Đánh giá kết quả chẩn đoán và điều trị đau rễ thần kinh vùng thắt lưng bằng phương pháp tê chọn lọc

TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2016
50
Vũ Văn Cường, Đinh Ngọc Sơn, Nguyễn Lê Bảo Tiến
Vu Van Cuong, 
Dinh Ngoc Son, 
Nguyen Le Bao Tien
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ 
ĐAU RỄ THẦN KINH VÙNG THẮT LƯNG BẰNG 
PHƯƠNG PHÁP TÊ CHỌN LỌC
SELECTIVE NERVE ROOT BLOCK (S.N.R.B.) 
IN TREAMENT OF LUMBAR RADICULAR PAIN
SUMARY
Background: Lumbar radicular pain is quite popular. Conservation, physical 
therapy, acupuncture are not the radical treatments; it is easy recurrent. Surgery 
even with M.I.S. still have bad effect to patient’s function-anatomy. The technique of 
Selective nerve root block(S.N.R.B.) under fluoroscopy can take the corticosteroid- 
the anti-inflammatory drug- and lidocain- the pain relief’s drug-into identified 
location of injuried nerve root sleeve.
Methods: 30 lumbar radicular pain patients (18 males- 12 females) due to herniation 
or spinal stenosis were performed transforaminal S.N.R.B. under fluoroscopy. 
The Iobrix is use to identify the nerve root’s sleeve before injecting compound of 
Corticosteriod and Lidocain.The evaluation is divided in 3 level: Good, Fair, Poor.
Results: 30 roots are blocked /30 patients 20 patients have good result, whereas 1 
case is fair, with remaining little tingling in his calf The follow-up time is from ½ 
months to 6 months.
Conclusion: S.N.R.B. for lumbar radicular pain is a simple, safe and cheap 
procedure. The risk of it is low but its effect is quite high. It is recommenced to 
perform before surgical intervention step, especially in cases of herniation pulporus 
or spinal stenosis.
Key word: Sciatica, S.N.R.B., Selective nerve root block
ĐẶT VẤN ĐỀ
Đau theo rễ thần kinh vùng thắt lưng là bệnh lí khá 
phổ biến, gây ảnh hưởng nhiều đến tinh thần và sức 
khoẻ của bệnh nhân cũng như gây hạn chế sinh hoạt và 
lao động.
Điều trị nội khoa đơn thuần hoặc kết hợp vật lí trị 
liệu và châm cứu chưa giải quyết được cơ bản bệnh tật, 
bệnh dễ tái phát và kéo dài.
Điều trị phẫu thuật có xu hướng gia tăng nhất là sử 
dụng các kỹ thuật mổ ngày càng ít xâm lấn (M.I.S.). 
Mặc dù các kỹ thuật này cố gắng giảm đến tối thiểu tổn 
thương cấu trúc giải phẫu xung quanh so với các phương 
pháp kinh điển, nhưng chúng vẫn ảnh hưởng nhiều đến 
sức khoẻ và tiền bạc của bệnh nhân, đồng thời vẫn có tỉ 
lệ các biến chứng nhất định.
Cơ chế của đau rễ thần kinh và viêm khớp cùng 
chậu là do chèn ép (compressive neuropathy) hoặc do 
tác nhân hoá học gây viêm (chemical radiculitis). Dù 
cho nguyên nhân gì đều gây đau và ảnh hưởng đến 
chức năng cảm giác và vận động. Các sợi thần kinh dẫn 
truyền cảm giác đau loại C(sợi không có myelin) rất dễ 
bị tác dụng phong bế bởi Corticosteroid. Đây là hợp 
chất đã được dùng bằng đường uống hay đường toàn 
thân để điều trị viêm rễ thần kinh, đau lưng được đề cập 
trong y văn đã lâu.
Phần 1: Phẫu thuật cột sống
51
Ngày nay, kỹ thuật tiêm thuốc dưới sự trợ giúp 
của X quang tăng sáng truyền hình (Fluoroscopically 
monitoring injection) có thể cho phép đưa thuốc đến các 
mục tiêu đích khu trú, nằm ở sâu (bao rễ thần kinh).
Ngay cả các trường hợp có chỉ định phẩu thuật, trong 
một số trường hợp triệu chứng lâm sàng của bệnh nhận 
không hoàn toàn phù hợp tương ứng với các khảo sát 
hình ảnh học (về tầng bệnh hay bên tổn thương). Phong 
bế chọn lọc rễ thần kinh là một lựa chọn vừa có tác dụng 
chuẩn đoán vừa để điều trị.
Với xu hướng mới của y học đang nghiêng về các 
can thiệp qua da (percutanous treatment) không phẫu 
thuật, chúng tôi đã nghiên cứu áp dụng phương pháp: 
Phong bế chọn lọc rễ thần kinh (S.N.R.B.) và vùng khớp 
cùng chậu bằng Corticosteroid vàLidocainđể điều trị 
bệnh lý đau theo rễ thần kinhvùng thắt lưng và khớp 
cùng chậu cho 30bệnh nhântại bệnh viện Hữu Nghị Việt 
Đức từ tháng 12/ 2015 đến tháng 6/2016
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 
NGHIÊN CỨU
Đối tượng:
30 bệnh nhân tuổi từ 25 đến 65 (18 nam- 12nữ) 
Đau theo rễ thần kinh vùng thắt lưng lan xuống chân 
nguyên nhân do thoát vị đĩa đệm hoặc hẹp ống sống thắt 
lưng. Các bệnh nhân được chẩn đoán dựa trên kết hợp 
giữa lâm sàng (đau lan theo phân bố thần kinh trên da, 
Lasègue(+), hệ thống điểm đau Valeix và hình ảnh y học 
(X- quang thường quy, MRI).
Đã điều trị bảo tồn thất bại bằng nội khoa và/hoặc 
châm cứu và/hoặc vật lý trị liệu và là các chỉ định phẫu 
thuật có trì hoãn
Chống chỉ định: nhiễm trùng vùng thắt lưng, bệnh 
lý về đông máu, dị ứng với thuốc (thuốc tê, thuốc cản 
quang, Corticosteroid...).
Phương pháp nghiên cứu: Tiến cứu
Phương tiện:
- Phòng mổ có C-arm và bàn mổ có thể chiếu xuyên 
được tia X.
- Kim tiêm tuỷ sống 25 G.
- Thuốc tê Lidocain 2%.
- Thuốc cản quang tan trong nuớc IOBRIX 300 
- DIPROSPAN (Betamethasone 5mg) 2- 3 lọ
Kỹ thuật:
- Kháng sinh dự phòng trước thủ thuật. Bệnh nhân 
nằm sấp trên giá đỡ. Sát trùng vùng bệnh, trải toan 
vô khuẩn.
- Định vị tầng đốt sống bệnh dưới C-arm. Xác định vị 
trí của chân cung đốt sống đó, lỗ liên hợp và vùng 
“Triger zone”(nơi rễ thần kinh chui ra khởi ống 
sống) trên 2 bình diện thẳng, nghiêng và chếch 3/4
- Xác định điểm vào trên da. Gây tê tại chỗ từ ngoài vào.
Đưa kim (số 25G) vào vị trí của bao rễ thần kinh ở 
vùng “Trigerzone”: kiểm tra cảm giác chân bệnh nhân 
và vị trí kim dưới C-arm trên 2 bình diện thẳng, nghiêng 
và chếch 3/4
- Bơm Iobrix chụp bao rễ thần kinh: kiểm tra hình ảnh 
dưới C-arm trên 2 bình diện.
- Nếu đúng vị trí: Bơm Corticosteroid pha với Lidocain.
- Rút kim Đưa bệnh nhân về phòng nằm nghỉ. Từ sau 
4-6 giờ có thể cho bệnh nhân đi lại bình thường.
Hình 1: Vị trí đưa kim vào bao rễ thần kinh
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2016
52
KẾT QUẢ
- 30 rễ thần kinh đượcphong bế/30bệnh nhân.
- Vị trí rễ thần kinh: L4 ; L5; S1
Hiệu quả:
Tốt: 20 bệnh nhân (hết đau, đi lại sinh hoạt bình 
thường, đi bộ xa được; Lasègue âm tính).
Khá: 10 bệnh nhân (hết đau, đi lại được, còn tê 1 
phần ở mặt sau cẳng chân, những bệnh nhân 
này đều nằm trong bệnh lí thoát vị đĩa đệm có 
chỉ định mổ có trì hoãn
Xấu: 0.
Biến chứng: 0 (choáng, liệt thần kinh, nhiễm trùng).
Thời gian theo dõi lâu nhất: 6 tháng, mới nhất: 1/2 
tháng; có 5 bệnh nhân tiêm lại lần 2
Hình 2: Bệnh nhân Nguyen Van N được phong bế rễ L5 Trái
BÀN LUẬN
Đau theo rễ thần kinh vùng thắt lưng là một bệnh lý 
phổ biến, đau mạn tính ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt 
và lao động. Điều trị bảo tồn dai dẳng dễ tái phát và tốn 
kém. Điều trị phẫu thuật ảnh hưởng đến cấu trúc giải 
phẫu học chức năng của cơ thể, có những biến chứng 
nhất định và gây tốn kém nhiều tiền bạc cho bệnh nhân. 
Việc nghiên cứu phương pháp trung gian giữa bảo tồn và 
phẫu thuật là cần thiết; giúp người bệnh tránh được cuộc 
mỗ hoặc trì hoãn thời gian phải can thiệp phẫu thuật.
Daniel Rien (NASS 200): nghiên cứu mù đôi có đối 
chứng trên 55 bệnh nhân đã kết luận:
- 75% bệnh nhân có phong bế rễ thần kinh tránh được 
phẫu thuật.
- 33% ở nhóm đối chứng tránh được phẫu thuật.
Phong bế rễ thần kinh dưới máy C-arm là thủ thuật 
nhẹ nhàng, không gây đau đớn, ít xâm lấn. Bệnh nhân 
chỉ phải gây tê tại chỗ, can thiệp với kim nhỏ (25G) 
không gây đau đớn hay biến chứng chảy máu.
Với Flouroscopy và thuốc cản quang có thể chụp 
được bao rễ thần kinh nên có thể định vị và phong bế 
chính xác rễ thần kinh.
Một bệnh nhân có thể phong bế 1 đến 2 tầng và có 
thể phong bế 1 hay 2 bên cùng 1 lúc .Có thế phong bế 
nhiều lần mỗi năm không quá 3 lần phong bế.
Ngoài tác dụng là một phương pháp điều trị, phong 
bế rễ thần kinh còn có tác dụng xác định chẩn đoán rễ 
thần kinh bị tổn thương. Đối với các trường hợp lâm 
sàng hoàn toàn không phù hợp với các khảo sát hình ảnh 
học, hoặc có nhiều rễ cùng tổn thương, thì phong bế rễ 
sẽ giúp xác định chính xác rễ bị tổn thương tránh bỏ sót, 
và giúp lên kế hoạch điều trị triệt để hơn nếu phải can 
thiệp phẫu thuật về sau.
Phần 1: Phẫu thuật cột sống
53
KẾT LUẬN
Phong bế chọn lọc rễ thần kinh vùng thắt lưng là thủ 
thuật đơn giản, nhẹ nhàng, khá an toàn và ít tốn kém 
cho bệnh nhân, nguy cơ tai biến thấp mà có hiệu quả 
cao. Đây là phương pháp điều trị nên chọn lựa trước khi 
quyết định phẫu thuật, nhất là với các bệnh lý thoát vị 
đĩa đệm hay hẹp ống sống.
Tài liệu tham khảo
1. Botwin KP et al, “Fluoroscopically Guided Lumbar 
Transformational Epidural Steroid Injections in Degenerative 
Lumbar Stenosis An Outcome Study”, Am. J. Phys. Med. 
Rehabil., 2002, Vol. 81, No. 12,pp 898-905
2. Carette s., Le claireP. et al, “ epidural corticosteroid 
injection for sciatica due to herniated nucleus pulporus”, 
N.Engl.J med, 1997 336: 1634-1647.
3. K DANIEL RIEW et al, “Nerve Root Blocks in the treatment 
of Lumbar Radicular Pain: A minimum five-year follow-up”, 
The JBJSyOL88-A, Aug 2006, 8: 1722-25.
4. Nordman DK. et al,” Selective nerve root injection 
can predict surgical outcome for lumbar and cervical 
radiculopathy:a retrospective review with comparition 
to MRI”, the 16th annual North American Spine Society 
meeting
5. Seatle, Wasington, Oct 31th- Nov 3rd 2001, Abstract 39B.
6. Slosar PJ et al,” The use of selective nerve root 
blocks:Diagnosis, therapeutic, or placebo?”, spine, 1998, 
23: 2253-2254.