Điều kiện để ngân hàng thương mại quản trị rủi ro lãi suất

36 Taïp chí nghieân cöùu Taøi chính keá toaùn
Có rất nhiều cách hiểu rủi ro khác nhau, có 
nhiều định nghĩa về rủi ro, có nhiều cách tiếp cận 
khác nhau về rủi ro, nhưng cách tiếp cận phổ biến 
nhất khi xem rủi ro như là khả năng xuất hiện các 
khoản thiệt hại tài chính. Thuật ngữ rủi ro được 
sử dụng với ý nghĩa như là “sự không chắc chắn” 
để mô tả sự biến động tỷ suất sinh lời của một tài 
sản nào đó. 
Rủi ro lãi suất là nguy cơ biến động thu nhập 
và giá trị ròng của ngân hàng khi lãi suất thị 
trường biến động. Đây là rủi ro mang tính đặc 
trưng của bất kỳ một ngân hàng thương mại nào. 
Quá trình chuyển hoá tài sản được coi như một 
chức năng đặc biệt cơ bản của hệ thống ngân 
hàng. Quá trình chuyển hoá tài sản bao gồm việc 
mua các chứng khoán sơ cấp, tức là sử dụng vốn 
và phát hành các chứng khoán sơ cấp, tức là huy 
động vốn. Kỳ hạn và mức độ thanh khoản của các 
chứng khoán sơ cấp trong danh mục đầu tư thuộc 
Tài sản Có thường không cân xứng với các chứng 
khoán thứ cấp thuộc Tài sản Nợ. Chính sự không 
cân xứng về kỳ hạn giữa Tài sản Có và Tài sản 
Nợ làm cho ngân hàng phải chịu rủi ro lãi suất khi 
lãi suất trên thị trường biến động. 
Rủi ro lãi suất là khả năng ngân hàng phải đối 
mặt với sự suy giảm lợi nhuận hoặc những tổn 
thất về tài sản do sự biến động của lãi suất. 
Quản trị là sự tác động liên tục có tổ chức, có 
định hướng của chủ thể quản trị đến đối tượng 
chịu sự quản trị nhằm sử dụng tốt nhất mọi tiềm 
năng và cơ hội để đạt được các mục tiêu kinh 
ĐIỀU KIỆN ĐỂ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 
QUẢN TRỊ RỦI RO LÃI SUẤT 
Ths. Nguyễn Thị Nhung*
Ngày nhận bài: 5/8/2019
Ngày chuyển phản biện: 7/8/2019
Ngày nhận phản biện: 15/8/2019
Ngày chấp nhận đăng: 22/8/2019
Quản trị rủi ro lãi suất chính là việc các ngân hàng thiết lập hệ thống quy trình nhằm nhận biết, định lượng, 
giám sát, kiểm soát những tổn thất đang và sẽ gây ra đối với thu nhập của ngân hàng do biến động của lãi 
suất để từ đó có thể đề ra những chiến lược, chính sách hoặc sử dụng những công cụ nhằm phòng ngừa, 
hạn chế tới mức tối đa những ảnh hưởng xấu của biến động lãi suất tới thu nhập của ngân hàng một cách 
đầy đủ, toàn diện và liên tục. Một mục tiêu quan trọng trong quản trị rủi ro lãi suất là hạn chế tới mức tối 
đa các ảnh hưởng xấu của biến động lãi suất tới thu nhập của ngân hàng. Dù lãi suất thay đổi như thế nào, 
ngân hàng luôn mong muốn đạt được mức thu nhập dự kiến ở mức tương đối ổn định. Để đạt được mục 
tiêu này, các ngân hàng cần phải tập trung vào những bộ phận nhạy cảm nhất với lãi suất trong danh mục 
Tài sản Có và Tài sản Nợ. Thông thường, đó là các tài sản sinh lời như các khoản cho vay và đầu tư (Tài 
sản Có) hay các khoản tiền huy động, khoản vay trên thị trường tiền tệ (Tài sản Nợ).
• Từ khóa: rủi ro lãi suất, quản trị rủi ro lãi suất.
Interest rate risk management is the fact that 
banks set up a process system to identify, quantify, 
monitor and control losses that are and will cause 
to the bank’s income due to fluctuations of interest. 
so that we can devise strategies, policies or use 
tools to prevent and minimize the negative effects 
of interest rate fluctuations on the bank’s income in 
full, comprehensive and continuous. An important 
goal in interest rate risk management is to minimize 
the negative effects of interest rate fluctuations 
on bank incomes. No matter how the interest rate 
changes, the bank always wants to achieve the 
expected level of income at a relatively stable level. 
To achieve this goal, banks need to focus on the 
most sensitive parts of interest rates in the Assets 
and Liabilities portfolio. Usually, they are profitable 
assets such as loans and investments (Credit 
Assets) or deposits, loans in the money market 
(Debt Assets).
• Keywords: interest rate risk, interest rate risk 
management.
* Trường Đại học Lao động - Xã hội
NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI Soá 09 (194) - 2019
37Taïp chí nghieân cöùu Taøi chính keá toaùn
doanh đã đề ra trong mỗi thời kỳ với phương 
châm tối ưu hóa chi phí được sử dụng vào quá 
trình đó, đồng thời đảm bảo tăng lợi nhuận. Trong 
hoạt động kinh tế, quản trị là rất cần thiết vì nó sẽ 
giúp gia tăng hiệu quả. Trong cùng một điều kiện 
như nhau, những người nào biết quản trị tốt hơn, 
khoa học hơn thì hiệu quả sẽ cao hơn.
Quản trị rủi ro là xác định mức độ rủi ro mà 
một ngân hàng mong muốn, nhận diện được mức 
độ rủi ro hiện nay của ngân hàng đang gánh chịu 
và sử dụng các công cụ phái sinh hoặc các công 
cụ tài chính khác để điều chỉnh mức độ rủi ro 
thực sự theo mức rủi ro mong muốn.
Phòng ngừa rủi ro là một thành phần trong tiến 
trình tổng thể của quản trị rủi ro, đó là sự liên 
kết giữa mức độ rủi ro thực sự với mức độ rủi ro 
mong đợi. Đồng thời, đó cũng là một trường hợp 
cụ thể của quản trị rủi ro với mục đích làm giảm 
thiểu rủi ro. 
Quản trị rủi ro lãi suất là việc ngân hàng tổ 
chức một bộ phận nhằm nhận biết, định lượng 
những tổn thất đang và sẽ gây ra từ rủi ro lãi 
suất để từ đó có thể giám sát và kiểm soát rủi 
ro lãi suất thông qua việc lập nên những chính 
sách, chiến lược sử dụng các công cụ phòng 
ngừa và hạn chế rủi ro lãi suất các hoạt động 
kinh doanh của ngân hàng một cách đầy đủ, 
toàn diện và liên tục.
Ý nghĩa của quản trị rủi ro lãi suất
Thứ nhất, rủi ro lãi suất là một trong những 
rủi ro cơ bản nhất của Ngân hàng thương mại.
Trong nền kinh tế thị trường, các quy luật kinh 
tế đặc thù như quy luật giá trị, quy luật cung cầu, 
quy luật cạnh tranh ngày càng phát huy tác 
dụng. Những rủi ro trong sản xuất kinh doanh của 
nền kinh tế trực tiếp hoặc gián tiếp tác động đến 
hiệu quả kinh doanh của Ngân hàng thương mại. 
Các ngân hàng và các định chế tài chính phi ngân 
hàng trước hết là các trung gian tài chính đứng 
giữa và đứng trong vòng vây của 4 nhóm người 
có vốn và cần vốn trong nền kinh tế gồm: Hộ gia 
đình, Doanh nghiệp, Chính phủ và các nhà đầu tư 
nước ngoài. Sản phẩm mà các Ngân hàng thương 
mại mua, bán, kinh doanh trên thị trường là các 
dịch vụ lưu chuyển vốn và các tiện ích ngân hàng 
khác. Hoạt động kinh doanh ngân hàng là dùng 
uy tín để thu hút nguồn và dùng năng lực quản 
trị rủi ro để sử dụng nguồn và phát triển dịch 
vụ khác với tư cách là người đứng giữa các lực 
lượng cung và các lực lượng cầu về các dịch vụ 
ngân hàng. Lãi suất chính là giá cả đầu vào cũng 
như đầu ra trong hoạt động của ngân hàng. Rủi ro 
xảy ra do những biến động về lãi suất luôn luôn 
thường trực trong hầu hết những hoạt động kinh 
doanh của ngân hàng.
Như vậy, kinh doanh trong lĩnh vực ngân hàng 
là loại hình kinh doanh tiềm ẩn nhiều rủi ro và rủi 
ro lãi suất là một trong những rủi ro cần quản trị 
của Ngân hàng thương mại. Ngân hàng sẽ hoạt 
động tốt nếu mức rủi ro mà ngân hàng gánh chịu 
là hợp lý và kiểm soát được chứ không thể chối 
bỏ rủi ro.
Thứ hai, hiệu quả kinh doanh của Ngân hàng 
thương mại phụ thuộc vào năng lực quản trị rủi 
ro lãi suất.
Trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng có 
nhiều yếu tố khách quan và chủ quan mang lại rủi 
ro lãi suất trong đó có nhiều yếu tố bất khả kháng 
nên không tránh khỏi rủi ro. Trong điều kiện thị 
trường đầy biến động, khi lãi suất thị trường thay 
đổi có thể dẫn đến những thiệt hại về tài sản cũng 
như ảnh hưởng đến thu nhập của ngân hàng. 
Những ảnh hưởng của rủi ro lãi suất có thể dẫn 
đến rủi ro thiếu vốn khả dụng và từ đó có thể 
ảnh hưởng đến toàn bộ hoạt động kinh doanh của 
ngân hàng. Chính vì vậy, hàng năm Ngân hàng 
thương mại trích lập quỹ bù đắp rủi ro và được 
hạch toán vào chi phí. Quy mô quỹ bù đắp rủi ro 
căn cứ vào mức độ và xác suất rủi ro. Nếu rủi ro 
thấp thì hiệu quả kinh tế sẽ tăng và ngược lại.
Rủi ro lãi suất tồn tại trong những nghiệp vụ 
cơ bản của Ngân hàng thương mại. Hoạt động 
huy động vốn, hoạt động tín dụng, hoạt động 
kinh doanh ngoại tệ đều tiềm ẩn rủi ro lãi suất. 
Như vậy, để hoạt động kinh doanh của Ngân hàng 
thương mại đạt hiệu quả thì công tác quản trị rủi 
ro lãi suất cần phải được quan tâm thích đáng.
Xu hướng tự do hóa và toàn cầu hóa kinh tế 
khiến hoạt động kinh doanh của ngành ngân 
hàng ngày càng trở nên phức tạp, rủi ro hoạt động 
ngày càng gia tăng. Đối với một nước đang phát 
triển như Việt Nam, làm thế nào để quản trị rủi ro 
một cách có hiệu quả trong một môi trường kinh 
doanh mới và thị trường có nhiều biến động như 
NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅISoá 09 (194) - 2019
38 Taïp chí nghieân cöùu Taøi chính keá toaùn
hiện nay? Vấn đề này chỉ có thể được giải quyết 
thông qua việc nâng cao năng lực quản trị rủi ro.
Thứ ba, quản trị rủi ro lãi suất tốt là điều kiện 
quan trọng để nâng cao chất lượng hoạt động 
kinh doanh của Ngân hàng thương mại.
Trong xu thế hội nhập, cạnh tranh ngày càng 
gay gắt, chất lượng hoạt động quyết định sự tồn 
tại của Ngân hàng thương mại. Khi công tác quản 
trị rủi ro lãi suất được quan tâm và thực hiện có 
hiệu quả sẽ kéo theo chất lượng hoạt động kinh 
doanh khác của Ngân hàng thương mại vì những 
biến động về lãi suất luôn có một ảnh hưởng đến 
những hoạt động chủ yếu của ngân hàng như hoạt 
động liên quan đến nghiệp vụ tạo vốn và nghiệp 
vụ huy động vốn. Quan tâm đến công tác quản 
trị rủi ro lãi suất sẽ tạo điều kiện nâng cao chất 
lượng hoạt động huy động vốn và hoạt động tín 
dụng nói riêng và toàn bộ hoạt động của Ngân 
hàng thương mại nói chung. Theo đó, có thể 
khẳng định “quản trị rủi ro lãi suất là thước đo 
của một ngân hàng thương mại”.
Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro 
lãi suất:
(1) Cơ chế điều hành lãi suất của NHTW 
Cơ chế điều hành lãi suất của NHNN không 
được xây dựng một cách phù hợp, lãi suất của 
các Ngân hàng thương mại được ấn định không 
dựa vào những yếu tố của thị trường. Vì vậy, việc 
quản trị Tài sản Có - Tài sản Nợ trở nên khó khăn, 
không hiệu quả, các công cụ để phòng ngừa rủi ro 
lãi suất cũng trở nên kém hiệu quả.
(2) Quy trình quản trị rủi ro và việc kiểm tra, 
giám sát thực hiện quy trình 
Quản trị rủi ro lãi suất thực hiện một cách có 
hiệu quả khi được xây dựng thành một quy trình 
phù hợp với đặc thù hoạt động kinh doanh của 
từng ngân hàng: cơ chế điều hành kinh doanh 
của ngân hàng; quy mô hoạt động; đối tượng 
khách hàng; mạng lưới hoạt động của ngân hàng. 
Đồng thời, phải xây dựng được một cơ chế kiểm 
tra, giám sát việc thực hiện quy trình một cách 
thường xuyên và toàn diện. 
(3) Hệ thống công nghệ thông tin của ngân 
hàng 
Một hệ thống công nghệ thông tin được xây 
dựng một cách đồng bộ, hiện đại sẽ giúp ích cho 
các Ngân hàng thương mại trong việc nhận biết, 
đo lường, giám sát, kiểm soát rủi ro lãi suất một 
cách nhanh chóng, chính xác, thường xuyên, toàn 
diện và hiệu quả. 
(4) Mức độ phát triển và sự ổn định của nền 
kinh tế vĩ mô 
Nền kinh tế phát triển sẽ làm cho các luồng 
vốn luân chuyển, phân bổ một cách có hiệu quả, 
làm cho công tác quản trị rủi ro lãi suất của ngân 
hàng cũng được thực hiện một cách có hiệu quả.
(5) Đặc thù hoạt động kinh doanh của các 
Ngân hàng thương mại 
Đặc thù trong hoạt động kinh doanh của mỗi 
ngân hàng sẽ ảnh hưởng tới tính chất của Tài sản 
Có - Tài sản Nợ của ngân hàng do đó rủi ro lãi 
suất sẽ tác động tới hai vế trong bảng cân đối tài 
sản của ngân hàng theo những cách thức khác 
nhau. 
Quy mô hoạt động của các Ngân hàng thương 
mại khác nhau, có những Ngân hàng thương mại 
có quy mô hoạt động chiều rộng lớn: số lượng 
chi nhánh nhiều, cơ cấu tổ chức phức tạp; cơ chế 
điều hành cũng trở nên phức tạp hơn, kém linh 
hoạt hơn so với những Ngân hàng thương mại có 
quy mô hoạt động theo chiều rộng nhỏ bé hơn. 
Do vậy, quản trị rủi ro lãi suất tại mỗi Ngân hàng 
thương mại cũng sẽ được thực hiện theo những 
cách thức khác nhau. 
Điều kiện thực hiện quản trị rủi ro lãi suất
(1) Điều kiện về pháp lý
Khi NHNN quan tâm nhiều hơn đến các loại 
rủi ro trong hệ thống ngân hàng, việc quản lý 
giám sát rủi ro cũng như môi trường pháp lý cũng 
tác động rất nhiều đến quản trị rủi ro lãi suất tại 
các Ngân hàng thương mại.
Một hành lang pháp lý rõ ràng, quy định cụ 
thể về kiểm soát rủi ro sẽ xây dựng được hệ thống 
ngân hàng lành mạnh, minh bạch, các nhà quản 
trị ngân hàng sẽ phải tuân thủ các quy định nhằm 
hạn chế rủi ro và nâng cao năng lực quản trị rủi ro 
trong ngân hàng.
Một cơ chế kiểm soát rủi ro hiệu quả sẽ buộc 
những người quản lý, điều hành của các Ngân 
hàng thương mại tuân thủ những chuẩn mực 
quản trị rủi ro tối thiểu nhằm đảm bảo an toàn 
hoạt động cho hệ thống ngân hàng. Một cơ chế 
NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI Soá 09 (194) - 2019
39Taïp chí nghieân cöùu Taøi chính keá toaùn
như vậy chỉ có thể là một cơ chế trong đó nhà 
nước với công cụ pháp luật trong tay đóng vai 
trò then chốt.
(2) Điều kiện về thị trường
Để có thể thực hiện tốt công tác quản trị rủi ro 
lãi suất ở các Ngân hàng thương mại thì cần phải 
phát triển thị trường tài chính. Sự phát triển của 
một thị trường tài chính ảnh hưởng đến quản trị 
rủi ro lãi suất ở chỗ khi thị trường tài chính phát 
triển sẽ cho ra đời các công cụ có hiệu quả để che 
chắn rủi ro lãi suất. Hơn nữa, khi thị trường tài 
chính phát triển, lãi suất sẽ biến động nhiều hơn 
và do đó nhu cầu của việc quản trị rủi ro lãi suất 
cũng ngày càng đa dạng hơn.
(3) Điều kiện về thông tin dự báo
Hệ thống thông tin và dự báo chính xác sự 
biến động của lãi suất là điều rất cần thiết đối 
với quy trình quản trị rủi ro lãi suất của các Ngân 
hàng thương mại. Để dự tính chính xác mức độ 
thiệt hại của ngân hàng khi lãi suất thị trường 
biến động thì một trong những vấn đề quan trọng 
là phải dự báo chính xác mức độ biến động của 
lãi suất trong tương lai.
Thông tin dự báo là đầu vào của cả quá trình 
quản trị rủi ro lãi suất, nếu như không có thông 
tin dự báo chính xác thì các Ngân hàng thương 
mại không thể dự tính những thiệt hại có thể phát 
sinh trong tương lai, do đó sẽ có những giải pháp 
không phù hợp để phòng ngừa và giảm thiểu thiệt 
hại do rủi ro gây nên.
Ngoài ra, để mô tả rủi ro lãi suất gắn liền với 
tình hình kinh doanh của ngân hàng, các ngân 
hàng cũng cần có thông tin cho mỗi loại công cụ 
tài chính hay danh mục đầu tư về:
- Số dư hiện tại và các khế ước lãi suất có liên 
quan đến danh mục đầu tư;
- Các điều khoản khế ước hay dự tính của 
công cụ hay danh mục đầu tư liên quan đến các 
khoản tiền gốc, ngày điều chỉnh lãi suất và ngày 
đáo hạn;
- Đối với các khoản lãi suất có thể điều chỉnh, 
danh mục lãi suất được sử dụng để định giá lại, 
cũng như các công cụ có khế ước trần hay sàn
(4) Điều kiện về công nghệ
Bước đầu tiên trong quá trình kiểm soát rủi 
ro lãi suất là tập hợp dữ liệu để mô tả tình hình 
tài chính hiện tại của ngân hàng. Mỗi hệ thống 
đo lường rủi ro lãi suất, dù là đơn giản hay phức 
tạp thì cũng đòi hỏi phân tích thông tin trên Bảng 
tổng kết tài sản. Do đó, các ngân hàng cần có một 
hệ thống quản lý thông tin đầy đủ để cho phép 
truy xuất thông tin chính xác, kịp thời.
Để phát triển các dịch vụ hiện đại cũng như 
nâng cao năng lực quản trị rủi ro lãi suất, các 
ngân hàng cần phải có hệ thống máy móc hiện 
đại, các giải pháp phần mềm hữu hiệu để trợ giúp 
cho quá trình phân tích, đánh giá.
Hiện nay, các giải pháp công nghệ như giải 
pháp quản lý quy trình kinh doanh (BPM) hay hệ 
thống quản lý rủi ro trong kinh doanh (BRMS) đã 
được sử dụng phổ biến trong bất kỳ cơ sở hạ tầng 
ngân hàng nào. Năng lực phân tích cũng đang 
được ứng dụng rộng khắp. Tất cả các công nghệ 
cần thiết cần được triển khai để hỗ trợ việc ra 
quyết định theo thời gian thực.
(5) Điều kiện về con người
Đi kèm với trình độ công nghệ, năng lực nhận 
thức về rủi ro lãi suất cũng là một nhân tố ảnh 
hưởng đến quá trình quản trị rủi ro lãi suất. Khi 
nhân viên ngân hàng có nhận thức đầy đủ về quản 
trị rủi ro lãi suất thì họ sẽ góp phần hạn chế được 
rủi ro, nâng cao năng lực quản trị rủi ro.
Vai trò của các cán bộ quản trị rủi ro là rất 
cần thiết. Họ là người đưa ra các phân tích, đánh 
giá về tình hình rủi ro, đưa ra các quyết định 
cuối cùng trong quản trị rủi ro. Dựa trên kết quả 
của các phân tích về tình hình rủi ro, họ đưa ra 
các biện pháp để phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro. 
Trong quá trình quản trị rủi ro, nếu có sự thay đổi 
bất thường thì họ cũng là những người đưa ra các 
điều chỉnh kịp thời.
Do đó, các ngân hàng cần tổ chức thường 
xuyên các khóa đào tạo chuyên sâu cho các cán 
bộ quản trị rủi ro để nâng cao trình độ nghiệp vụ.
Tài liệu tham khảo:
Tạ Ngọc Sơn (2011), Quản lý rủi ro lãi suất trong hoạt 
động kinh doanh của ngân hàng thương mại Việt Nam, Luận 
án Tiến sĩ Kinh tế, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội.
PGS.TS. Nguyễn Văn Tiến (2010), Quản trị rủi ro trong 
kinh doanh ngân hàng, NXB Thống kê. 
Phan Thị Hoàng Yến (2015), Quản trị Tài sản - Nợ (ALM) 
tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam, 
Luận án Tiến sĩ Kinh tế, Học viện Ngân hàng, Hà Nội.
NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅISoá 09 (194) - 2019