kiểm soát (TKKS) sau sinh là 
tình trạng có tính chất phổ biến, tuy nhiên 
thực tế chưa được quan tâm đúng mức. 
Ước tính có khoảng 200 triệu người trên 
thế giới mắc một trong các dạng tiểu 
không tự chủ. Bệnh gặp chủ yếu ở phụ nữ 
với tỉ lệ 27,6% (dao động từ 4,8-
58,4%).Với phụ nữ ở độ tuổi lao động tiểu 
không tự chủ chiếm tỉ lệ 25-40%. Các yếu 
tố ảnh hưởng-tần suất bệnh: (1) Yếu tố 
thuận lợi: Sanh đẻ, có tổn thương cơ, thần 
kinh, xạ trị, phẫu thuật. (2) Yếu tố thúc 
đẩy: Táo bón, béo phì, hút thuốc lá,nhiễm 
trùng mạn tính đường tiết niệu, mãn kinh. 
(3) Yếu tố tiên lượng nặng: Lớn tuổi, mất 
trí, hạn chế vận động, bệnh lý mãn tính 
làm tăng áp lực ổ bụng ( COPD), ho mãn 
tính. 
 Dựa vào tính hiệu quả của việc phục 
hồi TKKS và thang điểm đánh giá sức cơ 
sàn chậu PERFECT, khảo sát này nhằm 
củng cố thêm tính hiệu quả của vật lý trị 
liệu sàn chậu trong việc phục hồi sức cơ 
sàn chậu và cải thiện triệu chứng tiểu 
không kiểm soát khi gắng sức 
(TKKSKGS). 
 Số bệnh nhân được khảo sát thỏa tiêu 
chí đưa ra là 79 bệnh nhân. Trong đó số 
bệnh nhân mắc SUI độ 1 là 2 ca, SUI độ 2 
là 24 ca, SUI độ 3 là 53 ca. Sức cơ sàn 
chậu được đánh giá dựa vào thang điểm 
PERFECT 
 Tình trạng són tiểu khi gắng sức cài 
thiện rõ rệt sau khi điều trị bằng tập vật lý 
trị liệu sàn chậu, tỉ lệ thành công chiếm 
53%, Tuy không cao so với các nghiên 
cứu trước đó,, nhưng cũng có thể do thời 
gian điều trị còn ngắn nên chưa đánh giá 
hết hiệu quả điều trị. 
 Sự tăng sức cơ sàn chậu cũng cần được 
40
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 17, Số 3, Tháng 11 – 2017
5 
xem xét là tiệu chí cải thiện triệu chứng 
tiểu không kiểm soát khi gắng sức (SUI), 
thang điểm Perfect đã được công nhận là 
công cụ đánh giá sức cơ hiệu quả và chính 
xác, sự chủ quan trong đánh giá cũng đã 
được loại trừ qua nhiều nghiên cứu 3. Theo 
thang điểm Perfect co thấy sự tăng cườg 
sức cơ, cũng như cường độ co cơ đã được 
cải thiện sau quá trình tập vật lý trị liệu sàn 
chậu. 
Kết luận 
Điều trị bằng vật lý trị liệu cần được nhìn 
nhận là phương pháp không xâm lấn, đã 
dần được chứng minh là có hiệu quả trong 
điều trị các rối loạn chức năng sàn chậu từ 
mức độ nhẹ đến trung bình, và ngay sau 
phẫu thuật cũng cần tập luyện nhằm làm 
tăng hiệu quả điều trị. 
Tài liệu tham khảo 
1. Abrams P, Cardozo L, Fall M, et al. The 
standardization of terminology of lower urinary 
tract function: report from the standardization 
sub-committee of the International Continence 
Society. Neurourol Urodyn. 2002;21:167–178. 
2. Blaivas JG, Obson CA. Stress incontinence 
urinary classification and surgical approach. J 
Urol 1988;133: 727-31. 
3. Laycock J, David M Holmes. The place of 
physiotherapy in the management of pelvic 
floor dysfunction. The Obstetrician & 
Gynaecologist 2003;5:194–9 
4. Laycock J, Jerwood D. Pelvic floor muscle 
assessment. The PERFECT scheme. 
Physiotherapy 2001;87:631–42.