Corticosteroid và biến chứng đứt gân gót: tường thuật 01 CA

TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2012
184
BS. Triệu Thanh Tùng
Khoa Ngoại CTCH, 
BV ĐK TƯ Cần Thơ
Trieu Thanh Tung, MD
Trauma - Orthopaedie 
Department, Can 
Tho Central General 
Hospital, Viet Nam
CORTICOSTEROID VÀ BIẾN CHỨNG ĐỨT GÂN 
GĨT: TƯỜNG THUẬT 01 CA
CORTICOSTEROID AND ACHILLES TENDON RUPTURE: A CASE 
REPORT
ABSTRACT
For decades, some authors suggested local corticosteroid injections were used to treat 
Achilles tendinitis. However, many researches recently showed that these injections could 
lead to tendon rupture. We also want to report detailing one of some cases have got a full 
Achilles tendon rupture that be associated with local corticosteroid injection. Althought 
the patient was injected more times and this complication was occured on her, we could 
not confirm that corticosteroid was the cause of tendon rupture. Many literatures has 
believed on this problem.
Key Words: Achilles, Corticosteroid, rupture.
Nhiều thập niên trước, vài tác giả cho rằng tiêm corticosteroid tại chỗ có thể được 
dùng để điều trị viêm gân Achilles. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu gần đây đã chỉ ra 
rằng những mũi tiêm này có thể dẩn đến đứt gân. Chúng tôi cũng muốn tường thuật 
chi tiết một trong những ca bị đứt hoàn toàn gân Achilles mà được cho là liên quan tới 
tiêm tại chỗ corticosteroid. Mặc dù bệnh nhân đã được tiêm nhiều lần và biến chứng 
này đã xảy ra đối với cô ấy nhưng chúng tôi vẫn chưa thể khẳng định corticosteroid là 
nguyên nhân gây đứt gân. Nhiều y văn đã tin tưởng vào vấn đề này.
Từ khóa: Gân Achilles, Corticosteroid, đứt gân.
TĨM TẮT
ĐặT VấN Đề: 
Gân Achilles là gân lớn nhất và khỏe nhất của cơ 
thể người. Tổn thương đứt gân Achilles thường do 
nguyên nhân chấn thương, hiếm trường hợp gân bị 
đứt do bệnh lý gây nên. Gần đây nhiều tác giả tường 
thuật các ca lâm sàng gân Achilles đứt liên quan đến 
việc tiêm Corticosteroid tại chổ. Chúng tơi cũng 
muốn trích dẩn một trong những bệnh nhân gặp phải 
biến chứng này.
Tường thuật ca lâm sàng: Bệnh nhân nữ, 50 tuổi, 
thường xuyên đau sau gĩt chân phải, đến một phịng 
khám tư nhân tiêm thuốc vào nơi gĩt đau mỗi tuần một 
lần, liên tục trong 09 tuần. Năm ngày trước nhập viện 
bệnh nhân đang đi nghe ” rắc” sau gĩt phải, vấp bàn 
chân và té. Sau tai nạn đau, tê bì nơi tiêm thuốc cũ, 
khơng thể bật chân phải bước đi được. Khám lâm sàng 
thấy mất liên tục gân gĩt phải, Thompson’ s test dương 
tính. MRI thấy gân gĩt chân phải bị đứt hồn tồn.
Phần 3. Phần chấn thương chung
185
Hình ảnh MRI đứt gân gĩt
Bệnh nhân được chỉ định phẩu thuật khâu tạo hình gân 
gĩt phải. Quan sát đại thể khi mổ thấy gân gĩt đứt gần nơi 
chổ bám vào xương, mỏm cụt gân mụn nát, quanh bao gân 
lắng đọng thuốc (khơng rõ loại).
 Bàn luận: Đây là một trong số nhiều bệnh nhân đứt 
gân gĩt khơng do chấn thương được phẫu thuật tại khoa 
chúng tơi, tất cả cĩ viêm đau mặt sau dọc theo gân gĩt 
trước đĩ và được tiêm thuốc tại chổ điều trị. Quá trình phẫu 
thuật quan sát đại thể thấy cĩ lắng đọng thuốc (khơng rõ 
loại) và mỏm cụt gân mụn nát, chứng tỏ cĩ sự hoại tử gân 
trước khi bị đứt. Điều này khơng phù hợp với đứt gân gĩt 
do viêm gân gĩt đơn thuần gây ra. Vấn đề khĩ của chúng 
tơi là khơng thể phân tích được dược chất lắng đọng nơi 
phẩu trường. Tuy nhiên, dựa vào các dấu chứng lâm sàng 
trên chúng tơi vẫn nghĩ rằng bệnh nhân này bị đứt gân gĩt 
cĩ liên quan đến vấn đề tiêm thuốc gây ra. Đặc biệt là vấn 
đề tiêm thuốc corticosteroid tại chổ để điều trị viêm gân 
gĩt phổ biến như hiện nay.
 Năm 1950, Hench và cộng sự [1] tường thuật 
hiệu quả một hormone vỏ thượng thận là dehydro-
corticosterone trên khớp, và đoạt giải Nobel y học. Năm 
1951, Hollander [2] cho rằng hydrocortisone tiêm tại chổ 
hiệu quả trong bệnh lý viêm màng hoạt dịch. Giả thuyết 
của Mason [3], 1951: hydrocortisone là kháng viêm chính 
trong bệnh lý viêm mơ mềm. Suốt 1 thời kỳ tiếp theo thì 
hydrocortisone đã bắt đầu kỷ nguyên mới và được xem 
như là thần dược trong điều trị bệnh “viêm”. Năm 1958, 
Chandler and Wright [4] đã tường thuật 10 ca diển tiến 
thối hĩa khớp nhanh sau khi tiêm khớp hydrocortisone. 
Năm 1966, Mankin and Conger [5] đưa ra bằng chứng teo 
sụn khớp khi tiêm corticoid khớp gối thỏ. Từ đây nhiều tác 
giả đã kết tội vai trị steroid làm thối hĩa khớp thứ phát, 
hoại tử vơ trùng, đứt gân. Đặc biệt nhất là đứt gân gĩt sau 
tiêm steroid.
 Lee, HB [6], 1957, là người đầu tiên tường thuật một 
trường hợp đứt gân gĩt do tiêm corticoid tại chổ. Williams 
[11,12], 1973, đưa ra phân loại lâm sàng sang thương gân 
gĩt: viêm gân gĩt, thối hĩa dọc trục, đứt một phần, đứt 
hồn tồn. Nghiên cứu của Burry [12], 1973, chỉ ra vai trị 
của tiêm corticoid tại chổ làm thối hĩa trung tâm gân gĩt 
gây đứt gân. Ơng lý giải rằng một mũi tiêm quanh gân làm 
giảm tưới máu nuơi gân. Tác giả Balasubramaniam [13] 
cũng đồng ý và chỉ ra rằng corticoid tại chổ tác dụng trực 
tiếp gây hoại tử gân. Denstad and Roaas [7], 1979, phân 
tích 58 trường hợp đứt bán phần gân gĩt được can thiệp 
phẫu thuật thì cĩ 32 bệnh nhân liên quan trực tiếp đến tiêm 
corticoid tại chổ. Jonh F.Haines, 1982, đưa ra bằng chứng 
3 bệnh nhân đứt gân gĩt 2 bên liên quan trực tiếp đến việc 
sử dụng corticoid tồn thân. A. Chechick [9],1982, tường 
thuật đứt gân gĩt ở 1 cầu thủ bĩng đá sau 10 ngày tiêm 
3 liều corticoid. Kleinmann and Gross [8], 1983, tường 
thuật 3 trường hợp đứt gân gĩt ở bệnh nhân trung niên 
bị viêm gân gĩt mạn tính. Tất cả đều được điều trị tiêm 
corticoid tại chổ.
Một số kỹ thuật điều trị đứt gân gĩt:
1. Đứt mới:
- Kỹ thuật Kessler cải biên. 
- Kỹ thuật Lynn.
- Kỹ thuật Krackow.
- Kỹ thuật Lindholm.
- Kỹ thuật Teuffer 
- Kỹ thuật Turco – Spinella.
2. Đứt cũ: 
- Kỹ thuật Teuffer cải biên.
- Kỹ thuật Bosworth
- Kỹ thuật V-Y Abraham-Pankovich
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2012
186
Kỹ thuật Bosworth 
Kỹ thuật Wapner 
Kỹ thuật V - Y 
Phần 3. Phần chấn thương chung
187
Tài liệu tham khảo
1.	 Hench	PS,	Kendall	FC. The effect of the adrenal cortex 
and of pituitary adrenocorticosterone hormone on RA: 
preliminary report. Proceedings of the Staff Meetings of 
the Mayo Clinic 1949; 24: 181.
2.	 Hollander	JL,	Brown	EM,	Jessar	RA. Hydrocortisone 
and cortisone injected into arthritic joints. JAMA 1951; 
147:1629-35.
3.	 Mason	 HL. Urinary excretion of steroids during 
administration of ACTH. In: Mote JR, ed. Proceedings 
of the First Clinical ACTH Conference. Philadelphia, 
USA: Blakiston, 1950: 168-76.
4.	 Chandler	 GN,	 Wright	 V. Deleterious effect of intra- 
articular hydrocortisone. Lancet 1958; ii: 661.
5.	 Mankin	 HJ,	 Conger	 KA.	 The acute effects of intra-
articular hydrocortisone on articular cartilage in rabbits. 
J Bone Joint Surg 1966; 48A: 1383.
6.	 Lee	HB. Avulsion and rupture of the tendo calcaneus 
after injection of hydrocortisone. Br Med 1 1957; ii: 395. 
7.	 Denstad	 F,	 Roaas	 A. Surgical treatment of partial 
Achilles tendon rupture. Am J Sports Med 1979; 7: 15-
17.
8.	 Kleinmann	 M,	 Gross	 AE. Achilles tendon rupture 
following steroid injection. J Bone Joint Surg 1983; 65A: 
1345-7.
9.	 A.	Chechick, Recurrent rupture of the Achilles tendon 
induced by corticosteroid injection. Brjsmed00250-
0019
10.	 Williams	 JGP. Lesions of tendon attachments. 
Rheumatol Rehabil 1973; 12: 182-6.
11.	 Williams	JGP. Achilles tendon lesions in sport. Sports 
Med 1986; 3: 114-35.
12.	 Burry	HC,	Pool	CJ. Central degeneration of the Achilles 
tendon. Rheumatol Rehabil 1973; 12: 177-81.
13.	 Balasubramaniam	P.	Prathap K The effect of iniection 
of hydrocortisone into rabbit calcaneal tendons. J Bone 
Joint Surg 1972; 54: 729-34.