Giới thiệu các phương pháp định lượng lợi ích trong đầu tư giảm thiểu rủi ro ngập lụt

KHOA HỌC KỸ THUẬT THỦY LỢI VÀ MÔI TRƯỜNG - SỐ 59 (12/2017) 45 
BÀI BÁO KHOA HỌC 
GIỚI THIỆU CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH LƯỢNG LỢI ÍCH 
TRONG ĐẦU TƯ GIẢM THIỂU RỦI RO NGẬP LỤT 
Nguyễn Thiện Dũng1; Nguyễn Quang Kim1; Nguyễn Thu Hiền1 
Tóm tắt: Việt Nam được xác định là nằm trong vùng chịu nhiều thiệt hại do thiên tai, trong đó 
ngập lụt là một loại hình thiên tai phổ biến nhất. Hàng năm ngập lụt gây ra rất nhiều thiệt hại về 
người, tài sản, cơ sở hạ tầng, kinh tế, ảnh hưởng xã hội và phá hủy môi trường, do đó đầu tư vào 
các công trình phòng chống và giảm nhẹ rủi ro ngập lụt đã và đang là một trong những ưu tiên 
hàng đầu của Nhà nước trong việc bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân. Vấn đề đặt ra là các 
dự án có thực sự hiệu quả và đảm bảo bền vững rủi ro trong điều kiện hạn hẹp của nguồn vốn ngân 
sách đầu tư. Do đó cần phải đánh giá hiệu quả đầu tư các dự án một cách nghiêm túc và cẩn trọng 
từ giai đoạn quy hoạch đến giai đoạn lập dự án đầu tư. Nghiên cứu này sẽ trình bày khái quát các 
phương pháp định lượng các loại thiệt hại do ngập lụt để làm cơ sở phân tích đánh giá hiệu quả 
đầu tư công trình phòng chống và giảm nhẹ rủi ro ngập lụt. 
Từ khóa: Rủi ro ngập lụt, hiệu quả đầu tư, định lượng, giảm thiểu rủi ro. 
1. MỞ ĐẦU1 
Việt Nam nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, 
là một trong những nước thuộc Châu Á Thái Bình 
Dương nơi chịu ảnh hưởng nặng nề do thường 
xuyên phải đối mặt với nhiều loại hình thiên tai 
khốc liệt. Trung bình hàng năm, ước tính thiệt 
hại do thiên tai gây ra cho nền kinh tế tương 
đương khoảng 1-1.5%GDP (World Bank, 2010). 
Theo Luật phòng chống thiên tai (33/ 
2013/QH13), thiên tai được định nghĩa là hiện 
tượng tự nhiên bất thường có thể gây thiệt hại 
về người, tài sản, môi trường, điều kiện sống và 
các hoạt động kinh tế - xã hội. 
Khi nhắc đến các rủi ro thiên tai, thì rủi ro 
ngập lụt được xem là một trong những rủi ro 
phổ biến nhất cũng như ảnh hưởng thiệt hại to 
lớn về người và tài sản như các tỉnh miền 
Trung, một số đô thị lớn như thành phố Hồ Chí 
Minh, Hà Nội, Vĩnh Phúc... Hàng năm, một 
nguồn ngân sách nhà nước rất lớn được dành 
đầu tư vào công tác phòng chống và giảm nhẹ 
rủi ro ngập lụt, cụ thể là các dự án liên quan đến 
quy hoạch tiêu thoát lũ, các công trình bảo vệ 
phòng chống và giảm nhẹ rủi ro ngập lụt. 
1 Trường Đại học Thủy lợi. 
Đối với một quốc gia đang phát triển như 
Việt Nam, đứng trước rất nhiều vấn đề cần phải 
giải quyết, cần phải dành ngân sách đầu tư ngoài 
giảm thiểu rủi ro về thiên tai còn phải đầu tư 
cho cơ sở hạ tầng, an ninh quốc phòng, y tế và 
giáo dục... Vì vậy đối với các dự án đầu tư giảm 
thiểu rủi ro thiên tai nói chung và rủi ro ngập lụt 
nói riêng cần phải được xem xét và tính toán 
một cách cẩn thận dựa trên phân tích đánh giá 
đầy đủ hiệu quả đầu tư đảm bảo sử dụng nguồn 
vốn một cách tối ưu và hiệu quả nhất. Để đánh 
giá được đầy đủ hiệu quả kinh tế của các dự án 
đầu tư phòng tránh và giảm nhẹ rủi ro cần có 
nhiều tiếp cận, phương pháp phân tích đánh giá 
đa mục tiêu, phương pháp phân tích chi phí hiệu 
quả (CBA), Phương pháp phân tích tối ưu rủi 
ro để đánh giá hiệu quả đầu tư dự án. Trên thế 
giới phương pháp CBA vẫn được sử dụng như 
một công cụ chủ yếu trong mô tả và tính toán 
chi phí và lợi ích của các quyết định đầu tư 
mang tính đầu tư công (Mechler, 2016). Phương 
pháp CBA cũng được sử dụng trong phân tích 
giảm thiểu rủi ro thiên tai trong các lĩnh vực 
công tại Mỹ, Australia và nhiều nước khác 
(Kramer, 1995; Mechler, 2005). 
KHOA HỌC KỸ THUẬT THỦY LỢI VÀ MÔI TRƯỜNG - SỐ 59 (12/2017) 46 
Lợi ích của dự án đầu tư giảm thiểu rủi ro 
được hiểu chính là phần thiệt hại giảm đi do đầu 
tư dự án. Do đó để có thể tính toán phần lợi ích 
sử dụng trong phân tích chi phí lợi ích của dự 
án, cần phải tính toán đầy đủ thiệt hại của ngập 
lụt trước và sau khi có dự án. Trong nghiên cứu 
này chi phí trong phân tích hiệu quả đầu tư 
chính là các chi phí đầu tư, quản lý vận hành, 
sửa chữa và đại tu của công trình phòng chống 
và giảm nhẹ thiên tai được mặc định là biết vì 
việc tính toán là tường minh và dễ dàng, theo 
các quy định hiện hành. Đối tượng chịu tác 
động ảnh hưởng của ngập lụt khá đa dạng, bao 
gồm cả dạng tác động trực tiếp và gián tiếp, từ 
loại hình thiệt hại hữu hình đến thiệt hại vô 
hình, do đó cần thiết phải hệ thống đầy đủ các 
phương pháp định lượng, ước lượng tiền tệ hóa 
các thiệt hại của các đối tượng trên. 
2. CƠ SỞ LÝ LUẬN 
2.1. Phương pháp nghiên cứu rủi ro ngập 
lụt 
Trước khi ước lượng thiệt hại cần phải nhận 
dạng và phân loại được các đối tượng chịu thiệt 
hại do ngập lụt, các tác động sơ cấp hay thứ cấp, 
ảnh hưởng hữu hình hay vô hình mà có những 
phương pháp ước lượng phù hợp. 
Đối với mỗi loại hình thiệt hại khác nhau sẽ 
xác định ra một số phương pháp dùng để ước 
lượng các thiệt hại khác nhau, nhưng cũng có 
thể cùng một loại thiệt hại ta có nhiều phương 
pháp ước lượng tính toán, điều này tùy thuộc 
vào mức độ chi tiết và tầm quan trọng cũng như 
ảnh hưởng lớn đến lợi ích của dự án đầu tư giảm 
thiểu rủi ro ngập lụt (ví dụ: đối với thiệt hại 
nông nghiệp có thể sẽ ước lượng thông qua các 
phương pháp như, phương pháp thay đổi diện 
tích; phương pháp thay đổi năng suất; đối với 
thiệt hại liên quan đến sức khỏe con người có 
thể đo lường thông qua phương pháp thống kê 
về chi phí phục hồi, chi phí cơ hội do không 
tham gia quá trình sản xuất của bản thân người 
bị ảnh hưởng sức khỏe, còn là chi phí cơ hội 
tham gia sản xuất đối với những người chăm 
sóc kèm theo, hoặc sử dụng phương pháp điều 
tra phỏng vấn đánh giá ngẫu nhiên áp dụng đối 
với các người dân). 
Hình 1. Sơ đồ khối phân loại thiệt hại và phương pháp ước lượng thiệt hại. 
KHOA HỌC KỸ THUẬT THỦY LỢI VÀ MÔI TRƯỜNG - SỐ 59 (12/2017) 47 
Lượng giá thiệt hại do ngập lụt được coi là 
một cách đánh giá kinh tế của rủi ro ngập lụt, để 
có thể lượng hóa được các thiệt hại kinh tế do 
ngập lụt gây ra có thể sử dụng nhiều phương 
pháp khác nhau nhưng được chia làm hai nhóm 
chính đó là nhóm đánh giá trực tiếp và nhóm 
đánh giá gián tiếp. 
2.2. Các phương pháp định lượng trực tiếp 
Các phương pháp đánh giá trực tiếp được sử 
dụng để đánh giá thiệt hại vật chất hữu hình và 
các thiệt hại đó thường có giá trị thị trường đó là 
phương pháp thay đổi năng suất, phương pháp 
chi phí sức khỏe, phương pháp chi phí cơ hội, 
phương pháp chi phí phòng ngừa, phương pháp 
chi phí thay thế. 
2.2.1. Phương pháp thay đổi năng suất 
Phương pháp này thường sử dụng để tính 
toán thiệt hại do ngập lụt trong nông nghiệp, 
lâm nghiệp, thuỷ sản... tác nhân của ngập lụt có 
thể làm giảm sản lượng nông sản thu hoạch ở 
những nơi bị ảnh hưởng trực tiếp, nó cũng có 
thể làm giảm năng suất canh tác thực tế. Ngập 
lụt làm ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng của 
các loại cây trồng nông sản, ảnh hưởng đến chất 
lượng nước do bị ô nhiễm đối với ngành thủy 
sản. Một sự thay đổi phạm vi ngập, chiều sâu 
ngập sẽ làm thay đổi yếu tố, các hình thái của 
các yếu tố đầu vào của sản xuất cũng như hạn 
chế khả năng phát triển và sinh trưởng của động 
thực vật trong vùng bị ngập, làm hạn chế sự lựa 
chọn sản xuất nông nghiệp, cũng như các quyết 
định đầu tư sản xuất của người dân trong vùng 
bị ảnh hưởng của ngập. 
Ảnh hưởng của ngập lụt được xem như một 
yếu tố môi trường ảnh hưởng đến quá trình sinh 
trưởng, quá trình sản xuất, quá trình quyết định 
đầu tư mở rộng, do đó xem xét ảnh hưởng thiệt 
hại của ngập lụt xem như là nghiên cứu mối 
quan hệ giữa biến chất lượng môi trường và 
mức sản lượng để xem xét và so sánh, dự đoán 
về nguồn lợi thu về hay mất đi của lợi nhuận sản 
xuất khi có sự thay đổi về phạm vi ngập và 
chiều sâu ngập, mức độ ô nhiễm môi trường do 
ngập lụt. Để sử dụng phương pháp thay đổi 
năng suất đòi hỏi phải có sự phân tích về quy 
trình sinh học, khả năng công nghệ, khả năng 
phân tích tác động của các yếu tố môi trường 
đối với quyết định sản xuất và ảnh hưởng của sự 
thay đổi kết quả sản xuất tới phúc lợi chung của 
toàn xã hội. 
Đối với nông nghiệp thì ảnh hưởng không chỉ 
ở phần diện tích bị ngập không thể canh tác mà 
còn ở chỗ phần diện tích đất đã canh tác bị ngập 
làm giảm sản lượng do giảm năng suất, và mức 
độ giảm năng suất cũng khác nhau theo độ sâu 
của ngập, theo phạm vi ô nhiễm nguồn nước. Để 
xác định chi tiết thiệt hại này dựa trên hàm giảm 
sản năng suất đối với các độ sâu ngập khác nhau, 
từ đó tính toán thiệt hại do giảm năng suất và 
giảm sản lượng. Để đánh giá thiệt hại về kinh tế 
của ngành nông nghiệp, phương pháp thay đổi 
năng suất để tính toán sự chênh lệch lợi ích từ 
việc sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi thủy hải 
sản trước và sau khi xảy ra ngập lụt. 
2.2.2. Phương pháp chi phí cơ hội 
Phương pháp chi phí cơ hội là phương pháp 
không đo lường sự thay đổi lợi ích của ngập lụt 
mà thay vào đó ước lượng lợi ích của những 
hoạt động nếu như không có ngập lụt xảy ra, 
đây là phương pháp quan trọng trong lựa chọn 
ra quyết định. Phương pháp này thường được sử 
dụng trong việc lựa chọn các dự án có liên quan 
đến môi trường. Phương pháp này được sử dụng 
đối với các đối tượng, khu vực có nhiều lựa 
chọn khác nhau trong việc phát triển với phương 
án tiến hành khai thác và sử dụng. “Chi phí cơ 
hội của một hoạt động là lợi ích cao nhất trong 
các hoạt động thay thế bị mất đi khi tiến hành 
hoạt động đó”. Những nguyên tắc khi sử dụng 
phương pháp chi phí cơ hội được xác định theo 
các bước sau: 
Bước 1: Xác định danh sách các hoạt động có 
thể lựa chọn và thực hiện tại nơi cần nghiên cứu. 
Bước 2: Dự tính lãi ròng hay lợi ích thực của 
mỗi hoạt động (phương án) trong danh mục. 
Bước 3: Chi phí cơ hội là lợi ích cao nhất 
được dự tính 
Khi thực hiện phương pháp phân tích chi phí 
cơ hội trong đánh giá thiệt hại do ngập lụt cũng 
cần phải lưu ý đó là không đơn giản, do nhân tố 
môi trường (ngập lụt) sẽ bị ảnh hưởng và thay 
đổi còn phụ thuộc nhiều vào môi trường chung 
KHOA HỌC KỸ THUẬT THỦY LỢI VÀ MÔI TRƯỜNG - SỐ 59 (12/2017) 48 
kinh tế xã hội của vùng, quy hoạch và chiến 
lược phát triển của địa phương cũng như khả 
năng khai thác của người dân. Hơn nữa, khi tính 
toán lợi ích của các phương án cũng khó đảm 
bảo được độ chính xác cao, do phải dự tính, dự 
báo và cần nhiều thời gian và kinh phí đầu tư 
nghiên cứu. 
Đối với các rủi ro ngập lụt, phương pháp chi 
phí cơ hội thường được sử dụng tính toán đối 
với các diện tích đất được chuyển đổi mục đích 
khi mà giải quyết được bài toán ngập lụt, hoặc 
hạn chế ngập lụt thì giải quyết được bài toán ô 
nhiễm môi trường, làm tăng khả năng cảnh quan 
và giá trị tinh thần sức khỏe, cho người dân 
sống trực tiếp trong phạm vi đó, dẫn đến giá trị 
đất đai được nâng lên, thúc đẩy phát triển sản 
xuất, kinh doanh dịch vụ... 
Phương pháp chi phí cơ hội cũng được sử 
dụng để tính toán thiệt hại sản phẩm của con 
người do bị mắc các bệnh liên quan đến ô nhiễm 
môi trường do ngập lụt, làm sụt giảm khả năng 
làm việc, thiệt hại do phải dành thời gian nằm 
viện điều trị, người nhà bệnh nhân phải bỏ thời 
gian lao động sản xuất để phục vụ chăm sóc 
người thân trong viện hoặc tính toán cho thiệt hại 
do thiệt hại tử vong sinh mạng thông qua đóng 
góp vào giá trị sản xuất hàng năm của người đó 
cho toàn xã hội (Thông thường dựa trên GDP 
bình quân đầu người của vùng nghiên cứu). 
2.2.3. Phương pháp chi phí sức khỏe 
Khi đánh giá về ảnh hưởng đến sức khỏe của 
ngập lụt, thì ngoài các vấn đề thương tích, chấn 
thương do bị lũ cuốn, do bị nước ngập, còn có 
những ảnh hưởng do môi trường bị ô nhiễm bao 
gồm không khí và nguồn nước sinh hoạt bị ô 
nhiễm. Do đó đo lường thiệt hại sức khoẻ do 
thương tích và bệnh tật bởi ảnh hưởng ô nhiễm 
nguồn nước và môi trường là công việc quan 
trọng của các nhà kinh tế môi trường. Để đo 
lường được giá trị thiệt hại liên quan đến sức 
khỏe con người cần phải tiến hành nghiên cứu 
một cách cẩn thận và tỷ mỷ, đồng thời phải biết 
cách tách những tác động khác lên sức khỏe con 
người, để làm được điều này thường rất khó 
chính xác và đảm bảo được sự đúng đắn cần 
thiết, đồng thời để đo lường thiệt hại cần có một 
dữ liệu khá chi tiết về số lượng người được điều 
trị tại bệnh viện, số người không điều trị tại 
bệnh viện nhưng mất chi phí thuốc điều trị. 
Trong khi tính toán cần thiết phải tách các loại 
bệnh không liên quan đến ngập lụt, để tính toán 
được chính xác thiệt hại do ngập lụt lên sức 
khỏe con người. Nền tảng của công việc đánh 
giá này là sự liên quan giữa các chi phí đến 
phục hồi sức khỏe do bị ảnh hưởng của ngập lụt 
gây ra trực tiếp như chấn thương, bệnh truyền 
nhiễm do ô nhiễm nước. Nghiên cứu được xác 
định dựa trên tỷ lệ mắc bệnh thường xuyên để 
đo lường tác động của những sự cố bất thường, 
áp dụng tính toán thiệt hại sức khỏe con người. 
Hậu quả về sức khỏe được chia làm 2 nhóm: 
Bệnh tật và tử vong. 
+ Chi phí do bệnh tật 
Chi phí do bệnh tật sẽ bao gồm các chi phí 
chữa bệnh, chi phí thiệt hại do nghỉ làm hay mất 
thời gian làm việc và chi phí thiệt hại do người 
thân phải nghỉ làm để chăm sóc người bệnh. 
+ Chi phí do tử vong 
Chi phí tử vong tức là tính toán thiệt hại về 
nhân mạng đối với rủi ro ngập lụt, thông thường 
giá trị nhân mạng là rất lớn không thể đo đếm 
bằng tiền, tuy nhiên xét về góc cạnh toàn xã hội 
khi một nhân mạng mất đi, thì chi phí tử vong 
có thể được đánh giá bằng cách xem xét những 
đóng góp kinh tế bị mất đi do không còn sống 
nữa. Trong suốt cuộc đời làm việc, một người 
có thể đóng góp vào quá trình sản xuất hàng 
hóa, dịch vụ mà xã hội tiêu dùng. Khi một 
người bị tử vong nguyên nhân do: ngạt nước, lũ 
cuốn trôi, hoặc chấn thương nặng dẫn tới tử 
vong trong quá trình lũ, ngập lụt diễn ra. Khi đó, 
giá trị đóng góp của người tử vong với quá trình 
sản xuất là dừng lại, do đó chúng ta có thể tính 
giá trị sản xuất người đó có thể tạo ra nếu người 
đó còn sống. Bằng cách suy luận Ý muốn thanh 
toán (WTP) trung bình trong giảm thiểu rủi ro, 
ta có thể ước lượng giá trị một nhân mạng, theo 
tính toán giá trị thống kê của một mạng sống 
(VSL- Value of Statistical Life). 
VSL = WTP x 1/10000 (1) 
Theo nhóm tác giả Arnaud Reynaud và M. H 
Nguyen (2013) đã sử dụng phương pháp lựa 
KHOA HỌC KỸ THUẬT THỦY LỢI VÀ MÔI TRƯỜNG - SỐ 59 (12/2017) 49 
chọn kinh nghiệm để điều tra ước lượng giá trị 
của giảm thiểu rủi ro lũ lụt, đã tính toán được 
giá trị thống kê của một mạng sống tại tỉnh 
Nghệ An và được ước lượng từ khoảng 2.517 
triệu VNĐ cho đến 3.590 triệu VNĐ tương 
đương với khoảng 77 lần tới 111 lần giá trị thu 
nhập bình quân hàng năm của các hộ gia đình 
tại Nghệ An. Trong bài báo này, giá trị thiệt hại 
về nhân mạng của con người sẽ được tính toán 
trên cơ sở áp dụng nghiên cứu trước bằng cách 
tính trượt giá và thu nhập bình quân của người 
dân vùng nghiên cứu để sử dụng quy đổi giá trị 
tương đương với thời điểm hiện tại tính toán. 
2.2.4. Phương pháp ước lượng bằng chi phí 
thay thế 
Chi phí thay thế khoản tiền phải bỏ ra để thay ... rường, đối với một số đối tượng 
liên quan đến suy giảm môi trường thì phải ước 
lượng cụ thể chi phí để phục hồi. 
Đối với các tài sản vật chất bị thiệt hại thì chi 
phí được tính toán theo hiện hành để xây dựng 
mới một công trình có công năng, giá trị sử 
dụng và hiệu quả kinh tế tương đương, nhưng 
vật liệu, phương pháp và kỹ thuật hiện đại sẽ 
được sử dụng để xây dựng và loại bỏ tất cả các 
bộ phận đã bị lỗi thời, hư hỏng. Từ đó sẽ tạo lợi 
ích cho việc phát triển kinh tế, đổi mới cơ sở hạ 
tầng, kĩ thuật và cải thiện môi trường sống trong 
vùng nghiên cứu2. 
Việc xác định này có thể được thực hiện 
thông qua một trong hai cách sau: 
+ Xác định chi phí tái sản xuất một tài sản 
tương đồng trên thị trường; 
+ Xác định chi phí phát triển, thay thế hoặc 
xây dựng mới một loại tài sản tương tự; 
+ Xác định chi phí phục hồi nguyên trạng 
ban đầu đối với các đối tượng là môi trường bị 
ảnh hưởng. 
2.2.5. Phương pháp ước lượng bằng chi phí 
phòng ngừa 
Đây là phương pháp tính số tiền mà các hộ 
dân phải bỏ ra hàng năm để phòng ngừa rủi ro 
do ngập lụt, các chi phí này liên quan đến chi 
phí trực tiếp do các hộ gia đình, cá nhân bỏ trực 
tiếp để ngăn ngừa những rủi ro khi có ngập lụt 
xảy ra, khi có các giải pháp công trình xảy ra thì 
chi phí phòng ngừa của các hộ dân cũng giảm. 
Chi phí phòng ngừa được hình thành dựa trên lý 
thuyết hành vi tự bảo vệ (PMT- Protective 
Motivation Theory), dựa trên giả định về nhận 
thức của mỗi cá nhân trước các rủi ro đã và 
đang và sẽ xảy ra, mỗi một cá nhân, một hộ gia 
đình hay một cộng đồng sẽ hình thành các chiến 
lược ứng phó và giảm nhẹ rủi ro trong tương lai 
nếu gặp phải rủi ro. Đứng trước các tác động rủi 
ro thiên tai trong quá khứ các hộ gia đình có 
nhận thức về xác suất xảy ra ngập lụt cũng như 
lường trước, ước lượng trước các thiệt hại có thể 
xẩy ra đối với cá nhân, gia đình và xã hội. Trên 
cơ sở nhận thức các rủi ro, các cá nhân và hộ gia 
đình sẽ hình thành nên một phản xạ tự nhiên đó 
là tìm cách tự bảo vệ bản thân mình, hộ gia đình 
mình phòng khi có rủi ro. Do đó họ sẽ có một 
2  
KHOA HỌC KỸ THUẬT THỦY LỢI VÀ MÔI TRƯỜNG - SỐ 59 (12/2017) 50 
loạt (một danh sách ưu tiên và chi phí kèm theo) 
các chiến lược mang tính phù hợp với mục tiêu 
giảm thiểu rủi ro, cũng như phù hợp với nguồn 
thu nhập của bản thân và hộ gia đình. Do đó với 
rủi ro ngập lụt thì các chi phí phòng ngừa cũng 
là một loại chi phí cần phải được tính đến nhằm 
thể hiện chi phí đầu tư giảm nhẹ rủi ro ở cấp 
quy mô nhỏ của hộ gia đình, nó sẽ có tác động 
giảm thiểu rủi ro và tính dễ tổn thương của các 
hộ gia đình trước rủi ro ngập lụt. Các chi phí 
phòng ngừa đối với loại hình rủi ro ngập lụt đến 
từ các hộ gia đình có thể là chi phí đầu tư trang 
bị các phương tiện như thuyền, ca nô, bao tải 
đựng nông sản, chi phí tôn cao nền nhà, chi phí 
xây nhà với tính chất kiên cố, hoặc có thêm các 
gác xép trên cao nhằm ứng phó khi ngập xảy ra 
có thể sơ tán người và tài sản của hộ gia đình 
giảm thiệt hại. Những chiến lược của các hộ gia 
đình được thể hiện rõ trong nghiên cứu (Nguyễn 
Thiện Dũng, 2016). Chi phí phòng ngừa được 
các hộ gia đình lựa chọn dựa trên mục tiêu cụ 
thể đối với từng chiến lược giảm nhẹ hoặc tổ 
hợp các chiến lược bao gồm cả những chiến 
lược đầu tư mang tính dài hạn và chiến lược đầu 
tư mang tính ứng phó khẩn cấp. Ví dụ đối với 
các hộ gia đình trong vùng chịu ảnh hưởng ngập 
lụt, họ sẽ có xu hướng mua sắm thuyền để chở 
các tài sản khi cần thiết, hoặc đầu tư xây dựng 
gác xép, tầng 2 hoặc nâng cao nền nhà nhằm 
tránh bị ngập trong nhà để bảo vệ tài sản. 
2.2.6. Phương pháp điều tra thu thập dữ 
liệu thống kê 
Phương pháp dữ liệu lịch sử là phương pháp 
nghiên cứu bằng cách dựa trên việc thu thập số 
liệu thống kê trong lịch sử, tìm nguồn gốc phát 
sinh, quá trình phát triển và biến hóa (điều kiện, 
hoàn cảnh, không gian, thời gian có ảnh hưởng) 
để xác định giá trị thiệt hại do rủi ro ngập lụt. 
Áp dụng định tính cho tất cả các loại thiệt hại. 
Phương pháp điều tra thu thập dữ liệu lịch sử có 
thể được tiến hành khảo sát trên một vùng, một 
nhóm đối tượng mang tính đại diện cho cả vùng 
nghiên cứu rộng lớn nhằm phát hiện những quy 
luật phân bố, trình độ phát triển, những đặc 
điểm về mặt định tính và định lượng của các đối 
tượng cần nghiên cứu. Các tài liệu, số liệu điều 
tra được xem là những thông tin quan trọng về 
đối tượng cần thiết cho quá trình nghiên cứu và 
là căn cứ quan trọng để định lượng tính toán cho 
cả vùng rộng lớn đồng thời có thể dùng để đề 
xuất những giải pháp khoa học hay giải pháp 
thực tiễn. 
2.2.7. Phương pháp thu thập số liệu bằng 
điều tra phỏng vấn trực tiếp 
Phương pháp thu thập số liệu bằng phỏng 
vấn trực tiếp là phương pháp đưa ra những câu 
hỏi với người đối thoại để thu thập thông tin. 
Trước mỗi đối tượng được chọn để phỏng vấn, 
người nghiên cứu cần có những cách tiếp cận 
khác nhau để thu được từ người được phỏng vấn 
những thông tin cần thiết cho nghiên cứu. 
Đối với đánh giá rủi ro ngập lụt, thông 
thường các số liệu thống kê được các nhà quản 
lý, các cơ quan các cấp và các ngành địa phương 
liệt kê và ước lượng, do tính diện rộng và dàn 
trải cũng như độ phức tạp của các đối tượng rủi 
ro ngập lụt nên các số liệu thống kê mới chỉ ở 
mức đánh giá ở mức trực tiếp, phản ánh trực 
tiếp về số lượng và đặc biệt là đối tượng chủ 
yếu là các công trình phúc lợi, cơ sở hạ tầng, 
các thiệt hại sơ bộ của các hộ gia đình, do đó 
chưa phản ảnh được đầy đủ thiệt hại của các hộ 
gia đình. Do đó cần thiết phải có sự phân tích 
tổng hợp số liệu từ các nguồn thống kê của các 
địa phương, đồng thời phải có các nguồn thông 
tin số liệu trực tiếp do các đối tượng bị ảnh 
hưởng đánh giá và ước lượng nhằm hoàn thiện 
các số liệu đánh giá thiệt hại được đầy đủ và 
chính xác. 
Bài báo này trên cơ sở tổng hợp thu thập các 
nguồn số liệu thống kê, ghi chép trên sổ sách, 
trên các nghiên cứu trước đó còn trực tiếp đánh 
giá thiệt hại của các hộ gia đình nơi mà chưa có 
nguồn số liệu đầy đủ và tin cậy để ước lượng 
thêm vào giá trị thiệt hại ngập lụt. 
2.3. Nhóm phương pháp ước lượng gián tiếp 
2.3.1. Phương pháp điều tra đánh giá ngẫu 
nhiên CVM (Contigent Value Method) 
Đây là phương pháp thường được sử dụng 
trong tính toán ước lượng các giá trị liên quan 
đến tài nguyên môi trường, trong khi đó thiên 
tai ngập lụt ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi 
KHOA HỌC KỸ THUẬT THỦY LỢI VÀ MÔI TRƯỜNG - SỐ 59 (12/2017) 51 
trường, vì vậy sử dụng phương pháp điều tra 
đánh giá ngẫu nhiên (CVM) cũng là một 
phương pháp đo lường liên quan đến thiệt hại 
môi trường. Ngoài những nguyên nhân trên 
phương pháp CVM cũng được sử dụng để đo 
lường các thiệt hại sức khỏe, thiệt hại liên quan 
đến tinh thần và tín ngưỡng. Bản chất của 
phương pháp CVM là đi đo lường những giá trị 
không có sẵn trên thị trường, do đó phải đặt ra 
các tình huống giả tưởng để trực tiếp hỏi các hộ 
gia đình thông qua sự sẵn sàng chi trả hay ý 
muốn thanh toán (WTP), và ý muốn được đền 
bù (WTA) từ đó có thể xác định ra được giá trị 
của đối tượng thiệt hại đó, hoặc giá trị thực của 
một tài sản một cảnh quan môi trường, một môi 
trường sống đối với một hộ gia đình. Phương 
pháp điều tra giả tưởng thường được sử dụng để 
đánh giá thiệt hại đối với các hộ gia đình liên 
quan đến môi trường, sức khỏe và tín ngưỡng, 
đây cũng là một phương pháp kết hợp cùng với 
các phương pháp đo lường trực tiếp ở trên để đo 
lường thiệt hại của các hộ gia đình nơi mà các 
số liệu về thống kê không thể hiện được và chưa 
đầy đủ. 
2.3.2. Phương pháp đánh giá hưởng thụ 
Phương pháp đánh giá hưởng thụ đo lường 
các ảnh hưởng phúc lợi của sự thay đổi trong 
các tài sản và dịch vụ môi trường bằng cách 
ước lượng ảnh hưởng của các thuộc tính môi 
trường lên giá trị của các hàng hóa thị trường 
nào đó. Phương pháp này đã được áp dụng phổ 
biến để xem xét ảnh hưởng của các thuộc tính 
môi trường lên giá trị tài sản, thường là đất đai 
và nhà ở. Đất đai và nhà ở là các loại tài sản có 
sẵn giá thị trường, nhưng khi chúng bị tác động 
của ngập lụt thì giá trị sẽ bị ảnh hưởng và cụ 
thể là giảm đi rõ rệt vì vậy khi cần có sự xác 
định chênh lệch giá trị tài sản là bao nhiêu do 
có sự khác biệt về môi trường giữa các tài sản 
và từ đó suy ra giá người ta sẵn lòng chi trả cho 
một cải thiện chất lượng môi trường, cụ thể sẵn 
sàng chi trả cho giải pháp phòng chống ngập 
lụt của các hộ dân trong vùng chịu ảnh hưởng 
của ngập lụt. 
Ta có hàm đánh giá như sau: Ph = fn (Sh1,.., 
Shj; Nh1,.., Nhk;, Eh1,.., Ehm) 
Trong đó: Ph: Giá nhà; Sh1,.., Shj: Đặc điểm 
cấu trúc của căn nhà; Nh1,...,Nhk: Đặc điểm hàng 
xóm; và Eh1, .., Ehm: Đặc điểm môi trường. 
Dạng hàm thường được sử dụng cho hàm 
đánh giá hưởng thụ là dạng hàm log-log: 
LnPn = a×lnSn+ b×lnNh + c×lnEh (2) 
Hình 2. Biểu thị tương quan giá nhà đất 
với cải thiệt ngập lụt 
2.4. Tổng hợp các loại thiệt hại và tính 
toán thiệt hại 
Từ phân tích các phương pháp được dùng để 
đánh giá thiệt hại của các đối tượng liên quan đến 
thiệt hại do ngập lụt, nhận thấy rằng cần phải có 
sự vận dụng tất cả các phương pháp một cách 
linh hoạt và tùy từng đối tượng, cũng như cần 
phải sử dụng cả các nhóm phương pháp trực tiếp 
và nhóm phương pháp gián tiếp, ước lượng thiệt 
hại bao gồm cả 3 giai đoạn: Giai đoạn phòng 
ngừa (trước khi ngập); giai đoạn ứng phó (trong 
khi ngập), giai đoạn phục hồi (sau khi ngập). 
Thời điểm 
thiệt hại 
Đối tượng chính Loại hình 
thiệt hại 
Tính toán thiệt hại 
Xây dựng Tôn cao nền, xây cao tầng Chi phí xây dựng tăng thêm 
Mua sắm Mua sắm thiết bị cứu hộ Chi phí mua sắm tăng thêm 
Nhận thức Tăng chi phí đào tạo, tuyên truyền Tính toán giá thị trường 
Chi phí thiệt 
hại trước khi 
ngập lụt 
Dự báo, cảnh báo Đầu tư hệ thống dự báo, cảnh báo Chi phí đầu tư 
KHOA HỌC KỸ THUẬT THỦY LỢI VÀ MÔI TRƯỜNG - SỐ 59 (12/2017) 52 
Nhà ngập nước Chi phí khắc phục, 
Ước tính thiệt hại 
Nhà cửa bị đổ Chi phí khắc phục, 
Ước tính thiệt hại 
Tài sản bị mất, hỏng Chi phí thay thế 
Nhà cửa, tài sản 
Phương tiện đi lại 
Chi phí khắc phục, 
Ước tính thiệt hại, 
Chi phí thay thế 
Thiệt hại cây cối hoa màu Thay đổi sản lượng, 
Thay đổi năng suất 
Thiệt hại gia súc gia cầm Thay đổi sản lượng Tính toán giá thị trường 
Nông nghiệp 
Mất lương thực và hạt giống Tính toán giá thị trường 
Mất giá trị thủy sản nuôi trồng Thay đổi sản lượng 
Mất giá trị thủy sản khai thác Thay đổi sản lượng Thủy sản 
Sửa chữa đầm, hồ, ao nuôi thủy 
sản 
Chi phí khắc phục, 
Tính theo giá thị trường 
Sản phẩm xã hội Giảm giờ làm do nghỉ việc Chi phí cơ hội 
Sửa chữa đường xá Chi phí khắc phục 
Sửa công trình thủy lợi Chi phí khắc phục 
Sửa trạm điện, hệ thống viễn 
thông liên lạc Chi phí khắc phục 
Sửa trường học, trụ sở, cơ quan Chi phí khắc phục 
Cơ sở hạ tầng 
Sửa công trình y tế, công cộng Chi phí khắc phục 
Công nghiệp Cơ sở nhà máy, khu công nghiệp 
Chi phí khắc phục, 
Chi phí thay thế 
Thời gian xã hội Hao phí thời gian do đình trệ giao thông Chi phí cơ hội 
Thiệt hại 
trong khi 
ngập lụt 
Du lịch Giảm số lượng và chất lượng dịch vụ, giảm lượng khách 
Chi phí cơ hội, 
Chi phí bảo hiểm 
Chi phí cung cấp nước sạch Chi phí khắc phục, Tính toán giá thị trường 
Chi phí môi trường Chi phí khắc phục 
Nước sạch và 
VSMT 
Chi phí khám chữa bệnh do 
nước ô nhiễm Chi phí sức khỏe 
Chi phí khám chữa bệnh do sức 
khỏe, chấn thương, sang chấn 
tâm lý 
Chi phí sức khỏe 
Người nhà chăm sóc bệnh nhân Chi phí cơ hội 
Sức khỏe và con 
người 
Tử vong Chi phí cơ hội 
Giá trị đất đai Giá trị đất ở và kinh doanh Tính toán giá thị trường 
Thiệt hại sau 
ngập lụt 
Môi trường đầu tư Giảm khả năng thu hút vốn đầu 
tư trực tiếp từ bên ngoài Chi phí cơ hội 
Hình 3. Tổng hợp các loại thiệt hại và tính toán chi phí thiệt hại. 
KHOA HỌC KỸ THUẬT THỦY LỢI VÀ MÔI TRƯỜNG - SỐ 59 (12/2017) 53 
3. KẾT LUẬN 
Quản lý rủi ro bền vững là một cách tiếp cận 
mà Việt Nam đã và đang hướng tới nhằm giảm 
nhẹ rủi ro thiên tai nói chung và rủi ro ngập lụt 
nói riêng một cách có hiệu quả và bền vững. 
Quản lý rủi ro ngập lụt sẽ luôn đi kèm với các 
quyết định đầu tư giảm thiểu rủi ro ngập lụt một 
cách hiệu quả, dựa trên tính toán đầy đủ chi phí 
và lợi ích của mỗi một dự án đầu tư xây dựng, 
đảm bảo sử dụng tối ưu nguồn vốn đầu tư, đặc 
biệt trong điều kiện hoàn cảnh nguồn ngân sách 
còn nhiều hạn chế. Để sử dụng được phương 
pháp CBA cần thiết phải định lượng được lợi 
ích của các công trình phòng chống và giảm nhẹ 
rủi ro ngập lụt, thông qua định lượng và ước 
lượng các thiệt hại do ngập lụt gây ra. Phương 
pháp phân tích chi phí lợi ích (CBA) vẫn tiếp 
tục là một công cụ quan trọng trong đánh giá và 
lựa chọn quyết định đầu tư giảm nhẹ rủi ro thiên 
tai hiện nay cũng như sắp tới tại Việt Nam. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
World Bank report, (2010), Quốc Hội, (2013), Luật phòng chống thiên tai số 33/2013/QH 13. 
Nguyễn Thiện Dũng, (2016), "Assessing household's vulnerability in rural Vietnam affected climate 
change and proposed policies to risk reduction, "Conference processing in Water Security on 
Climate Change, Bankok, Thailand, 2016. 
Mechler, R. (2016), Reviewing estimates of the economic efficiency of disaster risk management: 
opportunities and limitations of using risk-based cost-benefit analysis, Spinger. 
Mechler, R. (2005), Cost-Benefit Analysis (CBA) of Natural Disaster Risk Management in 
Developing Countries. GTZ, Federal Ministry for Economic Cooperation and Development. 
Kramer, R. A. (1995), Advantages and Limitations of Benefit - Cost Analysis for Evaluation 
Investment in National Disaster Mitigation, vol. Disaster prevention for Sustainable Development, 
Economic and Policy Issues. Washington, D.C.,, pp. 61-76. 
Arnaud Reynaud, Manh-Hung Nguyen, Thanh Duy Nguyen (2016) "Valuing Flood Risk Reduction: 
Results From a Choice Experiment in Viet Nam", Springer Netherlands, vol. Vol. 21, no. N.5, 
pp. 603-617, October 2016. 
Abstract: 
OVERVIEW METHODS TO EVALUATE THE BENEFIT 
IN FLOOD RISK REDUCTION INVESTMENT PROJECTS 
Vietnam is a country located in the region suffered damage caused by natural disasters, and flood 
is also one of the most popular natural risks. Every years, flood damages to people, property, 
infrastructure, economy, society, and environmental devastation. Therefore, flood risk reduction 
investment projects are becoming more important and urgent to save lifes and property of social. 
Given issues how to choose flood inflastructure investment projects are efficient in economics but 
still reach high savety. There are many methods, but using Benefit – cost analysis could be easy to 
evaluate projects from planning to design period. This paper will introduce methods to evaluate the 
damages from flood risk and use it to benefit cost analysis in evaluating investment projects. 
Keywords: Flood risk, Investment Benefit, Evaluating, Natural risk reduction. 
Ngày nhận bài: 11/8/2017 
Ngày chấp nhận đăng: 13/10/2017