Giải pháp ứng dụng yếu tố tạo hình từ mặt nạ tuồng truyền thống vào thiết kế trang phục nữ thanh niên

ISSN 2354-0575
Journal of Science and Technology64 Khoa học & Công nghệ - Số 18/Tháng 6 - 2018
GIẢI PHÁP ỨNG DỤNG YẾU TỐ TẠO HÌNH
TỪ MẶT NẠ TUỒNG TRUYỀN THỐNG
VÀO THIẾT KẾ TRANG PHỤC NỮ THANH NIÊN
Trần Thị Ưng
Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên
Ngày tòa soạn nhận được bài báo: 16/04/2018
Ngày phản biện đánh giá và sửa chữa: 22/05/2018
Ngày bài báo được duyệt đăng: 25/05/2018
Tóm tắt:
Trong thiết kế, các tác phẩm nghệ thuật đều được hình thành từ yếu tố tạo hình như: đường nét, 
mảng khối và màu sắc. Một trong những nghệ thuật sử dụng yếu tố tạo hình phải kể đến là nghệ thuật hóa 
trang mặt nạ sân khấu tuồng truyền thống. Đã có một số tác giả nghiên cứu về nghệ thuật sân khấu tuồng 
truyền thống nhưng chưa có tác giả nào nghiên cứu ứng dụng yếu tố tạo hình từ mặt nạ tuồng truyền thống 
nên trang phục dạo phố cho nữ thanh niên. Qua nghiên cứu yếu tố tạo hình trên mặt nạ sân khấu tuồng, tác 
giả đã đưa ra hai phương án sáng tác thống nhất với yếu tố tạo hình mặt nạ tuồng truyền thống, kết hợp 
hài hòa với phong cách hiện đại, phóng khoáng. Hình thức sắp xếp bố cục đăng đối, đối xứng, trên đó yếu 
tố tạo hình được thể hiện chủ yếu dùng kỹ thuật ghép vải.
Từ khóa: Tạo hình, mặt nạ, trang phục, thanh niên nói chung, nữ thanh niên nói chung.
1. Đặt vấn đề
Trong xu thế thời trang hiện đại nghệ thuật 
tạo hình là yếu tố quan trọng để cấu thành nên trang 
phục. Phong cách ăn mặc không chỉ thể hiện trình 
độ văn hóa của mỗi người mà còn làm giàu cho xã 
hội trên cả hai phương diện: văn minh và kinh tế. 
Nghệ thuật sân khấu tuồng truyền thống nói 
chung và hóa trang mặt nạ sân khấu tuồng nói riêng 
là nguồn cảm hứng sáng tác trong định hướng nghệ 
thuật tạo hình hiện đại trên con đường tiếp thu thành 
quả văn hóa nhân loại nhưng vẫn phát huy và bảo 
tồn những giá trị văn hóa truyền thống.
Mặt nạ sân khấu tuồng truyền thống được 
nhà thiết kế Sĩ Hoàng đưa vào sáng tác trang phục 
áo dài cách tân cho nữ tuổi từ 25 đến 30. Bộ thiết 
kế đã mang đến cảm giác mộc mạc, gần gũi, phảng 
phất chút hiện đại.
Nhà thiết kế Hải Long đã kết hợp mặt nạ 
tuồng với hiệu ứng pop-art nên trang phục với dày 
đặc họa tiết, cho hiệu quả vừa hiện đại, khỏe khoắn, 
vừa nhấn mạnh yếu tố văn hóa dân tộc.
Yếu tố tạo hình từ mặt nạ tuồng truyền 
thống được ứng dụng thiết kế trang phục cho nữ 
thanh niên, qua đó nghiên cứu nâng cao giá trị yếu 
tố nghệ thuật tạo hình trên trang phục mang phong 
cách hiện đại phù hợp với sự năng động của giới trẻ, 
tăng giá trị thẩm mỹ cho người mặc, góp phần làm 
phong phú thêm những mẫu hình trang trí cho thời 
trang hiện đại, phát huy và bảo tồn bản sắc văn hóa 
dân tộc.
2. Phương pháp nghiên cứu
a. Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi từ 18 đến 25
Dấu hiệu đặc trưng tâm lý ở độ tuổi 18 đến 
25 là khả năng phản ứng với những thay đổi và 
thích nghi các điều kiện mới. Trong cuộc sống hàng 
ngày, cần phải đưa ra những quyết định và vượt qua 
những khó khăn một cách độc lập nhất định. Việc 
giải quyết các khó khăn mâu thuẫn, các vấn đề nảy 
sinh trong hoạt động sống một cách tích cực là nền 
tảng ở lứa tuổi 18 đến 25.
Điểm đặc biệt ở độ tuổi 18 đến 25 là sự biến 
đổi rất phức tạp của yếu tố xã hội, đòi hỏi con người 
phải có sự thích ứng về tâm lý với sự biến đổi đó. 
Thời kỳ đầu tuổi trưởng thành là thời điểm đánh dấu 
sức khoẻ đạt đỉnh điểm. Đến 18 tuổi sự phát triển thể 
chất của con người đã đạt đến mức hoàn thiện. Đặc 
biệt, từ 18 đến 25 tuổi sức khoẻ con người ở mức cao 
nhất. Những người ở độ tuổi 18 đến 35 đã khá chín 
muồi về tâm sinh lý. Do đó ở giai đoạn tuổi trưởng 
thành có thể tự chủ trong cuộc sống của mình.
b. Các dạng cơ bản của trang phục nữ
Trang phục được hình thành từ nhiều yếu tố, 
trong đó phải kể đến là phom dáng. Trong tác phẩm 
của họa sĩ thiết kế hầu hết các lĩnh vực thường được 
xem xét trong trạng thái tĩnh còn trang phục thì lại 
là một hệ thống động, thường xuyên thay đổi tư thế. 
Vì vậy, mức độ khối ở trang phục giới hạn bởi khối 
cơ thể người. Khối trang phục được xem xét ở tư thế 
tĩnh và động của cơ thể. Hình khối được tổ chức nên 
trang phục không phải bất biến mà là không gian 
ISSN 2354-0575
Khoa học & Công nghệ - Số 18/Tháng 6 - 2018 Journal of Science and Technology 65
xác định lại những trang thái khác nhau như mở ra, 
kéo căng hay co hẹp.
Cấu trúc hình khối - không gian của trang 
phục được xác định bởi sự tương tác giữa không 
gian với những phần mở của cơ thể như đầu, cổ, 
tay, chân. Những bộ phận này của cơ thể không thay 
đổi, còn trang phục thì thay đổi. Trang phục có thể 
đơn giản, bó, hoặc rộng, có thể những chi tiết phụ 
thêm như cổ áo, mũ đội đầu mà kiểu dáng của trang 
phục sẽ tăng thêm sự ảnh hưởng của không gian tới 
trang phục. Chân, tay và đầu không thay đổi độ dài 
và rộng, vì thế không gian bao quanh hình dáng có 
thể ảnh hưởng tới sự cảm nhận chúng. Phân tích 
sự phát triển kiểu dáng trang phục nữ giới chỉ ra 
rằng, trang phục các thời kỳ che giấu đi hình dáng 
cơ thể bằng cách nhấn mạnh cấu trúc đường nét cơ 
thể theo kiểu này hoặc kiểu khác. Trang phục có 
nét giống với những hình khối được nghiên cứu đa 
hình học hóa.
Trong Hình 1 là những kiểu hình khối chữ 
nhật, hình thang, hình ô van ứng với những kiểu 
dáng quần áo.
Hình 1. Sự hình thành khối trang phục trên cơ sở 
cấu trúc cơ thể
c. Xu hướng thời trang dạo phố
Xu hướng thời trang thế giới
Thế giới phát triển với giao lưu văn hóa, 
kinh tế và xã hội đa chiều, sự tự do và sáng tạo ngày 
càng không giới hạn. Vì vậy, xu hướng thời trang 
dạo phố 2018 chủ yếu sử dụng kỹ thuật ghép vải để 
tạo hình, qua các mảng màu, chất liệu kết hợp với 
nhau tạo lên một hình ảnh cá tính và năng động. 
Nhìn chung mỗi mẫu thiết kế mang lại những cảm 
hứng tươi mới và hấp dẫn dành cho xuân hè 2018. 
Hầu hết những mẫu thiết kế đều tôn lên khỏe khoén, 
tươi trẻ cho người mặc.
Hình 2. Mẫu thiết kế của Roksanda Ilincic [3]
Xu hướng thời trang ở Việt Nam
Ngày nay nhu cầu làm đẹp của giới trẻ không 
chỉ còn gói gọn nơi công sở hay ở buổi tiệc sang 
trọng, mà nhu cầu làm đẹp khi đi chơi, thậm chí là ở 
nhà được giới trẻ quan tâm hơn. Nắm bắt được nhu 
cầu đó, Thời trang luôn thay đổi để có phong cách 
thời trang đi chơi với kiểu dáng trẻ trung, năng động 
nhưng cũng không kém phần dịu dàng, nữ tính.
Hình 3. Xu hướng thời trang Việt Nam 2018 [4]
d. Khai thác vẻ đẹp hóa trang mặt nạ sân 
khấu tuồng truyền thống
Tuồng là một loại hình sân khấu độc đáo 
của nền nghệ thuật dân tộc. Trong tuồng chứa đựng 
nhiều nét độc đáo, tuy nhiên việc thưởng thức tuồng 
vẫn còn nhiều hạn chế do thị hiếu thẩm mỹ đương 
đại đã thay đổi khiến chúng ta không có đủ thời 
gian để nhìn nhận, đón đợi những sản phẩm tinh 
thần độc đáo của dân tộc như tuồng, chèo [1]. Vì 
thế, tác giả muốn kết hợp trang phục hiện đại với 
yếu tố tạo hình mặt nạ sân khấu tuồng truyền thống 
để tôn vinh giá trị nghệ thuật, tạo lên vẻ đẹp độc 
đáo và mới lạ cho trang phục bằng cách sử dụng ba 
tông màu chính trong mặt nạ tuồng vào thiết kế đó 
là màu: đỏ, trắng, đen. Trong đó màu đỏ và đen là 
hai màu chính xuyên suốt bộ sưu tập.
Thông qua các nhân vật Phàn Diệm; Trịnh 
Giảo Kim; Tạ Ôn Đình; Dương Chấn Tử; Cát Thượng 
Hùng để làm ý tưởng cho bộ sưu tập thời trang.
ISSN 2354-0575
Journal of Science and Technology66 Khoa học & Công nghệ - Số 18/Tháng 6 - 2018
STT Ý tưởng Nghiên cứu Ứng dụng Kỹ thuật thể hiện
1 Hóa trang nhân vật 
Phàn Diệm [2]
Ghép vải, đính cườm
2 Hóa trang nhân vật 
Trịnh Giảo Kim [2]
Ghép vải, đính cườm
3 Hóa trang nhân vật Tạ 
Ôn Đình [2]
Ghép vải, đính cườm
4 Hóa trang nhân vật 
Dương Chấn Tử [2]
Ghép vải, đính cườm
5 Hóa trang nhân vật Cát 
Thượng Hùng [2]
Ghép vải, đính cườm
Hình 4. Họa tiết nghiên cứu
3. Kết quả và bàn luận
a. Kết cấu cơ bản và phương án màu của 
bộ sưu tập
Kết cấu được xây dựng trên cơ sở kết quả 
nghiên cứu xu hướng trang phục. Phân tích rõ phom 
dáng, tỷ lệ, bố cục.
Hình 5. Kết cấu của bộ sưu tập
Màu sắc được sử dụng trong bộ sưu tập chủ 
yếu lấy ba màu cơ bản của mặt nạ sân khấu tuồng 
là: đỏ - đen - trắng.
Màu đỏ Màu đen Màu trắng
Hình 6. Phương án màu sắc
b. Lựa chọn vật liệu
Vải dệt thoi được sử dụng may các mẫu phác 
thảo lựa chọn. Là vải với chất liệu bông, Pe/Co pha 
Spandex. Vải có ưu điểm thoáng khí, có khả năng 
co giãn, chống nhàu tốt, tạo cảm giác thoải mái, tiện 
nghi khi sử dụng, phù hợp với trang phục mặc đi chơi.
Vải có độ dày nhất định phù hợp với xuân 
- hè, khả năng tạo dáng và giữ hình dáng tốt, ít bị 
ISSN 2354-0575
Khoa học & Công nghệ - Số 18/Tháng 6 - 2018 Journal of Science and Technology 67
biến dạng. Tính chất của loại vải này phù hợp với 
hình dáng chung của hệ thống mẫu phác thảo, cho 
phép dễ dàng vận động, di chuyển.
c. Hệ thống mẫu phát triển
Trang phục hiện đại thường sử dụng những 
màu sắc tương phản mạnh và kết cấu bất đối xứng 
tạo nên một phong cách cá tính, mạnh mẽ nhưng 
vẫn hài hòa. Xu hướng thời trang ngày càng đa 
dạng, không gò bó, cứng nhắc như các trang phục 
khác. Vì thế, thiết kế trang phục hiện đại dành cho 
đối tượng nữ giới trưởng thành từ 18 đến 25 tuổi, là 
những người đã phát triển đầy đủ về thể chất và tư 
duy. Do vậy, trang phục cần được thiết kế phù hợp 
để tôn nên nét đẹp hình thể và thỏa mãn nhu cầu 
làm đẹp.
Qua đó, đề tài đưa ra hai phương án thiết kế 
với kiểu dáng khác nhau nhưng vẫn tôn được nét 
đẹp văn hóa hiện đại và hợp với xu hướng thời trang 
của chủ đề.
Hình 7. Hệ thống mẫu phác thảo phương án 1
Hình 8. Hệ thống mẫu phác thảo phương án 2
Thực hiện mẫu
Mẫu số 1:
Mẫu thiết kế là sự kết hợp tương phản của 
hai màu trắng – đen. Với đường cắt cúp tạo bố 
cục đối xứng trên trang phục. Kết hợp các mảng 
màu đen đắp trên nền trắng tạo hiệu ứng trang trí 
của nghệ thuật hóa trang mặt nạ sân khấu tuồng 
lên trang phục. Mẫu thiết kế có dáng ôm sát phần 
thân trên, xòe phần váy và có đường xẻ ngang đùi 
tạo cảm giác thoải mái khi di chuyển của người sử 
dụng. Mẫu được sử dụng chất liệu co giãn, tạo cảm 
giác dễ chịu nhưng vẫn giữ được phom dáng.
Mẫu số 2:
Cũng giống như mẫu thiết kế số 1, sử dụng 
hai màu tương phản, nhưng là đỏ - đen kết hợp với 
nhau. Dùng các đường cắt cúp tạo bố cục đăng đối 
trên trang phục. Kết hợp các mảng màu trắng đắp 
trên nền đen tạo hiệu ứng đường nét của nghệ thuật 
hóa trang mặt nạ sân khấu tuồng lên trang phục. 
Mẫu thiết kế có dáng ôm sát phần thân trên, xòe 
phần váy và có đường cắt ngang đùi, chi tiết này 
mang lại cảm giác thoải mái trong thời tiết xuân - hè 
còn giúp người mặc khoe được đôi chân thon dài, 
quyến rũ. Mẫu cũng sử dụng chất liệu hơi co giãn, 
tạo cảm giác dễ chịu, thoải mái nhưng vẫn giữ được 
phom dáng.
Mẫu số 3:
Mẫu thiết kế áo váy liền, sử dụng gam màu 
đen - đỏ chủ đạo, kết hợp với đường cắt cúp và 
mảng trắng tạo yếu tố mảng khối của nghệ thuật 
hóa trang mặt nạ sân khấu tuồng vào trang phục. 
Sử dụng chất liệu co giãn, tạo cảm giác cho người 
sử dụng thoải mái nhưng vẫn giữ được phom dáng.
Mẫu số 4:
Kết hợp hai màu đen - trắng. Đường cắt cúp 
tạo bố cục bất đối xứng. Các mảng màu trắng, đỏ 
đắp trên nền đen tạo hiệu ứng trang trí của nghệ thuật 
hóa trang mặt nạ sân khấu tuồng lên trang phục.
ISSN 2354-0575
Journal of Science and Technology68 Khoa học & Công nghệ - Số 18/Tháng 6 - 2018
Mẫu lựa chọn 
số 1
Mẫu lựa chọn 
số 2
Mẫu lựa chọn 
số 3
Mẫu lựa chọn 
số 4
Mẫu thực
Bộ sưu tập trang phục cho nữ thanh niên 
trong độ tuổi từ 18 đến 25 đáp ứng được nhu cầu 
mặc và làm đẹp của đối tượng nữ đi chơi hoặc đi 
dự các bữa tiệc nhỏ cùng bạn bè. Các mẫu với kiểu 
dáng đặc biệt góp phần tôn lên sự mạnh mẽ, cá tính 
và nổi bật trước bạn bè.
Các mẫu thiết kế sử dụng kết cấu, các đường 
cắt cúp mạnh, khỏe. Kết hợp cùng những tông màu 
tương phản phù hợp với độ tuổi cũng như hoàn cảnh 
sử dụng, tạo phong cách mới cho người mặc.
Với hình thức trang trí, cắt cúp kết hợp hài 
hòa giữa các mảng, nét tạo nên nhịp điệu, bố cục 
đối xứng là điểm nhấn cho bộ sưu tập, là yếu tộ 
tạo hình trên mặt nạ hóa trang tuồng truyền thống. 
Được thiết kế hợp lý trên trang phục đảm bảo tính 
thẩm mỹ và công năng sử dụng.
4. Kết luận
Những sáng tác trên tác giả đã khai thác yếu 
tố tạo hình từ một số mặt nạ của các nhân vật tuồng 
truyền thống tiêu biểu. Hình thức sắp xếp bố cục 
đăng đối, đối xứng được thể hiện chủ yếu dùng kỹ 
thuật ghép vải.
Thông qua bộ sưu tập, tác giả muốn truyển 
tải thông tin về quá khứ của nghệ thuật hóa trang 
mặt nạ sân khấu tuồng lên trang phục qua cái nhìn 
gợi tả, ước lệ từ ba màu: đỏ- trắng- đen.
Hiệu quả mà bộ sưu tập thời trang dạo phố 
lấy ý tưởng từ yếu tố tạo hình trên mặt nạ tuồng 
truyền thống một phần tiếp sức cho sự sáng tạo của 
các nhà thiết kế, một phần khẳng định giá trị của 
văn hóa dân tộc trong sự vận động và hình thành 
những giá trị văn hóa mới. Thời trang mang phong 
cách hiện đại góp phần nâng cao giá trị thẩm mỹ 
gắn kết với yếu tố bản sắc truyền thống.
Tài liệu tham khảo
[1]. Đoàn Thị Tình. Hóa trang mặt nạ Tuồng, NXB Mỹ Thuật, 2014, tr. 7-25.
[2]. Đoàn Thị Tình. Mỹ thuật sân khấu tuồng truyền thống, NXB Mỹ Thuật, 2017, tr. 103-118
[3]. 
[4]. 
SOLUTION APPLYING PLASTIC ELEMENTS
FROM TRADITIONAL THEATRE OPERA MASK
INTO COSTUME DESIGN FOR YOUNG GIRLS
Abstract:
In design, the works of art are formed by plastic elements such as: Lines, blacks and colour. One of 
the arts using plastic elements to be considered is the art of mask make – up in the traditional theatre opera. 
There have been a number of researchers on traditional theatre opera but none of them does research on 
applying plastic elements from mask in traditional theatre opera that forms the street costume for young 
girls, the author set up two pattern – making methods common to mask plastic element of traditional theatre 
opera. Through researchs on plastic elements of traditional theatre opera mask, combining in harmony 
with modern, free style, the arrangement of disposition is balanced and symetrical way of which plastic 
elements are manifested mainly by cloth joint technique.
Keywords: Plastic, mask, costume, youth, youth girl.