Giáo trình Hóa đại cương A - Đặng Đình Khôi

 TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG 
KHOA KHOA HOÏC ÖÙNG DUÏNG 
-----#	"----- 
MOÂN HOÏC 
HOÙA ÑAÏI CÖÔNG A 
GIAÛNG VIEÂN: ThS. ÑAËNG ÑÌNH KHOÂI 
1Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
1
HOÙA ÑAÏI CÖÔNG A
ÑEÀ CÖÔNG CHI TIEÁT MOÂN HOÏC
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
2
1. Teânâ hoïïc phaààn: Hoùùa Ñaïïi Cöông A
2. Soáá tín chæ: 3.
3. Trình ñoää: Cho sinh vieânâ naêmê thöùù 1.
4. Phaânâ boåå thôøøi gian: (2 lyùù thuyeáát, 1 baøøi taääp)
5. Ñieààu kieään tieânâ quyeáát: khoângâ
6. Muïïc tieâuâ cuûûa hoïïc phaààn: Cung caááp cho sinh
vieânâ nhöõngõ kieáán thöùùc ñaïïi cöông veàà hoùùa hoïïc
2Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
3
7. Moââ taûû vaéén taéét noääi dung hoïïc phaààn:
Moânâ Hoùùa Ñaïïi Cöông A cung caááp cho sinh vieânâ
nhöõngõ kieáán thöùùc ñaïïi cöông caààn thieáát veàà caááu taïïo
chaáát (caááu taïïo nguyeânâ töûû, phaânâ töûû, lieânâ keáát hoùùa
hoïïc) ñöôïïc xaâyâ döïïng döïïa treânâ lyùù thuyeáát cô hoïïc
löôïïng töûû hieään ñaïïi, vaøø veàà caùùc qui luaäät dieãnã ra
cuûûa caùùc quaùù trình hoùùa hoïïc (ñoääng löïïc, chieààu, 
möùùc ñoää, toáác ñoää, cô cheáá, caùùc ñieààu kieään xaûûy ra) 
treânâ cô sôûû caùùc lyùù thuyeáát nhieäät ñoääng hoïïc.
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
4
8. Nhieääm vuïï cuûûa sinh vieânâ :
- Döïï lôùùp
- Laøøm baøøi taääp
9. Taøøi lieääu hoïïc taääp:
- Saùùch, giaùùo trình chính:
[1] BAØØI GIAÛÛNG TOÙÙM TAÉÉT HOÙÙA HOÏÏC ÑAÏÏI 
CÖÔNG A
Nguyeãnã Ñình Soa, Khoa KHÖD,
Tröôøøng ÑHBC Toânâ Ñöùùc Thaééng, 2001.
3Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
5
[2] BAØØI TAÄÄP HOÙÙA HOÏÏC ÑAÏÏI CÖÔNG 
Nguyeãnã Kim Phuïïng, Löông Thò Söûûu, Khoa KHÖD, 
Tröôøøng ÑHBC Toânâ Ñöùùc Thaééng, 2001.
10. Tieâuâ chuaåån ñaùùnh giaùù sinh vieânâ :
- Thi giöõaõ hoïïc kyøø (2 laààn): chieáám 30% ñieååm hoïïc
phaààn.
- Thi cuoáái kyøø: 70% ñieååm hoïïc phaààn.
11. Thang ñieååm : 10
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
6
12. Noäi dung chi tieát hoïc phaàn:
‰ CHÖÔNG I 
Caááu taïïo nguyeânâ töûû vaøø heää thoááng tuaààn hoaøøn caùùc
nguyeânâ toáá hoùùa hoïïc.
‰ CHÖÔNG II 
Lieânâ keáát hoaùù hoïïc vaøø caááu taïïo phaânâ töûû.
4Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
7
‰ CHÖÔNG III: Nhieät ñoäng löïc hoïc cuûa caùc quaù
trình hoùa hoïc.
CHÖÔNG IV: Ñoäng hoïc cuûa phaûn öùng hoùa hoïc.
‰ CHÖÔNG V: Dung dòch
‰ CHÖÔNG VI: Ñieän hoùa hoïc
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
8
CHÖÔNG I
CAÁÁU TAÏÏO NGUYEÂN TÂ ÖÛÛ
VAØØ HEÄÄ THOÁÁNG TUAÀÀN HOAØØN 
CAÙÙC NGUYEÂN TOÂ ÁÁ HOÙÙA HOÏÏC
5Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
9
1.1 NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM VAØ ÑÒNH LUAÄT CÔ SÔÛ
CUÛA HOÙA HOÏC
1.1.1 Nguyeân töû vaø phaân töû
1.1.2 Khoái löôïng nguyeân töû, khoái löôïng phaân
töû vaø khaùi nieäm mol
1.1.3 Nguyeân toá hoùa hoïc
1.1.4 Chaát hoùa hoïc
1.1.5 Ñôn chaát vaø hôïp chaát
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
10
1.1.6 Ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng
1.1.7 Ñònh luaät thaønh phaàn khoâng ñoåi
1.1.8 Ñònh luaät tyû leä boäi
1.1.9 Ñònh luaät tyû leä theå tích
1.1.10 Ñònh luaät Boyle-Mariotte vaø
Charler-Gay-Lussac
1.1.11 Ñònh luaät Avogadro
6Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
11
1.1.12 ÑÖÔNG LÖÔÏNG VAØ ÑÒNH LUAÄT 
ÑÖÔNG LÖÔÏNG
Ñöông löôïng cuûa moät nguyeân toá, moät hôïp
chaát laø soá phaàn khoái löôïng cuûa nguyeân toá hay 
hôïp chaát ñoù keát hôïp hoaëc thay theá vöøa ñuû vôùi
1,008 phaàn khoái löôïng hydro hoaëc 8 phaàn khoái
löôïng oxy.
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
12
Ñònh luaät ñöông löôïng:
Caùc nguyeân toá hoùa hoïc keát hôïp vôùi nhau theo
nhöõng löôïng khoái löôïng tyû leä vôùi ñöông löôïng cuûa
chuùng:
B
A
B
A
Ñ
Ñ
m
m =
7Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
13
Trong moät öùng hoùa hoïc soá ñöông löôïng
cuûa caùc chaát tham gia phaûn öùng phaûi baèng
nhau hoaëc trong caùc phaûn öùng hoùa hoïc moät
ñöôïng löôïng cuûa chaát naøy chæ keát hôïp hoaëc thay
theá moät ñöông löôïng chaát khaùc maø thoâi.
n
AÑ =
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
14
Ñöông löôïng cuûa moät nguyeân toá phuï thuoäc vaøo
KLNT vaø traïng thaùi hoùa trò cuûa nguyeân toá:
Ñöông löôïng hôïp chaát vaø soá ion trao ñoåi coù quan
heä: 
n
MÑ =
M, n laø khoái löôïng vaø soá ion hoùa trò (Soá e trao
ñoåi) phaân töû cuûa hôïp chaát.
Ñöông löôïng gam cuûa moät chaát laø löôïng tính baèng
gam cuûa chaát ñoù coù soá ño baèng ñöông löôïng cuûa noù.
8Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
15
1.1.13 PHÖÔNG TRÌNH TRAÏNG THAÙI KHÍ
Ñoái vôùi khí thöïc: 
Ñoái vôùi khí lyù töôûng :
RT
M
mPVhaynRTPV ==
( ) nRTbV
V
aP 2 =−⎟⎠
⎞⎜⎝
⎛ +
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
16
1.1.14 XAÙC ÑÒNH KHOÁI LÖÔÏNG NGUYEÂN TÖÛ
VAØ PHAÂN TÖÛ
a. Theo tyû khoái cuûa khí vaø hôi.
b. Döïa treân phöông trình: 
Clapeyron – Mendeleev.
c. Xaùc ñònh khoái löôïng phaân töû chaát tan.
+ Phöông phaùp nghieäm soâi vaø nghieäm ñoâng.
+ Phöông phaùp thaåm thaáu.
d. Phöông phaùp söùc caêng beà maët.
9Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
17
1.1.14 XAÙC ÑÒNH ÑÖÔNG LÖÔÏNG 
a. Döïa theo ñònh nghóa ñöông löôïng.
b. Döïa treân ñònh luaät ñöông löôïng.
c. Döïa theo moái lieân quan giöõa ñöông löôïng Ñ, 
khoái löôïng nguyeân töû A vaø hoaù trò n.
d. Xaùc ñònh ñöông löôïng cuûa axit vaø baz.
e. Xaùc ñònh ñöông löôïng cuûa muoái.
f. Xaùc ñònh ñöông löôïng cuûa chaát oxy hoùa vaø
khöû.
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
18
a. Nguyeân töû vaø caùc haït electron (e), proton, 
neutron:
Nguyeân töû goàm 2 thaønh phaàn chính: haït nhaân vaø e:
Haït nhaân mang ñieän tích döông. 
Electron mang ñieän tích aâm
Trong nguyeân töû caùc e chuyeån ñoäng trong xung
quanh haït nhaân taïo neân lôùp voû e.
1.2 KHAÙI NIEÄM VEÀ NGUYEÂN TÖÛ VAØ QUANG 
PHOÅ NGUYEÂN TÖÛ
1.2.1 NGUYEÂN TÖÛ VAØ QUANG PHOÅ NGUYEÂN 
TÖÛ
10
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
19
Trong moät nguyeân töû trung hoøa:
Soá e = soá proton (Z) = soá hieäu nguyeân töû (Z)
= trò soá ñieän tích haït nhaân nguyeân töû (Z) 
Khoái löôïng haït nhaân = (Z+N) ñvC.
Khoái löôïng nguyeân töû = (Z+N)x1ñvC + ex549.10-6 ñvC.
Tính gaàn ñuùng :
Khoái löôïng nguyeân töû = (Z+N)x1ñvC = (Z+N) ñvC.
Soá khoái = Toång soá haït Proton vaø Neutron: 
A = Z + N.
Kyù hieäu nguyeân töû : XAZ
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
20
0001,0086651,674929.10 -27Neutron
+1+4,802298.10 -10+1,602177.10 -191,0072771,672623.10 -27Proton
-1-4,802298.10 -10-1,602177.10 -190,0005499,109390.10 -31Electron
Ñôn vò eCulongCulongñvCKgÑônvò
Töông
ñoáiTuyeät ñoái
Töông
ñoáiTuyeät ñoái
Ñieän tíchKhoái löôïng
Haït
11
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
21
b. Khaùi nieäm veà quang phoå nguyeân töû
Quang phoå cuûa nguyeân töû laø quang phoå vaïch, 
nghóa laø goàm moät soá vaïch rieâng bieät coù maøu saéc
nhaát ñònh töông öùng vôùi nhöõng tia böùc xaï coù böôùc
soùng xaùc ñònh, ñaëc tröng cho nguyeân toá ñoù.
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
22
1.3 CAÁU TAÏO NGUYEÂN TÖÛ THEO CÔ HOÏC 
LÖÔÏNG TÖÛ
Lyù thuyeát caáu taïo nguyeân töû hieän ñaïi cô sôû
treân cô hoïc löôïng töû (CHLT), ra ñôøi vaøo ñaàu theá kyû
XX . 
1.3.1. CAÙC LUAÄN ÑIEÅM CÔ BAÛN CUÛA CH LT
12
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
23
a. Baûn chaát soùng - haït cuûa caùc haït vi moâ: 
-Haït vi moâ (coù kích thöôùc r, khoái löôïng m voâ
cuøng nhoû beù, coù toác ñoä chuyeån ñoäng v raát lôùn) nhö
aùnh saùng (photon), electron, nguyeân töû, phaân töû
vöøa coù baûn chaát haït (ñaëc tröng baèng m, r, v), vöøa
coù baûn chaát soùng (ñaëc tröng baèng böôùc soùng λ, toác
ñoä v), theå hieän trong bieåu thöùc: 
λ =
mv
h
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
24
h: haèng soá Planck; m, v: khoái löôïng, toác ñoä haït vi moâ;
λ: böôùc soùng. 
Phaùt bieåu:
Haït vi moâ coù khoái löôïng m khi chuyeån ñoäng vôùi
toác ñoä v seõ taïo neân soùng truyeàn ñi vôùi böôùc soùng λ.
b. Nguyeân lyù baát ñònh Heisenberg: 
“ Khoâng theå xaùc ñònh chính xaùc ñoàng thôøi caû toác ñoä
laãn vò trí cuûa haït vi moâ”: 
Δx × Δv ≥
m
h
π2 = m
h
13
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
25
Δ x, Δ v: ñoä baát ñònh veà vò trí vaø toác ñoä; ħ = π2
h
-Keát luaän: haït vi moâ khi bieát chính xaùc toác ñoä chuyeån
ñoäng thì khoâng theå bieát ñöôïc chính xaùc ñöôøng ñi, chæ
coù theå bieát ñöôïc xaùc suaát coù maët cuûa noù ôû choã naøo ñoù
trong khoâng gian maø thoâi.
c. Phöông trình soùng Schrödinger: 
- YÙ nghóa, vai troø: 
- Phöông trình soùng Schrödinger moâ taû söï chuyeån
ñoäng cuûa moät haït vi moâ trong tröôøng theá naêng V: 
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
26
x, y, z: toïa ñoä;
m: khoái löôïng haït vi moâ; 
h: haèng soá Planck. 
E: naêng löôïng toaøn phaàn; 
V: theá naêng cuûa haït vi moâ phuï thuoäc x, y, z. 
ψ: haøm soùng (ñoái vôùi caùc bieán x, y, z) 
moâ taû söï chuyeån ñoäng cuûa haït vi moâ . 
0]VE[
h
m8
zyx 2
2
2
2
2
2
2
2
=ψ−π+∂
ψ∂+∂
ψ∂+∂
ψ∂
14
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
27
-YÙ nghóa: ψ ñaëc tröng cho traïng thaùi
chuyeån ñoäng cuûa haït vi moâ lieân quan vôùi
xaùc suaát coù maët cuûa haït vi moâ: ψ² dv xaùc
ñònh xaùc suaát coù maët cuûa haït vi moâ trong
theå tích dv vaø ψ² xaùc ñònh maät ñoä xaùc suaát
coù maët cuûa haït vi moâ. 
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
28
Giaûi phöông trình soùng Schrödinger ñoái vôùi heä
nguyeân töû naøy. Keát quaû: traïng thaùi cuûa e trong
nguyeân töû hyñro ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc soá löôïng töû
vaø ñöôïc ñaëc tröng baèng khaùi nieäm ñaùm maây e. 
a. Ñaùm maây e:
- Khaùi nieäm:
- Ñònh nghóa: 
1.3.2. TRAÏNG THAÙI E TRONG NGUYEÂN TÖÛ
HYÑRO VAØ CAÙC HAÏT TÖÔNG TÖÏ (HE+, LI2+)
15
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
29
b. Caùc soá löôïng töû vaø yù nghóa
Caùc soá löôïng töû laø nhöõng soá nguyeân khoâng coù
soá ño, xaùc ñònh haøm soùng ψ (traïng thaùi chuyeån ñoäng
cuûa e) vaø goàm coù: soá löôïng töû chính n, soá löôïng töû
orbital l, soá löôïng töû töø ml , soá löôïng töû spin ms .
* Soá löôïng töû chính n vaø möùc naêng löôïng, lôùp e: 
- Xaùc ñònh naêng löôïng cuûa e:
eV)
n
Z(x6,13J
n
Zx10.818,2E 2
2
2
2
18
n −=−= −
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
30
- n coù giaù trò nguyeân, döông, töø 1 ñeán ∞: 1 , 2 , 3 , 
, ∞. Giaù trò cuûa n giaùn ñoaïn. 
- Traïng thaùi naêng löôïng cuûa e ñöôïc xaùc ñònh baèng
giaù trò nhaát ñònh cuûa n ñöôïc goïi laø möùc naêng löôïng. 
Möùc naêng löôïng coù giaù trò taêng theo giaù trò cuûa n.
E∞<E3<E2<E1En
∞321n
Nguyeân nhaân xuaát hieän quang phoå vaïch nguyeân töû.
Ví duï: quang phoå nguyeân töû hyñro. 
16
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
31
∞n=
n=4
n=3
n=2
n=1
Lyman Balmer Paschen Bracket Pfund
E = -2.18*10 J
1
-18
E = -5.45*10 J
2
-19
E = -2.42*10 J
3
-19
E = -1.36*10 J
4
-19
E =0.00 J
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
32
- Caùc e coù cuøng möùc naêng löôïng hoïp thaønh lôùp e hay 
lôùp löôïng töû. Hieän coù 7 lôùp e, ñöôïc kyù hieäu nhö sau: 
n 1 2 3 4 5 6 7 
K.h. K L M N O P Q 
* Soá löôïng töû orbital l vaø hình daïng ñaùm maây e, 
phaân möùc naêng löôïng vaø phaân lôùp e: 
- Soá löôïng töû l xaùc ñònh hình daïng ñaùm maây e. 
- l coù giaù trò nguyeân, döông töø 0 ñeán n −1: giaù trò
cuûa n coù n giaù trò cuûa l cuõng nhö coù n hình daïng ñaùm
maây e. Ví duï: öùng vôùi n=3 coù 3 giaù trò cuûa l laø 0, 1, 2 (3 
−1) vaø coù 3 hình daïng ñaùm maây e. 
17
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
33
- Ñoái vôùi nguyeân töû nhieàu e, l coøn xaùc ñònh caû
traïng thaùi naêng löôïng cuûa e: goïi laø phaân möùc naêng
löôïng. 
- Caùc e trong moãi lôùp löôïng töû coù cuøng phaân
möùc naêng löôïng hoïp thaønh phaân lôùp e hay phaân lôùp
löôïng töû. 
Caùc phaân lôùp e ñöôïc kyù hieäu: 
hgfdpsKyù hieäu
543210l
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
34
- Hình daïng caùc ñaùm maây e: 
• ÖÙng vôùi l = 0 (s): ñaùm maây e coù daïng khoái caàu. 
• ÖÙng vôùi l = 1 (p): ñaùm maây e coù daïng 2 khoái caàu
bieán daïng tieáp xuùc nhau. 
• ÖÙng vôùi l = 2 (d): caùc ñaùm maây ña soá coù daïng 4 
khoái caàu bieán daïng tieáp xuùc nhau.z
y
x
z
y
x
z
y
x
dps
18
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
35
* Soá löôïng töû töø ml vaø söï ñònh höôùng cuûa ñaùm maây e, 
khaùi nieäm orbital nguyeân töû:
- Soá löôïng töû ml xaùc ñònh söï ñònh höôùng trong khoâng
gian cuûa ñaùm maây e.
- ml coù giaù trò nguyeân, döông hay aâm, töø 0 ñeán ± l
: moãi giaù trò cuûa l coù 2l +1 giaù trò cuûa ml vaø do ñoù
coù 2l +1 caùch ñònh höôùng cuûa ñaùm maây e. 
Ví duï: öùng vôùi l = 2 ml coù 5 giaù trò (−2 , −1, 0 , +1, 
+2 ) vaø coù 5 caùch ñònh höôùng cuûa ñaùm maây e töông
öùng. 
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
36
- ml ñaëc tröng cho töông taùc cuûa töø tröôøng ngoaøi
(taùc duïng leân nguyeân töû ) vôùi töø tröôøng cuûa e. 
- Khaùi nieäm orbital electron nguyeân töû hay orbital 
nguyeân töû (AO): 
AO laø traïng thaùi cuûa e trong nguyeân töû ñöôïc xaùc
ñònh bôûi caùc soá löôïng töû n , l , ml hay bôûi haøm soùng Ψ
chöùa caùc thoâng soá n , l , ml (Ψn,l,m) . 
Moái lieân heä giöõa caùc soá löôïng töû n, l, ml vaø caùc
lôùp, phaân lôùp e, soá AO, kyù hieäu (teân goïi) cuûa AO:
19
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
37
. 3s
3pz, 3px, 3py
3dz2 ,3dxz, 3dxz, 3dyz,3dx2-y2
9
1
3
5
0
0, ±1
0, ±1, ±2
s
p
d
0
1
2
M3
2s
2pz, 2px, 2py4
1
3
0
0, ±1 
s
p
0
1L2
1s110s0K1
Lôù
p
Phaân
lôùp
Kyù hieäu
Soá
ml
Kyù
hieäul
Kyù
hieäun
A
O
Phaân
lôùp
Lôùp
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
38
Caùch ñònh höôùng cuûa caùc AO töông öùng vôùi n=2:
px,, py, pz: ñònh höôùng theo caùc truïc x, y, z.
dxy, dxz, dyz: ñònh höôùng theo caùc ñöôøng phaân giaùc
cuûa caùc goùc taïo bôûi caùc truïc kyù hieäu töông öùng.
: ñònh höôùng theo caùc truïc x, z.
: ñònh huôùng chuû yeáu truïc z.
22 yxd −
2z
d
20
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
39
z y
s
x
y
x
y
x
z
y
p
x
z
z
py
z
px
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
40
z
y
d
x
y
x
z
y
x
z
dxz
y
x
z
d
yz
y
x
z
dxy
dx2 y2-z2
21
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
41
•Soá löôïng töû spin hay spin ms:
- Spin ms xaùc ñònh traïng thaùi
chuyeån ñoäng rieâng cuûa e: laø söï töï
quay cuûa e xung quanh truïc cuûa
mình. 
- ms chæ coù 2 giaù trò: 
+1/2(chieàu thuaän)
−1/2(chieàu ngöôïc). 
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
42
a. Naêng löôïng e vaø caùc hieäu öùng chaén, xaâm nhaäp : 
- Traïng thaùi cuûa e cuõng ñöôïc xaùc ñònh hoaøn toaøn
bôûi 4 soá löôïng töû vaø caùc AO cuõng coù daïng nhö trong
nguyeân töû hyñro. 
- E cuûa e trong nguyeân töû nhieàu e phuï thuoäc caû vaøo
soá löôïng töû l. Ngoaøi löïc huùt giöõa haït nhaân vaø e coøn
coù theâm löïc ñaåy giöõa caùc e vôùi nhau. Xuaát hieän 2 
hieäu öùng: chaén vaø xaâm nhaäp.
1.3.2. TRAÏNG THAÙI ELECTRON TRONG 
NGUYEÂN TÖÛ NHIEÀU ELECTRON
22
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
43
• Hieäu öùng chaén:
Z* = Z − S 
Z* laø ñieän tích hieäu duïng, S laø haèng soá chaén. 
Hieäu öùng chaén phuï thuoäc vaøo n, l : taêng leân
khi soá lôùp e taêng. 
• Hieäu öùng xaâm nhaäp:
Hieäu öùng xaâm nhaäp cuõng phuï thuoäc vaøo n, l. 
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
44
- Söï phaân boá caùc ph ... 
K
]M[
]H][MOH[K
==→≈
−=== +
+
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
310
* Muoái taïo bôûi axít yeáu vaø baz maïnh MA:
A− + H2O ⇔ OH− + HA
ma
n
m
t2
m
2
m
a
n
t
CK
K
C
KhhC
)h1(
hC
K
K
]A[
]HA][OH[K
==→≈
−=== −
−
156
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
311
* Muoái taïo bôûi axít yeáu vaø baz yeáu MOH:
M+ + A− + H2O ⇔ MOH + HA 
ba
n
t
2
2
2
ba
n
t
KK
KKhh
)h1(
h
KK
K
]A][M[
]HA][MOH[K
==→≈
−=== −+
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
312
5.5.4. Tính pH dung dòch muoái thuûy phaân:
* Muoái taïo bôûi axít maïnh vaø baz yeáu:
M+ + H2O ⇔ MOH + H+
b
mn
mb
n
mm K
CK
CK
KCh.C]H[ ===+
pH = ½ (pKn− pKb− lg Cm)
157
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
313
* Muoái taïo bôûi axít yeáu vaø baz maïnh:
A− + H2O ⇔ OH− + HA
m
ann
a
mn
ma
n
mm
C
KK
]OH[
K]H[
K
CK
CK
KCh.C]OH[
==→
===
−
+
−
pH = ½ ( pKn + pKa + lg Cm)
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
314
* Muoái taïo bôûi axít yeáu vaø baz yeáu:
M+ + A− + H2O ⇔ MOH + HA
pH = ½ ( pKn + pKa − pKb )
pKn = − lg Kn = pH +pOH =14; pKa = − lg Ka .
pKb = − lg Kb ; pOH = − lg [OH−]; 
Cm: noàng ñoä muoái trong dung dòch.
b
an
ba
n
aa
a
m
m
aa
K
KK
KK
KKh.K
h1
hK
)h1(C
hCK
]A[
]HA[K]H[
=≈
−=−== −
+
158
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
315
5.6. SÖÏ ÑIEÄN LI CUÛA CHAÁT ÑIEÄN LI KHOÙ TAN 
5.6.1. Caân baèng dò theå cuûa chaát ñieän li khoù tan vaø tích
soá tan:
Trong dd coù caân baèng dò theå giöõa chaát ñieän li
khoù tan vaø caùc ion cuûa noù. 
Ví duï: caân baèng ñieän li cuûa muoái khoù tan AgCl
ñöôïc bieåu dieãn nhö sau: 
AgCl (r) ⇔ Ag+ (d) + Cl− (d) 
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
316
Ñôn giaûn hoùa: AgCl = Ag+ + Cl−
.Tconst]Cl][Ag[]AgCl[K
]AgCl[
]Cl][Ag[K ===→= −+
−+
T laø haèng soá (taïi nhieät ñoä nhaát ñònh) goïi laø tích
soá tan cuûa AgCl. 
5.6.2. Tích soá tan vaø ñoä tan cuûa chaát ñieän li khoù tan:
* Ñònh nghóa tích soá tan: Chaát ñieän li khoù tan AmBn:
AmBn = mAn+ + nBm− → T = [An+]m[Bm−]n
* YÙ nghóa: Ñaëc tröng cho tính tan cuûa AmBn.
- Ñònh tính: T caøng nhoû chaát ñieän li caøng khoù tan. 
159
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
317
Ví duï: Ñoä tan caùc chaát ñieän li khoù tan sau ñaây
giaûm daàn theo thöù töï: 
AgCl(T=1,8.10−10)→AgBr(T=5,3.10−13)→AgI (T= 1.10−16)
- Ñònh löôïng:
• Khi bieát tích soá tan T coù theå tính ñöôïc ñoä tan S 
cuûa chaát ñieän li khoù tan.
Ví duï: Cho tích soá tan cuûa Zn(OH)2 ôû 25oC 
baèng 1.10−17.Tính ñoä tan (theo mol/lit) cuûa Zn(OH)2
ôû 25oC trong nöôùc vaø trong dd ZnCl2 0,1 mol/lit. 
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
318
Giaûi: + Trong nöôùc: 
Zn(OH)2 = Zn2+ + 2OH− → T = [Zn2+][OH−]2 = 1.10−17
Töø phöông trình ñieän li: [Zn2+] = S; [OH−] = 2S M: 
.lit/mol10.36,1
4
10.1
4
TS
S4)S2(ST
63
17
3
32
−− ===→
==
160
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
319
+ Trong dd ZnCl2: ZnCl2 = Zn2+ + 2 Cl−
taêng noàng ñoä ion Zn2+, caân baèng chuyeån dòch theo
chieàu nghòch, laøm giaûm ñoä tan cuûa Zn(OH)2. 
Neáu goïi 2x laø noàng ñoä ion OH− trong dd ZnCl2 thì
noàng ñoä ion Zn2+ seõ laø (x+0,1) mol/lit. 
Töø ñaây (gaàn ñuùng)
.lit/mol10.5
4,0
10.1
4,0
TxS
x4,0)x2)(1,0x(T
9
17
22
−− ====→
≈+=
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
320
•Khi bieát ñoä tan coù theå tính tích soá tan :
Ví duï: Tính tích soá tan cuûa CaSO4 ôû 20oC, bieát ñoä tan 
cuûa noù ôû nhieät ñoä treân laø 1,5.10−2 mol/lit. 
.10.25,2)10.5,1(]SO][Ca[T
SOCaCaSO
4222
4
2
2
4
2
4
−−−+
−+
===→
+=
- Ñieàu kieän keát tuûa vaø hoøa tan chaát ñieän li khoù tan:
• Keát tuûa: Tích soá noàng ñoä caùc ion (vôùi soá muõ töông
öùng) cuûa chaát ñieän li trong dd lôùn hôn tích soá tan cuûa
noù ôû nhieät ñoä khaûo saùt. 
161
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
321
• Hoøa tan: Tích soá noàng ñoä caùc ion (vôùi soá muõ
töông öùng) cuûa chaát ñieän li trong dd nhoû hôn tích soá
tan cuûa noù ôû nhieät ñoä khaûo saùt. 
Ví duï: Coù keát tuûa CaSO4 taïo thaønh hay khoâng
khi troän laãn nhöõng theå tích baèng nhau cuûa 2 dd
CaCl2 vaø H2SO4 coù noàng ñoä töông öùng baèng 0,5 vaø
0,1 mol/lit (ôû 20oC)? 
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
322
CHÖÔNG VI
ÑIEÄÄN HOÙÙA HOÏÏC 
162
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
323
6.1. PHAÛN ÖÙNG OXYHOÙA-KHÖÛ VAØ DOØNG ÑIEÄN 
6.1.1. Khaùi nieäm veà phaûn öùng oxyhoùa khöû : 
- Phaûn öùng xaûy ra coù söï thay ñoåi soá oxyhoùa cuûa
caùc nguyeân toá. 
- Ñaëc ñieåm chung: 
* Coù söï trao ñoåi e giöõa caùc nguyeân töû cuûa caùc
nguyeân toá.
* Goàm 2 quaù trình : 
• Quaù trình cho e ñöôïc goïi quaù trình oxyhoùa
• Quaù trình nhaän e ñöôïc goïi quaù trình khöû.
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
324
* Goàm 2 chaát: 
•chaát cho e ñöôïc goïi chaát khöû (chaát bò oxyhoùa) 
•chaát nhaän e ñöôïc goïi chaát oyhoùa (chaát bò khöû) 
Ví duï: Phaûn öùng Zn + Cu2+ ⇔ Zn2+ + Cu laø: 
• Phaûn öùng oxyhoùa-khöû vì coù söï trao ñoåi e 
giöõa Zn (cho 2 e) vaø Cu2+ (nhaän 2 e). 
• Goàm 2 quaù trình:
oxyhoùa Zn (Zn −2e ⇔ Zn2+) 
khöû Cu2+(Cu2+ +2e ⇔ Cu). 
163
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
325
Trong caùc quaù trình oxyhoùa vaø khöû treân: 
Zn vaø Cu ñöôïc goïi laø daïng khöû, 
Zn2+ vaø Cu2+ ñöôïc goïi laø daïng oxyhoùa.
• Goàm 2 chaát : chaát khöû laø Zn vaø oxyhoùa laø
Cu2+. 
KhI ⇔ OxI + ne
OxII + ne ⇔ KhII
Toång quaùt: KhI + OxII ⇔ OxI + KhII
OxI, KhI vaø OxII, KhII laø caùc caëp oxyhoùa-khöû I vaø II.
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
326
Phaûn öùng oxyhoùa-khöû ñöôïc taïo thaønh
töø 2 caëp oxyhoùa-khöû vaø chieàu xaûy ra phuï
thuoäc vaøo baûn chaát caùc caëp oxyhoùa-khöû vaø
ñieàu kieän tieán haønh phaûn öùng. 
164
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
327
6.1.2. Phaûn öùng oxyhoùa-khöû vaø doøng ñieän:
- Tieán haønh phaûn öùng giöõa Zn vaø Cu2+: 
chaát oyhoùa vaø chaát khöû tieáp xuùc tröïc tieáp moät
caùch bình thöôøng thì hoùa naêng cuûa phaûn öùng
chuyeån thaønh nhieät naêng:
söï trao ñoåi e xaûy ra tröïc tieáp töø Zn sang Cu2+. 
mol/kcal82,51Ho298 −=Δ
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
328
-Caùch khaùc: 
Hai quaù trình oxyhoùa Zn vaø khöû Cu2+ xaûy ra ôû
2 nôi, e chuyeån töø Zn sang Cu2+ qua daây daãn kim
loaïi: 
Coù moät doøng ñieän chaïy qua daây daãn, hoùa naêng
cuûa phaûn öùng chuyeån thaønh ñieän naêng. 
Tieán haønh phaûn öùng oxyhoùa khöû trong moät
duïng cuï goïi laø nguyeân toá galvanic hay pin ñieän: laø
thieát bò thu ñöôïc ñieän naêng döïa treân phaûn öùng
oxyhoùa-khöû xaûy ra trong noù. 
165
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
329
6.2. NGUYEÂN TOÁ GALVANIC 
6.2.1. Caáu taïo vaø hoaït ñoäng:
- Goàm 2 ñieän cöïc noái vôùi nhau baèng moät daây
daãn kim loaïi. 
Ñieän cöïc ñôn giaûn goàm 1 thanh kim loaïi nhuùng
trong dung dòch chaát ñieän li cuûa noù. 
Ví duï: nguyeân toá galvanic Cu−Zn : goàm 2 ñieän
cöïc ñoàng vaø keõm (2 dung dòch CuSO4, ZnSO4 ñöôïc
ngaên caùch vôùi nhau baèng maøng xoáp; 2 thanh Cu, Zn 
ñöôïc noái vôùi nhau baèng daây daãn).
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
330
ZnSO4 CuSO4
maøng xoáp
Zn (−) (+) Cu
- Hoaït ñoäng cuûa nguyeân toá Cu−Zn: 
166
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
331
* ÔÛ ñieän cöïc keõm: 
quaù trình oxyhoùa keõm : Zn − 2e ⇔ Zn2+. 
* ÔÛ ñieän cöïc ñoàng: 
quaù trình khöû ion ñoàng: Cu2+ + 2e ⇔ Cu. 
Caùc quaù trình naøy goïi laø quaù trình ñieän hoùa hay 
quaù trình ñieän cöïc. 
• Trong toaøn boä nguyeân toá galvanic: 
dieãn ra phaûn öùng oxyhoùa-khöû:
Zn +Cu2+ ⇔ Zn2+ + Cu. 
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
332
Khi nguyeân toá galvanic hoaït ñoäng: treân caùc
ñieän cöïc xaûy ra caùc quaù trình ñieän hoùa.
Ñieän cöïc coù quaù trình oxyhoùa xaûy ra:
ñieän cöïc aâm (Zn).
Ñieän cöïc coù quaù trình khöû xaûy ra laø: 
ñieän cöïc döông(Cu).
e töø ñieän cöïc aâm (Zn) chuyeån sang ñieän cöïc
döông (Cu). 
167
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
333
- Kyù hieäu nguyeân toá galvanic: 
Nguyeân toá Cu−Zn: (−) Zn ⏐ Zn2+ ⏐⏐ Cu2+ ⏐ Cu (+) 
Toång quaùt: 
)(MMMM)( II
m
II
m
III +− ++
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
334
6.2.2. Söùc ñieän ñoäng cuûa nguyeân toá galvanic:
- Söùc ñieän ñoäng E cuûa nguyeân toá galvanic laø theá
hieäu cöïc ñaïi cuûa nguyeân toá khi phaûn öùng oxyhoùa-khöû cô
sôû cuûa noù dieãn ra thuaän-nghòch (nhieät ñoäng). 
- Khi nguyeân toá galvanic hoaït ñoäng thuaän-nghòch
thì doøng ñieän sinh ra coù theå thöïc hieän ñöôïc coâng coù ích
cöïc ñaïi khi t, p = const thì , 
neân: ΔG = − n F E vaø ΔGo = − n F Eo = − R T ln K
Söùc ñieän ñoäng cuûa nguyeân toá galvanic cô sôû treân phaûn
öùng oxyhoùa-khöû toång quaùt: 
.nFEA'max = GA'max Δ−=
168
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
335
a A + b B = c C + d D
ñöôïc tính theo phöông trình: 
Ví duï: Nguyeân toá galvanic Cu−Zn, phaûn öùng: 
Cu2++Zn ⇔ Cu+Zn2+ coù Eo =1,1V. ÔÛ 25oC: 
ba
dc
0
]B[]A[
]D[]C[ln
nF
RTEE −=
mol/cal507361,1x23062x2nFEG 0298
o
298 −=−=−=Δ
37
0
298
0
298
10.63,1K6845,85
298987,1
50736Kln
KlnRTnFEG
=→×=→
−=−=Δ
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
336
6.2.3. Theá ñieän cöïc vaø phöông trình Nernst: 
a- Khaùi nieäm veà theá ñieän cöïc: 
- Theá ñieän cöïc laø ñaïi löôïng theá hieäu ñaëc tröng cho
quaù trình ñieän cöïc hay ñieän cöïc, kyù hieäu laø ϕ. 
- Giöõa ϕ vaø ΔG coù quan heä: 
ΔG = − nFϕ vaø ΔG = − nF ϕo. 
ϕo: theá ñieän cöïc tieâu chuaån; 
n: soá e trao ñoåi trong quaù trình ñieän cöïc. 
Ví duï: Ñoái vôùi quaù trình ñieän cöïc Zn ⇔ Zn2+ +2e :
ΔGZn = − nFϕZn = −2 FϕZn. 
169
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
337
- Söùc ñieän ñoäng cuûa nguyeân toá galvanic:
E = ϕ(+) − ϕ(−) vaø
Ví duï: Söùc ñieän ñoäng tieâu chuaån cuûa nguyeân toá
galvanic Cu−Zn: 
b- Phöông trình Nernst: 
- Ñoái vôùi quaù trình ñieän cöïc toång quaùt, vieát
theo chieàu oxyhoùa: 
Kh ⇔ Ox + ne:
o
)(
o
)(
oE −+ ϕ−ϕ=
]Kh[
]Ox[ln
nF
RT0 +ϕ=ϕ
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
338
n: soá electron trao ñoåi trong quaù trình ñieän cöïc; 
[Ox], [Kh]: tích noàng ñoä caùc chaát tham gia daïng
oxyhoùa daïng khöû;
F: soá Faraday;
R: haèng soá khí ; 
T: nhieät ñoä tuyeät ñoái. 
Phöông trình Nernst, duøng ñeå tính ϕ cuûa caùc quaù
trình ñieän cöïc. ÔÛ 25oC:
]Kh[
]Ox[ln
nF
059,00 +ϕ=ϕ
170
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
339
- ϕ phuï thuoäc vaøo baûn chaát chaát tham gia quaù trình
ñieän cöïc (ϕo), nhieät ñoä (T) vaø noàng ñoä caùc chaát tham
gia quaù trình ñieän cöïc ([ ]). 
- YÙ nghóa cuûa ϕo: Theá ñieän cöïc tieâu chuaån ϕo
laø theá cuûa quaù trình ñieän cöïc ñaõ cho khi noàng ñoä caùc
chaát tham gia quaù trình ñoù ñeàu baèng 1 ñôn vò. 
- AÙp duïng phöông trình Nernst vaøo quaù trình
ñieän cöïc: 
]H[
]H[lg
2
059,0:e2H2H
2
2
o
HH2 22
++ +ϕ=ϕ+⇔
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
340
ϕ laø theá ñieän cöïc hyñro tieâu chuaån (töông öùng: p = 1 
atm, [H+] = 1 mol/lit), theo quy öôùc baèng khoâng vaø
aùp suaát khí hyñro söû duïng laø 1 atm, neân:
)V(pH059,0]Hlg[059,0
2H −==ϕ +
]Zn[
]Zn[lg
2
059,0:e2ZnZn
2
o
HZn
2
2
++ +ϕ=ϕ+⇔
Vì [Zn] = const vaø V763,0oZn −=ϕ neân: 
ϕZn = − 0,763 + 0,030 lg [Zn2+] (V)
]Fe[
]Fe[lg059,0:e1FeFe 2
3
o
Fe
Fe
Fe
Fe
32
2
3
2
3 +
+++ +ϕ=ϕ+⇔
+
+
+
+
171
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
341
c- Chieàu xaûy ra cuûa phaûn öùng oxyhoùa-khöû:
- Baûng theá ñieän cöïc tieâu chuaån: goàm cuûa caùc
quaù trình ñieän cöïc ñöôïc saép xeáp theo thöù töï taêng
daàn giaù trò töø ñaàu baûng cho ñeán cuoái baûng. 
Coù theå hieåu ñöôïc nhieàu vaán ñeà, ví duï: khaû
naêng oxyhoùa-khöû cuûa kim loaïi trong dung dòch nöôùc, 
chieàu höôùng xaûy ra cuûa caùc phaûn öùng oxyhoùa-khöû 
)V(
]Fe[
]Fe[lg059,0771,0 2
3
Fe
Fe
2
3 +
+
+=ϕ
+
+
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
342
- Xaùc ñònh chieàu xaûy ra cuûa phaûn öùng oxyhoùa-
khöû: döïa vaøo theá ñieän cöïc cuûa caùc quaù trình ñieän
cöïc tröïc tieáp xaùc ñònh hoaëc tính E hay ΔG roài keát
luaän: 
• Theo quy taéc: Phaûn öùng oxyhoùa-khöû xaûy ra
theo chieàu daïng oxyhoùa cuûa quaù trình ñieän cöïc coù ϕ
lôùn hôn seõ oxyhoùa daïng khöû cuûa quaù trình ñieän cöïc coù
ϕ nhoû hôn. 
Chuù yù quy taéc α:
172
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
343
• Tính E vaø ΔG: Neáu E > 0 hay ΔG < 0 thì phaûn
öùng xaûy ra theo chieàu tính toaùn, coøn neáu E < 0 hay 
ΔG > 0 thì phaûn öùng xaûy ra theo chieàu ngöôïc laïi. 
Ví duï 1: Xaùc ñònh chieàu xaûy ra cuûa phaûn öùng
oxyhoùa khöû ôû 25oC: 
5Fe2(SO4)3 + 2MnSO4 + K2SO4 + 8H2O 
⇔ 10FeSO4 + 2KMnO4 + 8H2SO4
Cho: 
V51,1:e5H8MnOOH4Mn
;V77,0:e1FeFe
o
29842
2
o
298
32
=ϕ++⇔+
=ϕ+⇔
+−+
++
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
344
* Theo quy taéc: Vì cuûa caëp
lôùn hôn nhieàu caëp Fe3+/ Fe2+ neân daïng oxyhoùa
cuûa caëp seõ oxyhoùa daïng khöû Fe2+
cuûa caëp Fe3+/ Fe2+, nghóa laø phaûn öùng oxyhoùa-
khöû ñaõ cho dieãn ra theo chieàu nghòch khoâng
nhöõng ôû ñieàu kieän chuaån maø coøn ôû caû nhöõng
ñieàu kieän khaùc. 
o
298ϕ +− 24 Mn/MnO
+− 2
4 Mn/MnO
−
4MnO
173
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
345
* Tính E theo chieàu thuaän: 
Trong tröôøng hôïp naøy, theo quy taéc xaùc
ñònh chieàu xaûy ra cuûa phaûn öùng oxyhoùa-khöû, 
caëp Fe3+/ Fe2+ ñoùng vai troø ñieän cöïc döông vaø
caëp ñoùng vai troø ñieän cöïc aâm, neân: 
Vaäy phaûn öùng treân xaûy ra theo chieàu nghòch.
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
346
* Tính ΔG theo chieàu nghòch: 
Theo quy taéc xaùc ñònh chieàu xaûy ra cuûa phaûn
öùng oxyhoùa-khöû, caëp Fe3+/ Fe2+ ñoùng vai troø ñieän
cöïc aâm vaø caëp ñoùng vai troø ñieän cöïc
döông, neân:
Vaäy phaûn öùng treân xaûy ra theo chieàu nghòch. 
Ví duï 2: Xaùc ñònh chieàu xaûy ra cuûa phaûn öùng
oxyhoùa-khöû:
+− 2
4 Mn/MnO
kj1,714j714100)77,051,1(x96500x10nFEG o298
o
298 ==−−=−=Δ
+++ +⇔+ 3222 Fe2Hg2Fe2Hg
trong 2 tröôøng hôïp: 
174
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
347
Muoán xaùc ñònh chính xaùc chieàu xaûy ra cuûa
phaûn öùng ñaõ cho caàn tính theá ñieän cöïc cuûa chuùng
trong moãi tröôøng hôïp cuï theå: 
* Tröôøng hôïp a:
lit/mol10]Fe[,10]Fe[]Hg[)a 431222
−+−++ ===
lit/mol10]Fe[,10]Fe[]Hg[)b 134222
−+−++ ===
Cho: 
V77,0,e1FeFe
;V79,0,e2]Hg[Hg2
o
)2(
32
o
)1(
2
2
=ϕ+⇔
=ϕ+⇔
++
+
V76,010lg030,079,0]Hglg[030,0 122
o
)1()1( =+=+ϕ=ϕ −+
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
348
Vì ϕ(1) > ϕ(2) neân oxyhoùa Fe2+, nghóa laø
phaûn öùng dieãn ra theo chieàu thuaän. 
* Tröôøng hôïp b: 
V59,0
10
10lg059,077,0
]Fe[
]Fe[lg059,0 1
4
2
3
o
)2()2( =+=+ϕ=ϕ −
−
+
+
+2
2Hg
V67,010lg030,079,0]Hglg[030,0 422
o
)1()1( =+=+ϕ=ϕ −+
V95,0
10
10lg059,077,0
]Fe[
]Fe[lg059,0 4
1
2
3
o
)2()2( =+=+ϕ=ϕ −
−
+
+
Vì ϕ(1) < ϕ(2) neân Fe3+ oxyhoùa Hg, nghóa laø phaûn
öùng dieãn ra theo chieàu nghòch. 
175
Giôùi thieäuBaøi giaûng HOÙA ÑAÏI CÖÔNG
349
6.3. SÖÏ ÑIEÄN PHAÂN 
Töï ñoïc ñeå hieåu ñöôïc: 
- Khaùi nieäm veà quaù trình ñieän phaân vaø moái
quan heä giöõa noù vôùi quaù trình galvanic 
- Caùc quaù trình ñieän phaân chaát ñieän li noùng
chaûy, dung dòch chaát ñieän li. 
- Caùc ñònh luaät ñieän phaân vaø khaùi nieäm ñöông
löôïng ñieän hoùa.
- Nguoàn ñieän: pin vaø acquy.