Điều trị gãy đầu trên xương cánh tay bằng phương pháp nắn kín và xuyên đinh nội tủy Metaizeau

TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2012
244
TS Phạm Chí Lăng
Bệnh viện FV 
Khoa CTCH 
BV Quốc tế Thành đô
E-mail: lang.phamchi@
gmail.com
ĐIỀU TRỊ GÃY ĐẦU TRÊN XƯƠNG CÁNH TAY 
BẰNG PHƯƠNG PHÁP NẮN KÍN VÀ XUYÊN 
ĐINH NỘI TỦY METAIZEAU
Ñaët vaán ñeà: Vieäc choïn phöông phaùp ñieàu trò ngoaïi khoa toái öu cho nhöõng tröôøng 
hôïp gaõy ñaàu treân xöông caùnh tay coù di leäch vaãn laø moät vaán ñeà coøn baøn caõi. Muïc tieâu 
nghieân cöùu cuûa coâng trình naøy laø ñaùnh giaù keát quaû ban ñaàu cuûa vieäc ñieàu trò ngoaïi khoa 
gaõy ñaàu treân xöông caùnh tay baèng phöông phaùp naén kín vaø keát hôïp xöông noäi tuûy baèng 
ñinh Metaizeau.
Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu: Phaãu thuaät ñöôïc thöïc hieän treân 20 beänh 
nhaân bò gaõy ñaàu treân xöông caùnh tay coù di leäch trong khoaûng thôøi gian töø 9/2010 ñeán 
7/2012 taïi Khoa Chaán thöông Chænh hình - Beänh vieän FV. Beänh nhaân ñöôïc thaêm khaùm 
laâm saøng, chuïp X quang tröôùc vaø ñònh kyø sau moå. Ñaùnh giaù keát quaû döïa treân heä thoáng 
tính ñieåm Constant.
Keát quaû: 20 beänh nhaân gaõy ñaàu treân xöông caùnh tay coù di leäch ñaõ ñöôïc ñieàu trò baèng 
phöông phaùp naén kín vaø keát hôïp xöông noäi tuûy baèng ñinh Metaizeau. Tuoåi trung bình laø 
60. Thôøi gian theo doõi trung bình laø 18 thaùng. Theo phaân loaïi Neer, coù 4 tröôøng hôïp gaõy 
2 maûnh, 13 tröôøng hôïp gaõy 3 maûnh, 3 tröôøng hôïp gaõy 4 maûnh. Coù 3 tröôøng hôïp ñöôïc coá 
ñònh vôùi 2 ñinh, 10 tröôøng hôïp vôùi 3 ñinh, 7 tröôøng hôïp vôùi 4 ñinh. Keát quaû chöùc naêng 
theo heä thoáng tính ñieåm Constant, coù tính ñeán yeáu toá tuoåi, nhö sau: 12 tröôøng hôïp döôùi 
60 tuoåi coù ñieåm chung cuoäc trung bình laø 80 ± 2, 8 tröôøng hôïp treân 60 tuoåi coù ñieåm 
chung cuoäc trung bình laø 61 ± 3. Söï khaùc nhau coù yù nghóa (pheùp kieåm t, p < 0,05). Keát 
quaû chöùc naêng theo heä thoáng tính ñieåm Constant, coù tính ñeán yeáu toá kieåu gaõy theo phaân 
loaïi Neer, nhö sau: 4 tröôøng hôïp gaõy 2 maûnh coù ñieåm chung cuoäc trung bình laø 61 ± 6, 
13 tröôøng hôïp gaõy 3 maûnh coù ñieåm chung cuoäc trung bình laø 75 ± 7, 3 tröôøng hôïp gaõy 4 
maûnh coù ñieåm chung cuoäc laø 69 ± 1. Söï khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
Keát luaän: Phöông phaùp naén kín vaø coá ñònh baèng ñinh noäi tuûy Metaizeau trong ñieàu trò 
gaõy ñaàu treân xöông caùnh tay giuùp mang laïi moät keát quaû naén chaáp nhaän ñöôïc vaø moät coá 
ñònh töông ñoái vöõng chaéc xöông gaõy maø khoâng laøm toån thöông theâm heä thoáng maïch 
maùu nuoâi xöông cuûa oå gaõy.
Töø khoùa: Gaõy ñaàu treân xöông caùnh tay, ñinh noäi tuûy Metaizeau, phaân loaïi Neer
TÓM TẮT
Tran Van Duong*, 
Nguyen Anh Tuan**.
CLOSED REDUCTION AND INTRAMEDULLARY METAIZEAU 
NAILING FOR PROXIMAL HUMERUS FRACTURE
ABSTRACT
Introduction: Which is the best surgical treatment for proximal humerus fracture 
is still controversial. The purpose of this study is to evaluate preliminary results of 
surgical treatment of proximal humeral fracture by closed reduction and fixation with 
intramedullary Metaizeau nails.
Material and methods: Prospective observational study of 20 patients with displaced 
proximal humerus fracture between 9/2010 and 7/2012 at Orthopaedic department of 
Phần 3. Phần chấn thương chung
245
FV Hopsital. Clinical examination, radiography were performed systematically before 
operation and periodically after operation for all patients. Outcome evaluation is based 
on the Constant score.
Results: A total of 20 patients with displaced proximal humerus fracture were treated 
by closed reduction and fixation with intramedullary Metaizeau nails. The mean age 
is 60. The mean time of follow-up is 18 months. According to Neer classification, there 
is 4 patients with 2 parts fracture, 13 patients with 3 parts fracture, 3 patients with 4 
parts fracture. Concerning the fixation, 3 patients have fixation with 2 nails, 10 patients 
with 3 nails, 7 patients with 4 nails.The 12 patients under 60 years old achieved a mean 
Constant score of 80 ± 2, while the 8 patients older than 60 years had a Constant score 
of 61 ± 3. There is a significant difference between two groups (t test, p < 0,05).The 4 
patients with a two parts fracture had a mean Constant score of 61 ± 6, the 13 patients 
with a three parts fracture had a mean Constant score of 75 ± 7, the 3 patients with a 
four parts fracture had a mean Constant score of 69 ± 1. The difference between these 
three groups is not significant.
Conclusion: The treatment of proximal humerus fracture by closed reduction and fixation 
with intramedullary Metaizeau nails result in an acceptable reduction and a relatively 
stable fixation of fracture without secondary damage of blood vessels of fracture bone.
Key words: Proximal humerus fracture, flexible intramedullary Metaizeau nails, Neer 
classification.
ĐặT VấN Đề
Gãy đầu trên xương cánh tay chiếm khoảng 4 – 5% 
trong các gãy xương gặp ở cấp cứu, trong đó khoảng 
15% cần phải điều trị phẫu thuật[2]. Tuy nhiên việc chọn 
phương pháp điều trị nào là tối ưu vẫn còn là vấn đề đang 
bàn cãi.
Một trong những khó khăn chính trong điều trị ngoại 
khoa loại gãy này là thường gặp gãy nhiều mảnh ở người 
lớn tuổi có loãng xương. Trong trường hợp này không thể 
áp dụng phương pháp kết hợp xương bên trong và cho tập 
sớm được. Một khó khăn nữa là biến chứng hoại tử chỏm 
xương cánh tay, xảy ra do tổn thương động mạch cung và 
nhánh lên của động mạch mũ cánh tay trước[4]. Những 
tổn thương những mạch máu này có thể do chấn thương 
lúc bị gãy xương. Ngoài ra cũng có thể do trong quá trình 
phẫu thuật bóc tách rộng và đặt dụng cụ kim loại chiếm 
nhiều chỗ. Tỉ lệ hoại tử chỏm xương cánh tay trong trường 
hợp sau này là khoảng 34%[7]. Vì thế việc nghiên cứu 
một phương pháp kết hợp xương ít xâm lấn cần phải được 
đặt ra. Đã có một số tác giả áp dụng phương pháp nắn kín 
và cố định bằng kim Kirchner [3] hoặc vít rỗng. Tuy nhiên 
kim Kirchner có thể di động trong quá trình tập vận động 
chủ động hay thụ động sớm [5]. 
Để góp phần tìm một phương pháp tối ưu cho việc 
điều trị ngoại khoa gãy đầu trên xương cánh tay, chúng 
tôi nghiên cứu áp dụng phương pháp nắn kín và kết hợp 
xương nội tủy bằng đinh Metaizeau. Phương pháp này có 
thể giúp cố định xương tương đối vững chắc mà không 
làm tổn hại đến các mạch máu của xương gãy, cũng như 
phần mềm bao quanh khớp vai. Mục đích của công trình 
này là đánh giá kết quả ban đầu của việc điều trị ngoại 
khoa gãy đầu trên xương cánh tay bằng phương pháp nắn 
kín và kết hợp xương nội tủy bằng đinh Metaizeau, đồng 
thời đánh giá sự ảnh hưởng của hai yếu tố, tuổi và kiểu 
gãy, đến kết quả điều trị.
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 
NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu :
Đối tượng nghiên cứu là 20 bệnh nhân bị gãy đầu trên 
xương cánh tay có di lệch, đã dược điều trị ngoại khoa bằng 
phương pháp nắn kín và xuyên đinh nội tủy Metaizeau, 
tại Khoa Chấn thương Chỉnh hình Bệnh viện FV, trong 
khoảng thời gian từ tháng 9/2010 đến tháng 7/2012.
1.1 Tiêu chí về di lệch của gãy đầu trên xương cánh 
tay là:
- Di lệch sang bên trên 1cm
- Gập góc trên 45 độ
- Cả hai
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2012
246
1.2 Tiêu chí về kết quả nắn chỉnh các di lệch:
- Kết quả nắn chỉnh chấp nhận được: 
• Di lệch sang bên dưới 1cm
• Gập góc dưới 45 độ
- Kết quả nắn chỉnh không chấp nhận được :
• Di lệch sang bên trên 1cm
• Gập góc trên 45 độ
Những trường hợp này cần phải mở ra để nắn chỉnh.
2. Phương pháp nghiên cứu:
Đây là công trình nghiên cứu tiền cứu.
Kiểu nghiên cứu : mô tả cắt ngang
 Các phép thống kê : phép kiểm t 
 Phương pháp mổ 
 Phương pháp vô cảm : gây mê
 Tư thế : nằm ngửa
 Thời gian mổ trung bình: 90 phút (60 - 120 phút)
 Sau khi trải săng mổ, tiến hành nắn chỉnh các di 
lệch dưới sự kiểm tra bằng máy C-Arm ở 2 tư thế: 
thẳng và nghiêng. 
 Rạch da 1 đường 10cm dọc giữa mặt sau khuỷu 
phía trên mỏm khuỷu. Đi qua cơ tam đầu cánh tay 
vào trong hố khuỷu. Khoan 1 lỗ ở bờ trên hố khuỷu 
bằng mũi khoan 4.5, chỉ đi qua 1 vỏ xương. Sau đó 
dùng đục nhỏ đục cho rộng ra. Đinh được dùng là 
đinh Metaizeau, bằng thép titanium, đường kính 
trung bình 2,2mm ( từ 2 đến 2,4mm tùy theo đường 
kính ống tủy). Luồn tuần tự từng đinh một theo 
hướng từ dưới lên trên. Khi đến đường gãy, xoay mũi 
đinh sao cho các mũi đinh có hướng ly tâm và đi về 
phía các mảnh gãy. Chú ý không để đinh chọc thủng 
chỏm xương cánh tay. Kiểm tra dưới C-Arm. Tùy 
theo đường kính ống tủy, có thể đặt từ 2 đến 4 đinh. 
Sau mổ cố định khớp vai bằng đai Desault trong 6 
tuần. Tuy nhiên có thể bắt đầu tập vận động thụ động 
khớp vai ngay ngày thứ 2 sau mổ, theo mức độ tăng 
dần. Đinh sẽ được rút bỏ trung bình 5 tháng sau mổ 
(từ 4 đến 6 tháng).
Hình 1 : Đinh Metaizeau
Phương pháp đánh giá kết quả
Dùng hệ thống tính điểm CONSTANT [1], dựa 
vào các tiêu chí sau:
Tieâu chí Ñieåm toái ña
Möùc ñoä ñau 15
Chöùc naêng sinh hoaït haøng ngaøy 20
Bieân ñoä vaän ñoäng 40
Löïc cô 25
Toång soá ñieåm 100
Bảng 1: Tiêu chí chung của hệ thống Constant
Cách tính điểm từng tiêu chí:
Möùc ñoä ñau Ñieåm
Khoâng ñau 15
Ñau ít 10
Ñau vöøa 5
Ñau nhieàu 0
Toång soá ñieåm 100
Bảng 2 : Mức độ đau
Phần 3. Phần chấn thương chung
247
Chöùc naêng sinh hoaït haøng ngaøy Ñieåm toái ña
Möùc ñoä sinh hoaït
 Trôû laïi coâng vieäc hoaøn toaøn
 Chôi theå thao laïi bình thöôøng
 Khoâng aûnh höôûng ñeán giaác nguû
4
4
2
Khaû naêng giô caùnh tay
 Ñeán eo löng
 Ñeán muõi xöông öùc
 Ñeán coå
 Ñeán ñænh ñaàu
 Cao khoûi ñaàu
2
4
6
8
10
Toång soá ñieåm 20
Bảng 3: Chức năng sinh hoạt hàng ngày
Daïng caùnh tay hay gaáp caùnh tay (ñoä) Ñieåm
0 – 30 0
31 - 60 2
61 - 90 4
91 - 120 6
121 - 150 8
151 - 180 10
Tö theá xoay ngoaøi Ñieåm
Baøn tay ñeå sau ñaàu, khuyûu ñöa ra tröôùc 2
Baøn tay ñeå sau ñaàu, khuyûu ñöa ra sau 2
Baøn tay ñeå treân ñaàu, khuyûu ñöa ra tröôùc 2
Baøn tay ñeå treân ñaàu, khuyûu ñöa ra sau 2
Giô thaúng tay leân töø treân ñænh ñaàu 2
Toång soá ñieåm 10
Tö theá xoay trong Ñieåm
Maët löng baøn tay ñaët leân maët ngoaøi ñuøi 0
Maët löng baøn tay ñaët leân moâng 2
Maët löng baøn tay ñaët leân vuøng xöông cuøng 
thaét löng
4
Maët löng baøn tay ñaët leân vuøng eo (ngang 
möùc ñoát soáng L3)
6
Maët löng baøn tay ñaët leân ngang möùc ñoát 
soáng D12
8
Maët löng baøn tay ñaët leân ngang möùc giöõa 2 
xöông baû vai
10
Bảng 4: Biên độ vận động
KẾT QUẢ
Từ tháng 9/2010 đến tháng 7/2012, có 20 bệnh nhân 
bị gãy đầu trên xương cánh tay có di lệch đã được điều trị 
ngoại khoa tại khoa Chấn thương chỉnh hình Bệnh viện 
FV. Thời gian theo dõi trung bình là 18 tháng (ngắn nhất 
là 7 tháng, lâu nhất là 29 tháng). Tất cả 20 bệnh nhân đều 
được mổ ngày hôm sau khi bị tai nạn.
Có 9 bệnh nhân nam và 11 bệnh nhân nữ.
Tuổi trung bình là 60 (từ 43 đến 82), trong đó có 12 
bệnh nhân dưới 60 tuổi và 8 bệnh nhân trên 60 tuổi.
Có 10 bệnh nhân bị gãy tay bên phải và 10 bệnh nhân 
bị gãy tay bên trái.
Số lượng đinh dùng cho mỗi bệnh nhân như sau:
Soá ñinh Soá beänh nhaân
2 ñinh 3
3 ñinh 10
4 ñinh 7
Bảng 5: Bảng phân bố số đinh dùng cho mỗi bệnh nhân
Kết quả phân loại theo hệ thống phân loại Neer [6] 
như sau:
Soá maûnh Soá beänh nhaân
2 maûnh 4
3 maûnh 13
4 maûnh 3
Bảng 6: Bảng kết quả phân loại theo Neer
Kết quả chức năng, có xét đến yếu tố tuổi, theo hệ 
thống tính điểm CONSTANT như sau:
Döôùi 60 tuoåi
(n = 12)
Treân 60 tuoåi
(n = 8)
Ñieåm chung cuoäc 80 ± 2 (80%) 61 ± 3 (64%)
Möùc ñoä ñau 15 ± 0 15 ± 0
Chöùc naêng sinh hoaït 
haøng ngaøy
17 ± 3 12 ± 6
Bieân ñoä vaän ñoäng 28 ± 4 24 ± 3
Löïc cô 20 ± 5 10 ± 1
Bảng 7: Kết quả chức năng theo hệ thống tính điểm 
Constant, có xét yếu tố tuổi
Như vậy điểm chung cuộc trung bình của tay bị gãy 
ở những bệnh nhân dưới 60 tuổi là 80 ± 12. Số điểm này 
bằng 80 % khi so sánh với tay bên đối diện không bị gãy. 
Điểm chung cuộc trung bình của tay bị gãy ở những bệnh 
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2012
248
nhân trên 60 tuổi là 61 ± 3. Số điểm này bằng 64 % 
khi so sánh với tay bên đối diện không bị gãy. Sự 
khác biệt về điểm số chung cuộc trung bình giữa 2 
nhóm có ý nghĩa (p < 0,05).
Về mức độ đau sau mổ, không có sự khác biệt 
giữa nhóm bệnh nhân trên 60 tuổi và nhóm bệnh 
nhân dưới 60 tuổi. Như vậy yếu tố tuổi không ảnh 
hưởng đến đau sau mổ.
Tuy nhiên có sự khác biệt có ý nghĩa về chức 
năng sinh hoạt hàng ngày, biên độ vận động, lực cơ 
giữa nhóm bệnh nhân trên 60 tuổi và nhóm bệnh 
nhân dưới 60 tuổi (t test theo số liệu từng cặp, p < 
0,05). Như vậy yếu tố tuổi có ảnh hưởng đến khả 
năng phục hồi chức năng sinh hoạt hàng ngày, biên 
độ vận động, lực cơ theo hướng càng trẻ thì sự phục 
hồi càng tốt hơn.
Khi đánh giá điểm số CONSTANT xét trên số 
mảnh gãy theo hệ thống phân loại của NEER, ta có 
kết quả như sau:
Soá maûnh Ñieåm soá
2 maûnh (n = 4) 61 ± 6 (64%)
3 maûnh (n = 13) 75 ± 7 (79%)
4 maûnh (n = 3) 69 ± 1 (72%)
Bảng 8: Kết quả chức năng theo hệ thống tính 
điểm Constant, có xét yếu tố kiểu gãy theo phân 
loại Neer
Hình 2: X quang trước mổ
Hình 3: X quang sau mổ
Hình 4: Đường mổ
Sự khác biệt về điểm số CONSTANT giữa các nhóm 2 mảnh, 3 mảnh, 4 mảnh không có ý nghĩa.
Phần 3. Phần chấn thương chung
249
Hình 5: Chức năng khớp khuỷu và khớp vai sau mổ
Khi đánh giá kết quả trên X quang, ta có những kết quả sau:
- Nắn chỉnh di lệch: tất cả các trường hợp trong lô nghiên cứu đều có kết quả nắn chỉnh chấp nhận được
- Cố định xương gãy: chấp nhận được
- Không có di lệch thứ phát của xương gãy và của đinh trong quá trình tập vận động sớm
- Không có khớp giả. Thời gian liền xương trung bình là 4 tháng (từ 3,5 đến 5 tháng).
- Không có hình ảnh hoại tử chỏm xương cánh tay
BÀN LUẬN
1. So sánh kết quả nghiên cứu với những công trình của một số tác giả khác [8, 9]:
Soá beänh nhaân Tuoåi trung bình Kieåu gaõy Phöông phaùp ñieàu 
trò
Ñieåm Constant 
chung cuoäc 
Zyto vaø cs (1997) 20 75 3 hay 4 maûnh Ñieàu trò baûo toàn 65
Zyto vaø cs (1997) 20 73 3 hay 4 maûnh Coá ñònh baèng phöông 
phaùp neùo eùp chæ theùp
60
Zyto vaø cs (1998) 27 71 3 hay 4 maûnh Thay khôùp nhaân taïo 
baùn phaàn
Gaõy kieåu 3 maûnh: 
51
Gaõy kieåu 4 maõnh: 
46
Phaïm chí Laêng 
(2013)
20 60 2, 3 hay 4 
maûnh
Naén kín vaø coá ñònh 
baèng ñinh noäi tuûy 
Metaizeau
Tuoåi döôùi 60: 
80 ± 2
Tuoåi treân 60: 
61 ± 3
Những kết quả điều trị của những lô bệnh khác nhau 
trên cho thấy phương pháp nắn kín và cố định bằng đinh 
nội tủy Metaizeau giúp mang lại kết quả tương đối tốt hơn 
so với các phương pháp khác như điều trị bảo tồn, cố định 
bằng néo ép chỉ thép hoặc thay khớp nhân tạo bán phần.
2. Ưu điểm của phương pháp nắn kín và cố định bằng 
đinh nội tủy Metaizeau là do không bóc tách vào ổ gãy 
và các phần mềm xung quanh ổ gãy nên không làm tổn 
thương thêm hệ thống mạch máu nuôi xương của ổ gãy, vì 
thế giúp tránh được biến chứng hoại tử chỏm xương cánh 
tay và biến chứng khớp giả. Trên thực tế trong lô bệnh 
nghiên cứu, không có trường hợp nào bị hoại tử chỏm 
xương cánh tay hoặc khớp giả.
3. Tuổi là yếu tố tiên lượng quan trọng, trong khi kiểu 
gãy lại không ảnh hưởng hoặc ảnh hưởng ít đến kết quả 
điều trị. Điều này đã được cho thấy trong phần kết quả.
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2012
250
KẾT LUẬN
Phương pháp nắn kín và cố định bằng đinh nội 
tủy Metaizeau trong điều trị gãy đầu trên xương cánh 
tay là một phương pháp giúp mang lại một kết quả 
nắn chấp nhận được và một cố định xương gãy tương 
đối vững chắc mà không làm tổn thương thêm hệ 
thống mạch máu nuôi xương của ổ gãy, nhờ vậy giúp 
tránh được biến chứng hoại tử chỏm xương cánh tay 
và biến chứng khớp giả. Đồng thời phương pháp này 
cũng giúp bệnh nhân có thể tập sớm và có kết quả 
phục hồi chức năng tốt.
Tài liệu tham khảo
1.	 Constant	 CR,	 Murley	 AHG, A clinical method of 
functional assessment of the shoulder. Clin Orthop 
1987; 214: 160-164
2.	 Horak	J,	Nilsson	BE, Epidemiology of fracture of the 
upper end of the humerus. Clin Orthop 1975; 112: 
250-253
3.	 Jaberg	 H,	 Warner	 JJP, Jakob RP, Percutaneous 
stabilization of unstable fractures of the humerus. J 
Bone Joint Surg [Am] 1992; 74: 508-515
4.	 Laing	PG, The arterial supply of the adult humerus. J 
Bone Joint Surg [Am] 1956; 38: 1105-1116
5.	 Lyons	FA,	Rockwood	CA, Migration of pins used in 
operations on the shoulder. J.Bone Joint Surg [Am] 
1992; 72: 1262-1267
6.	 Neer	CS	II,	Displaced proximal humeral fracture. Part 
I. Classification and evaluation. J.Bone Joint Surg 
[Am]1970; 52: 1077-1089
7.	 Stuzenegger	M,	 Fornaro	 E,	 Jakob	RP,	Results of 
surgical treatment of multifragmented fractures of the 
humeral head. Arch Orthop Trauma Surg 1982; 100: 
249-259
8.	 Zyto	 K,	 Ahrengart	 L,	 Sperber	 A,	 Törnkvist	 H, 
Treatment of displaced proximal humeral fracture in 
elderly patients. J Bone Joint Surg [Br] 1997; 79: 412-
417
9.	 Zyto	 K,	 Wallace	 WA,	 Frostick	 SP,	 Preston	 BJ, 
Outcome after hemiarthroplasty for three and four part 
fractures of the proximal humerus. J Shoulder Elbow 
Surg 1998; 7: 85-89