Dấu ấn nổi bật trong chính sách tài khóa và điều hành Tài chính-Ngân sách năm 2018

20
TÀI CHÍNH - Tháng 01/2019
dịch gia tăng, căng thẳng trong quan hệ thương 
mại giữa một số nền kinh tế lớn diễn ra mạnh mẽ. 
Triển khai các Nghị quyết Trung ương và Quốc 
hội, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 01/
NQ-CP ngày 01/01/2018 về những nhiệm vụ, giải 
pháp chủ yếu chỉ đạọ, điều hành thực hiện kế 
hoạch phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) và dự 
toán ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2018. Theo 
đó, ngay từ đầu năm 2018, chính sách tài khóa 
được triển khai theo hướng chặt chẽ, tiết kiệm, 
đảm bảo nguồn lực cho việc thực hiện các nhiệm 
vụ phát triển KT-XH. 
- Thực hiện các mục tiêu tại Nghị quyết số 01/
NQ-CP, chính sách thu NSNN tiếp tục được rà 
soát và hoàn thiện cùng với việc đẩy mạnh cải 
cách thủ tục hành chính (TTHC) thuế, hải quan, 
nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, tạo điều 
kiện cho phát triển doanh nghiệp (DN), nâng cao 
năng suất, chất lượng, hiệu quả của nền kinh tế, 
đồng thời, vừa đảm bảo thực hiện đồng bộ các 
mục tiêu, nhiệm vụ thu NSNN đề ra, vừa đảm 
bảo thực hiện tốt các cam kết quốc tế về thuế. 2018 
cũng là năm bắt đầu thực hiện các quy định mới 
về thu tiền sử dụng đất, thu tiền thuê đất, thuê 
mặt nước (Nghị định số 123/2017/NĐ-CP sửa đổi 
Nghị định về thu tiền sử dụng đất, thu tiền thuê 
đất, thuê mặt nước do Chính phủ ban hành ngày 
14/11/2017); thực hiện lộ trình giảm thuế suất thuế 
nhập khẩu ô tô nguyên chiếc từ các nước trong 
khu vực Đông Nam Á xuống mức 0% theo Hiệp 
định Thương mại hàng hóa ASEAN. Ngoài ra, 
nhằm góp phần phát triển ngành công nghiệp ô 
tô, Chính phủ đã bổ sung quy định về thuế nhập 
Dấu ấn nổi bật trong công tác 
tài chính - ngân sách năm 2018
Năm 2018, kinh tế toàn cầu tiếp tục đối mặt 
với nhiều rủi ro, bất ổn do chủ nghĩa bảo hộ mậu 
DẤU ẤN NỔI BẬT TRONG CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA 
VÀ ĐIỀU HÀNH TÀI CHÍNH - NGÂN SÁCH NĂM 2018 
TS. NGUYỄN VIẾT LỢI - Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính (Bộ Tài chính) *
Nhiệm vụ tài chính – ngân sách nhà nước năm 2018 được triển khai trong bối cảnh tình hình kinh tế trong 
nước và quốc tế tiếp tục chuyển biến tích cực nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Vượt qua những rủi ro, khép 
lại 1 năm, kinh tế thế giới duy trì đà phục hồi và đạt mức tăng trưởng cao hơn năm 2017, với mức dự kiến 
đạt trên 3% (theo IMF và WB). Trong nước, kinh tế vĩ mô ổn định, tăng trưởng kinh tế đạt 7,08%; các chỉ 
tiêu kinh tế - xã hội chủ yếu đều đạt và vượt kế hoạch đề ra; quốc phòng an ninh được giữ vững, trật tự an 
toàn xã hội được bảo đảm. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả này, vẫn còn tiềm ẩn nhiều khó khăn, thách thức, 
đòi hỏi cần có những giải pháp đồng bộ để hoàn thành tốt mục tiêu tài chính - ngân sách năm 2019. 
Từ khóa: Chính sách, tài chính, ưu đãi thuế, phát triển, kinh tế - xã hội, đầu tư công
HIGHLIGHTS IN FISCAL POLICY AND FINANCIAL 
BUDGETARY MANAGEMENT OF 2018
Nguyen Viet Loi Ph.D. - President of National Institute for 
Finance (Ministry of Finance)
The state financial and budgetary tasks of the 
2018 were implemented under the situation 
of positive movements in both local and 
international economies, however, there were 
also great potential risks. Overcoming these risks 
and closing a year, the world economy remained 
positive recovery and obtained a growth of 3% 
(according to IMF and WB) which was higher 
than in 2017. Domestically, macroeconomics 
was stable, growth was 7.08%; major social 
and economic indicators were excessive of plans; 
national defense and social security were retained. 
However, in addition to the achievements, there 
were also difficulties and challenges that need to 
be overcome in 2019
Keywords: Policy, finance, tax incentive, development, 
socio-economic, public investment
Ngày nhận bài: 5/12/2018
Ngày hoàn thiện biên tập: 30/12/2018
Ngày duyệt đăng: 7/1/2019
*Email: nguyenvietloi@mof.gov.vn
21
Xuân Kỷ Hợi
liệt xử lý nợ thuế; tăng cường công tác thanh tra, 
kiểm tra thuế... Đồng thời, chú trọng cải cách hành 
chính, tạo thuận lợi, giảm thời gian, chi phí cho 
người nộp thuế. 
Cùng với kinh tế tăng trưởng cao hơn kế hoạch, 
kết hợp với các giải pháp đã thực hiện, đến hết 
31/12/2018, thu cân đối NSNN ước đạt 1.422,7 
nghìn tỷ đồng, vượt 103,5 nghìn tỷ đồng (+7,8%) so 
dự toán (trong đó, thu ngân sách trung ương vượt 
4,3%, thu ngân sách địa phương vượt 12,5% so dự 
toán), tăng 64,3 nghìn tỷ đồng so báo cáo Quốc 
hội, tỷ lệ động viên đạt 25,7%GDP, riêng thuế và 
phí đạt 21,1% GDP (mục tiêu giai đoạn 2016-2020 
tương ứng là 23,5% GDP và 21% GDP).
- Công tác điều hành chi NSNN được thực hiện 
chủ động, tích cực, với phương châm chặt chẽ, tiết 
kiệm xuyên suốt từ khâu phân bổ dự toán cho đến 
quá trình thực hiện. Các bộ, ngành và địa phương 
đã chủ động rà soát, sắp xếp, thực hiện chi, gắn 
với sắp xếp lại tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế; 
thực hiện mua sắm tài sản công theo đúng tiêu 
chuẩn, định mức, chế độ quy định, đảm bảo tiết 
kiệm, hiệu quả. Tăng cường công khai, minh bạch 
sử dụng NSNN. 
Nhờ thu ngân sách đạt khá, các nhiệm vụ chi 
ngân sách được đảm bảo theo dự toán, đáp ứng 
yêu cầu nhiệm vụ kinh tế, chính trị của các đơn vị 
sử dụng ngân sách và có thêm nguồn lực xử lý kịp 
thời các nhiệm vụ quan trọng, cấp bách phát sinh 
về đầu tư cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội, khắc phục 
hậu quả thiên tai, đảm bảo an sinh xã hội, quốc 
phòng, an ninh. Cơ cấu chi ngân sách chuyển dịch 
tích cực, tỷ trọng chi đầu tư phát triển đạt trên 
27%, bao gồm chi từ nguồn tăng thu tiền sử dụng 
đất và sử dụng dự phòng ngân sách cho những 
công trình cấp bách, dự án phòng chống thiên tai, 
chống biến đổi khí hậu, đảm bảo mục tiêu giai 
đoạn 2016-2020, chi thường xuyên dưới 62% tổng 
khẩu ưu đãi 0% đối với linh kiện ô tô nhập khẩu 
theo Chương trình ưu đãi thuế.
Cùng với việc hoàn thiện chính sách thu 
NSNN, công tác cải cách TTHC cũng được chú 
trọng, nhằm tạo môi trường đầu tư, kinh doanh 
thông thường nâng cao năng lực cạnh tranh quốc 
gia theo tinh thần Nghị quyết số 19/NQ-CP và 
Nghị quyết số 35/NQ-CP, theo đó, Bộ Tài chính 
ban hành Thông tư số 05/2018/TT-BTC hướng dẫn 
thí điểm về khai, nộp lệ phí trước bạ điện tử với 
ôtô, xe máy và trao đổi dữ liệu điện tử thu nộp lệ 
phí trước bạ với ôtô, xe máy
- Chính sách chi NSNN tiết kiệm, chặt chẽ, hiệu 
quả. Cụ thể, không ban hành chính sách mới làm 
tăng chi NSNN khi chưa có nguồn đảm bảo; thực 
hiện cắt giảm tối đa, công khai các khoản chi hội 
nghị, hội thảo, khánh tiết, công tác khảo sát nước 
ngoài đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, ứng phó 
biến đổi khí hậu và đảm bảo an sinh xã hội. 
- Tăng cường cân đối NSNN và quản lý nợ công: 
Kiểm soát chặt chẽ bội chi NSNN, bội chi ngân sách 
địa phương được chú trọng. Công tác quản lý nợ 
công được triển khai theo đúng quy định tại Luật 
Quản lý nợ công và các quy định về quản lý nợ 
chính quyền địa phương, nợ nước ngoài quốc gia 
để đảm bảo nợ trong mức giới hạn an toàn, giảm 
thiểu phát sinh nghĩa vụ nợ và nợ rủi ro cao, thất 
thoát, lãng phí. 
Trên cơ sở triển khai thực hiện tích cực, hiệu quả 
chính sách tài khóa, năm 2018, Việt Nam đã đạt 
được những kết quả quan trọng như sau:
- Ngay từ đầu năm 2018, Bộ Tài chính đã 
chủ động xây dựng trình Thủ tướng Chính phủ 
phương án điều hành NSNN năm 2018 theo các 
kịch bản tăng trưởng kinh tế nhằm đảm bảo cân 
đối ngân sách các cấp, giữ bội chi và tổng mức vay 
của NSNN trong phạm vi Quốc hội cho phép trong 
mọi tình huống. Bộ Tài chính đã trình Thủ tướng 
Chính phủ ban hành Chỉ thị số 31/CT-TTg ngày 
08/11/2018 về việc chấn chỉnh, tăng cường kỷ luật, 
kỷ cương trong việc chấp hành pháp luật NSNN 
đưa việc chấp hành kỷ luật, kỷ cương tài chính - 
NSNN thực sự đi vào cuộc sống. 
- Trong tổ chức thực hiện thu NSNN, ngay từ 
đầu năm Bộ Tài chính đã tập trung chỉ đạo triển 
khai tốt các luật thuế và nhiệm vụ thu NSNN năm 
2018; chủ động phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành 
và chính quyền địa phương làm tốt công tác quản 
lý thu, chú trọng khai thác nguồn thu, mở rộng cơ 
sở thuế (cả đối tượng và địa bàn); đẩy mạnh chống 
thất thu, buôn lậu, gian lận thương mại; quyết 
Tổng thu 
ngân sách nhà nước
200.000
400.000
600.000
800.000
1.000.000
1.200.000
1.400.000
1.600.000
1.800.000
Tổng chi 
ngân sách nhà nước
Bội chi 
ngân sách nhà nước
Chi trả nợ gốc
HÌNH 1: NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC NĂM 2018 (tỷ đồng)
Nguồn: Báo cáo công khai ngân sách các năm, Bộ Tài chính
22
TÀI CHÍNH - Tháng 01/2019
góp lớn cho ngân sách đạt thấp. 
- Cơ cấu lại chi NSNN chưa thực sự hiệu quả 
khi tỷ trọng chi thường xuyên chưa có dấu hiệu 
giảm xuống. Việc tăng cường hiệu quả nguồn lực 
công trong cung cấp dịch vụ công còn hạn chế khi 
lộ trình thực hiện cơ chế tự chủ đơn vị sự nghiệp 
công lập còn chậm, chưa thực sự thu hút nguồn lực 
ngoài NSNN vào phát triển dịch vụ công. Chi cho 
đơn vị sự nghiệp công lập đang chiếm tới 44% tổng 
chi thường xuyên từ ngân sách. Đến nay, cả nước 
còn 60,5% đơn vị sự nghiệp công lập do ngân sách 
đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động.
- Thực hiện giao dự toán vốn đầu tư còn chậm, 
tiến độ giải ngân vốn đầu tư từ NSNN và trái 
phiếu chính phủ đạt thấp ở nhiều bộ, ngành, địa 
phương: Việc phân bổ, giao vốn kế hoạch đầu tư 
từ NSNN còn chậm, số vốn trung hạn đã giao 
giai đoạn 2016-2018 là 1,073 triệu tỷ đồng/2 triệu 
tỷ đồng (bằng 53,7% kế hoạch 2016-2020); tính 
đến 30/6/2018 số giải ngân chiếm khoảng 37,3% 
kế hoạch trung hạn đã giao. 
Một số nhiệm vụ chủ yếu năm 2019
- Về thu NSNN: Dự toán thu là 1.411,3 nghìn 
tỷ đồng; trong đó: (i) dự toán thu nội địa 1173,5 
nghìn tỷ đồng; (ii) dự toán thu dầu thô 44,6 nghìn 
tỷ đồng; (iii) dự toán thu cân đối từ hoạt động xuất 
nhập khẩu 189,2 nghìn tỷ đồng; (iv) thu viện trợ 4 
nghìn tỷ đồng.
- Về chi NSNN: Dự toán chi là 1.633,3 nghìn tỷ 
đồng; trong đó: (i) dự toán chi đầu tư phát triển 
429,3 nghìn tỷ đồng; (ii) dự toán chi thường xuyên 
999,46 nghìn tỷ đồng; (iii) dự toán chi trả nợ lãi 
124,88 nghìn tỷ đồng; (iv) dự toán chi cải cách tiền 
lương, tinh giản biên chế 43,35 nghìn tỷ đồng.
Tổng nhiệm vụ chi trả nợ gốc của NSNN năm 
2019 gần 196,8 nghìn tỷ đồng, trong đó chi trả nợ 
gốc của ngân sách trung ương là 181,97 nghìn tỷ 
chi NSNN. Dự phòng ngân sách các cấp được sử 
dụng đúng mục đích, đúng quy định; trong đó, 
ngân sách trung ương đã sử dụng trên 2,5 nghìn 
tỷ đồng dự phòng để hỗ trợ các địa phương khắc 
phục hậu quả bão, lụt, hỗ trợ giống khôi phục 
sản xuất sau thiên tai. Bên cạnh đó, đã xuất cấp 
trên 122,4 nghìn tấn gạo dự trữ quốc gia để cứu 
đói, cứu trợ cho nhân dân, hỗ trợ học sinh vùng 
khó khăn. Riêng công tác giải ngân vốn đầu tư xây 
dựng cơ bản nguồn NSNN vẫn chậm chuyển biến. 
Ước tính đến 31/12/2018, vốn giải ngân mới đạt 
67,6% dự toán (cùng kỳ năm 2017 đạt 70,7% dự 
toán), trong đó vốn ngoài nước đạt 39,6%, vốn trái 
phiếu chính phủ đạt 40,4% dự toán. 
- Bội chi NSNN năm 2018 ước dưới 3,6% GDP 
thực hiện (dự toán 3,7% GDP); nợ công dưới 61% 
GDP. Công tác quản lý nợ công có tiến bộ, thời hạn 
khoản vay được kéo dài, lãi suất theo xu hướng hạ 
thấp, hạn chế tác động của các rủi ro. 
Những vấn đề đặt ra 
trong thực hiện chính sách tài khóa năm 2018
Năm 2018, toàn ngành Tài chính đã chủ động 
đề xuất, triển khai đồng bộ các giải pháp tài chính 
- NSNN theo Nghị quyết số 07-NQ/TW của Bộ 
Chính trị, Nghị quyết số 25/2016/QH14 của Quốc 
hội, Nghị quyết số 01/NQ-CP của Chính phủ và 
chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ; hoàn thành toàn 
diện các nhiệm vụ tài chính - NSNN, góp phần 
thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển KT-XH 
của đất nước.
Tuy nhiên, bên cạnh những yếu tố thuận lợi, 
còn phát sinh nhiều khó khăn, thách thức, tác động 
không thuận đến việc thực hiện nhiệm vụ tài chính 
- NSNN, cụ thể:
- Quy mô thu tăng so với năm 2017 nhìn chung 
còn khiêm tốn và có xu hướng giảm dần. Nguyên 
nhân là do nền kinh tế trong nước vẫn còn một 
số khó khăn như: Tăng trưởng kinh tế chưa bền 
vững; số lượng DN tạm ngừng hoạt động còn 
lớn, năm 2018, toàn quốc có trên 90.651 DN tạm 
ngừng kinh doanh, tăng trên 50% so với cùng kỳ 
năm 2017. 
- Nguồn thu ngân sách chưa thật bền vững do 
số thu từ dầu thô có xu hướng tăng do giá dầu 
tăng, trong khi đó thu từ sản xuất kinh doanh còn 
thấp so với dự toán. Thu từ khu vực sản xuất, kinh 
doanh tiến độ thu còn thấp, chưa bền vững do hoạt 
động sản xuất kinh doanh của các DN duy trì ổn 
định nhưng chưa có sự tăng trưởng cao như kỳ 
vọng khi xây dựng dự toán, một số ngành có đóng 
Thu ngân sách nhà nước
và viện trợ
Thu từ thuế và phí Thu viện trợ không hoàn lạiThu về vốn
200.000
400.000
600.000
800.000
1.000.000
1.200.000
1.400.000
1.600.000
HÌNH 2: THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC NĂM 2018 (tỷ đồng)
 Nguồn: Báo cáo công khai ngân sách các năm, Bộ Tài chính
23
Xuân Kỷ Hợi
chống chuyển giá, buôn lậu, gian lận thương mại; 
tập trung xử lý thu hồi nợ đọng thuế và đôn đốc 
thu hồi các khoản phải thu theo kết luận của cơ 
quan có thẩm quyền. 
Ba là, tiếp tục thực hiện chính sách chi tiết kiệm, 
hiệu quả; tăng cường kiểm soát chặt chẽ các khoản 
chi, hạn chế ứng trước dự toán và chi chuyển 
nguồn; chủ động rà soát, sắp xếp các khoản chi 
theo thứ tự ưu tiên; đẩy mạnh việc mở rộng khoán 
xe ô tô công đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả Về phía 
các bộ, ngành, địa phương cần tiếp tục rà soát các 
vướng mắc trong cơ chế chính sách để tạo thuận 
lợi trong giải ngân các nguồn vốn đầu tư và hoàn 
thiện các thủ tục để thanh toán vốn. Tăng cường 
công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, giám sát 
việc chấp hành kỷ luật, kỷ cương trong quản lý 
đầu tư công. 
Bốn là, tiếp tục đẩy mạnh hoàn thiện cơ chế tự 
chủ đơn vị sự nghiệp công lập, thực hiện cơ chế 
quản lý như DN đối với đơn vị sự nghiệp công 
lập có đủ điều kiện; cổ phần hóa các đơn vị sự 
nghiệp công có đủ điều kiện, trừ các bệnh viện, 
trường học; giải thể đơn vị sự nghiệp công lập 
hoạt động kém hiệu quả; Đồng thời, đẩy mạnh 
việc thực hiện chính sách “xã hội hóa” đầu tư 
trong một số lĩnh vực như y tế, giáo dục, văn 
hóa, thể thao.
Năm là, tăng cường quản lý, sử dụng hiệu quả 
vốn vay; kiểm soát chặt khoản vay của chính quyền 
địa phương, DN nhà nước. Đặc biệt, thực hiện đồng 
bộ các giải pháp quản lý nợ công, nhất là quản lý 
sử dụng có hiệu quả vốn vay, quản lý tốt nợ trung 
hạn và quỹ tích lũy trả nợ, quản lý và xử lý kịp thời 
rủi ro, tiếp tục cơ cấu lại các khoản vay; tăng cường 
quản lý các khoản vay mới, khoản vay có bảo lãnh 
của Chính phủ theo hướng siết chặt điều kiện cấp 
bảo lãnh, không mở rộng diện. 
Tài liệu tham khảo:
1. Nghị quyết số 07-NQ/TW ngày 18/11/2016 của Bộ Chính trị về chủ 
trương, giải pháp cơ cấu lại ngân sách nhà nước, quản lý nợ công để đảm 
bảo nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững; 
2. Nghị quyết số 25/2016/QH14 ngày 09/11/2016 của Quốc hội về Kế 
hoạch tài chính 5 năm quốc gia giai đoạn 2016-2020 đã đưa ra một 
trong các mục tiêu cần thực hiện là tiếp tục hoàn thiện hệ thống thể 
chế và cơ chế tài chính quốc gia từng bước cơ cấu lại thu, chi ngân 
sách nhà nước; 
3. Nghị quyết số 49/2017/QH14 ngày 13/11/2017 về dự toán ngân sách 
nhà nước năm 2018;
4. Báo cáo ngân sách hàng tháng, quý, năm của Bộ Tài chính;
5. Các báo cáo, văn bản pháp luật liên quan đến tài chính - ngân sách.
đồng; chi trả nợ gốc của ngân sách địa phương là 
14,82 nghìn tỷ đồng. 
- Bội chi NSNN: Dự toán bội chi mức 3,6%GDP, 
số tuyệt đối là 222 nghìn tỷ đồng; trong đó, bội chi 
ngân sách trung ương 209,5 nghìn tỷ đồng; bội chi 
ngân sách địa phương 12,5 nghìn tỷ đồng.
- Về huy động vốn: Tổng nhiệm vụ huy động để 
bù đắp bội chi và chi trả nợ gốc là 425,25 nghìn tỷ 
đồng; trong đó, huy động bù đắp bội chi 224,1 nghìn 
tỷ đồng, vay để trả nợ gốc 201,15 nghìn tỷ đồng.
Đồng bộ triển khai các giải pháp
Để giải quyết những thách thức đặt ra trong năm 
2018 và thực hiện tốt mục tiêu NSNN năm 2019, thời 
gian tới, cần thực hiện một số giải pháp sau: 
Một là, chủ động theo dõi diễn biến kinh tế, 
tài chính, ngân sách để có những dự báo và phản 
ứng chính sách tài khóa kịp thời; phối hợp đồng 
bộ giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ, 
nhằm hỗ trợ DN sản xuất kinh doanh phát triển; ổn 
định kinh tế vĩ mô. Tổ chức thực hiện tốt các luật 
về thuế, Luật NSNN và Luật Đầu tư công, Luật 
Quản lý nợ công Tập trung thực hiện có hiệu quả 
các nghị quyết, kết luận của Quốc hội, Chính phủ 
về cơ cấu lại nền kinh tế, cơ cấu lại NSNN và quản 
lý nợ công
Hai là, tiếp tục nghiên cứu sửa đổi, bổ sung 
một số chính sách pháp luật về thuế (đặc biệt là 
các sắc thuế lớn như thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế 
thu nhập, giá trị gia tăng) theo hướng cơ cấu lại 
nguồn thu, đảm bảo bền vững trong thu NSNN; 
tiếp tục rà soát, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành 
chính thuế tạo môi trường thuận lợi cho DN phát 
triển. Trong điều hành thu NSNN cần tạo sự phối 
hợp đồng bộ giữa các cơ quan trong thực hiện 
quản lý thu NSNN; tăng cường công tác thanh 
tra, kiểm tra thuế, quản lý chặt chẽ hoàn thuế; 
đẩy mạnh thực hiện các biện pháp chống thất thu, 
HÌNH 3: CƠ CẤU CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC (%)
 Nguồn: Báo cáo công khai ngân sách các năm, Bộ Tài chính