Đánh giá kết quả trung hạn tái tạo van động mạch chủ bằng màng tim tự thân theo phương pháp Ozaki: Thông báo ca lâm sàng

NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG
TẠP CHÍ TIM MẠCH HỌC VIỆT NAM - SỐ 81.2018 55
Đánh giá kết quả trung hạn tái tạo van động 
mạch chủ bằng màng tim tự thân theo phương 
pháp Ozaki: Thông báo ca lâm sàng
Nguyễn Công Hựu, Đỗ Anh Tiến, Lê Tiến Dũng, Nguyễn Trần Thủy, Phan Thảo Nguyên
Nguyễn Trung Hiếu, Nguyễn Đỗ Hùng, Nguyễn Thái Long, Ngô Thành Hưng
Phạm Thị Minh Huệ, Ngô Thị Hải Linh, Lê Ngọc Thành
Trung tâm Tim mạch Bệnh viện E - Hà Nội
TÓM TẮT
Mục tiêu: Thông báo kết quả sau 4 năm phẫu 
thuật bệnh nhân đầu tiên tại Việt Nam được tái tạo 
van động mạch chủ bằng màng ngoài tim tự thân 
theo phương pháp Ozaki.
Ca lâm sàng: Bệnh nhân nam 35 tuổi hở van 
động mạch chủ nặng, van động mạch chủ 2 lá van 
được phẫu thuật tái tạo van bằng màng ngoài tim 
tự thân, xử lý ngâm trong dung dịch Glutaraldehyd 
0,6%. Kết quả kiểm tra ngay sau mổ van không hở, 
các cánh van hoạt động tốt, chênh áp qua van tối 
đa 1,7mmHg. Khám lại sau 4 năm: Lâm sàng: mọi 
hoạt động trở lại bình thường, chơi thể thao, không 
phải dùng thuốc. Siêu âm tim: các lá van mềm mại 
hoạt động tốt, không hở, không bị canxi hoá, chênh 
áp tối đa qua van 1,5mmHg.
Kết luận: Theo dõi trung hạn tái tạo van động 
mạch chủ bằng màng ngoài tim tự thân cho kết 
quả tốt. Phương pháp có nhiều ưu điểm hứa hẹn 
thay thế cho phẫu thuật thay van nhân tạo truyền 
thống, đem lại nhiều lợi ích hơn cho người bệnh, 
đặc biệt việc không phải dùng thuốc chống đông 
sau mổ.
ĐẶT VẤN ĐỀ
Phẫu thuật thay van động mạch chủ là phẫu 
thuật tim hở phổ biến. Mặc dù có nhiều cải tiến 
của các loại van nhân tạo, ảnh hưởng lên dòng chảy 
qua van do vòng van bị thu hẹp, cố định mất tính 
co giãn, hậu quả của việc phải dùng thuốc chống 
đông máu kéo dài trong trường hợp thay van cơ 
học, thoái hoá sớm ở van sinh học vẫn là những 
hạn chế lớn chưa khắc phục được. Các ảnh hưởng 
này sẽ nặng nề hơn trong những trường hợp vòng 
van nhỏ, trẻ em chưa đến tuổi trưởng thành. Năm 
2011, Shigeyuki Ozaki (phẫu thuật viên Nhật Bản) 
đã công bố phương pháp sử dụng màng tim tự thân 
tạo 3 cánh van riêng biệt thay thế cho van động 
mạch chủ bệnh lý[1]. Phương pháp được chỉ định 
cho tất cả các loại thương tổn van động mạch chủ, 
khắc phục được phần lớn các nhược điểm của van 
nhân tạo: không phải dùng thuốc chống đông sau 
mổ, đảm bảo được tính co giãn và không làm thu 
hẹp vòng van, kết quả theo dõi trung hạn cho thấy 
không có trường hợp nào lá van tái tạo bị thoái hoá, 
tỷ lệ các biến chứng rất thấp so với van nhân tạo. 
Chúng tôi thông báo kết quả theo dõi sau 4 năm ca 
lâm sàng đầu tiên ở Việt Nam được bác sỹ Shigeyuki 
Ozaki thực hiện tại Trung tâm Tim mạch Bệnh viện 
E - Hà Nội năm 2013.
CA LÂM SÀNG
Bệnh nhân nam 35 tuổi, dân tộc Mường, tiền sử 
khoẻ mạnh, vào viện vì khó thở. 
NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG
TẠP CHÍ TIM MẠCH HỌC VIỆT NAM - SỐ 81.201856
Khám lâm sàng: Bệnh nhân tỉnh táo, cao 160cm, 
nặng 59 kg, NYHA II, tim đều 85 lần/phút, thổi 
tâm trương 3/6 ổ van động mạch chủ. 
Các xét nghiệm máu trong giới hạn bình thường. 
Siêu âm tim: Van động mạch chủ 2 lá van, van 
thanh mảnh, hở van động mạch chủ mức độ nặng, 
chiều dài dòng hở 68mm, đường kính dòng hở / 
đường ra thất trái: 10mm/27mm; Dd 66 mm, EF 
55%; các van khác bình thường, động mạch chủ lên 
22,5 mm.
Chỉ định phẫu thuật: Hội chẩn, trao đổi cùng 
bệnh nhân và gia đình lựa chọn phương pháp tái tạo 
van động mạch chủ bằng màng tim tự thân, do bác 
sỹ Shigeyuki Ozaki trực tiếp phẫu thuật.
Ca mổ được thực hiện ngày 22/7/2013.
Quy trình phẫu thuật: 
Bệnh nhân được gây mê toàn thân, cưa mở toàn 
bộ xương ức. Lấy màng tim bằng dao siêu âm, kích 
thước khoảng 7x8 cm. Xử lý màng tim: lấy bỏ tối đa 
tổ chức mỡ, cố định màng tim vào bản nhựa trong 
bộ dụng cụ Ozaki (Ozaki kit). Màng tim được ngâm 
trong dung dịch Glutaraldehyde 0,6% trong 6 phút, 
sau đó được lắc rửa 3 lần riêng biệt, mỗi lần 6 phút 
bằng dung dịch NaCl 0,9%.
Phẫu tích tổ chức quanh gốc động mạch chủ, 
bộc lộ động mạch vành phải, đánh dấu bằng bút 
phẫu thuật vị trí mở động mạch chủ trên vị trí xuất 
phát động mạch vành phải 1,5cm.
 Thiết lập tuần hoàn ngoài cơ thể: ống động 
mạch đặt vào động mạch chủ lên gần nguyên uỷ 
thân động mạch cánh tay đầu, 1 ống tĩnh mạch 
mạch 2 tầng đặt vào nhĩ phải. Cặp động mạch chủ 
lên, mở ngang động mạch chủ tại vị trí đánh dấu, 
truyền dịch liệt tim Custodiol xuôi dòng trực tiếp 
vào 2 lỗ vành làm ngừng tim.
 Cắt bỏ 3 lá van động mạch chủ. Dùng dụng cụ 
đo trong bộ dụng cụ Ozaki để xác định kích cỡ lá 
van tái tạo dựa theo khoảng cách giữa các vị trí tiếp 
giáp các lá van (Hình 1). Vẽ định dạng, cắt tạo các 
lá van với kích cỡ tương ứng theo bộ khung có sẵn 
(Hình 2,3). 
Khâu các lá van vào vòng van tương ứng, chỉ 
Prolen4/0, khâu vắt, tăng cường vị trí tiếp giáp bằng 
chỉ Prolen 4/0 có miếng đệm ngoài. Thứ tự lần lượt 
từ lá vành phải, vành trái, không vành.
Kiểm tra đường khâu, diện áp các lá van được tái 
tạo (Hình 4). Khâu đóng động mạch chủ lên, thả 
cặp động mạch chủ cho tim đập lại.
Siêu âm thực quản kiểm tra van tim tái tạo trước 
khi ngừng tuần hoàn ngoài cơ thể. 
Hình 1. Bộ dụng cụ Ozaki 
NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG
TẠP CHÍ TIM MẠCH HỌC VIỆT NAM - SỐ 81.2018 57
Hình 3. Cắt tạo các lá van 
Hình 4. Kiểm tra van sau khâu
Hình 2. Vẽ định dạng lá van 
NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG
TẠP CHÍ TIM MẠCH HỌC VIỆT NAM - SỐ 81.201858
Trong đó: D: đường kính vòng van, H: chiều cao 
lá van, C: chu vi, L: chiều dài.
Kết qủa sau 8 tháng có 1 bệnh nhân phải mổ lại 
do rách lá van vị trí tiếp giáp, 2 bệnh nhân bị viêm nội 
tâm mạc nhiễm khuẩn phải mổ lại vào tháng thứ 5 và 
31. Năm 1998 cũng chính nhóm nghiên cứu thông 
báo kết quả trong thời gian theo dõi trung bình 8 
năm, so sánh việc sử dụng màng tim tự thân và màng 
tim bò xử lý công nghiệp, cho thấy sự khác biệt có ý 
nghĩa ở nhóm sử dụng màng tim tự thân: tỷ lệ sống 
còn và không bị thoái hoá van lần lượt là 82,2%+- 
9,6% và 76,2%+- 10,7% ở các bệnh nhân dùng màng 
tim bò, so với 91,05% +- 3,96% và 96,8% +- 2,25% ở 
các bệnh nhân dùng màng tim tự thân [3]. Kết quả 
sau này cũng như việc tiếp tục thực hiện kỹ thuật nữa 
hay không chúng tôi không tìm được tư liệu công bố 
tiếp theo của nhóm nghiên cứu.
Năm 2011, tác giả Shigeyuki Ozaki, trung tâm 
y khoa trường đại học Toho - Tokyo công bố công 
trình đầu tiên phương pháp Ozaki tái tạo 3 cánh 
van động mạch chủ riêng rẽ bằng màng tim tự thân. 
Trong thời gian từ 2007 đến 2009, nhóm tác giả đã 
phẫu thuật cho 88 bệnh nhân van động mạch chủ, 
trong đó 65 bệnh nhân hẹp van, 23 ca hở van; 21 
Kết quả phẫu thuật: Thời gian mổ 5 giờ, tuần 
hoàn ngoài cơ thể 160 phút, cặp động mạch chủ 
111 phút, chạy máy hỗ trợ 25 phút, thở máy 5 giờ, 
nằm hồi sức 52 giờ, rút dẫn lưu ngày thứ 3 sau mổ, 
tổng số dịch dẫn lưu 500ml, nằm viện 13 ngày. 
Siêu âm tim sau mổ 1 tuần: 3 cánh van tái tạo hoạt 
động tốt, không hở van, chênh áp tối đa 1,7mmHg, 
đường kính thất trái cuối tâm trương 60, EF 50%. 
Khám lại sau 48 tháng: mọi hoạt động trở lại bình 
thường, không khó thở gắng sức, chơi thể thao 
được, không phải dùng thuốc. Siêu âm tim: các 
cánh van thanh mảnh, đóng mở tốt, không có biểu 
hiện can xi hoá, không hở hẹp, chênh áp qua van tối 
đa 1,5mmHg, đường kính thất trái cuối tâm trương 
50 mm, EF 57%.
BÀN LUẬN
Màng ngoài tim tự thân được sử dụng phổ biến 
trong sửa van tim. Đối với bệnh van động mạch chủ, 
phẫu thuật thay van vẫn là chủ yếu, sửa van ít hơn 
so với van hai lá do đặc điểm giải phẫu ảnh hưởng 
đến kết quả sớm cũng như lâu dài. Mặc dù có nhiều 
tiến bộ, phẫu thuật thay van vẫn chưa khắc phục 
được nhược điểm phải dùng thuốc chống đông đối 
van cơ học, thoái hoá van sớm ở van sinh học. Hơn 
nữa trong những trường hợp vòng van nhỏ, trẻ nhỏ 
thay van nhân tạo gặp nhiều khó khăn trong việc 
đạt được dòng chảy tối ưu qua van. Vấn đề tái tạo 
toàn bộ các lá van động mạch chủ bằng màng tim 
đã được đề cập đến từ những năm 1990s nhưng 
việc phổ biến còn khá dè dặt vì nhiều lý do. Năm 
1995, nhóm nghiên cứu của Duran tại Ả Rập Xê Út 
đã công bố kết quả phẫu thuật sử dụng màng ngoài 
tim tự thân được xử lý bằng dung Glutaraldehyde 
tái tạo van động mạch chủ cho 49 bệnh nhân[2]. 
Kỹ thuật của nhóm nghiên cứu Duran: Đường tiếp 
cận cưa mở toàn bộ xương ức và cách thức thiết lập 
tuần hoàn ngoài cơ thể giống như thay van nhân tạo. 
Màng ngoài tim phía trước được lấy với kích thước: 
dài hơn 1cm so với 3 lần đường kính vòng van động 
mạch chủ, rộng hơn so với chu vi vòng van (xác 
định bởi siêu âm thực quản). Ngâm miếng màng 
ngoài tim trong dung dịch Glutaraldehyde 0,5% 
trong 10 phút, sau đó được lắc rửa 3 lần riêng biệt 
bằng dung dịch ringer lactate trong 10 phút. Hình 
dạng và kích cỡ các lá van được cắt liền trên cùng 
dải màng tim sau khi đo vẽ dựa vào 3 khuôn đo 
plastic theo kích cỡ tương ứng với đường kính vòng 
van động mạch chủ đo trên siêu âm thực quản[2]:
L = 3D + 0.6
1.24D
0.7D
0.2D
1/2 C
C = 1/3L C = 1/3L C = 1/3L
H = D
NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG
TẠP CHÍ TIM MẠCH HỌC VIỆT NAM - SỐ 81.2018 59
bệnh nhân van động mạch chủ 2 lá van, 1 bệnh nhân 
van động mạch chủ 4 lá van. Kết quả thành công 
100% về mặt kỹ thuật, không có tử vong bệnh viện. 
Siêu âm 1 tuần sau mổ: chênh áp tối đa qua van 19,0 
+- 9,1mmHg; sau 1 năm 12,9+- 5,8 mmHg, chỉ có 2 
bệnh nhân hở van mức độ nhẹ. Sau 3 năm theo dõi 
không có trường hợp nào phải mổ lại [1]. Các đặc 
điểm chính của kỹ thuật Ozaki: Màng ngoài tim tự 
thân được ngâm trong dung dịch Glutaraldehyde 
0,6%, thời gian 6 phút; lắc rửa 3 lần riêng biệt, mỗi 
lần 6 phút, bằng dung dịch huyết thanh mặn 0,9%. 
Các lá van được tạo riêng rẽ với các kích cỡ khác 
nhau tương ứng với từng xoang Valsalva. Bộ dụng cụ 
để cắt tạo lá van từ màng tim (Ozaki kit - được sản 
xuất sẵn) gồm nhiều thành phần riêng biệt, trong 
đó quan trọng nhất là bộ đo khoảng cách giữa vị trí 
tiếp giáp các lá van (commissure) các cỡ và khung 
vẽ gồm nhiều định dạng lá van. Với mỗi cỡ của bộ 
đo khoảng cách sẽ tương ứng với một định dạng lá 
van được đánh số của khung vẽ. Lá van được cắt tạo 
theo định dạng trên khung vẽ. Các lá van này được 
khâu rời vào vòng van ở từng xoang Valsalva tương 
ứng theo cỡ của bộ đo. Điểm lưu ý kỹ thuật này luôn 
tạo van động chủ mới có 3 cánh van. Như vậy với 
bệnh nhân có van động mạch chủ không phải 3 lá 
van, phẫu thuật viên phải vẽ tạo 3 vị trí tiếp giáp. 
Năm 2014, chỉ sau lần công bố đầu tiên 3 năm, 
tác giả đã cho xuất bản công trình nghiên cứu thứ 2 
trên một số lượng lớn bệnh nhân với kết quả rất ấn 
tượng: 404 bệnh nhân trong khoảng thời gian 2007 
- 2011. Theo dõi sau mổ trung bình 23,7 +-13,1 
tháng, chỉ có 2 bệnh nhân phải mổ lại do viêm nội 
tâm mạc nhiễm khuẩn: 1 bệnh nhân sau mổ 10 
tháng (bệnh nhân có máy tạo nhịp), 1 trường hợp 
suy thận mạn trước mổ phải lọc máu chu kỳ. Các 
trường hợp còn lại van hoạt động tốt, không hẹp, 
không hở hoặc hở rất nhẹ, chênh áp tối đa qua van 
13,8+-3,7mmHg. Tác giả không dùng chống đông 
cho van tim từ ngay sau mổ, ngoại trừ các lý do khác, 
không xảy ra các biến chứng tắc mạch trong thời 
gian theo dõi [4]. 
Ưu điểm của phương pháp Ozaki: bệnh nhân 
không phải dùng thuốc chống đông từ ngay sau 
mổ, có thể thực hiện cho tất cả các kiểu thương tổn 
bệnh lý cũng như đặc điểm giải phẫu của van động 
mạch chủ, bảo tồn sự co giãn và không làm thu hẹp 
vòng van, diện áp các lá van lớn. Chính vì vậy nếu 
thực hiện đúng kỹ thuật mức độ chênh áp qua van 
rất thấp và ít hở van. Phương pháp đặc biệt có ưu 
điểm ở các trường hợp vòng van nhỏ, trẻ nhỏ, phụ 
nữ trong thai kỳ.
Phương pháp Ozaki lần đầu tiên được giới thiệu 
và thực hiện ở Việt Nam vào tháng 7 năm 2013 tại 
Trung tâm Tim mạch Bệnh viện E - Hà Nội, bởi 
chính tác giả Shigeyuki Ozaki và nhóm phẫu thuật 
đến từ trường đại học Toho. Ông đã trực tiếp giảng 
dạy về phương pháp và thực hiện ca mổ tái tạo van 
cho bệnh nhân trên. Toàn bộ vật liệu, dụng cụ mổ 
được nhóm phẫu thuật mang từ Nhật Bản sang. 
Với sự giúp đỡ của ông, kỹ thuật được chuyển giao 
thành công cho các phẫu thuật viên trong nước. 
Từ tháng 7/2017 đến thời điểm hiện tại tháng 
11/2017, chỉ sau gần 4 tháng, kỹ thuật đã được 
thực hiện độc lập, thành công cho12 bệnh nhân bởi 
nhóm phẫu thuật của Trung tâm tim mạch bệnh 
viện E. Trong số đó: 8 bệnh nhân van động mạch 
chủ đơn thuần, 2 bệnh nhân bệnh đa van tim kết 
hợp thay van hai lá nhân tạo, 2 bệnh nhân thông 
liên thất biến chứng hở van động mạch chủ do sa 
van được vá lỗ thông và tái tạo chỉ 1 cánh van. Siêu 
âm ngay sau mổ: các van tim được tái tạo đều hoạt 
động tốt, không hở hoặc hở rất nhẹ, chênh áp tối đa 
qua van ở mức 20mmHg. Kết qủa này mở ra một 
triển vọng mới cho các bệnh nhân phải phẫu thuật 
van động mạch chủ trong nước.
Theo số liệu mới nhất cho đến nay đã có khoảng 
1500 bệnh nhân được tái tạo van động mạch chủ 
theo phương pháp này trên khắp thế giới, hơn 40 
NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG
TẠP CHÍ TIM MẠCH HỌC VIỆT NAM - SỐ 81.201860
ABSTRACT
Objective: To report the results after 4 years of aortic valve reconstructionwith autologous pericardium 
– Ozaki’s procedure in the first patient in Vietnam. 
Case study: A 35-year-old male patient suffered from severe aortic regurgitation due to bicuspid aortic 
valve, underwent tricuspid aortic valve reconstruction using glutaraldehyde 0.6%-treated autologous 
pericardium. Immidiate post-operative echocardiography revealed no aortic regurgitation, all cusps 
worked well, maxium gradient through new aortic valve was 1.7 mmHg. 4 years after surgery: Clinical: 
return to normal activities, be able to play sport, not on anticoagulation. Echocardiography: smoothly 
working valve, no regurgitation, no calcification, maximum pressure gradient 1.5 mmHg. 
Conclusion: Mid-term follow-up of aortic valve reconstruction using autologous pericardium showed 
good results. This method posses many advantages compared to conventional aortic valve replacement 
surgery, brings more benefits to the patients, especially patients can cease from anticoagulant medications. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Ozaki S, Kawase I, Yamashita H, Uchida S, Nozawa Y, Matsuyama T, et al. Aortic valve reconstruction 
using self-developed aortic valve plasty system in aortic valve disease. Interact Cardiovasc Thorac Surg 2011; 12: 
550 – 553.
2. Duran CM, Gallo R, Kumar N. Aortic valve replacement with autologous pericardium: surgical technique. J 
Card Surg. 1995 Jan;10(1):1-9.
3. Duran CM, Gometza B, Shahid M, Al-Halees Z. Treated bovine and autologous pericardium for aortic 
valve reconstruction. Ann Thorac Surg. 1998 Dec;66(6 Suppl):S166-9.
4. Ozaki S, Kawase I, Yamashita H et al. A total of 404 cases of aortic valve reconstruction with glutaraldehyde 
-treated autologous pericardium. Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery, 147(1), 301–306.
5. AVNeo (Aortic Valve Neo-cuspidization). https://avneo.net
6. Rosseykin E.V, Bazylev V.V, Batrakov P.A et al. Immediate results of aortic valve reconstruction by using 
autologous pericardium (Ozaki procedure). Patologiya krovoobrashcheniya i kardiokhirurgiya = Circulation 
Pathology and Cardiac Surgery. 2016;20(2):44-48. (In Russ.).
7. Yamashita H, Ozaki S, Iwasaki K, Kawase I et al. Tensile strength of human pericardium treated with 
glutaraldehyde. Ann Thorac Cardiovasc Surg. 2012;18(5):434-7. Epub 2012 Apr 27.
trung tâm tại Nhật Bản và hơn 20 trung tâm tại Mỹ 
và Châu Âu đã triển khai thường quy kỹ thuật[5]. 
Mới đây trong năm 2016, một nhóm tác giả tại liên 
bang Nga đã công bố kết quả phẫu thuật Ozaki cho 
20 bệnh nhân van động mạch chủ trong khoảng thời 
gian tháng 1/2014 đến tháng 2/2016 [6]. Điều này 
cho thấy phương pháp đã chứng minh được tính ưu 
việt và được chấp nhận tại các quốc gia phát triển 
với những tiêu chuẩn hết sức khắt khe. Về kết quả 
lâu dài hơn nữa cần có các đánh giá tiếp theo. Tuy 
nhiên trong một nghiên cứu về sức bền cơ học cho 
thấy màng ngoài tim tự thân được xử lý bằng dung 
dịch Glutaraldehyde có độ bền cao gấp 4 lần so với 
các loại van tim khác [7].