Đồng tiền ảo bitcoin khủng hoảng niềm tin hay cách để đổi mới hệ thống tài chính

 243 
ĐỒNG TIỀN ẢO BITCOIN 
KHỦNG HOẢNG NIỀM TIN HAY CÁCH ĐỂ ĐỔI MỚI HỆ THỐNG 
TÀI CHÍNH 
Dr. Nguyen Hoang Tien, 
Thu Dau Mot University 
Tóm tắt 
Chúng ta hiện đang chứng kiến những sự thay đổi thú vị trong nền kinh tế. Kinh tế 
chia sẻ, crowdfunding, Internet of Things và các hiện tượng trước đây chưa được biết tới 
đang ngày càng trở nên rõ nét hơn trong đời sống kinh tế xã hội. Trong số các hiện 
tượng đó cần phải kể đến các cơ chế (hệ thống) thanh toán mang tính cách mạng như 
đồng tiền ảo và đồng tiền ảo hay được nhắc tới nhất đó chính là BITCOIN. Bài báo này 
phân tích các phương diện của hiện tượng này, tính đại chúng của lọại hình thanh toán 
này và những rủi ro mang tính hệ thống đi kèm. Quan trọng hơn, bài viết sẽ một phần 
nào đó trả lời câu hỏi: „triển khai thanh toán bằng Bitcoin vào thực tiễn nền kinh tế là 
do khủng hoảng niềm tin đối với các cơ chế thanh toán hiện hành hay cách thức để các 
doanh nghiệp tự đổi mới nhằm nâng cao sức cạnh tranh hơn nữa”. 
Từ khóa: đồng tiền ảo, hệ thống tài chính, khủng hoảng niềm tin, đổi mới sáng tạo 
1. Hệ thống tài chính trong nền kinh tế 
Hệ thống tài chính là cấu phần cần thiết của mỗi nền kinh tế, là khu vực năng động 
và đổi mới nhất trong đó. Chức năng cốt yếu của hệ thống tài chính bao gồm phân phối 
các nguồn lực cho các thành phần của nền kinh tế, điều tiết rủi ro trong nền kinh tế. Hệ 
thống tài chính hoạt động dựa trên sự quay vòng của đồng tiền, bởi chính nhờ đồng tiền 
các cơ quan tài chính bao gồm cả ngân hàng trung ương (NHTW) mới có thể tác động lên 
nền kinh tế. Nếu hệ thống tài chính thỏa mãn kỳ vọng của các chủ thể hoạt động trên thị 
trường sẽ ít có áp lực đòi thay đổi đối với hệ thống này. Việc xem xét lại tính hợp lý của 
hệ thống tài chính này được nhấn mạnh tại thời điểm khủng hoảng tài chính năm 2008. 
Các chủ thể tham gia hệ thống tài chính này đã chỉ trích mạnh mẽ các quy tắc hoạt động 
của nó. Chính phủ các quốc gia đã có những nỗ lực cứu vớt các cơ chế hoạt động hiện 
hành của nền kinh tế, đưa ra các gói cứu trợ khổng lồ nhằm ngăn các doanh nghiệp đang 
bên bờ vực phá sản, các tập đoàn lớn, các ngân hàng với lý do “họ quá lớn để có thể bị đổ 
vỡ” (too big to fail), đồng thời cũng diễn ra các quá trình tư hữu hóa các khoản lợi nhuận 
và quốc hữu hóa các khoản thua lỗ. Các diễn biến kể trên đã làm dấy lên sự kinh ngạc và 
bức xúc từ các bên, từ đó gây nên sự rạn nứt niềm tin của cộng đồng và các thành phần 
khác nhau trong xã hội đối với các định chế tài chính hiện hành. 
Niềm tin đối với các chủ thể của hệ thống (định chế) tài chính không phải tự nhiên 
mà có được, nó cần phải được gây dựng từ từ. Niềm tin thực sự rất cần thiết để hệ thống 
tài chính này có thể vận hành hiệu quả. Nếu xã hội không tin tưởng hoặc thiếu niềm tin 
vào các chức năng cơ bản của các phương tiện thanh toán hiện hành theo quy định của 
pháp luật và tính phổ cập của chúng thì hệ thống tài chính như ngày nay ở phạm vi quốc 
gia lẫn quy mô toàn cầu khó có thể tồn tại. Đồng tiền chỉ có giá trị và thực hiện được 
chức năng của mình khi nó được chấp nhận lưu thông làm phương tiện cho các giao dịch 
hàng hóa. 
 244 
2. Lịch sử đồng tiền 
Theo nhiều nguồn tài liệu tham khảo, tiền như một phương tiện thanh toán đã xuất 
hiện lần đầu tiên trong lịch sử nhân loại dưới dạng hàng hóa, khi đó chúng ta nói nền 
kinh tế hàng đổi hàng (barter economy). Do những bất cập nhận thấy trong quá trình tồn 
tại, đến thế kỷ VIII chỉ còn lại vàng và bạc được coi là tiền. Đặc trưng của loại tiền này 
là bản chất nó có giá trị được công nhận, cho phép tự định giá chính mình thông qua quy 
luật cung cầu. Tuy nhiên sau một thời gian tồn tại, với những bất cập nảy sinh, chính phủ 
các nước lại ban hành tiền giấy, tiện và dễ sử dụng hơn. Thế những sau hai lần thế chiến 
và các cuộc khủng hoảng tài chính thời đó, với mức lạm phát phi mã, chính phủ, doanh 
nghiệp và công dân các quốc gia tham gia thế chiến đã quay lưng với loại tiền giấy này. 
Sau thế chiến lần thứ II, kinh tế thế giới khôi phục đà phát triển và ngân hàng trung ương 
các quốc gia quay trở lại với việc ban hành đồng tiền riêng cho nền kinh tế của mình. 
Những tiến bộ và đổi mới công nghệ đã khiến cho các hệ thống thanh toán hiện đại phát 
triển và từ đó đồng tiền dưới dạng các con số trong tài khoản bắt đầu thay thế tiền giấy 
khi loại hình này ngày càng ít được các công dân trên thế giới sử dụng, đặc biệt là trong 
các giao dịch lớn. Nhu cầu thanh toán nhanh, mượn và trả nhanh đã cho ra đời hệ thống 
chuyển khoản điện tử và thẻ tín dụng. Đồng thời toàn cầu hóa cung cấp một phạm vi rộng 
lớn các dịch vụ và sản phẩm cho người tiêu dùng trên toàn thế giới đã trở thành nhân tố 
thúc đẩy sự ra đời của nhiều hệ thống thanh toán không tiền mặt (cashless transactions), 
bao gồm các hệ dựa trên Internet như: Paypal, WebMoney czy Moneygram. Thị trường 
dịch vụ thanh toán điện tử không ngừng phát triển và các dạng thanh toán linh hoạt và 
hấp dẫn xuất hiện càng nhiều. Thẻ tín dụng truyền thống bị thay thế bằng thẻ quẹt và các 
hình thức thanh toán di động. Các hệ thống thanh toán này có một đặc điểm chung: được 
quản lý tập trung dựa trên nền tảng vẫn là các loại tiền tệ truyền thống của thế giới là các 
ngoại tệ mạnh. 
3. Đặc trưng của đồng tiền ảo 
BITC IN là một trong số hơn 6 ngàn hệ thống tiền tệ ảo trên toàn thế giới. 
BITC IN là phiên bản tiền điện tử hoạt động dựa trên nguyên tắc peer-to-peer, tức là 
dựa trên giả thiết về sự bình đẳng của các đối tượng sử dụng hệ thống và không có cơ chế 
trung gian hoặc có thể tác động tới hành vi của các đối tượng sử dụng còn lại thông qua 
các quyết định cá nhân [9]. Tuy nhiên đồng tiền ảo không phải là phát minh của một vài 
năm trước đây. Hai thập kỷ lao động trí óc của hàng ngàn nhà nghiên cứu nặc danh trôi 
qua trước khi Satoshi Nakamoto thiết lập nên hệ thống thanh toán với các giao dịch 
không cần tới sự xác minh của các định chế tài chính hay các cơ quan nhà nước [9]. Sự 
đổi mới này là kết quả của quá trình nghiên cứu và phát triển của một số lĩnh vực khoa 
học, gồm cả khoa học về mật mã thay thế yếu tố niềm tin trong hệ thống này, lý thuyết 
trò chơi làm nền móng cho quá trình ra quyết định trong hệ thống bị phân tán. Chính sự 
phân tán này là đặc điểm quan trọng nhất của BITC IN, bởi lẽ ở đây không tồn tại nhà 
phát hành có đầy đủ tư cách pháp nhân (như ngân hàng trung ương). Việc tạo ra những 
đơn vị tiền tệ BITC IN mới được diễn ra theo thuật toán được thiết kế bởi nhà sáng lập 
hệ thống. Các BITC IN mới xuất hiện trong lúc xác minh các khối giao dịch mới. Chỉ 
cần có máy tính để có thể tham gia vào quá trình này. Do quá trình xác minh sử dụng 
công suất tính toán của máy tính người sử dụng, điện năng và phần cứng, sau khi xác 
minh giao dịch trong khối người sử dụng sẽ nhận được phần thưởng dưới dạng những 
đồng BITC IN mới. Do vậy, ai cũng có thể trở thành đối tượng thụ hưởng của các đồng 
tiền được phát hành, nếu việc cung cấp công suất tính toán góp phần vào các hoạt động 
chức năng của mạng lưới. Đặc điểm tạo nên sự khác biệt giữa đồng tiền ảo và các loại 
 245 
tiền tệ truyền thống chính là tính chất giảm phát. Thuật toán bảo vệ BITC IN trước lạm 
phát thông quá quy trình phát hành đặc thù những đồng tiền mới dựa trên chu kỳ ban phát 
phần thưởng nói trên và mức độ cung tương đối cố định trong ngắn hạn. Việc phát hành 
những đồng tiền mới sẽ bị ngưng lại khi đạt được con số 21 triệu đơn vị. hi đó những 
đối tượng duy trì mạng lưới sẽ nhận được phần thưởng (thù lao) chỉ dưới dạng chi phí 
giao dịch tự nguyện (tồn tại cho đến nay) và mức giá của đồng tiền này sẽ được định đoạt 
bởi cung và cầu đối với số lượng đồng tiền hiện đang lưu hành. Đặc điểm quan trọng tiếp 
theo của BITC IN đó là mức độ ẩn danh tương đối cao của các giao dịch. Địa chỉ ví điện 
tử được người sử dụng tự tạo ra và số lượng ví cũng không có giới hạn. Chuỗi các ký tự 
là ngẫu nhiên và được xác định theo cách phân tán. Các giao dịch giữa các ví điện tử, 
mặc dù được nhận diện và thông tin được công bố công khai, không liên quan đến những 
dữ liệu cá nhân cụ thể. Đối với đa số người sử dụng đây là cách đảm bảo tính ẩn danh 
trong thế giới với những cuộc tấn công liên tiếp vào sự riêng tư trong mạng Internet và 
ngay cả trong thế giới thực. Những đặc điểm được đề cập tới của các giao dịch BITC IN 
có thể dẫn tới việc lạm dụng và sử dụng phi pháp dưới dạng chuyển khoản tiền từ những 
nguồn gốc không rõ ràng và cho các hoạt động buôn bán bất hợp pháp (hàng hóa và dịch 
vụ cấm). Cần phải nhấn mạnh rằng, trên thực tế các giao dịch BITC IN không hoàn toàn 
ẩn danh. Nghiên cứu tính ẩn danh của các giao dịch thông qua sử dụng phương pháp 
heuristic cho thấy nếu biết được địa chỉ của ví điện tử của bên giao dịch thì có thể theo 
dõi các giao dịch được thực hiện từ ví đó và tất cả các luồng tiền khác thuộc chính chủ. 
Phân tích chuỗi các khối (blockchain) của BITC IN được công khai, phân tích lịch sử tất 
cả các giao dịch với thông tin về các khóa cá nhân của người sử dụng, các nhà khoa học 
đã có thể xác định thành công sơ đồ của các giao dịch và tính ẩn danh hạn chế của 
BITC IN. Yếu tố khác hạn chế tính ẩn danh là thời điểm tiếp xúc hệ thống BITCOIN 
với thế giới thực, ví dụ như khi muốn đổi BITC IN thành tiền mặt, người sử dụng phải 
cung cấp số tài khoản ngân hàng kèm theo các dữ liệu cá nhân liên quan. Hiện tượng 
đồng BITC IN vẫn đang là một thách thức nghiêm trọng đối với các cơ quan nhà nước 
và an ninh quốc gia. Lợi ích của BITC IN chính là thời gian và chi phí giao dịch. Một số 
nguồn thống kê cho rằng giao dịch BITC IN là miễn phí và được thực hiện theo thời 
gian thức (ngay lập tức). Tuy nhiên điều này chưa hẳn đã đúng. Vì ràng hệ thống này 
không được quản lý bởi bất kỳ một tổ chức hay quốc gia nào, chi phí sử dụng rất thấp, 
thậm chí là miễn phí so với trường hợp sử dụng các hệ thống thanh toán thông thường. 
Chi phí giao dịch là tự nguyện và được chuyển cho những người sử dụng mạng cung cấp 
công suất tính toán của máy tính mình khi cần phải xác nhận giao dịch, qua đó các giao 
dịch thường được xử lý nhanh hơn các giao dịch của những ai không trả phí. Chỉ cần chi 
một khoản tiền nhỏ như dưới 1% giá trị giao dịch, người sử dụng có thể thực hiện giao 
dịch này ngay lập tức, không phụ thuộc vào khoảng cách giữa mình và các đối tác. Giao 
dịch miễn phí là điều vô cùng quan trọng trong thương mại quốc tế. Các bên giao dịch 
không phải chuyển đổi ngoại tệ và không bị ngân hàng tính phí. Giá trị xác định của giao 
dịch được tính theo đơn vị BITC IN và chuyển tới từ người mua đến người bán (bên 
nhận tiền). Bên nhận tiền sẽ quyết định thời điểm và cách thức chuyển đổi BITC IN 
thành tiền thật. Tính cạnh tranh dựa trên chi phí của BITC IN cũng đã được Citi Bank 
nhận ra, và cần phải nhấn mạnh rằng về dài hạn khó có thể dự đoán được vấn đề chi phí 
giao dịch [4]. Theo các nhà phân tích của Bank of England việc gia tăng chi phí xác minh 
giao dịch có thể làm giảm tính cạnh tranh của đồng tiền này so với các hệ thanh toán khác 
trong tương lai [2, 3]. 
 246 
4. Rủi ro đối với hệ thống tài chính đương đại 
Như mỗi hiện tượng mới, BITC IN dấy lên nhiều nghi ngại. hi đang còn là hiện 
tượng bên lề khi đó BITC IN còn chưa thu hút sự chú ý và quan tâm của các định chế và 
các cơ quan nhà nước và quốc tế. Thế những tốc độ phát triển nhanh chóng của hiện 
tượng này đã khiến nó được nhìn nhận như là một phương tiện trao đổi mới. Cuối năm 
2012 Ngân hàng Trung Ương Châu Âu ECB đã xuất bản bản báo cáo trình bày chi tiết về 
hiện tượng đồng tiền ảo bao gồm cả BITC IN và phân tích những ảnh hưởng tiềm năng 
của chúng tới hệ thống ngân hàng. ECB đã phân loại các đồng tiền ảo và xem xét 
BITC IN như dạng tiền tệ lưu thông hai chiều, tức có thể mua và bán nó bằng tiền thật 
và sử dụng nó để mua hàng hóa và dịch vụ thật và ảo. Các chuyên gia phân tích ECB coi 
mức độ rủi ro bất ổn tài chính và bất ổn về giá tỉ lệ thuận với quy mô và tốc độ luân 
chuyển của đồng tiền ảo [5]. Tại thời điểm hiện tại BITC IN đang không ổn định, nhưng 
do quy mô của nó còn quá nhỏ so với các đồng tiền thật BITC IN không có ảnh hưởng 
đáng kể tới sự ổn định của hệ thống tài chính đương đại. Tác động tới sự ổn định tài 
chính trong tương lai có thể liên quan tới sự phát triển của hệ thống ngân hàng dựa trên 
các đồng tiền ảo và sự xuất hiện một phần dự trữ ngân hàng bằng loại tiền này. Tuy nhiên 
viễn cảnh này là quá xa và không hiện thực. Thiếu sự điều tiết và kiểm soát thường được 
coi là ưu thế của các loại tiền tệ phi tập trung này có thể sẽ không có lợi cho người tiêu 
dùng. Tại thời điểm này luật pháp đối với vấn đề này còn chưa rõ ràng và đó chính là 
nguyên nhân bất ổn và không chắc chắn đối với tương lai của loại tiền công nghệ này. 
Ngoài thiếu sự kiểm soát chặt chẽ, sự hiểu một cách hết sức đa dạng về hiện tượng này 
tại các quốc gia khác nhau cũng là một vấn đề và dẫn đến các cách xử lý khác nhau các 
giao dịch bằng đồng tiền ảo ví dụ dưới góc độ thu thuế giao dịch. Cách điều tiết và kiểm 
soát các giao dịch sử dụng BITC IN là sự thể hiện việc chấp nhận một cách chính thức 
loại hình giao dịch này, thế nhưng hậu quả ở góc độ đánh thuế giao dịch có thể khác 
nhau, phụ thuộc vào định nghĩa được chấp nhận đối với nó. Các nhà phê bình đồng tiền 
ảo phân tích và đưa ra hàng loạt rủi ro của đồng tiền ảo liên quan đến bảo vệ lợi ích người 
tiêu dùng, nguy cơ rửa tiền với số lượng lớn và tài trợ cho chủ nghĩa khủng bố, chủ yếu 
do không có một cơ chế điều tiết phù hợp. BITC IN cũng có những hạn chế khác, chẳng 
hạn như dễ bị đầu cơ đẩy giá do tỉ giá giao động một cách bất ổn. Năm 2013, BITC IN 
lập kỷ lục tăng giá hàng năm, tăng 56 lần so với năm trước. Sau năm 2013 sự thay đổi đột 
ngột giá như vậy càng hiếm xảy ra trên thị trường [7]. Tuy nhiên vẫn khó có thể nói về sự 
ổn định dài hạn và điều này làm gia tăng chi phí giao dịch và không cho phép các đối 
tượng sử dụng lên kế hoạch cho các giao dịch của mình. Chính tương lai của loại tiền ảo 
này phụ thuộc phần lớn vào sự ổn định dài hạn đề cập trên. Hơn thế nữa, rủi ro lừa đảo 
trên diện rộng của toàn bộ hệ thống thanh toán luôn đang chờ trực nếu một chủ thể nào 
đó sở hữu công suất tính toán siêu lớn. ét tới quy mô phát triển hiện hành của 
BITC IN, điều này khó có thể xảy ra, tuy nhiên bản chất của cơ chế tạo nên đồng tiền 
khiến cho việc phát hành đồng tiền bị kiểm soát bởi một số đối tượng nhất định. Uy tín 
của hệ thống tài chính đã dần bị lung lay sau đợt khủng hoảng 2008 với các quyết định 
vội vã, hấp tấp của các định chế tài chính. Quy mô của cuộc khủng hoảng này có thể còn 
nhiều tranh cãi, tuy nhiên một điều chắc chắn rằng các ngân hàng trung ương sẽ kiên trì 
củng cố uy tín và tầm ảnh hưởng của mình và không cho phép những đợt thử thách như 
vậy tiếp diễn. Niềm tin của xã hội và cộng đồng doanh nghiệp quốc tế đối với các định 
chế tài chính hiện hành có tác động vô cùng to lớn tới niềm tin vào các đơn vị tiền tệ 
được phát hành và các chính sách tiền tệ liên quan. Chính việc xuất hiện các loại tiền tệ 
 ... óng gia nhập vào sân chơi năng động và đầy tính cạnh tranh của InsurTech. Đối tượng 
doanh nghiệp tham gia thị trường InsurTech ở Việt Nam cũng khá phong phú. Sản phẩm 
bảo hiểm dưới hình thức InsurTech cũng đa dạng. Việt Nam quy mô dân số hơn 90 triệu 
dân, tầng lớp thu nhập khá giả cũng đang này một gia tăng nhanh chóng, kéo theo sự gia 
tăng đáng kể về nhu cầu bảo hiểm. Mặc dù có tiềm năng, nhưng InsurTech ở Việt Nam 
được nhận định là chỉ đang ở giai đoạn bắt đầu. Các doanh nghiệp chỉ mới chú trọng và 
đầu tư khá mạnh vào công nghệ mới và đổi mới giao dịch bảo hiểm thông qua các ứng 
dụng công nghệ trong những thời gian gần đây. 
Hầu hết công ty InsurTech khởi nghiệp trong nước là thuộc lĩnh vực bảo hiểm trực 
tuyến. Cũng như trong giai đoạn đầu hình thành của InsurTech ở các nước khác, doanh 
thu bảo hiểm trực tuyến ở Việt Nam mặc dù chiếm tỷ lệ tương đối thấp nhưng tốc độ tăng 
trưởng rất nhanh. Một số hoạt động tiêu biểu có thể kể đến việc công ty Bảo hiểm Bưu 
điện (PTI), Bảo hiểm Petrolimex (P ico), và Bảo hiểm Liberty bắt đầu áp dụng những 
chiêu khuyến mãi vượt trội để khích lệ khách hàng tham gia những hoạt động giao dịch 
bảo hiểm trực tuyến thế hệ đầu tiên. Sau Liberty, công ty bảo hiểm Vietinbank (VBI) 
cũng thực hiện chứng nhận bảo hiểm điện tử thay cho chứng nhận bảo hiểm in theo cách 
truyền thống, qua đó thể hiện sự chú ý của các doanh nghiệp vào các tiện ích điện tử phục 
vụ cho khách hàng. 
Bên cạnh đó, cũng đã có những dự án khởi nghiệp InsurTech trong lĩnh vực ứng-
dụng-một-chạm, chẳng hạn GoBear, EasyCare Đây là các trang web trực tuyến miễn 
phí cung cấp công cụ tìm kiếm và so sánh các sản phẩm tài chính bảo hiểm. Theo thông 
tin trên trang Web Đầu tư Chứng khoán ngày 8 tháng 10 năm 2017, các đơn vị này chỉ 
mới bắt đầu hoạt động từ cuối năm 2016, nhưng đã thu hút hàng triệu lượt truy cập, trong 
đó có hơn 500.000 thực hiện thao tác so sánh các sản phẩm bảo hiểm tài chính và một 
phần nhiều trong số đó đã dẫn đến các giao dịch bảo hiểm thật sự. EasyCare tiên phong 
trong tiếp thị dịch vụ y tế tại Việt Nam. Trang Web do EasyCare xây dựng thực hiện tổng 
 258 
hợp thông tin về các cơ sở khám chữa bệnh; giúp khách hàng thuận lợi khi tìm kiếm và 
đặt lịch khám chữa bệnh, chăm sóc sau khám với các bác sỹ và cơ sở khám chữa bệnh 
hàng đầu. Hơn thế nữa, EasyCatr còn có thể giúp khách hàng tiếp cận trực tiếp hoặc 
thông qua video phone với nhiều bác sỹ đầu ngành ở TP. HCM và Hà Nội. Nếu khách 
hàng được khám chữa bệnh tốt hơn thì các bảo hiểm sức khỏe và bảo hiểm nhân thọ cũng 
sẽ bị tác động và thay đổi đáng kể. 
Công ty bảo hiểm nhân thọ Sun Life cũng đã đầu tư vào thị trường Việt Nam với 
hệ thống tự động hóa thông qua các cổng thông tin kết nối với khách hàng để thực hiện tư 
vấn và phân tích dữ liệu. Ngoài ra, Sun Life còn kết hợp với Timo, dịch vụ ngân hàng số, 
để bán các sản phẩm bảo hiểm về sức khỏe và bảo hiểm nhân thọ thông qua các ứng dụng 
trên điện thoại di động. 
Một cái tên mới trên thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt Nam, là công ty FWD, 
cũng đã ký kết hợp đồng độc quyền hợp tác với Tiki trong 3 năm để triển khai các sản 
phẩm bảo hiểm nhân thị trên thị trường trực tuyến. Công ty bảo hiểm quốc tế I cũng 
thay đổi hoạt động theo hướng số hoá với ứng dụng văn phòng di động iM nhằm hội 
nhập tốt hơn với nhu cầu tại Việt Nam nói riêng và châu Á nói chung. 
Những doanh nghiệp bảo hiểm truyền thống lớn cũng có những bước chuyển biến 
theo xu hướng InsurTech như từ PruBot tư vấn bảo hiểm đến Matchbook, công cụ giúp 
khách hàng tiềm năng chọn và đặt lịch hẹn với chuyên viên tài chính đầu tiên tại Việt 
Nam. Công ty bảo hiểm Bảo Việt cũng hợp tác chuyến lược với dịch vụ ví điện tử MoMo 
để mang dịch vụ bảo hiểm đến gần với khách hàng hơn. Người dùng thông qua hệ thống 
MoMo sẽ truy cập được đầy đủ chi tiết thông tin về từng loại sản phẩm bảo hiểm để chủ 
động lựa chọn gói phù hợp, tiến hành đăng ký và thanh toán trực tiếp qua dịch vụ sẵn có 
của Ví, rất dễ dàng và thuận lợi. 
Trước đó, PTI đồng thời cho ra mắt 2 dịch vụ đáp ứng được mong muốn của đa số 
khách hàng là: website truy vấn tiến độ bồi thường xe cơ giới và định vị vị trí giám định 
viên để điều phối đến hỗ trợ khách hàng nhanh nhất. Với website truy vấn, khách hàng có 
thể truy động theo dõi quá trình thực hiện việc giải quyết hồ sơ bồi thường để kịp thời 
can thiệp nếu thấy có vướng mắc. Như vậy, khách hàng đang dần dần trực tiếp tham gia 
vào quy trình triển khai các sản phẩm bảo hiểm. 
Trong giai đoạn đầu của InsurTech tại Việt Nam, thị trường cũng đã xuất hiện 
những sản phẩm và dịch vụ tương đối phong phú và đa dạng, hứa hẹn một sự phát triển 
năng động. Với sự năng động của một thị trường mới nổi, dù chưa phải là thành tựu vượt 
bậc nhưng những kết quả ban đầu cũng cho thấy thị trường bảo hiểm Việt Nam cũng 
đang trong xu hướng hội nhập InsurTech cùng thế giới. Tuy nhiên, việc phát triển thị 
trường Việt Nam cần có những định hướng đúng đắn. Vì vậy, bài viết tiến hành phân tích 
 259 
ma trận SW T để tìm ra nhưng cơ hội – thách thức cũng như điểm mạnh – điểm yếu của 
thị trường Việt Nam, từ đó làm cơ sở đề xuất một số hàm ý chính sách phát triển 
InsurTech. 
3. Phân tích ma trận SWOT của thị trường InsurTech ở Việt Nam 
3.1 Điểm mạnh và điểm yếu 
a. Điểm mạnh 
Một là, thị trường bảo hiểm Việt Nam là một thị trường đầy tiềm năng mà các 
công ty bảo hiểm luôn muốn khai thác. Với dân số đông và số lượng dân cư thuộc tầng 
lớp trung lưu đang gia tăng nhanh chóng, dự tính sẽ đạt con số 33 triệu trong năm 2020, 
thì đây là một thị trường hứa hẹn tăng trưởng vượt trội. Nếu cách thức hoạt động truyền 
thống cộng với sự can thiệp quá nhiều của con người trong quy trình bảo hiểm chưa khai 
thác hết được thị trường tiềm năng này, thì InsurTech với các ứng dụng đi động linh 
hoạt, tiện lợi sẽ phát huy tác dụng. 
Hai là, theo ước tính của Pricehouse and Cooper, đến năm 2020, 80% dân số Việt 
Nam có ít nhất 01 điện thoại di động, hơn 40% dân số sử dụng Internet, truy cập web và 
cài đặt ứng dụng trên di động. Và con số dự đoán được đưa ra là, trong 5 năm tới, có 
khoảng 90%khách hàng sẽ dựa vào kênh phân phối điện tử, trang web và ứng dụng di 
động để tiếp cận với các công ty bảo hiểm và sản phẩm bảo hiểm, và số khách hàng tiếp 
cận thông qua các đại lý bảo hiểm như hiện nay sẽ giảm đáng kể. 
Ba là, người dân Việt Nam, đặc biệt ở các khu vực thành thị, vốn rất nhanh nhạy 
và năng động với những tiến bộ công nghệ di động và mạng xã hội. Các công ty 
InsurTech có thể dựa trên đặc điểm này để tiếp cận và khai thác dữ liệu khách hàng một 
cách hiệu quả nhất. 
b. Điểm yếu 
Công nghệ không phải là thế mạnh của Việt Nam nói chung và các doanh nghiệp 
bảo hiểm Việt Nam nói riêng. Vì vậy, để gia nhập thị trường InsurTech đòi hỏi sự đầu tư 
về mặt công nghệ rất mạnh mẽ. 
Ngoài ra, hệ thống pháp luật chưa thay đổi kịp theo sự tiến bộ của công nghệ vô 
hình chung tạo ra những rào cản về mặt pháp lý và giảm bớt sự an toàn cho con đường 
phát triển của InsurTech trên thị trường Việt Nam. Chính điểm yếu này cũng làm cho làn 
sóng gia nhập thị trường InsurTech của các công ty khởi nghiệp bớt khởi sắc. 
Bên cạnh đó, sự phát triển InsurTech đòi hỏi nhân lực chất lượng cao để đáp ứng 
được cả về kiến thức công nghệ và kiến thức bảo hiểm. Các chương trình đào tạo hiện tại 
liên quan đến bảo hiểm trong nước gần như chưa đáp ứng được yêu cầu này. Nguồn lao 
động mặc dù dồi dào nhưng lao động có trình độ phù hợp thực sự đang rất khan hiếm. 
 260 
 3.2 Cơ hội và thách thức 
a. Cơ hội 
Thứ nhất, sự phát triển vượt bậc của trí tuệ nhân tạo, công nghệ blockchain và các 
ứng dụng của học máy  đang ngày càng tạo ra nhiều ứng dụng có trí thông minh cao và 
càng ngày làm cho InsurTech có thêm nhiều tính năng và nhiều sản phẩm mới. 
Thứ hai, InsurTech cần sử dụng rất nhiều dữ liệu. Vì vậy, sự phát triển của trí tuệ 
nhân tạo, học máy, học sâu (deep learning) để xử lý dữ liệu lớn là một cơ hội thuận lợi 
cho InsurTech. Sự gia tăng nhanh chóng của các thiết bị di động cùng với các ứng dụng 
đi kèm trên thiết bị di động làm cho lượng dữ liệu mang tính cá nhân hóa ngày càng 
phong phú và đa dạng. Do sự gia tăng mạnh mẽ của thiết bị di động, lượng dữ liệu thu 
thập được của ngành bảo hiểm thu thập từ các ứng dụng trên thiết bị này cũng sẽ gia tăng 
vượt bậc. Dữ liệu lớn đang tạo ra một bước ngoặt đầy ý nghĩa, mở ra thời kỳ mới cho 
ngành bảo hiểm. 
Thứ ba, tầng lớp dân số trẻ của Việt Nam rất năng động khi tiếp cận với các dịch 
vụ trực tuyến và các ứng dụng di động. Các hiệu ứng đám đông lan truyền trên mạng xã 
hội rất mạnh mẽ. Nếu các doanh nghiệp InsurTech tận dụng được đặc điểm này, chọn 
cách tiếp cận phù hợp và khai thác sức mạnh lan truyền của mạng xã hội thì chắc chắn sẽ 
tạo được bước phát triển mạnh mẽ. 
b. Thách thức 
Một là, trong bối cảnh cách mạng công nghệ như hiện nay, công nghệ mới ra đời 
rất nhanh và việc các doanh nghiệp lựa chọn công nghệ để đầu tư và tích hợp vào các sản 
phẩm bảo hiểm sẽ là một bài toán khó và cần có tầm nhìn chiến lược lâu dài để không bị 
đào thải và thay thế bởi những công nghệ mới hơn. Nguyễn Thị Vân nh (2016) trong 
khi bàn về xu hướng phát triển tất yếu của InsurTech đã nhận định rằng việc đầu tư vào 
công nghệ có thể rất tốn kém và phải có thực lực để có thể chấp nhận thua lỗ trong thời 
gian đầu cho đến lúc đạt được trạng thái sinh lợi trong dài hạn. 
Hai là, khách hàng ngày càng dễ dàng tiếp cận được thông tin và kiểm chứng các 
thông tin, kể cả các thông tin liên quan đến InsurTech ngày càng nhanh chóng. Do đó, 
các doanh nghiệp tham gia thị trường InsurTech cần cẩn trọng khi công bố thông tin và 
tạo ra những khác biệt và nhận diện thương hiệu tốt trên thị trường. Doanh nghiệp 
InsurTech cũng cần nhanh nhạy nắm bắt thông tin để bắt kịp nhu cầu đa dạng và năng 
động của khách hàng. 
Ba là, cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ, tội phạm công nghệ cao 
ngày càng xuất hiện nhiều, các thủ thuật gian lận bảo hiểm cũng tinh vi và khó phát hiện 
hơn. Đây thực sự là một mối đe dọa đối với các công ty InsurTech nếu hệ thống an ninh 
mạng của công ty không đảm bảo an toàn. 
 261 
Bốn là, sự gia tăng tính phức tạp của mô hình dữ liệu và kỹ thuật phân tích nhằm 
nhận diện và lượng hóa rủi ro tốt hơn. Các kỹ thuật định phí truyền thống cần phải cải 
tiến và điều chỉnh rất nhiều để có thể phù hợp với hình thức tính toán phí bảo hiểm một 
cách cá nhân hóa. 
4. Kết luận và gợi ý chính sách 
InsurTech sẽ thống lĩnh thị trường bảo hiểm Việt Nam trong một tương lai không 
xa. Chuỗi giá trị bảo hiểm theo hướng InsurTech đã được hình thành và sẽ sớm chứng tỏ 
vai trò chủ lực trong khai thác thị trường tiềm năng này. Những xu hướng phát triển điển 
hình InsurTech trong tương lai gần có thể kể đến như việc cá nhân hóa sản phẩm bảo 
hiểm và phí bảo hiểm, các gói bảo hiểm tất-cả-trong-một và các trang web một chạm để 
có tất cả, tự động hóa trong khâu xử lý yêu cầu bồi thường, giảm bớt vai trò can thiệp của 
con người dẫn đến giảm phí bảo hiểm, hạn chế gian lận bảo hiểm một cách hiệu quả. Để 
chủ động hội nhập và phát triển cùng làn sóng InsurTech, dựa trên các phân tích điểm 
mạnh – điểm yếu – cơ hội – thách thức, bài viết gợi lên một số hàm ý chính sách như sau: 
Một là, nhà nước cần hoàn thiện khung pháp lý về FinTech nói chung và 
InsurTech nói riêng để đảm bảo các hoạt động của InsurTech được diễn ra an toàn và 
thuận lợi. Sự an toàn phải diễn ra toàn diện ở nhiều khía cạnh xem xét khác nhau. hách 
hàng cảm thấy an toàn với việc tham gia bảo hiểm công nghệ, doanh nghiệp cung cấp bảo 
hiểm được an toàn với những quy định pháp luật bảo vệ cho các hoạt động hợp pháp, và 
chính phủ an toàn với khoản thuế thu được từ các doanh nghiệp InsurTech. 
Hai là, chú trọng đẩy mạnh mối liên kết hợp tác giữa các doanh nghiệp khởi 
nghiệp (startup), đặc biệt là các khởi nghiệp về công nghệ, với các doanh nghiệp bảo 
hiểm truyền thống. Các doanh nghiệp bảo hiểm truyền thống với nguồn vốn mạnh, sản 
phẩm bảo hiểm phong phú nhưng có thể ít nhanh nhạy với công nghệ mới. Trong khi các 
startup công nghệ rất nhanh nhạy với các thành tựu mới của khoa học kỹ thuật. Bằng 
cách kết hợp thế mạnh của mỗi bên, InsurTech sẽ được triển khai và phát triển bền vững. 
Cả hai phía đều có thể cải thiện hoạt động hiệu quả và khai thác tiềm năng của thị trường 
bảo hiểm Việt Nam. 
Ba là, phát triển các trang Web so sánh giá. Việc này đã diễn ra rất mạnh mẽ với 
các mặt hàng khác ở Việt Nam thông qua hoạt động thương mại điện tử, nhưng gần như 
chưa thực hiện với các sản phẩm bảo hiểm. Người tiêu dùng luôn có nhu cầu được cung 
cấp thông tin đầy đủ, nhanh chóng, luôn muốn so sánh lựa chọn sản phẩm bảo hiểm phù 
hợp với bản thân trước khi đưa ra quyết định chính thức. Vì vậy, việc phát triển các cửa 
hàng một chạm dưới hình thức các trang web so sánh giá là cần thiết và nên được chú 
trọng. 
 262 
Bốn là, hình thành sàn giao dịch thông minh hoặc các ứng dụng thương mại điện 
tử chuyên giao dịch các sản phẩm bảo hiểm. Cũng dưới hình thức hoạt động tương tự như 
sàn giao dịch bất động sản, sàn giao dịch việc làm thì sàn giao dịch các sản phẩm bảo 
hiểm cũng giúp những nhà cung ứng các sản phẩm bảo hiểm gặp gỡ những khách hàng 
tiềm năng. Phía sau sàn giao dịch thông minh này là một chuỗi giá trị bảo hiểm dựa trên 
nền tảng InsurTech, sẽ được kích hoạt ngay khi người tiêu dùng quyết định tham gia một 
hợp đồng bảo hiểm trên sàn. Hoặc ngay cả những khách hàng không thực hiện giao dịch 
trên sàn, công nghệ InsurTech vẫn có thể lưu giữ các thông tin cần thiết để có những 
phản ứng thích hợp khi họ quay trở lại sàn giao dịch sau đó. 
Thị trường bảo hiểm Việt Nam rất tiềm năng và ngành công nghiệp InsurTech vẫn 
đang từng bước hình thành và phát triển. Với lợi thế của một quốc gia phát triển rất năng 
động. InsurTech Việt Nam sẽ sớm đạt được những thành quả quan trọng trong tương lai 
gần, góp phần xây dựng và phát triển bền vững đất nước. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Gatteschi V., Lamberti, F., Demartini C., Pranteda C., and Santamaría V. (2018) 
Blockchain and Smart Contracts for Insurance: Is the Technology Mature Enough?. 
Future Internet. 
2. JLT Re (2017). InsurTech: Rebooting (re)insurance, JLT Re VIEWPOINT 
3. PricewaterhouseCoopers (2016), Opportunities await: How InsurTech is reshaping 
insurance, Global FinTech Survey, June 2016. 
4. Ngọc Lan (2017) InsurTech: Trào lưu hay xu hướng thực tế? báo Đầu tư chứng 
khoán, Chủ Nhật, 7/1/2018, đường dẫn: https://tinnhanhchungkhoan.vn/bao-
hiem/insurtech-trao-luu-hay-xu-huong-thuc-te-213268.html 
5. Ngọc Lan (2017) Ngành bảo hiểm chứng kiến “cơn bão” mô hình dịch vụ mới, 
đường dẫn https://tinnhanhchungkhoan.vn/bao-hiem/nganh-bao-hiem-chung-kien-
con-bao-mo-hinh-dich-vu-moi-196819.html 
6. Nguyễn Thị Vân nh (2016), Insurtech - u hướng tất yếu của thị trường bảo hiểm, 
báo Đầu tư chứng khoán, Chủ Nhật, 8/1/2017, đường dẫn: 
https://tinnhanhchungkhoan.vn/tu-van-bao-hiem/insurtech-xu-huong-tat-yeu-cua-thi-
truong-bao-hiem-178270.html