Giáo trình Ngân hàng phát triển - Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển

 Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển 
70 TXNHTM07_Bai4_v1.0015105226 
BÀI 4 
TÀI TRỢ DỰ ÁN TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN 
Hướng dẫn học 
Để học tốt bài này, sinh viên cần tham khảo các phương pháp học sau: 
 Học đúng lịch trình của môn học theo tuần, làm các bài luyện tập đầy đủ và tham gia 
thảo luận trên diễn đàn. 
 Đọc tài liệu: 
1. Giáo trình “Ngân hàng Phát triển”, PGS.TS. Phan Thị Thu Hà, NXB Lao động –
Xã hội. 
2. Sách “Kinh tế và tài chính công”, ThS. Vũ Cương, trường ĐH Kinh tế Quốc dân. 
3. Giáo trình “Kinh tế đầu tư”, PGS.TS. Nguyễn Bạch Nguyệt và Từ Quang Phương, 
trường ĐH Kinh tế Quốc dân. 
4. Sách “Thẩm định tài chính dự án”, PGS.TS. Lưu Thị Hương, NXB Tài chính, 
Hà Nội. 
 Sinh viên làm việc theo nhóm và trao đổi với giảng viên trực tiếp tại lớp học hoặc 
qua email. 
Nội dung 
Bài Tài trợ dự án tại Ngân hàng Phát triển mô tả quy trình ngân hàng phát triển cho vay đối 
với các dự án phát triển. Qua phân tích quy trình này, sinh viên cần thấy được những điểm 
giống và khác nhau giữa quy trình cho vay của ngân hàng phát triển với quy trình này tại 
các ngân hàng thương mại, tập trung vào các nội dung quan trọng như thẩm định dự án, 
thống nhất các đô nội dung trong hợp đồng tín dụng 
Mục tiêu 
Sau khi học xong bài này, sinh viên cần nắm được các nội dung sau: 
 Trình bày được các bước tài trợ dự án. 
 Biết được các nội dung chính của hợp đồng tín dụng 
 Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển 
TXNHTM07_Bai4_v1.0015105226 71 
Tình huống dẫn nhập 
Dự án nhà máy thủy điện Sơn La 
“Ngày 25/09/2007, tại Hà Nội, các ngân hàng thương mại nhà nước đã ký hợp đồng với Tập 
đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tài trợ vốn cho dự án Nhà máy Thuỷ điện Sơn La. Dự án với 
tổng vốn đầu tư 36.933 tỷ đồng (chưa bao gồm lãi vay thi công), khoản vay các ngân hàng 
thương mại trong nước là 17.500 tỷ đồng trong đó Vietcombank tài trợ 6.000 tỷ đồng; 
Incombank 5.000 tỷ đồng; VBARD 3.500 tỷ đồng và BIDV 3.000 tỷ đồng. Thời hạn của khoản 
vay là 15 năm, bao gồm 5 năm ân hạn được 4 ngân hàng tham gia cho vay uỷ quyền cho Ngân 
hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam làm đầu mối giải ngân. Dự án Nhà máy 
Thuỷ điện Sơn La với công suất 2400 MW, dự kiến khi đi vào vận hành khoảng tháng 12/2010 
sẽ tạo ra sản lượng điện bình quân 9,429 tỷ kWh/năm đảm bảo đủ cung ứng nguồn điện cho nhu 
cầu phát triển kinh tế xã hội đất nước. Đến Ngày 7/10/2007 tại Hà Nội, Ngân hàng Phát triển 
Việt Nam (VDB) đã ký với EVN hợp đồng tín dụng cho vay ngoại tệ nhập khẩu thiết bị cho dự 
án thủy điện Sơn La, trị giá 400 triệu USD”. 
Tại sao dự án Nhà máy thủy điển Sơn La không chỉ nhận được vốn từ một 
ngân hàng? 
 Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển 
72 TXNHTM07_Bai4_v1.0015105226 
Hoạt động cơ bản của Ngân hàng phát triển là tài trợ hoặc đồng tài trợ cho các dự án 
phát triển, theo phương thức tài trợ một phần hoặc toàn bộ nhu cầu vốn đầu tư. Nội 
dung chính của tài trợ bao gồm các vấn đề sau: 
4.1. Thẩm định dự án 
4.1.1. Khái niệm thẩm định dự án 
Ngân hàng phát triển thẩm định dự án trước khi tài trợ. Thẩm định dự án là quá trình 
kiểm tra, rà soát lại toàn bộ các nội dung của dự án nhằm đánh giá tính khả thi và hiệu 
quả của dự án, là căn cứ để ra quyết định đầu tư vào dự án đó. Theo đó, đây là quá 
trình phân tích, dự báo và đánh giá lại một cách toàn diện nội dung kinh tế, kỹ thuật 
của dự án nhằm xác định hiệu quả và khả năng hoàn trả vốn vay của dự án. Dự án 
được lập bởi chủ đầu tư. Để đảm bảo tính xác thực trong các thông tin mà dự án cung 
cấp, chủ đầu tư tiến hành thẩm định lại các yếu tố của dự án. Người chịu trách nhiệm 
về dự án có thể thuê cơ quan ngoài, hoặc bộ phận khác trong tổ chức để thẩm định dự 
án, đảm bảo tính độc lập, khách quan so với quá trình phân tích dự án. Tùy theo tầm 
quan trọng và ảnh hưởng của dự án mà các cơ quan hữu quan tham gia thẩm định dự 
án. Ví dụ cơ quan quản lý môi trường thẩm định ảnh hưởng của dự án đến môi trường, 
cơ cấp phát vốn hoặc cho vay thẩm định hiệu quả dự án, khả năng hoàn trả, cơ quan 
quản lý đầu tư thẩm định tác động của dự án tới môi trường đầu tư 
4.1.2. Tổ chức thẩm định dự án cua Ngân hàng phát triển 
Tổ chức thẩm định dự án bao gồm: 
 Xây dựng quy trình, phương pháp thẩm định. 
 Tổ chức thu thập, xử lý thông tin nhằm thẩm định nhanh chóng, chính xác. 
 Tổ chức bộ máy thẩm định đảm bảo tính khách quan, độc lập. 
Quy trình thẩm định bao gồm các bước cơ bản sau đây: 
4.1.2.1. Phương pháp thẩm định dự án 
Ngân hàng áp dụng phương pháp thẩm định thích hợp nhằm tiết kiệm chi phí, hạn chế 
rủi ro. 
 Phương pháp so sánh 
Thứ nhất, so sánh với các dự án cũ theo các chỉ tiêu đã lựa chọn. Dựa trên các chỉ 
tiêu của dự án tương tự đã hoàn thành, ngân hàng tiến hành phân tích các nhân tố 
tác động đến chúng, từ đó xây dựng các chỉ tiêu cho dự án mới. Dự án mà ngân 
hàng tài trợ có quy mô lớn, có tính đặc thù cao, thời gian tồn tại lâu dài, chịu tác 
động của nhiều yếu tố khó dự đoán. Nghiên cứu dự án tương tự đã hoàn thành giúp 
ngân hàng thấy được những tác động bất ngờ vào dự án, những ảnh hưởng trong 
dài hạn của dự án đối với phát triển kinh tế từ đó xác định những định mức khoa 
học, so sánh dự án chuẩn bị tài trợ với định mức đó. Ngân hàng phát triển có thể 
tham khảo dự án thực hiện tại các nước khác, do các tổ chức tài chính khác 
tài trợ. 
Trình người 
có thẩm quyền 
để ra quyết định 
đầu tư 
Lập Báo cáo 
về kết quả 
thẩm định 
Thực hiện 
thẩm định 
Tiếp nhận hồ sơ 
 Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển 
TXNHTM07_Bai4_v1.0015105226 73 
Thứ hai, so sánh với các định mức kinh tế kỹ thuật do các cơ quan quản lý quy 
định. Các chỉ tiêu như tiêu hao vật tư, yêu cầu về chất đất, nguồn nước, nhân 
công cho mỗi dự án cụ thể thường được tổng kết qua nhiều năm và trở thành 
định mức do Nhà nước ban hành. 
4.1.2.2. Trình tự thẩm định 
 Thẩm định sơ bộ 
Bao gồm: tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra tính pháp lý 
của hồ sơ và uy tín của người lập dự án, tiếp xúc 
với chủ dự án và các đơn vị liên quan để tìm 
hiểu qua phân tích dự án. 
 Thẩm định chính thức 
Kiểm tra các nội dung sau: 
o Doanh nghiệp chủ dự án: Tính pháp lý của 
doanh nghiệp, báo cáo tài chính, tình hình sản xuất kinh doanh của doanh 
nghiệp, tình hình sử dụng vốn, uy tín 
o Nội dung dự án: Xem xét lại tính khả thi của dự án, nguồn vốn, các chỉ tiêu kỹ 
thuật, nhu cầu vay, các kiến nghị. Dự toán vốn cho dự án, định mức hao phí 
nguyên, nhiên vật liệu, lao động, máy móc 
o Yêu cầu đảm bảo nguồn vốn để thanh toán: Nếu công trình thuộc Ngân sách 
cấp phát một phần, phải có cam kết của Ngân sách trong việc cấp đủ vốn cho 
công trình. Nếu công trình do vốn tự bổ sung từ doanh nghiệp hay vay ngân 
hàng, phải xem xét khả năng cho vay của ngân hàng. Nếu công trình do nhiều 
nguồn khác nhau phải có xác định của các bên tham gia. 
o Phương thức thanh toán: Ngân hàng cần xem xét phương thức thanh toán như 
chủ đầu tư ứng trước (hoặc không) cho người trúng thầu, trả ngân hàng đầu 
hoặc cuối kỳ, trả làm nhiều lần, trả bằng nội tệ hay ngoại tệ 
4.1.2.3. Tổ chức thu thập và xử lý thông tin nhằm thẩm định nhanh chóng chính xác 
Thứ nhất, thu thập thông tin về dự án và chủ đầu tư: bao gồm thông tin về thị trường, 
công nghệ, ban quản lý, tình hình tài chính ban đầu, địa điểm, thời gian trong đó 
cần phải khảo sát trực tiếp địa điểm mà dự án được tiến hành. Thu thập thông tin từ 
nhiều nguồn, xác định các nguồn thông tin đáng tin cậy. Do đặc điểm của dự án phát 
triển, ngân hàng cần tiến hành thu thập thông tin trước về các tập đoàn, tổng công ty 
hay các tổ chức tín dụng, thu thập thông tin về các ngành, các lĩnh vực, vùng quan trọng. 
Thứ hai, xử lý thông tin. Đây là quá trình rất phức tạp và có vai trò quan trọng. Theo 
đó, ngân hàng cần đánh giá cơ sở xác định dữ liệu như nhu cầu thị trường, giá, nguồn 
nguyên nhiên liệu, lao động Những số liệu này có loại có định mức, ít thay đổi như 
số tấn xi măng chi diện tích xây dựng, song có thể thay đổi thường xuyên như chi phí 
khảo sát, thăm dò. Kinh nghiệm cho thấy, chỉ cần thay đổi nhỏ trong các định mức 
trên, hiệu quả của dự án cũng thay đổi rất lớn; đối với lĩnh vực ngân hàng không có 
chuyên gia, cần thuê chuyên gia để xử lý. Để đơn giản quá trình xử lý thông tin, ngân 
hàng sử dụng kết quả thẩm định của các ngành khác nhau như thẩm định về công nghệ 
và môi trường của cơ quan quản lý công nghệ và môi trường hoặc tập trung xử lý 
một số thông tin quan trọng. 
 Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển 
74 TXNHTM07_Bai4_v1.0015105226 
Thứ ba, phân tích, dự báo các nhân tố tác động tới 
công cuộc đầu tư nhằm xác định rủi ro của dự án. 
Thông tin thu thập được nhiều khi chỉ phản ánh 
những vấn đề đã và đang diễn ra đối với các yếu tố 
của dự án. Do thời hạn của công cuộc đầu tư dài, sẽ 
có rất nhiều tác động làm thay đổi các yếu tố trên. 
Ví dụ công nghệ mới sẽ tạo nên sản phẩm thay thế 
tốt hơn sản phẩm của dự án, làm giảm khả năng tiêu 
thụ sản phẩm của dự án, nguyên liệu và thiết bị nhập ngoại bị ảnh hưởng bởi tỷ giá và 
biến động của thị trường quốc tế Do vậy, dự báo là công việc không thể thiếu nhằm 
thẩm định các yếu tố của dự án, giúp ngân hàng thấy được dự án trong thời gian dài, 
lường trước được phần nào rủi ro của dự án để có biện pháp đề phòng. 
4.1.2.4. Tổ chức bộ máy thẩm định 
Bộ máy thẩm định cần phải được tổ chức khoa học nhằm đảm bảo tính độc lập, trung 
thực của các kết quả thẩm định. Quan trọng nhất trong bộ máy thẩm định là phòng thẩm 
định, là nơi thực hiện các nội dung thẩm định dự án, bao gồm các chuyên gia phân 
tích chuyên sâu trên tất cả các lĩnh vực liên quan đến dự án. Ngoài các chuyên gia sẵn 
có của Ngân hàng phát triển, ngân hàng còn thuê các chuyên gia và tư vấn trong từng 
dự án cụ thể nếu cácchuyên gia sẵn có chưa có nhiều kinh nghiệm trong một lĩnh vực 
nhất định hoặc để nhằm nâng cao chất lượng của công tác thẩm định. Thêm nữa, bộ 
phận thẩm định phải tách biệt về nhân sự với bộ phận tiếp nhận hồ sơ, phê duyệt tín 
dụng và quản lý rủi ro để đảm bảo tính khách quan của các kết quả thẩm định. 
Hộp 4.1: Thực trạng bộ máy thẩm định tại VDB 
VDB chưa tách bạch được một cách tương đối các mảng nghiệp vụ quan trọng là công tác thẩm định, 
hoạch định chính sách tín dụng, quản lý tín dụng, quản lý nợ xấu, quản lý rủi ro nhằm đảm bảo tính 
khách quan, tăng tính chuyên nghiệp và nâng cao chất lượng của khoản vay. Thêm nữa, tại các chi 
nhánh, Sở giao dịch thì đến nay chỉ có Sở giao dịch I và II là có Phòng Thẩm định, còn tại các chi 
nhánh khác thì công việc thẩm định được thực hiện tại Phòng Tổng hợp nên tầm quan trọng của thẩm 
định dự án không được coi trọng. Tại VDB chưa có được bộ phận hướng dẫn, tư vấn cho khách hàng 
các thủ tục vay vốn (lập hồ sơ xin vay, quy trình vay vốn) nên các dự án và phương án vay vốn khi 
chuyển đến ngân hàng rất nhiều trong số đó được lập quá sơ sài, thiếu hồ sơ pháp lý, các nội dung 
trong dự án còn thiếu và mang tính chủ quan, các chỉ tiêu tài chính mâu thuẫn với nhau và chưa được 
xác định hợp lý. Thậm chí một số dự án lớn (nhóm A) do các Bộ, ngành lập còn sơ sài về nội dung, 
thiếu chính xác về số liệu, không có các dự báo về thị trường. Đây là yếu tố làm cho thời gian thẩm 
định bị kéo dài do khách hàng phải làm lại hồ sơ và các nội dung thẩm định không được đảm bảo do 
không có đủ thông tin. Thêm nữa, trong ngân hàng hiện đang thiếu bộ phận thu thập thông tin cần thiết 
và bộ phận lưu trữ thông tin thẩm định hiện đại. Để hỗ trợ cho công tác thẩm định thì ngoài các thông 
tin do khách hàng cung cấp thể hiện trong hồ sơ vay vốn thì bản thân ngân hàng cũng phải có một hệ 
thống các thông tin bổ trợ. Đó là những văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan quản lý nhà 
nước, thông tin cập nhật liên tục về các thị trường trong và ngoài nước, thông tin về tình hình kinh tế – 
chính trị – xã hội trong và ngoài nước, hệ thống các số liệu thống kê hàng năm theo các chỉ tiêu kinh tế 
– xã hội của toàn bộ nền kinh tế cũng như của từng ngành, lĩnh vực và từng vùng. Các kết quả thẩm 
định cũng như thông tin về dự án và chủ đầu tư đều được lưu trữ tại các phòng ban liên quan bằng 
văn bản giấy tờ hoặc trên máy tính của từng cá nhân mà chưa được chuyển về lưu trữ ở một mối (Hội 
sở chính) nên khi cần thông tin cũ thì cán bộ thẩm định phải mất nhiều thời gian tìm kiếm hoặc làm báo 
cáo gửi lên Hội sở chính để được cung cấp thông tin. 
Nguồn: Báo cáo tổng kết về hoạt động thẩm định tại VDB 
 Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển 
TXNHTM07_Bai4_v1.0015105226 75 
4.1.3. Nội dung của thẩm định dự án 
Nội dung của thẩm định dự án bao gồm: 
 Thẩm định sự cần thiết tài trợ (sự cần thiết của dự án, việc đáp ứng mục tiêu tài trợ 
của ngân hàng). 
 Thẩm định hiệu quả vốn đầu tư. 
4.1.3.1. Thẩm định sự cần thiết tài trợ 
Chủ đầu tư cần chứng minh cho ngân hàng thấy sự cần thiết phải đầu tư và được phép 
đầu tư của các cấp có thẩm quyền. Sự cần thiết đầu tư đươc thể hiện thông qua tính 
pháp lý của dự án, là yếu tố quan trọng đảm bảo dự án được triển khai và vận hành 
thông suốt. Tính pháp lý được đảm bảo bằng các văn bản chính thức của các cơ quan 
quản lý mà hoạt động của dự án có liên quan; ví dụ, dự án có liên quan tới cấp phát 
của Ngân sách phải có giấy phép đầu tư của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính (Sở 
Tài chính). 
Các văn bản gồm: 
 Giấy phép đầu tư. 
 Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (hoăc thuê đất trong thời gian dài). 
 Giấy phép nhập khẩu (nguyên nhiên liệu, máy móc cần thiết). 
Các dự án được tài trợ ngân hàng phát triển phải đáp ứng được mục tiêu hoạt động của 
ngân hàng. Đây là vấn đề khó khăn nhất trong quá trình thẩm định sự cần thiết của tài 
trợ. Ngân hàng sẽ đánh giá các mục tiêu của dự án, kết quả mà dự án có thể đạt được, 
phân tích tính mâu thuẫn của các mục tiêu, nhằm xác định khả năng sinh lãi và tính an 
toàn của dự án. 
Dự án phát triển do Chính phủ hoạch định. Việc tài trợ là nhiệm vụ của Ngân hàng 
phát triển, đó là sức ép lớn đối với ngân hàng. Việc thẩm định sự cần thiết phải tài trợ 
sẽ định hướng cho Ngân hàng phát triển lựa chọn dự án khả thi và xác định phương 
pháp tài trợ thích hợp. Thông thường do một số nguyên nhân, số lượng dự án được 
đưa ra xét duyệt sẽ rất nhiều, nhưng không phải tất cả các dự án đó đều dựa trên nhu 
cầu của nền kinh tế và khả thi. Thực tế đã cho thấy việc đầu tư ồ ạt do không tính toán 
đến vấn đề nguồn lực đầu vào, trình độ quản lý, thị phần tiêu thụ ở đầu ra nên rất 
nhiều chương trình, dự án sau khi đầu tư xong đã không đạt hiệu quả ban đầu vì 
không có khả năng cạnh tranh hoặc do sản phẩm quá lớn so với nhu cầu thực tế. 
Hộp 4.2: Sự trùng lặp trong đầu tư 
 () Chẳng hạn, trong hơn 20 năm qua, nhiều cảng nước sâu đã được hình thành suốt dọc bờ biển 
phía đông của Việt Nam. Mặc dù góp phần không nhỏ trong việc phát triển kinh tế nói chung và xuất 
nhập khẩu của các địa phương, hệ thống cảng nước sâu quá dày đặc cũng cho thấy một sự lãng 
phí về vốn đầu tư công. Việc giải thích cho mức độ dày đặc các cảng nước sâu ở Duyên hải miền 
Trung ( ... ơng mại khác, thông qua bảo lãnh vay vốn nước noài, 
ký hợp đồng hạn mức với các ngân hàng khác. 
4.2.3. Xác định phương thức tài trợ 
4.2.3.1. Ngân hàng phát triển cho vay toàn bộ nhu cầu vốn tín dụng 
Phương thức này áp dụng với dự án hầu như không có khả năng tiếp cận với các ngân 
hàng thương mại: Mục tiêu xã hội lớn, doanh lợi thấp, rủi ro rất cao. 
4.2.3.2. Ngân hàng phát triển tài trợ thông qua các Ngân hàng thương mại 
Những mục tiêu phát triển đã được hoạch định chi tiết, dự án đã được lập và thẩm 
định sơ bộ. Nếu xét thấy dự án có khả năng sinh lời cao và khá an toàn, Ngân hàng 
phát triển sẽ tiến hành tài trợ đối với một Ngân hàng thương mại để ngân hàng này 
cấp tín dụng cho dự án. Hình thức tài trợ cho Ngân hàng thương mại có thể là cho vay 
một phần nhu cầu vốn, bảo lãnh phát hành trái phiếu, cấp một phần chênh lệch lãi 
suất, hoặc chấp nhận một phần rủi ro Hình thức này sẽ tận dụng lợi thế của Ngân 
hàng thương mại trong quá trình tài trợ dự án. 
 Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển 
80 TXNHTM07_Bai4_v1.0015105226 
4.2.3.3. Ngân hàng phát triển tổ chức đồng tài trợ với tư cách là ngân hàng đầu mối 
Đồng tài trợ là phương thức để san sẻ rủi ro cho các ngân hàng, vì vậy phương thức tài 
trợ này thích hợp với các dự án lớn, thời gian dài, hoặc độ rủi ro cao. Ngân hàng phát 
triển có thể chấp nhận thu hồi vốn sau cùng và một số rủi ro nhất định. Ngân hàng 
phát triển ngoài ký hợp đồng tín dụng với dự án, còn phải ký hợp đồng với các tổ chức 
tín dụng khác. 
4.2.3.4. Ngân hàng phát triển cho vay một phần, phần còn lại là của các tổ chức tín 
dụng khác 
Phương thức này áp dụng đối với dự án (hoặc chương trình) tương đối hấp dẫn Ngân 
hàng thương mại. Dự án phát triển có thể được chia thành nhiều dự án (tiểu dự án) hay 
hạng mục có tính liên kết hữu cơ, hoặc nhiều dự án tập hợp lại thành Chương trình 
phát triển của Chính phủ. Ví dụ về Chương trình mía đường, Ngân hàng phát triển có 
thể cho vay để phát triển vùng nguyên liệu, làm đường vận chuyển, còn Ngân hàng 
thương mại cho vay để xây dựng nhà máy; hoặc Ngân hàng phát triển cho và trung và 
dài hạn còn các Ngân hàng thương mại cho vay ngắn hạn. Các Ngân hàng thương mại 
sẽ lựa chọn tài trợ cho các tiểu dự án hoặc hạng mục có khả năng thu hồi vốn, thời 
gian hoàn vốn ngắn, ít rủi ro, có tài sản đảm bảo, còn lại sẽ do Ngân hàng phát triển 
tài trợ. 
4.2.3.5. Ngân hàng phát triển bảo lãnh để dự án phát hành trái phiếu dài hạn trên thị 
trường trong nước hoặc quốc tế, hoặc vay của ngân hàng nước ngoài 
Nhiều nước có chính sách khuyến khích xuất khẩu 
thông qua tài trợ ưu đãi cho người nhập khẩu nước 
ngoài. Ví dụ Eximbank của Pháp sẽ cho vay với lãi suất 
thấp cho các doanh nghiệp nước ngoài mua máy của 
Pháp (với điều kiện phải có bảo lãnh của Chính phủ 
hoặc tổ chức tài chính có uy tín). Trong trường hợp 
này, Ngân hàng phát triển có thể bảo lãnh cho hãng 
hàng không vay của Eximbank Pháp nhằm phát triển 
đội bay 
4.2.4. Ký kết hợp đồng tín dụng 
Hợp đồng tín dụng bao gồm thỏa thuận giữa ngân hàng và khách hàng về quy mô, lãi 
suất của các khoản tín dụng, các khoản phí, thời hạn tín dụng và kỳ hạn trả nợ, quyền 
hạn và trách nhiệm của ngân hàng trong quá trình tài trợ, nghĩa vụ của khách hàng 
trong quá trình trả nợ ngân hàng, số tiền gốc và lãi phải trả hàng kỳ 
4.2.4.1. Quy mô và cơ cấu vốn 
Nhu cầu vay vốn = Nhu cầu đầu tư – Vốn đầu tư – Nguồn khác 
Nhu cầu vay Ngân hàng phát triển = Nhu cầu vay – Vay các tổ chức tín dụng khác 
Ngân hàng phát triển cho vay trong giới hạn về nguồn vốn. Tổng vốn đầu tư và cơ cấu 
vốn đầu tư được xác định dựa trên dự toán đầu tư. Nguồn vốn và cơ cấu vốn được dự 
tính thông qua các văn bản ghi nhớ hoặc các hợp đồng về hạn mức, hoặc trong nước 
 Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển 
TXNHTM07_Bai4_v1.0015105226 81 
hoặc nước ngoài. Sau khi xác định hoặc yêu cầu các nguồn tài trợ khác, Ngân hàng 
phát triển mới xác định số vốn cần tham gia. Trong nhiều trường hợp khoản cho vay 
của Ngân hàng phát triển là vốn “mồi” để các Ngân hàng thương mại khác tham gia 
đầu tư. Vậy nên, cơ cấu vốn của một dự án có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau. 
4.2.4.2. Lãi suất cho vay 
Lãi suất cho vay của Ngân hàng phát triển thường thấp hơn lãi suất cho vay trên thị 
trường, phản ánh hỗ trợ của Chính phủ cho dự án phát triển, thậm chí còn thấp hơn lãi 
suất huy động đầu vào của ngân hàng này. Ví dụ cho vay dự án phát triển kinh tế ở 
nông thôn kết hợp cả hai nguồn vốn gồm vốn tài trợ của Chính phủ hoặc các tổ chức 
xã hội cho phát triển nông thôn và vốn huy động trên thị trường, lãi suất đầu vào là lãi 
suất huy động bình quân. Tham khảo về lãi suất bình quân cho vay (đầu ra) của VDB 
trong đồ thị dưới đây: 
Nguồn: Báo cáo tổng kết hàng năm của VDB 
Đồ thị 4.1. Lãi suất của VDB (%/năm) 
Ngân hàng cũng phân biệt lãi suất cho các bộ phận khác nhau của dự án. Trong dự án 
có nhiều đối tượng được tài trợ, mỗi đối tượng có thể phải chịu lãi suất khác nhau phù 
hợp với khả năng sinh lời cụ thể. Cho vay đối với các hộ nghèo, hoặc các hộ kinh 
doanh còn nhiều khó khăn cần lãi suất thấp hơn cho vay các hộ giàu kinh doanh đang 
trong thời kỳ có thu hoạch lớn, tỷ suất lợi nhuận cao. Trong giai đoạn đầu tư hoặc vận 
hành ban đầu, khi số tiền vay lớn, sản phẩm chưa tiêu thụ nhiều, lãi suất có thể thấp, 
trong giai đoạn phát triển, tỷ lệ sinh lời cao, lãi suất cho vay sẽ được nâng lên. Việc 
phân biệt như trên sẽ hạn chế bao cấp của Nhà nước, làm cho lãi suất phù hợp với khả 
năng sinh lợi của dự án. 
Cho dù lãi suất cho vay của Ngân hàng phát triển thấp hơn lãi suất cho vay của các 
trung gian tài chính khác thì lãi suất này vẫn phải đảm bảo phản ánh chi phí vốn ở 
mức chấp nhận được nhằm mục tiêu hoạt động an toàn của ngân hàng. Trên cơ sở nỗ 
lực của ngân hàng đa dạng các nguồn vốn để giảm chi phí huy động bình quân – một 
cấu phần quan trọng của lãi suất cho vay – thì lãi suất cho vay phải đảm bảo bù đắp 
các chi phí hoạt động khác của ngân hàng và bù đắp được rủi ro của dự án ở mức độ 
ngân hàng chấp nhận được. 
 Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển 
82 TXNHTM07_Bai4_v1.0015105226 
4.2.4.3. Đảm bảo tiền vay 
 Các vấn đề khó khăn về đảm bảo tiền vay trong các dự án phát triển 
Đối với những nước mà thị trường tài sản (như đất, nhà cửa, máy móc) chưa 
phát triển, hoặc tài sản thuộc sở hữu Nhà nước, tổn thất của Ngân hàng rất khó 
được bù đắp bằng bán các tài sản thế chấp. Phần lớn dự án phát triển là dự án đầu 
tư mới, tài sản thế chấp chưa có. Tài sản hình thành sau đầu tư nhà máy, đường 
giao thông, bến cảng rất khó định giá và khó bán. 
 Đảm bảo tiền vay trong dự án phát triển 
Để hạn chế rủi ro, Ngân hàng phát triển cố gắng 
xem xét các khả năng đảm bảo khác nhau: 
Thứ nhất, đảm bảo của Chính phủ cho các dự 
án: ngân hàng chủ yếu cho vay chỉ dựa vào uy 
tín của chủ đầu tư, với quy mô vốn cho vay lớn, 
nếu tổn thất xảy ra, ngân hàng khó có thể bù đắp 
bằng quỹ dự phòng. Vì vậy, đảm bảo của Chính 
phủ rất quan trọng. Tuy nhiên đảm bảo của 
Chính phủ có thể làm giảm nỗ lực và trách nhiệm của ngân hàng trong việc thẩm 
định và cho vay dự án. Đấy là hai mặt của vai trò của Chính phủ đối với hoạt động 
của ngân hàng mà nếu không được giải quyết tốt thì hiệu quả cho vay của các dự 
án phát triển có thể bị giảm sút. 
Thứ hai, đảm bảo của chủ đầu tư: Chủ đầu tư có thể thuộc Bộ, Tổng công ty, các 
cấp chính quyền Những đơn vị chủ quản của chủ đầu tư thường có tiềm lực tài 
chính nhất định, đứng ra bảo lãnh trả nợ cho Ngân hàng phát triển. 
4.2.4.4. Thời hạn tín dụng và kỳ hạn nợ 
Các công cuộc đầu tư phát triển có thời gian dài (thường là trên 10 năm) bao gồm thời 
gian đầu tư, vận hành, có thể tách biệt hoặc đan xen. Có những công trình có thời gian 
sử dụng rất dài như nhà máy thủy điện, đường giao thông, sân bay, cảng biển, bệnh 
viện, khu công nghiệp ngân hàng căn cứ vào đời sống kinh tế – kỹ thuật của những 
công trình, nguồn thu, khả năng huy động của ngân hàng để xác định thời hạn tín dụng 
và kỳ hạn nợ. 
Trên cơ sở nguồn thu dự tính, ngân hàng xác định kế hoạch trả nợ, bao gồm: 
 Xác định nguồn trả nợ: từ thu nhập của dự án, thu nhập của Bộ, của Tổng công ty 
có dự án, hoặc từ nguồn thu ngân sách. 
 Xác định thời điểm trả nợ, kỳ hạn nợ: Thời điểm trả nợ được xác định căn cứ vào 
kỳ hạn trả nợ, kỳ hạn trả nợ là khoảng thời gian mà kết thúc khoảng thời gian đó 
khách hàng phải thanh toán nợ cho ngân hàng theo thỏa thuận. 
 Xác định số tiền trả nợ mỗi kỳ: Bao gồm một phần hay toàn bộ khấu hao, một 
phần hay toàn bộ lợi nhuận sau thuế, hoặc một phần thu ngân sách. 
 Xác định loại tiền thanh toán (nội hoặc ngoại tệ) và tỷ giá chuyển đổi. 
 Xác định điều kiện phát sinh nợ quá hạn, thanh toán gốc và lãi quá hạn. 
 Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển 
TXNHTM07_Bai4_v1.0015105226 83 
Xác định nguồn trả nợ là công việc phức tạp đối với Ngân hàng phát triển. Quy mô tài 
trợ lớn, dự án sinh lời chậm, nguồn vốn ngắn hạn và trung hạn của ngân hàng tài trợ 
cho dự án chiếm tỷ trọng lớn gây sức ép đối với ngân hàng trong việc tính toán 
nguồn thu nợ và thời gian thu nợ. 
Trước hết, về lý thuyết, thu nhập của dự án (khấu hao TSCĐ và lợi nhuận sau thuế) 
được dùng để trả nợ gốc và doanh thu từ tiêu thụ sản phẩm từ dự án được dùng để 
thanh toán nợ lãi. Nếu dự án không tạo nguồn thu trực tiếp, thì thu nhập khác của chủ 
đầu tư (hoặc người hưởng lợi) sẽ được sử dụng để trả nợ. Ví dụ dự án phát triển 
đường giao thông, hoặc không thu phí, hoặc nếu thu phí thì thời gian trả rất lâu; chủ 
đầu tư có thể bán quyền sử dụng đất hai bên đường (số tiền rất lớn do con đường 
mang lại) và sử dụng số tiền này để trả nợ. Tuy nhiên, các nguồn ngoài dự án để trả nợ 
của chủ đầu tư được sử dụng để trang trải cho rất nhiều khoản chi khác mang tính chất 
thường xuyên, do vậy cần được ngân hàng thẩm định kỹ và có kế hoạch và cam kết cụ 
thể của bên đi vay. 
Thứ hai, Ngân hàng phát triển cho vay ứng trước 
cho ngân sách, hoặc dự án có nguồn thu thấp nhằm 
tạo lợi thế cho các ngành khác thì thu ngân sách là 
nguồn trả nợ cho ngân hàng. Những dự án này là 
đối tượng cấp phát của ngân sách. Tuy nhiên, do 
ngân sách chưa bố trí đủ, kịp thời, Ngân hàng phát 
triển sẽ ứng trước cho Ngân sách. Hoạt động của 
Ngân hàng phát triển cần các dòng tiền để vận hành 
liên tục nên nếu các khoản này chậm trả lại sẽ ảnh 
hưởng đến hoạt động của ngân hàng. 
Thứ ba, những dự án nguồn trả nợ không đủ, Ngân hàng phát triển sẽ thiết kế nguồn 
trả nợ cũ bằng phát triển các khoản nợ mới. Cách làm này mang tính chất tình thế và 
nếu khách hàng không có ý thức nhanh chóng trả nợ cho ngân hàng thì nợ xấu thực tế 
của ngân hàng sẽ bị đội lên rất nhiều cho dù trên giấy tờ các khoản nợ vẫn có vẻ tốt. 
4.3. Giải ngân, giám sát dự án, thu nợ và điều chỉnh dự án 
Tài trợ dự án phát triển diễn ra trong thời gian tương đối dài. Phần vốn tham gia của 
ngân hàng thường chiếm tới trên 50% tổng vốn đầu tư. Vì vậy theo dõi và đánh giá dự 
án là điều kiện để ngân hàng tài trợ một cách có hiệu quả. 
 Quá trình giải ngân là quá trình ngân hàng giám sát tiến độ đầu tư. Ngân hàng 
giải ngân theo các điều kiện giải ngân như tiến độ xây dựng, tiến độ nhập máy móc 
thiết bị, kết quả thực hiện các chỉ tiêu Cơ sở để giải ngân là chứng từ hóa đơn 
nhập máy móc thiết bị, mua vật liệu xây dựng, chi phí giải phóng mặt bằng. Giải 
ngân đối với tài sản hình thành từng phần phải dựa trên biên bản nghiệm thu giữa 
chủ đầu tư và nhà thầu có sự chứng kiến của ngân hàng. Giải ngân đảm bảo đúng 
mục đích. 
 Kiểm soát giai đoạn đầu tư có vai trò quan trọng. Đây là giai đoạn hình thành 
tài sản cố định, quyết định chất lượng của công cuộc đầu tư. Đây cũng là giai đoạn 
phát sinh chi phí “vượt trội” so với dự toán, do chủ đầu tư khi lập dự toán thường 
 Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển 
84 TXNHTM07_Bai4_v1.0015105226 
không lường hết mọi chi phí, hoặc cố tình tính toán thấp để gọi vốn. Kiểm soát quá 
trình đầu tư bao gồm: 
o Kiểm soát chi phí (thông qua định mức, chứng từ, hóa đơn nhập hàng, hợp 
đồng thầu, hợp đồng cung cấp). 
o Kiểm soát tiến độ thực hiện. 
o Kiểm soát chất lượng hạng mục công trình. 
Ngân hàng thiết kế chương trình giám sát chặt chẽ và đào tạo đội ngũ giám sát có 
chất lượng để hạn chế tình trạng tiêu cực giữa nhà thầu và chủ đầu tư, giữa nhà 
cung cấp thiết bị với nhà thầu, giữa nhân viên ngân hàng với chủ đầu tư. 
 Ngân hàng thu nợ gắn với quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp – 
chủ đầu tư, bao gồm thu lãi và gốc. Đây là giai đoạn thường xảy ra các biến cố: 
sản phẩm không tiêu thụ được hoặc giá giảm, nguyên liệu không đáp ứng được 
yêu cầu, chi phí tăng mạnh, tài sản cố định bị hỏng, tốn thất Những biến cố này 
có thể dẫn đến việc trì hoãn trả nợ cho ngân hàng tạm thời hoặc trong dài hạn. Đối 
với dự án phát triển, việc sử dụng các biện pháp “phạt tài chính” thường không 
mang lại hiệu quả tốt. Ngân hàng cần có đánh giá từng bước tình hình hoạt động 
của doanh nghiệp, phân tích nguyên nhân nảy sinh sự cố, cùng doanh nghiệp tìm 
biện pháp giải quyết. 
 Khi dự án kết thúc, ngân hàng đánh giá dự án 
o Đánh giá việc thực hiện các mục tiêu của dự án. 
o Phân tích các nhân tố tác động tới dự án, góp phần tạo nên thành công, hoặc 
gây nên thất bại của dự án. 
o Rút kinh nghiệm cho các dự án tiếp theo: Nhiều dự án phát triển có quy mô rất 
lớn và không có khuôn mẫu sẵn, việc xác định các định mức trong dự án 
thường rất khó khăn và rủi ro. Đánh giá các dự án đã thực hiện sẽ tạo ra các chỉ 
tiêu tham chiếu có ích cho các dự án kế tiếp. 
 Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển 
TXNHTM07_Bai4_v1.0015105226 85 
Tóm lược cuối bài 
 Nội dung chính trước khi tài trợ là thẩm định dự án, thiết kế hợp đồng tài trợ, tìm nguồn vốn 
thích hợp. 
 Ngân hàng có thể tài trợ toàn bộ hoặc 1 phần nhu cầu vốn đầu tư. Trong quá trình tài trợ ngân 
hàng thực hiện giải ngân, kiểm soát, điều chỉnh hoạt động, thu hồi vốn. Sau khi kết thúc dự 
án ngân hàng đánh giá kết quả đầu tư. 
 Bài 4: Tài trợ dự án tại Ngân hàng phát triển 
86 TXNHTM07_Bai4_v1.0015105226 
Câu hỏi ôn tập 
1. Thế nào là thẩm định dự án? 
2. Tại sao ngân hàng phải thẩm định dự án? 
3. “Ngân hàng thẩm định dự án là ngân hàng tính toán các chỉ tiêu hiệu quả của dự án”, đúng 
hay sai? Tại sao? 
4. “Ngân hàng dựa vào các thông tin do chủ đầu tư cung cấp để thẩm định dự án”, đúng hay 
sai? Tại sao? 
5. Thẩm định dự án bao gồm các nội dung gì? 
6. “Vì dự án phát triển nhằm mục tiêu thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội của quốc gia nên 
hoạt động thẩm định của Ngân hàng phát triển chỉ là hình thức”, đúng hay sai? Tại sao? 
7. Sự khác biệt giữa quyết định tài trợ của Ngân hàng phát triển và quyết định bỏ vốn của chủ 
đầu tư đối với dự án là gì? 
8. Các hình thức đảm bảo tiền vay của dự án phát triển là gì? 
9. Căn cứ để Ngân hàng phát triển xác định quy mô và cơ cấu vốn cho vay là gì? 
10. “Ngân hàng phát triển cho vay với lãi suất thấp hơn lãi suất cho vay của các Ngân hàng 
thương mại”, đúng hay sai? Tại sao?